장음표시 사용
481쪽
rsu , - peccator in desideriis animae suae, dc iniquus benedicitur, exacerba. uit dominum peccator Potest aliter accipi simpliciter,quod benedi cens per adulatione sit similis in crimine maledicenti, hoc est,quod no, minus peccet, sed saepe magis , Ut qui per adulationem eum cui benedicit rc laudat in superbiam erigat, e fomentum malitiae suae praebeat. Hebraea habent, Maledietio reputabitur ei Graeca qui benedicit amico mane voce magna nihil differrea maledicente videbitur.Conuenit huic
illud Euripidis in Oreste Loce: is iν,αινε σξοαλίαρ, Onus est laudari
Tectanrmilantia in die figoris,o itigiosa mulier comparator.
ir retinet ea,quasi qui eicienea GHoleu dexterae suae voces. Rior versus supra est habitus in versu 3.cap. 19. Nam de ibi dicitur:
Tecta perstillantia,litigiosa mulier.Vt autem secundus versius benἡ intelligatur sciendum est Hebraea sic habere:Qui abscondit eam,abscondit ventum,& oleum dexterae suae vocabit,unde patet primum non esse apud nos legendum evacuet, vel euocet, ut habent multi libri, sed vocet,ut habent correctiores. Deinde patet nostri lectionis huc esse sensum,Qui cohibere nititur mulierem litigiosam,& eam domi conclusam retinere: abscondere ut eius clamores a vicinia non exaudiantur, perinde facit,ae si quis retinere dc cohibere vellet ventum, hoc est,conaturrem impossibilem. Erumpent enim illius clamorea dc iurgia quicquid fisceris,non aliter quam ventus quantumuis coneris retineri nequit. Secuda pars ut obscurior est,sic potest intelligi. Is qui retinere conatur mulierem rixosam,est quasi oleum dexteret suae vocet, hoc est,revocet ac retinere studeat oleum quod habet in manu sua, & effluit atque elabitur,
quantumuis quis conetur retinere. Ita 5c mulieris rixae cohiberi notos. sunt nec retineri. Tanta est earum lubricitas quanta olei. Sunt enim qui Hebraea vertunt,Et sicut qui oleum manu sua retinere velit, verbia voeandi manifeste accipientes,pro reuocare Sc retinere. Ali tamen intelligunt mulierem rixosam comparari,non cuiuis oleo, sed unguento odorisero,quod etiamsi quis abfrondere velit in manu si a , de manu hominis clamat,hoc est suam fragrantiam late spargit,ut latere non possit, vemetaphorice clamor oleo tribuatur,quo sic similitudo magis indicaretur inter mulierem lixosam, d oleum cuius odor non potest non sentiri, etiamsi quis occultare velit. Non dissimilis erit sensius in nostra lectione, si sic accipiamus, Qui retinet eam est quasi oleum dexterae suae vocet, hoc est,ei accidit idem,quod si oleum odoriserum e manu sua dextera inoua illud occultare conaretur, alth ciamaret, hoc est,suum odorem late infunderet Sic enim Sc illa,nec vi,nec ratione reprimi potest,quin se saepe prodat. Duabus his ergo similitudinibus ostendit Sapiens,contra mulierem rixosam vix vlluari posse inueniri remedium. Septuaginta verterunt hoc
482쪽
runt hoc loco, Aquilo durus Ventus, nomine autem deaeter vocatiir. Quod aliquoties citat D. Hieronymus.
i Terrum ferro acuisur, homo exacuit ariem amicisi. O Vplicem sensium habet haec parabola . Quidam enim intelligunt
hic significari,quod quemadmodum serrum seiro acuitur,ita homo acuit faciem amici vel proximi sui, accendendo scilicet illum ad iram sua duritie & verborum asperitate, quasi diceret, Si serream dii-ritiem homo assumat in Verbis iccouersatione sua, non aliter prouocabit,iritabit, ad iram acuet proximum tum cum quo est illi conuersatio,quam ferrum ferro acuitur. Ira enim recte acutiet co paratur, Vt quae
omnia scindit,perdit, penetrat. Secundum hunc sensium cocordat haec parabola cum eo quod supra plan dixit: Sermo durus suscitat surorem. Alii intelligunt quod dicitur de acuendo in bonam partem,ut sit sensus, Sicut serrum cussit natura obtusium acuitur ferro vicit ensis,aut quod uis
instrumentum ferreum alio serro acuitur,aut cum ferrum malleo serreo emollitur tacuitur,ita unus homo alterum acuit per mutuam consuetudinem: exercitationem,quia ex mutua conuersatione: collatione
homines acutioris fiunt ingenij iudicij,cum interim litarii maneant sere in naturali quadam sua h betudine . Redi enim dixit Euii pideri
Uiλtα ἔτεκε, Πας hoc est,collatio peperit artes Collatio inquam sententiarum: colloquium hominum atque congressus Acuuntur ite homines ex mutuo inter si coit ictu Sc cogressu in virtutibus ad quas exempla multum hominem promouent. Docet ergo prouerbium opus nobisella aliorum conuersatione , quibus moneamur, doceamur, obiurge mur consistationem accipiamus confirmemur. Ideo,inquit Ecclesiastes,melius est duos esse simul quam unum. Habent enim emolumetum cess. cie tuis suae si unus ceciderit ab altero sulcietur.Vae soli,quia cum c ciderit non habebit subleuantem se. Conuenit cum adagio Vnus vir, nullus vir. Atque haec secunda intelligentia melior esse videtur. Priorem tamen Septuaginta secuti videntur. Habent enim σιδηρος σίδη cluxta, ανκ δ παρρἱuve 'ra piscoπον αἴρου, hoc est, serrum acuit serrum, vir autem iritat faciem amici.
,ν dii struat cum comedetfluctu eius es qui culios en dominis glorificabitu;
SIcut qui custodit ficum irae seruat eam a nocumentis, meretur subinde vesci de dulcibus fructus eiu quia qui diligenter custodit dominum suum, siue presseruando eum a malis teticulis siue solicite obseruando quid praecipiat, adimplendo quod pricipit,talis gloriana magnam apti l dominum,& homines consequetur, non calebit suo fructu,sed percipiet logustabit fiuctum iucundisiimum. Bene annota Ooo uit Ro-
483쪽
itit Rodophus,sicui contulit dominum serui alicuius potius quam alijs
arboribus partim ob suauitatem fructus, partim ob nouitatem licissitudinem fructuum. Non enim ut aliarum arborum fructus, una maturescunt fici,sed maturis decerptis renascuntur aliae recetiores, unde contingit saepe percipere dulcedinem earum illi qui ficum custodit. Sic qui custos est domini sivi iuxta intelligentiam praedictum,subinde nouos honores ab eo consequetur. Quod maxime locum habet in supremo omnium domino,quem qui obseruat solicitus ut sciat, adimpleat volun tatem eius eique placeat, aeternam mina morialem ab eo percipiet gloriam post 'aria dona quibus etiam hic ab eo honorabitur. Hunc qui obseruat bene asi imitatur custodienti cum . quia lex Dei velut ficus est, quam qui custodit, comedet dulcissimos eius fructu sic hic,& in futur6.
Uemadmodum in aquis res tendent uir in prosticiensiusic o da hominum manifeBaiunt prudentibuου.
HEbraea habent paucissimis verbis hanc sententiam , eleganter,
sed sic ut propter breuitatem,magna sit obscuritas,& ob eam Varia intelligentia. Sic enim est ad verbum, Sicut aquarum facies ad facies,ita cor hominis ad hominem. Quod quidam sic intelligunt, Sicut facies qua in aquis apparent, vario se habent modo ad iacies itavi corvnius hominis si habet aliteret aliter ad alium hominem coparata, hoc est,sicut vertit Chaldaeus interpres, sicut vultus qui in aquis relucet non sunt similes una alteri: ita cor unius hominis,none illi nile alteri. Quem densum 5 Septuaginta secuti sint qui habent: Sicut non sunt similes secies faciebus sic neque corda hominum sunt similia, ut concordet cum eo quod dici solet,Quot capita tot sensus. Ali aliter dc variis modis intelligunt, ut miria non sit id noster interpres, hunc ex variis intellexerit quem nostra habeat lectio. Que dupliciter intelligi poteli. Primum, ut significetur, quod quemadmodum in aquis relucent vultus hominum prosipicientium,ita ut vultus hominum ibi videre liceat,etiamsi non vi deat quis eos directe itas corda hominum videntura prudentibus, in ipsorum verbis Sc operationibus ex quibus prudentes agnosc sit affectus&dispositiones internas hominum . Quod quia non omnibus ita competit,interpres de io adiecit dictionem. prudentibus Secundo intelligi potest haec sententiavi melius non de ea cognitione vel manifestulone cordium,qua prudentes aliorit m corda sed qua stia plorum cognose ut, id sitiensus: Qtiemadmodu in aquis resipiendent vultus prospicientium,
sic ut unus; uisque suum ibi vultum tanquam in sipeculo conleplari posse sit,quem alioqui non videt:ita ipsi prudentes seipso si sua cognoscunt
corda dum ad ea re latini S exacta consideratione aduertunt qualia sint
sua corda,expendendo scilicet ad quae inclinantur,in quibus potissimum occupemur dolia rea ut ipsum mei cor hominis, maxime apud prudentes sit
484쪽
te ,iit homini oc ipsi cordi pro speculo, siue pro aqua lympida in qua homo seipsum et cor intuetur,iuxta illud Pauli Quis enim scit hominum: quae sunt hominis,nisi sipiritus hominis qui incipi esti Atque luc est praecipuus sensus quem prae alijs omnibus Hebraea recipiunt, quae omnium optime sic redduntur,Sicut aqua vultum vultui,ita mens hominem homini,ut subaudias utrobique exhibet, vel refert,aut ostendit, e coraquet comparetur, quod sic hominem sibi ipsi ostendit sicut aqua vultum exhibet correspondetem vero vultui Sicut ergo necesse est homini,si proprium vultum videre velit, illum in speculo videat,ut in aqua aut alio simili: ita si quis qualis sit cognoscere velit, non potest id alibi melius cognoscere quam in propria sua mente.
1 Infernus P perdisio nunquam implentur, simiaieri oculi fo
minum insatiabios. SVperius capite is dictum est, quid per inseritumi perditionem inscripturis significetur,nempe mors ipsa vel status mortuorum qui quantumuis multos ex hoc mundo in se suscipiat, nunquam tamen expletur,im,nec eo plenior est aut minus capax plurium qu bd mulios hauserit. Huic ergo bene comparat in insatiabilitate oculos hominisi,qui tamen dupliciter accipi polliunt. Aut scilicet pro cupiditate videndi velicognoscendi aliqua, quae cupiditas nunquam expletur, cum semper anhelet homo ad videndum, siue interius siue exterius oculis noua quaedam. Sic enim intelligit Caietanus ut conueniat cum illo quod est in Ecclesiaste: No saturatur oculus visu,nec auris auditu impletur. Aut, ut ali accipiunt melius pro cupiditate habendi ista terrena, ut conueniat cum illo Ecclesiastici: Insatiabilis oculus cupidi, non satiabitur donec consumat arefacteos animam iam. Huiusmodi autem cupiditas ad oculos transfertur,eo quod oculi potissimum adsensum internum rerum simulachra transportent unde oritur appetitus. Vnde Vocat Ioannes concu- , ibid. piscentiam oculorum. Haec ergo inlla mortis id inferni, etiamsi multa acceperit tamen ac si nihil acceperit, semper que parata est ad accipietidum, nunc contenta, semper plus habere desideras, iuxta illud Poetae: Crescit amor nummi quantum ipsa pecunia crescit. ERVnus Pellaeo iu-
ueni non sufficit orbis. Videri itaque potest hac comparatione sapientem indicare voluisse quam debeat hic inexplebilis cupiditas merito hominibus esse odiosa,nempe non minus quam mors ipsa de perditio. Quomodo probatur inconstitorio argentum,c 'insornace aurum
sic homoprobatur ore laudantis. SEntentia haec,quae in hunc sere sensum ab omnibus vertitur ex Hebraeis quamuis illa aliud quid videantur innuere, dupliciter intelligitur.Potest enim hic esse sensus Sicut in coctatorio, hoc est in vase oo et in quo
485쪽
in quo argentum scinditur,ec purgatur ipsium argentum, si probatum, cum ab eo scoria depuratur,5 quomodo aurum in sornace purgatur, Scsit probum: sic homo sit probabilis ac commendatus aliis per ora laudantium ipsum,qui suis laudibus ipsum ab omni crimine purgat,aut purum declarant. Secundum quem sensum verbum, Probari accipiendum est, non pro, Explorari sed pro,Probum fieri,sc declarari, ut sit contrarium verbi ire probari,&Ut idem quod approbari. Iuxta quem sensum sententia in d cat ossicium,laudantis,s proinde idcdum quo quis laudetur. Laudatis enim ossiciti in eo cosistit,ut velut omni, scoria vitioru a laudando eiecta declaret ipsum velut aurum esse ac argentum purum ac preciosum,quemadmodum sornacis est aurum purgared probum purumque dare. Aliter,si Verbum,Probare,accipiatur pro explorare , sensu; erit,Sicut in conflator o argentum insornace aurum exploratur an sit purum vel impurum,uel adulterinum: ita probatur homo ore laudantis,an scilicet sit vere laudandus, quasi verum aurum , an non sit vere laudandus,&omnino similis argento impuro,aut auro adulterino de tantum apparenti.Si enim encomi)s insolescatet efferatur,declaratur dignus non ella laude ut qui sit superbus Mambitiosius. Si verbiron insolestat,sed vel respuat laudes in se accumulatas, aut eis non moueatur
admodum manifestum omnibus sit,ipsum vere es e laudandii, tanquam humilem de modestum. Nihil enim magis declarat hominem laude digium,quam si laudem ipse non sectetur, nec per eam insuperbiam aut inanem gloriam erigatur. Cor iniqus inquirit mati,cor autem rectam inquirit scientiam. SEntentia ligono est in Hebraeis est tamen in Graeci ς, unde in nostiis seruata est ex antiqua versione. Et est sententia clara, quae non eget
Si contuderis stultum in As suasistisanas feriente desuper pioi
non auferetur ab eo sultitia eius. Plia hoc loco significat vas concauum, in quo grana teruntetir, ct Nodmortarium etiam, vel mortariolum dicitur, a pinsendo sic dictum, quod antiqui siccata frumenta in pilas immissa pinsebant, hoc est,terebant,&hoc erat unum genus molendi. Vnde: pilum dicitur instruriae latum,quo u ppia in mortariolo teritur. Ptisana autem dicitur hordeum decorticatum quod in mortariis siue ad ei na,sive ad medicorum usum teritur Significatur ergo hac parabola stultum no corrigi, etiamsi seuerissimis septentnm monitionibus 8 correctionibus obtundatur,aut
etiam graui calligatione ab hominibus praematur, vel diuinis etiam stagellis grauiter urgeatur. Haec enim significantur per contusionem stulti in pila seriente desuper quasi ptisanas pilo. Qua comparatione indicaturr grauitas correptioni vel castigationis quῖ adhibetur stulto, magnitudo a
486쪽
tudo laboris,quem pro eius correctioire sapion te subeunt,qliemadmodum magnis laboribus frumenta in pila teruntur frequenti pili conru
sone .Et rursum indicatur durities stulti,ut qui durior inueniatur omnibus frumetis, quorum omnium grana et si ex sese durissima, cominuuntur Sofraguntur in pila,cum stulti durities: in malo obstinatio,no frangatur nec auseratur ab eo,quantumlibet contundatur verbis, flagellis. Conqueritur id saepe dominus apud Prophetas sibi accidisse. Populus, in Ina p. quit,non est reuersus ad percutietem se. Et, Frustra percussi filios vestros
disciplina non receperunt.Septuaginta sensium tantum verterunt,omis
sa comparatione. Habent enim: Si verberaueris stultum in medio concili inhonorans,non tolles stultitiam eius.
Diligenter Mneste ustum pecoru tur,tuo quegreges considera.
on enim Libebis iugiter potestatem,sed corona tribueIur ita
Vinque versibus sequentibus Sapiens iuxta sensium literalem agit
de cura pecorum adhortas ad eam, eiusque utilitatem ostendens. De hac autem pecorum cura magis agit, quam de qua uis alia domestica prouidentia,tum quod Hebraei tunc maximi incumberent pascendis pecoribus iuxta e Xemplum antiquorum patriarcharum ab ipso Abel incipiens, tum quod hoc exemplo etiam prae aliarum reruni cura, maximEcommendetur pecorum cura, tanquam simplicissima, naturae accommodatissima R in nocetissima. Vnde huic hominum generi Deus filium suum hominem factum primo per angelos nunciari voluit. Nam aulas principum sectari,plenum fastu est: negociationi de mercaturae vacare,auaritiae est. Imprimis ergo eos qui greges habent aledos, monet ut diligentem eorum habeant curam, frequeter Sc attente pecora sua contemplando,quo sint habitu,quo numero,nec sat s sit curam illam alii alicui vicario pastori commisisse,sed ut ipsimet cura agant,quod in Ecclesiastico prccipitur: Pecora,inquit,tibi sunt attende illis,& si sint utilia, zςςύν perseuerent apud te. Congruit huic vulgatum proue ibium Oculus domini pascit equum. Quod autem sequitur,Non enim habebis iugiter potestatem,etc, Aliter multo habent Hebraea sic, Non enim in perpetuu mdiuitiae& si corona in generatione generationem ,hoc est,nec ipsa corona vel regia dignitas in perpetuum durat. Qua sententia recte intelligitur significare, nec diuitia huius mundi, nec gloriam regalem studiose se standam quemadmodum multi sic ivt,qui studio illarum rerum fastidiunt simplicitatem vitae pastoralis quod haec omnia sitit fluxa & mox peritura,proinde ei potius generi vitae insistendum, operam dandam, unde ea parantur quae sunt huic vitae nec est aria. Eo enim tenduli quae sequuntur. Sed Septuaginta negative habent, utrisque huius sententiae partes.Sic enim est Gracis, Quia non in seculum est viro robur, vel
487쪽
ωvictum sunt necessaria, praeter quae nihil esse debet quod magnopere homo requirat Aperta inquit sunt prata hoc est,ute patent prata quae ubique obuia sunt,in quibus pecora tua pascas , ut aperta dicit prata,
quoniam germinauerunt,ia gramina emittere coeperiit Apelitur enim terra,cum germinare incipit,Vnde est illud. Aperiatur terra,d germinet sit r. saluatorem. Vnde sequitur, Et apparuerunt herbae virentes, in cibum scilicet pecorum,pro tempore aestitio,ic in tempus h bernum colliguntur scena de montibus .Praeterita enim aperta sunt, apparuerunt,ec collecta sunt,pro praesentibus aut pro omni tempore accipienda videntur.
Significat ergo pabulum pecorum parabile elle, quod terra ipsa ubiq; vltro suppeditat idque pro utroque tempore,aestiuo,&' berno. Ex his
deinde quae tam facile aluntur, ecce quanto tibi compendio omnia tibi proueniunt necessaria Agni tui siunt tibi ad vestimentum tuum quia ex lana agnorum,sub quibus oves omnes comprehenduntur texuntur Vestimenta fiuntque ex pellibus eorum , de hoedi sunt tibi ad pretium fri, hoc est, quibus venditis persbluere poteris pietium agri a te locati, aut sumptus agri .colendi,aut quibus emere poteris fructus agrorum, Vetriticum familiae tuae necessarium: quasi diceret. Si diligenter gregem paueris non erit necesse agros colere. Nam pretio hoedorum poteris agrorum fructus comparare Deinde sufficiat tibi ,hoc est, sufficere poterit tibi lac caprarum in cibos tuos,& totius familiae tuae. Vbi Momine lactis butyrum S caseus comprehenduntur quae ex laete fiunt. Itaque ut prata ovibus et hoedis sua necessaria praebent: ita significat homini pecora suppe litatura quibus illi siue ad amictum siue ad vii merit opus.
Notandum autem,quod inter pecora tantum oues numeratachoedos,
minora scilicet animalia qualia pascebat Abel, ovium pastor primus, ecIacob sub Laban,non autem boues, aliaq maiora pecora nominantur. Item non tribuit in esum ipsos agnors ac capras,sed tantum lac caprarum
sub quibus Viae ovium comprehenditur. Proponere enim voluit praeoculis simplicis imum illud vitae genus, quod Ahel aliiq; illi similes ante diluuium secuti sunt contenti minoribus illis dominus noxiis animabus, quoru carnibus no vescebantur, ut est comunis multorum sententia sed tantum lacte eorum,&quae ex lacte fieri poterant, pro vestitu suo non quaerentes stricum, sed tantum pelles ovium,aut caprarum,uel saltem ex lanavi pilis textas vestes. Vnde dicit Paulus,circu:erunt in m lotis, in pellibus caprinis. Itaque si nificare voluit sapiens quam paucis natura hominum contenta esse possit, quanque simplicibus , ut inexplebilem arguat hominum in cibo, vestitu luxum doceatque quod habet Paulus. Habentes victum 'uibus tegamur his contenti simus i et, is, Ex hae literati tractatione facile patere potest, quomodo haec mysticetraetanda sint. Prata enim diuinarum scripturarum quae tempore hyemis conclusae Marii arcta iam pro pascendis ovibus Christi late patent Eger-
488쪽
Sc germinant, exhibendo suis documentis conuenientem pastum tam in poturitatis, quam in aduersitatis tempore ut tanto lubentius pascendis Chri lii ovibus inclinabere debeant pastores. Pro quibus pascendis, non eli quod a longe cibum petant,cum obuia sint,& sacrarum scripturarum , sanctorum patrum monumenta, quae partim sunt ve-bici herbae virentes semperatque gratissimae, ut scripturae sacrae, partim velut foena collecta de montibus, ut patrum scripta quet ex scripturis collecta sunt. Qui ex ovibus &loedis quos pascunt , hic merito quaerere non deberent, nisi vestitum M victum,lceum nolii xuriosum aut sumptuosum, sie quales oues commode praebere possunt, qua deglubere non debent, sed tantum ex earum lana 6 lacte vivere. Quod si fecerint praeter temporalia bona,quae hic ab ovibus Christi percipiunt, accipient ab eis etiam postea vestitu & victum sempiternum induti stola immortat tali ,& resecti cibo qui non deficiet in aeternum. Acutiorem allegoricam tractionem videre licet apud Bedam, qui eam longe prosequitur.
ECP Nim nemineprosequeme, iustas autem quas eo cons en a que terrore erit. O C Ea prouerbium, quod &,laeraque aliae
scripturs, videlicet quod impietas,impiis timorem,iustis vero iustitia confidentiam addat. Li cet enim nonnunquam audaciae stimulis impii
concitati&poti sis imum cum eorum mens est obtenebrata, in obuios quousque des uiant, ac sese in pericula te mei praecipitent tam cum ad se rede tuat, & furoris incendium extinctum
ell, ita merito peccatorum suorum terrore con
cutiuntur ut omnis eorum audacia frangatur,4 antequam eos quisquapersequatur, in fugam vertantur. Id autem fit *pe vel ex solo mentis male sibi conse ae ac ob id poenas debitas timentis, remor si,quemadmodum niaxime patet in furibus Sc homicidis, qui peracto maleficio pauitane semper fugiuntque unde natum adagium Fures clamorem, subaudi,timent,qliadrans in eos qui sibi conscii metuunt ne deprehendantur. Ita enim natura comparatum est, ut conscienti magnis, torrendis criminibus ob noxiae, nusquam possint securae consistere . Hinc dicitur in
489쪽
Iob de impio Sonitus terroris,semper in auribus eius, cum pax sit, II ille insidias suspicatur. Non credit quod reuerti possit de tenebris, cir-hum spectans undique gladium. Et in sapientia: Cum sit timida nequitia,dat testimonium condemnata. Semper enim praesumit saeua pertu
bata conscientia. Aut si istud etiarn saepe ex ultione diuina, qua impiis huiusinodi terror incutitur,cuius exemplum trabemus in Syris qui sitir 4 Rego. rexerunt Sc nigerunt in tenebris derelictis tentorijs suis cum nemo eos persequeretur. Vnde dominus huiusmodi terrorem populo peccanti se immissurum minatur in Leuit. dicens: Qui de vobis remanserint, dabo pavorem in cordibus eorum in regionibus hostium, terrebit eos sonitiis soli volantis, ita fugient quasi gladium,cadent nullo persequente, Sceadent singuli supraseatres suos quasi fugientes, nemo vettium audebit inimicis resillare. Simile est in Deuter. Dabit tibi dominus cor pauidum Deut. 1s& deficientes oculos: animam con impiam maerore, erit vita tua quasi pendens ante te. Timebis nocte ac die nori credes vitae tuae etc. Contra,ius iustum quod sibi bene sit conscius, ob id nullum malum timeat, de Dei protectione bene confidat, tum qirod a Deo non solum protegatur,sed etiam singulariter consortetur Sc roboretur,etiamsi multa mala ingruant,etiamsi persecutores insistant sine terrore persistit immotus, similis leoni sortissimo dc audacissimo, de quo mox postea dicitur: Leo fortissimus ad nullius pavebit occursium . Sicut enim impium, timidum facit,& malum costientiae testimonium & Dei vitio: ita contra iustum confidentem facit,& bona suae coscientiae testificatio, 3 Dei confortans gratia. Vnde gloriatur Propheta Dominus illuminatio meam sit, GCilus me quem time ita Dominus protector vitς meae, quo trepidabo hi iEt alio loco:Deus noster refugium d virtus, adiutor in tribulationibus, ' ' i'
quae inuenerunt nos nimis. Propterea non timebimus dum turbabitur terra.Caeterum haec sententia, non solum habet locum in temporalibus
malis,sed & in sipirituali contra vitia certamine. Frequenter enim impii cum nulla eos invadit acris tentatio, fugiunt a virilitis tramite vitiis sit c cumbentes,timentes ei polse virtutis labores perferre. Peccatu enim molles die isteminatos reddit homines,ebsque diuino destituit praesidio. Contra iusti de Dei protectione securi,indutique armaturam Dei, imperterriti ut leo contra principes rectores tenebratum harum sortiter decertant dicentes cum Propheta:Ecce Deus Saluator meus,fiducia liter agam,& non timebo.
Propter peccata terra mustiprincipes eius,et propter hominu si- entiam: horum Disti. im quae dicuntur,et ita ducis longior eris SIcut apud Iob dicitur qudd Deus regnare facit hypocrita impropter
peccata populi ita hic dicitur quod propter peccata populi multi sint pi incipes eius. Quod dc de multitudine principum simul reg-Pis aurium
490쪽
nantium accipi potest,qui scilicet ine in terra simul regnat cum magno populi gravamine aut unius terrae dominium diuidunt in plura dominia,quem ad ira odi mob peccata diuisum est regnum Israeliticum sub Roboam. Huiusmodi ni is malitindo principum laut frequenter euenit propter peccata populi:ixa in vix una populum grauat , dum quisque
suis studet commodis.&bella. Opeb Ier mulios exurgunt. Et potest intelligi dentili titudine principum sibi mox ac breui tempore succedentium,quae de ipsa reipublicae sep*ienter est periniciosa, quae hinc grauatur
impentis,nouis statutis,turbulonibus,&bellorum motibus. De quoi principum multi udine potissimula intelligendum quod hic dicitiir, satis patet ex parte secunda opposita,qμα a Deli clarior est in Hebraeis, quae habent Et propter homipem intelligentem scientem .sic, hoc est, similiten prologabitur scilicet imperium vel vit principis. Vel propter hominem intelligentem scientem rectum prolongabilita Vbi singulare quidae, fionunt per plurale, ut sit,Propter homines sitelligetues, doc tos pro-ongabitur. Dum enim in regno prim sibus adsunt viri docti 5 pruden tes, quorum consillio omnia aguntur, fit ut in regno peccata populi cohibeantur,ic virtus locum habeat, bci populo scin principe. Vnde si cui ob peccata popilli, quorum catis si negligeria vel malsi exemplum principis, diuina ultione sit Rcii populo Dequentes principes ita contra propter iustitiam boni principes in bonum populi diu in vita conseruantur. Potest a nen quod Hebra is tu singula fidicitur numero referri ad ipsum princjpαm qui si pruden fuerit S . intelligens sua prudentia obviabit peccatis populi,quibus nondunχου antibus ii ed histiti ad pietate ubique praeualeate, vir eiu, pruis 'si ibi sura Deo, quemadmodum patuit in Ezechia Sicern nostra laetio est accipienda te sapientia lascientia hominis regnaruis in pter huius enim sapientiam,scscientiam eorum quidicuntur ὀ aguntur ii regno, hoc est,quia diligenter scire omnem populi statum si qt,ac prudeliter prospicit, ut in ossicio populus contine tur intuligio ira, deo ei ita uua longior erit Supra enim dixit: vvser implerassi de vultu gis,t sim abitur in iustitia thro- ζψ ς ' lius eius .Potest & sic intelligi nostra itera. Sicue ob peccata rerismultos contingit esse eius principes: ita ob sapiet iam alicuius, cuiu operi nitiis
princeps, e scientiam eorum,quae in sententi; ferendis dicenda sunt, vi-ra ducis Dei munere prolongabitur Aut propter scientiam e orirna que D ut ij dicuntur a Deo, hoc est, propter scientiam mandatorum Dei . Oblimae enim in Deuter.promittitur regni diuturnitas.
3 Vir patve calummans pauperes Eremm ii vehement , in
quo paraturfames. natura nobis inditum sit, ut eorum doleamus vices, qu e: G dem nobiscum miseriis sunt obnoxii, illos vehementer inhumanos en opor-