장음표시 사용
351쪽
muniuntiar,aut ad effectum deducuntur cum alias infirmi sint atque seo effectu frustretatur. Potissimum autem id seruandum est in rebus maioris momenti cuiusmodi est bellum,in quo saepe plus recta prudelia consilia valent quam vires corporales. Vnde peculiariter dicitur:Gubernaculis tractanda sunt bella,nempe quod plerique haec viribus potissimu aut solum tractanda putet.Caeterum ut haec in rebus temporalibus praestanda sunt,ita multo magis in spiritualibus . Cum enim quid facere cogitamus pro gloria Dei atq; salute animarum nostrarum, peculiariter cum nos ad bellum paramus cotra spirituales nostros hostes, nempe principes& potellites tenebrarum harum, non renui cogitatione, sed sagaci cons lio uti oportet: apud nos rem presse ac pendere, ac legem Dei consulere, vel viros sapiesues, qui exercitatos habent senuis ad distretione boni& mali iuxta parabolam Euangelicam: Q uis ex vobis volens aedificare' 'Ρ turrim no prius sedens computat sumptus,etc. Aut quis reciturus committere bellum aduersus alium regem,etc.
sua ne commiscearis. Ollant Hebraea verti,ut duo sint huius sententiae membra, sicut fere in alijs se ueniijs,hoc modo:Qui reuelat secretum, ambulat versutus, dilatanti labia sua, vel blandienti, vel seducenti labijs suis ne commiscearis. Nam dicti nn n. Pote hic posita significat duo, blandiri scilicet aut blandiendo decipere. 5c dilarare. Itaque sensus erit, Qui eius est ingeniti peruersitatis, leuelet arcana ei concredita, is astute ac fraudulenter cum homine conuersari solet, astute scilicet explorans eius animum & consilia , astute item suam peruerstatem canimum tegens simulans Proinde eum eo qui dilatat labia sua, ita ut multa profundat verba ad decipiendum: expiscandum animi tui
cogitata,ne zomnuscearis nec commercium habeas . Sunt tamen & ex Hebraeis,qui iuxta versionem nostraminicam clausulam esetciant, nc peut nihil commercij habeamus,neque cum eo qui reuelat secretum, neq;
cum eo qui ambulat fraudulenter, neque cum eo qui dilatat labia sua, aut labiis seducites t possimi haec tria accipi,ut in unum eundemq; competant,qui hic Sapiente varijs depingatur coloribus. Qui enim reuelat arcana,is couersari solet versute,ac ranquam explorator aliquis callidii ratque quo callidet arcana quae revelet exquirat,dilatat labia sua,blande ad fallendum loquitur,n uilla profundens vel ba, quibus amicitiam simulet B dolositatem iam regat. Talem monet ut vitemus, idque commode post .iuam sententia superiore monuisset consilio cuncta gereda ut oste
dat tutum non esse cum quouis secreta communicare, quamuis necessa dictῖ , . riunm sit ad res bene gerendas alieno saepe uti consilio.Sienificat ergo ca-iundum a fictis. infidis amicis. Hinc dicitur in Ecclesiastico: ut de im
352쪽
dat arcana amici fidem perdit,& non inueniet amicum ad animu suun maledictipatrisuo, si matri extinguetur lumen eius in me- dijs tenebris. Vmen,velut habent Hebraea, lucernam hominis extingui in mediis tenebris, intelligunt aliqui simpliciter est e vita et hice huius vitae priuati, ut idem significetur hic parabolice, quod aperte dicitur Levitici ro. Qui maledixerit patri suo aut matri, morte moriatur. Et Caietanus sub Metaphora lucernae quae extinguitur in mediis tenebris,
hoc est,tunc quando praecipue opus est lucerna, intelligit signiticari breuitatem vitae,quae opponitu longaevitati promissae in lege honoranti pa-
rente ς, ut lignificetur male dieentem moriturum tunc, quando maΣimc . ii Vivendum erat,nempe in iuuentute. Velum notandum hic non dici in pliciter lucernam vel lumen extinguendum, sed lumen vel lucerna eius,
ut de luce solis accipi non possit. Itaque sic locus iste est accipi edus, quo modo supra dixit Sapies: Lucerna napioiu extinguetur. Et lcb: Nonne sup .ca is lux impii extinguetur,nec splendebit flamma ignis eius 1 Lucerna enim Iob.iῖ.
vel lux hominis dicitur in s ripturis saepe , illius excellentia, gloria, et quqd Latine dicimus claritas. Dicitur & filius saepe in scripturis lucerna patris,quod per filium adhuc pater quod amodo vivat, clarus sit apud nomines,Vt cum dicitur ad Ieroboam. Filio eius nempe Salomonis da S
bo tribum unam, ut remaneat lucerna David se,uo meo cunctis diebus. Et de Abiam dicitur: Propter David, dedit ei dominus Deus suu lucer ι .R 1 1 nam in Hierusalem,ut suscitaret filium eius post eum. I t. aque qui maledicit patri suo dc matri, cum deberet illis esse lucerna,& illos illustres facere contra quantum in se est eorum nonae obscurat & claritatem eorum
tollit. Proinde mento lucerna vi lumen eius extinguetur , hoc est, eius excellentiain claritas , quam ad tempus habet apud homines, atque emporalis eius seelicitas, qua fulget inlio mundo peribit tolletur ab eo, idque in mediis tenebris, aut, ut habent Hebra iii
obscuritate nosti; hoc est, quando grauistimae tenebra eum obruent. Id alitem fir,tum in morie quae omne claritatem Taelicitatem impiorum tollit,ium in tempore etiam temporalis ultionis diuinae, quae frequenter per tenebras significatur. Contra de iusto dicites: Orietur in tenebris lux si Iaruam tenebrae tuae erunt sicut meridies. Et rursit in Cttiqe Vobis times it i. dominum. qui ambulat in tenebris: non est lumen ei: 'Adueniente enim die mortis. Ocultionis diuinae,non vincitur ab eis tenebris virtus claritas iustorum, sed magis elucescit: tenebras superat, at contra impio
nim claritas ab illis tenebris superaturi opprimitur. Potest quod hic dicitur de limine aut lucerna impii intelligi etiam de lumine spirituali, gratiae scilicet S cognitionis diuinae, quod lumen in impijseorum merito extinguitur ha ut in tenebis huius it non videant
353쪽
quod ipsis expediat, eo quod destituantur gratia Dei.
mreditae ad quam flainatti in principio, in nouis imo pene i
ctione arebit. Otat Caietanus non de quibusvis bonis hanc sententiam loqiii. sed peculiariter de bonis haereditariis, ut haereditas ad quam festinaturi vel ut habent Hebraea, haereditas festinata sit haereditas ante tempus expetita aut habita, ut si legitimus haeres ante mortem patris aut patrui cui succedit,sestinet ad habendam haereditate Verum Hebraica phrasi haereditatis nomine, quae uis possessiovi substantia possessa signisicatur. Itaque idem hac sententia designatur quod superius cum di-sup.ca. i. citur.Substantia sestinata minuetur. Nam cum hic dicitur haereditatem imprimis sestinatam postea carituram benedictione,diuina scilicet, signi scatur eam non perseueraturam, nec ulterius multiplicandam, sed minuendam. Potest S sic accipi queadnabdum explicat Beda,secutus Cregorium in tertia parte curae Pastoralis,admo. 2 o. Qui in hac vita per auaritiae nequitiam multiplicari appetunt, in suturo ab aeterno patrimonio exhaeredes fiunt. Secundum autem mysticum &Ἐpirituale sensium, recte
4ntelligimus significari eos qui 'radum regiminis ante tempus festinates accipiunt, quique bona ecclesiastica & iura etiam iuuenes sestinant occupare tandem Dei benedictione destitutos,experturos quid sit pastoris ossicium obire,ac in die nouissimo mercede benedictionis, quae debetur
udicπι, Reddim malum,expecta dominum se liberabit te SI milis est haec sententia illi doct rinae Pauli, Nulli malum pro malo
reddentes. Et: Non vosmetipssis defendentes charissimi,sed date locum irae. Scriptum est enim: Mihi vindictam,tc ego retribuam,dicit Dominus. Hic tamen amplius quid significatur, Nam non solum prohibetur,ne quis malum pro malo reddat, sed ut ne apud se hoc statuat, nec secum deliberet de reddendo malum pro malo. Cum enim dicit, Ne dicas,Sensus est, ne penes te cogites nec statuas iniuriam rependere. Deinde non docet expectandum , domino, ut is reddat malum pro malo Sc vindicetur qui malum intulit, sed potius ut dominus eripiat a malo quod quis patitur,l salutem per illum consequatur. Non enim dicit, expecta dominum 5 vindicabit te,sed cliberabit te, velit habent Hebr a& salvabit te docens nos cum iniuriam patimur,magis solicitos esse debere de propria salute quam de alterius damno atque vindicta,contra quam n tura hominum sere habet,quae per iniuriam iri tata non tam cogitat de propria Ialute& liberatione malo, quam de alterius damno,& reddendo malum pro malo, quare proprium malum non amouetur, sed augetur frequenter.Quod si quis autem causam suam Deo commende ab eo
354쪽
URO VERBIA SALOMONIS. Ap. o. 3Iopem msalutem expectans,non tantum salutem se videbit consequissed aduersarium suum vindicari,non quomodo ipse iratus desiderabat,sed sicut diuinae aequitati: clemetiae videbitur oportunum,quisic solet vindicare malos, ut liberemur ic fatuentur boni, M sic saluare bonos, ut ea li-iberatione vindicetur mali. Exemplo manifestum est in David. Saule. Consentit cum isto illud Leuit:Non qu res VltiQne,nec memor eis, etc. t. o. boλvinatio eis apud Dominumponduis pondus alera dolos . non eis bona. Similis est haec sententia ei quae supra habita est veri io. Frequenter enim dicendum suit a Sapiente,quod ad communem vitam immo est necelsarium, ad quam imprimis est necessaria in commercijs iustitia, quae a ponderantibus dupliciter violatur, nempe de per diuei sitatem ponderum,S per bilancis ac staterae dolositatem,quam dicit non esse bonam, significans Hebraica phrasi rem esse valde malamo noxiam. Iuxta sensu in mysticu,praeter id quod superius ex Gregorio dictum est, intelligitur secundum Bedam eos diuersa pondera lateram dolosam habere in corde suo,qui cum peccauerint,veniam petunt a domino ii-hilominus peccanti in se homihi ac poenitenti, quod peccauit dimittere nolunt,mas iniurias grauiores,quina domini aestimantes.
- Domino dirigunturpes viri.mis autem hominum inredi
gerepereis viamsuam' IN priori parte, Hebraea non habent Verbum diriguntur,sed tantum, ADomino gressus viri,ut intelligatur sunt vel pendent.Secunda pars ad verbum sic habet,Et homo quomodo intelliget viam suam'Sensius tamen eodem redit.Caeterum haec secunda pars ad priorem dupliciter rea ferri potest.Nam aut potest accipi, ut significet causam prioris partis, de Nit sensus:Quadoquidem nullus est hominum qui intelligere possit viam sitam, hoc est,quid ei potissimum sit, 'endum. quis sit actionum ipsius
friturus finisi euentus, necesse est fateamur de agnoscamus a Domino. 'resstis viri pendere, hoc est, eius prouidentiae dc dispositioni tribuendas hominis actione ut ab eo petamus quid maxime sceligendum, eiusque directioni nostras actiones committamus ad salutarem finem per ipsum deducendas. In hunc modum accepisse Pedam patet, cum explicans s
mmdam partem habet, in hoc,inquit, manifes claret,qui quicquid boni habet'insque, se ipso non habet sed per gratiam Dei,qubd nec per sui Ebertatem arbitrii qualis futurus sit, qualiter aut quandiu ricturus sit,intelligere poterit. Aut potest accipi, Ut secunda pars ex priori consequatur,& sit sensus, domino pendent δέ diriguntur gressi, Viri,eius proui: dentia: gratia fit ut quis incedat, hoc est, ut aliquid operetur,' quod ioperatur ad effectum perueniat.Et ideo nemo potest intelligere via suam
355쪽
5c a Nomina suarum euenni m. Quod enim a Dei pendet directione non
potest ab homine percipi et penetrari. Ita fere Caietanus.Secundu utraq; explicationem, comimendatur nobis Dei prouidentia et cura peculiatis, circa studia aisectus et opera hominis in hac vita, ut hoc late ii te propriae pruie uiae non innitamur nimium, sed a Deo in omnibus pendea τψ nux eius directioni nos committentes,iuxta illiida obiae. Pete i domino vi vias tuas dirigat,et omnia consilia tua in ipso perta alae. U. Reda autem quod in genere diei iam est degresiibus et a stibus hominis, speciatim intelligit de actibus virtutis,ut hic gratia eius commendetur, sine qua nihil
recte aut bene sacere postumris. Habet enim in explicatione priotiis partis: Quicunque hominum, rectum iter incedunt,non fit hoc libertate hu-xsai. i mani arbitrii,sed gubernatione illius,cui dicit Esaias: Omnia opera nostra
Toxius versus varia est apud nos eistio,varia te apud Hebraeost mel l ligentia. Apud nos enim quidam legulideliotare,atque videli prima facie potest hic leetio verior, i in ecu nda membro de voltis fiat mentio.Certe deuotare videtur legisse Beda, et accepi lse verbum deuotare pro deuotiere. Nam in comentario suo subi jcit Quomodo quadraginta viri in Aetibus Apostolorum deuouerunt se non manducatu Actor. 11. ros neque bibituros donec occiderent Paulum .L Pagani saepe, y leai-mus,dijs suis Claristianorum deuouere sanguinem Haec iste.ltaq secundum eum sensus est Ruina est homin promittere se sanctos persecuturum,aut suis diis se eos immolaturum,et iuxta vota emissa eos deinde tractare.Subiicit enim: ut sua vota compleant, sanctos prolequuntur. Lyra qui et ipse leg: deuotare alium ,reddit sensum. Intelligit enim. deuotare sanctos positum pro voti in facere sanetis,ut significetur illum truere in peccatum,qui quum secerit sani ris votum,retraeiat et reuocat non implendo it Iud: Alii legunt no deuorare,sed deuorare at Ne hoc potius modo interprete vel tisse plane apparet, qu4d hebraea dictio propriἡ
significet deuorare aut deglutire,quemadmodum onmes ex hebr o verrunt,quanquam in versus explicatione non omnes conueniant, vos thebraui ambigua. Ad verbii in enim hebraea sic habent sere Laqueus est homini deglutire sanctum vel sani liticationem' et post vota tiaerere. Non enim hebraeis est sane os sed significat hebrae dietiosari titate ,rem sacram ac Deo dicatam. Vnde et Pagninus dicit'tiosdam codices Lati 'nos habere,deuorare sanista. Itaque sic quidam hebraea intelligunt. Det mmentum est homini deuorare rem Deo consecratam aut debitam,et postea quaerere vota quibus Deu placetur, ut significetur sacrilegoriam et steteratoriim, Nam omnes scelerati rem sacram virtutem scilicet deo
xant vota irrita esseet ingrata Deo. Iuxta quam intelligentiam et nostra
356쪽
lectio recte accipi potest si legamus in priniis membro deuorare,& in se
cundo dictionem vota iungamus non cum praepositione post , sed cum Verbo retractare,quemadmodulam plerique e naendati es distinguunt codices. en*s ergo erit,Grauiter ruit ac delinquit homo A i; ilium ausa ut ingrauem cadat damnationen si voret sane a Mith quaerat per
dere sanctos viros. postea retractex, boc erae quirat , in qu illo eorum Deo placere possint,quorum nianus sing ine ple 'ae 't. cale tanus 6 ali quidam hunc Hebraea te sonis reddunt sensum itaque ii, est homini deuorare rem sacram, ut primogenita de reliqua debita . ser bdotibus ex lege aut Deo oblata. et etiam si laqueus lio initia post ot' emissa inquirere num votum oblor, aut inquirere moda se quis ros iur minime obligari, non reddere quod, quit, Vt igni lii Otur lioc vivi eo verssi duplex sacrilegii gelausia Quod idem in noura lectione intς 'ligi poterit, ii in secundo membro di o, ora,cum Hspositione post v 3- ga ur, ut it sensus, Ruina es homini deuorare sani)'s, ves saneta lues e
sensu praedictos,et etia in est ruina homini post vota facta .rsttractare, Vota, hoc Deuocares ,aut retraetaxea requirere in iam quo a pii, quis liberetur. Vnde in Eccle. dicitur: Si quid vos sti', o ne i nc ieris e
dere. Di licet enim ei infidelis et stulta promissio,sed quo sis, imi sredde:multoq melius ellio vovere,qua post votu promissa ΠΜ redder Leda meminit et a ntiquae lectionis,qui scilicet sequitur osse sione, i sic refert. Muscipula est viro citato aliquid de suis ci secrare poste . utς η' quini voti fecit poenicentia agita Graeci enim iaci b c t. cxγῖς o Tex xumuscipula vel laqueus est viro celerite aliquid suoru D in linate Nam ' b. 6, post votum cotingit paenitere. Quo docemur uo u si pr uia deliberatione matura vota eniis esse. Na eiusmodi vota,si ut experienti do cet,plerunq; poenitentias quitar,sacq; DPeatur hona' proprias iis sui verbis. C terii quo in ' iniremur hac 7 Vei upu qu. ide tu ire diuersia ab Hebrsis,sciendu quod,M eaomota ς at si uiui , Ver bum Ialag,quod propri significi ideuorare ut dissitire etia 'api Hebraeos doctores significat loqui. Vnde eode testi sic verti etiam potest hic locus, Laqbeus est hominicii locutus fuerit ancillacat onesia, hoc estiici voverit aliquid,&dixerit,hoe erit sanctificatio vel sanaiticatum. ξά Graecoria ergo partim lectione videri etia potest factu ut 1 id lςgat Uo .are pro deuorare,quanivri superius victu ς' u risimilius it interi id ra nostru secutu proprii Hebriae dictionisignificationem estis deuo'. rare non solii ob causas dictas, sed etia quod deuotare dictio ii paruistata. quodq; coacte accipiendia semper sit od dicitur deuotare fanhos . . Unde fastu est, quod semel deprauatu fuit quid magis deprauarent , legentes pro deuotare,denotare,et intelligetes denotare sanctos,viciis et contum et ijs eras aspergeressit haec quide hactenus pro versus huius vera
357쪽
lectione distinctione et intelligentia,citra cuiusquam, iudicium. 76 Di qui implas Rex sapiens,or incuruat super Osfornicem. Ro incuruat super eos fornicem hebraeis est, reducet vel asseret ii-
per eos rotam, quomodo&Graeca habent ininitibus est mi ἰρ ρου- ,hoc est,immittetallis rotam. Secundu clitam hebrςorum: grae eorum lectionem significatur nomine rotae, ena quae a Rege deuoluetur ad impios. Et est metaphora desumpta,vel a triturationey frumenti quae talis & equis fieri solet,ut patet Esaiae 28. cum dicitur. NOenim in se tris ititurabitur gith, nec rota plaustri super cyminsa circuibit.
Panis autem comminuetur,ve rum non in perpetu iam triturans triturabit illum neque vexab. eum rota plaustri, neque ungulis suis comminuet eum. Vbi etiam metaphorice significatur amictio plorum, quodq; in eos ali magis alii minus amigilatur. Aut est hoc loco metaphora de-x R. a sumpta ancto Dauidis,desino legimus qubd Ammonitis deuictis popu lini adducens serrauit G. circumegit super eos serrata carpenta. Potest&'nominem di de loco intelligi certum tormenti instrumetum quo
quaestiones uti solent. Nami hoc dictio tro significat, unde τρο , , . ειν est tot mreti exquirere. Hinc quidam vertit equuleum. Vtut esti ignificat hic versus regem, si sapiens sit, impios non solum non tolerare& fouere,sed godissipare ac disipergere, separando eos ab inuice nec permittendo eorum conuenticula, ne congregati machinentii malum aliquod reipublicae, Meosdem grauibus supplici js conterere atque punire semadmodum merentur. Noster interpres dii, , fornicem vertit videtur quod dicitur de rota intellexisse de rotis currus triumphalis,atque ob id vertisses inicem qui in triumphis erigi soler. Vnde de Satile dicitur
quδd erexisset sibi fornicem triumphalem. Itaque in nostra temone per incuruationem Arnicis super impios significatur secundum Bedam MLyranum victo ii quam de impiis cum gloria rex sapiens reportat. Sic alitina dis para impios, punite,& de eis triumphare, Regi tribuitur,sed opstenti. luia Rad regem hoc ex ossicio spectat qui tamen me sapientia non poterit id praestare,&potentiam simul sapientiam hoc opus requirit Caeterum quod in genere de Rege sapiente dietum est eximie in nostrum regem Christum quadrar,qui pro sua potentia ac sapientia, &iue impinxtim e natus dissipat, vindictarii de illis sumetis, in fine mundi, plen omnem amplorum desti uὲ inlisam, Ognam cum Uectis sui; eiu Geni t lamphi gloriam pii emo celebratu ux. A loquio in terrenis principibus pleris ii e regie impletum videmuς, ut m avide alijsque piis regibus veteris populi. Sic Constantimis sustulit quinque
tyrannos Diocletianum MaximiamT,Maxentium, Maximiniana, MLicinium .Et Theodosius interfecit Maximinii, Arbogastum J Eugeniti.
V: ' Interna definis piracuti homine, quae inueis. omnias
358쪽
Piracissum hominis hic positum est pro spiritu Danima hominis sicut Genes. Linsipirauit in faciem eius spiraculum vitae. Varie autem haec sententia a diuersis accipitur,vt. et i in se, iuxta naturam parabolarum,ob earum breuitatem obstura. Quidam enim intelligunt hic sig- nificari animam hominis est in homine veluti iacernam a Deo accensa 6 illuminatam per naturale lumen ei inditum Mimpressum,ae -- luti lampadem eis reliquis anima potentiis, lumen eis administian&dccognitionem,per quod lumen ei inditum anima in uestigat omnia secreta ventris,hoc est scrutatur omnia quae in homine latent,qui scilicet sint eius affectus, quae studiari cogitationes. Quis enim scit hominum quae sint hominis,nisi spiritus hominis qui est in ipso, ut habet Paulus Secundum quem intellectu in ordine praeponi debet spiracultam hominis, hoc modo,Spiraculum hominis est lucerna domini. Itaque uacta huc sensum nobilitas animi hominis ignificatur,qua a reliquis animantibus rationis expertibus homo differt. Aliter hoc versi intelligitur commendari lux gratiae diuinae,ac lumen supernaturale, quod communicatum animae hominis,omnia intima animi investigat plenius quam naturale mentis lumen, quod per se non issicit ad perscrutandum intima queque hominis, sed i peradditum lumen gratiae facit hominem seipsum quarum necesse
est cognoscere. Vtrunque sensium indicat Caietanus posteriorem praese rens,quem med ex Gregorio reddit draetans enim Gregorius hunc Versium in tertia parte curae Pastoralis cap. i3.sic habet: Quia venter mens dicitur,ea sententia docetur, qua scriptum est, Lucerna domini spiraculum hominis,quae inuestigat omnia secreta ventris. Ac si diceret: Diuini afflatus illuminatio cum in mentem hominis venerit, eam sibimet ipsi il-hi minans ostendit, quae ante Spiritus sancti aduentum cogitationes prauas: portare poterat pentare nesciebat iudem eandem sententiam ractans in is .cap. Iob.cap. 28. Sciendum, inquin, quod in sacro eloquio, ventris vel uteri nominem es soleat intelligi. Hinc est enim quod per Salomonem,dicitur lucerna domini spiraculia hominis,quae inuestigat omnia secreta ventris. Lux enim gratiae,quae desupervenit spiraculiani homini praestat ad vitam. Quae videlicet lux omnia secreta ventris inuestigare dicitur,quia occulta mentis penetrat,ut ea quae de se ipsa latebat animam,ante eius oculos flenda reducat. Haec ille Verum secundum hunc sensum non satis video quomodo ea oratio lucerna domini spiraculum
vel sipiritus hominis,accipi possit. Nam quo sensu lux gratiae diuinae dicitur spiritus vel anima hominis misi intelligantiis ipsam animam hominis
vocari lucernam domini,non semper nec omnem,sed cum est per adue--tum spiritus sancti desuper illuminata. Tunc enim est velut lucerna a Deo accensa quae rim atur quaeq; mentis abdita. Nam hia sic sensum indicare videtur Cregorius in priori sua explanatione cum dicit lux gra--tiae spiraculum homini praestat ad vitam. Similis est intelligentia quoru-
359쪽
dam qui perlicetnam vel luce domini intelligi mei fauorem recreantem ac ver vivificantem.Vnde vertunt, Exhilarari a Deo vita eli hominis i penetrat totum corpus. Sunt qui longe aliter hunc versum accipiunt intelligetes hic significari sipiritu hominis,qui nemini patet, Denm
nequaquam latere,sed ei elso conspicuum velut lucem, et qui omnia se-- creta leto minis rimatur.iuxta illud Hieremiae: Prauum ei or hominis ic Discrutabile, qui cognoscet illud Ego Dominus scrutans corvi probans renes. Hunc sensum conuenientissimum nostralitera habere posset,la pro quae esset relativum qui, ut ad dominum reseratur, quemadmodum habent Graeca,in quibus est pῶς cavetae πνοκαvδ'ρω που et ἐρευια ταμιμα κοιλίας, hoc est,tumen 'domini,airima hominum,qui scrutatur penetralia sentris. Mam in sua versione hunc indicat malam. Habet enim Domino perspicinis est hominis spiritus,omnia intima viscera perscrutanti. Itaque Hebraea vertenda esset. . . Luci domino spiritus hominis perscrutanti omnia penetralia Ventris.
ueritas,ut 6 supra est annotatum , quarum altera quid gratuitum designat,altera quid debitum . Hae autem duae virtutes ut in omnibus coniunctae es e debent,quod una sine altera sit imperseeta, Ita maxim in rege ut permisericordiam clemetem se pra beato beneficum per veritatem Sol tulitiam min negligat punire improbosvi honorare probos. Si enim solam, serpe misericordia ac peream ita erga miseros commoueatur ut scelera impunita relinquat,peribit ipsius Respublica,& sceleribus crescentibus,regno aliquando excidet.Contra si stultitiae zelo seuere vitia cuncta digna ultione prosequatur, eum summum ius summa sit iniuria,eti vii sic imisus,in regno ru, diu persistet. Iungedae ergo sunt hae virtutes,ut pro exigentia temporis,personarum ac causarum,nuc misericordiam exhibeat,nunc uilitiam id in misericordia,iustitiae etiam rationem habeat,atque in iustitia misericordiq. Caeterum quanquam ambet hae virtutes ad conteruandu rege in solio suo sint necessariae,potissimum tame ad id valet Mnecellaria eli misericordia de clemetia. Ni Hebretia insecuda parte eade est die io, quq in prima,qua uis noster Interpres in secuda parte verterit clema iam, inpr; ma misericordia superexaltat enim iacob i. inquit Iacobus,misericordi iudieium. Ea imprimis necesssaria est prodefensione miserorum,oppressorum subleuatione,& vindictae mitigatione aut condonMione,cum rest tempus poscit. Ea item maxime sibi deuincit rex animos subditorum suorum,ac proinde clementia maxime robo-iat regnum suum. Nam eius robur in subditorum beneuolentia maxime
consistit.Itaque hic obseruandum, quemadmodum hoc Sapientis prouerbium,
360쪽
uerbium,sicut & reliqua serὲ, mundana sapientiae sit contrarium milienim illi sunt praediti,longe alia regibus consilia suggerunt, muniendas scilicet urbes,firmandas praesidij militum,exigeda tributa auged vectigalia,subditorum extenuandas opes,ad plebis animos extinguendos, ne quando de principe mutando aut rebellando cogitent, que admodum iuniores consulebant regi Roboam. Contra, Salomon per has Virtutes R. gduas,ac potissimum permisericordiam ac clemetiam reges magna secu ritate regna reor dicat. Quodvi Ethnici aliquot principes fatis intellexe Iutar.Si tu idem de Seuero Imperatore refertur quod cum a mea mater, Uxorque Memmia obij cerent quod nimia ciuilitate redderet potestatem molliorem,respondit,sed securiorem atque diuturniorem. Sic de Anthioco rege Macedonum reserunt historiae, quod quum omnes admira-τctur,ipsum qui in initio regni durior fuisset iam sene in factum clemem ter ac placide regnii gubernare,re onderit prius opus suisse regno nunc gloriad beneuolctia Sentiens regnum armis&austeritate quidem frequenter parari,sed non nis ciuium beneuolentia tuto retineti Et Salustius de bello Iugulethino,Non exercitus, neque thesauri, praesidia regni
sunt,Verum amici,quos neque armis cogere, neque auro parare queas,officio ac fide parantur. Et Cicero lib. r.officior Malus,inquit, custos diuturnitatis metus,contraque beneuoletia fidelis est vel ad perpetuitatem.
Etenim qui se metui volent, a quibus metuuntur, eosdem ineluant ipsi necesse est. Exultatio iuuenumforsituri eorum. o dignitas senum nicieri τ' IN sinuat ac sententia riuuenesac senes habere seorsum unde glorientur: honorentur, quanquam in utrisque aliquid aliorum desisi habere tameri hos Scillos propria sua dona. Iuvenes enim etsi careat rerum vi ac sapientia,quae in penes senes,l honore quae ob sapientiam senibus desertur, habere tamen sortitudinem ac vires corporisinitae senibus deest, Sc Reipublicietiam necessaria est,in qua proinde sibi placere dc
exultare possint. Senes item etsi iam destituti iunt corporis robore,habere pro suo ornamento caniciem,ob quam in Republica sunt venerabiles honorati ,rum ob vim rerum 5 capientiam,quam experientia collegerunt,tum ob Dei donum quo per tam multa vitae huius discrimina ad aetatem decrepitam peruenerimi, 'uasi Reipublicae patres fac ii sunt. Vnde in Leuitico praecipitur Coram eano consurge,dc honora personam Leuit.t: senis. Vtrique ergo sua habent dona, eaque talia per quae Vtrique,&ibi mutuoi Reipublicae sint utilesvi necessarij. Reipublicae enim necessaria est fortitudo iuuenum, sapientia ac reuerentia senum. Et quemadmodum iuuenes egent consilio ae sapientia sensi,ne quid temere agant'
viribus corporis, quibus pollent, ita senibus vires non issiciunt, sed iunioriam opera cogimtur uti, ut iam illis facile cceat amicitia, tarmoniam quandam in Republica conseruent.