장음표시 사용
61쪽
Donum bonum tribuam vobis,legem meam ne deresiniquaris. Sa tradita quaedam sapientiae M. diuinae le
gis praecepta,rursum ad ea amplexanda audito res inuitat sequenter id faciens ut iuuentutem& mentes hominum ad vitium valde pronas,
saltem ad amoremi desiderium sapientiae prouocet, quod primus gradusGpientiae sit, vellelella pluma sapietem, quemadmodum hoc capite insinuatur. Cum autem hactenusti postea dicat singulari numero: Fili mi , nunc pluraliter
dicit, Audite filij,significans se non unitatum locutum esse vel deinceps loqua,sed in uno omnibus qui sapientiae studiosi ella volent. Atque vel hie patet quae vel si perius vel postea ad filium dicuntur non esse sapietiae verba,sed ipsius Salomonis,cum mox sit biungat is qui loquitur.Nam Sc ego filius sui patris mei,etc. Vnde sicut omnes quibus loquitur,filios mos vocat,ital se patrem vocaticum dicit Audite filii disciplinam patris, hoc est meam, qui paterno asseetu pro vobis solicitiis vestram salutem desidero,ic sapientiae vos filios facere cupio. Disciplinam autem hic accipe pro eruditione,quae aliquando pro castigatione ponitur pro exigentia mxteriae . Loquitur enim de eruditione quam hactenus tradidit, Scquae poste, ab eo tradetur.Nam quanquam nos habeamus, Donum bonum tribuam vobis, Hebraea habent per praeteritum . Doctrinam enim bonam dedi vobis. Sed secutus est noster Io.qui habent δῶρον γαρ αγα- ρον δωρουμου υμῖν ,hoc est, donum enim bonum donabo vobis. Donum ergo bonum doctrina et tradita et tradenda, quae tanquam bonum et singulare donum merito non est derelinquenda.
m or ego sim sipatris mei,tenelgus es unigenitus ora matre mea. Et docebat me atque dicebat, Suscipiat verba mea cor tuum, cuHodi praecepta me et Mes. Vides Mentiam possideprudentiam,ne obliuistaris, neque declines a verbis oris mei. dimittis eam, es cauodiet te Di e eam se conseruabit te .
V hic agit, Nam et faetum suum quo tam diligenter ad audiendum ac amplexandum apientiam alios tanquam suos filios inuitat compmbat sacto*auidis magnae apud pios authoritatis viro,
62쪽
pROVERBIAE SALOMONIS. Cap. . so
qui ipsium tam sedulo a iuuentute ad sapientiς studium et amorem horta-auseil. et suo exemplo prouocat alios,quemadmodum ipse patris sui mo- mi is obtemperauit sapientiilludendo,itidem et ipsi faciant, idq; a tene- state. Ideo enim tenellu se vocat, ut insinuet ses teneris annis et cum adlaue puer eli et a patre ad sapientiam formatum, quo et puer in regemmi constitutus. Vnde de eo etiam dicit David Salomone filium meum . par, idivnum elegit dominus adhuc puerum et tenellum . Unigenitum autem coram matre sua dici hoc loco intelligendum est,non quod unicus fueratilius matris suae Bersabeae, quemadmodum quidam hoc loco falso asserere conati sint.Nam . Paral.3. aperte dicitur In Hierusalem nati sunt ei filii Simmaa dc Sobab, 5 Nathan Sc Salomori, quatuor de Belli a filia Ammiel.Nam quod Liranus putat tres illos Salomoni coniunctos .mide filios naturales Vriae,non Dauidis Nimis aperte contrariatur ei quod dicitur,Nati sunt ei fili j,quod de eisdem etiam dicitur a. Reg. . Unigenitus ergo dicitur coram matres, quod tanquam Unigenitus a matre tenere de unice diligeretur. Nec est Hebraeis unigenitus, sed unicus, nec dicit,n, cus matri meae, sed unicus coram matre mea , velit habent Hebraea in facie matris meae, hoc est, quod mater eum sic haberet Sc diligeret, ac si
unicus suili et Proinde ro id sentientes tantum verterunt αγαπα-vος
ἐ8 προσωπω μῆρος, hoc est,dilectus in facie matris. Itaque hic quidam frustra laborant,volentes locum hunc Christo appropriare, ut is hic adhuc loquatur qui fuit unigenitus matri suae Mariae. Hanc enim expositionem Lira tribuit cuidam fiatri Raymundo: nostro seculo eam secut est Galatinus,qui de hoc loco prolixe disputat, lib. r. cap. . enellum Galatinus autem se vocat sic unice dilectum a matre: ut insinuaret,nec ob aetatis teneritudinem,nec ob maternam dilectionem,qua in delitiis laabebatur , matre,patrem ab admonitione: adhortatione ad sapientiam absti-miisse,quemadmodum stulti quidam parentes faciunt, nimium aetati&dilectioni natiirali indulgetes. Docebat,inqui me εἰ dicebat,nempe pater me . Nam ad matrem hoc non esse reserendum patet ex Hebrais, ubi verba haec in masculina. Bis autem legimus in scripturis;,Dauidem monuisse filium sitium,Sohortatum ad obseruationem madatorum Dei, semel .Parat r8.quado praesentibus omnibus principibus Israel post sermonem ad eos habitum conuersus ad filium suum, dixit: Tu aute Salomon fili mi, cito Dei patris mei,& serui ei corde persecto Sc animo voluntario. Omnia enim corda scrutatur dominus, uniuersas mentium cogitationes intelligit. Si quaesieris eum inuenies: si autem dereliqueris eum proiiciet te in aeternit. Rursum iam moriturus, quado ut est 3.Reg. a.dixit ei:Ecce ego ingredior viam uniuersae terrae: c5sortare dcesto Vir.
Et obserua ut custodias mandata domini Dei tui, ut ambules in viis eius,etc. Non quod his tantum vici is illum monuerit, sed & alijs is p prius. Atque hoc est quod hic dicitur,docebat me atq; dicebat: Suscipia; id a verba
63쪽
verba mea eor tuum,hoc est, non tantum auris tua, sed & cor nec tam tum suscipessed etiam custodi precepta mea,quae scilicet ex lege domini tibi tradidi, ic vives per ea.Significat ergo his verbis sic vi sequentibus patrem diligenter ei inculcasse studium capientiae,quemadmodum Scipis is hoc libro facit, pius hoc repetens 'ubd iuuentuti idipsum valdesit
necessarium,cui ex corruptione naturi,sapiencia tetrica videtur Mais' ra. Hortatur autem pater David non tantum ad suscipiendam sepietiam, sed etiam ad eam firmiter retinendam,cum dicit posside apientiam,poseside intelligentiam, hoc et tanquam tuam posses in nem tu tuniVerum bonum haberi firmiter retine, ne obliviscaris, ne declines a veibis orisime ne dimittas eam,5 dilige eam omnia enim laqc ad perimereis re- ethaei dum sapientiani monen quanquam peto posside etiam vesti possit. Eme, ut sit sensus,Compara tibi sapientiam taxi quam rem p ciosam, vel dispendio aliarurri rerum. Quom dc noli alittera accipi potest, ut sit
sensus,Cura ut possideas & obtineas sapientiam,quemadmodum quis laborat diligenter ut possideat rem tibi charam. Vertendum autem potius esse emeac proinde apud nos verbum posside sic exponedum,ut sit sensus,Cura ut habeas , patet tum e simili lententia quq est postea cap. 23. Veritatem eme Sc noli vendere. Sapientiam Sc doctrinam de intelligentiam,vbi pro eme est idem verbum quod hoc loco, tum ex sequenti hic sententia. Principium sapienti ,posside sapientiam. Nam magis emere dc comparare sibi sapientiam est principium sapietis quam adeptam sapien, tiam iam possidere. Videri autem potest laicaim rursum inς ipere erba Salomonis,eumque iam voluisse explicare , cur pater inculcando dixerit: Posside sipientiam, posside prudentiam , nempe quod hoc ipsum sit principium sapientiq. Qitanqua adhuc deinceps possit intelligi esse continuatio verborum Dauidis , quivbi finem habeant satis statui non potest. Dubitari tamen hic poteli,quomodo niae dicat Principium sapientiet esse possidere vel studere sibi comparare sapientiam, cum prius dixeriti Initium sapientie timor domini. Ad quod facilis esset blutio si ea sen-rentia intelli ivretur,quomodo eam quidam accipiunt. Intelligitur enim communiter,inquit Lyranus,quod possessio sapientis in via, est principium sapientie obtinendet in patria. Sed nec ipse eam expolitionem pro-Dat,monensa Iebre magis habere,eme sapientiam Caietanus ergo res
pondet utrumque verum esse, quod principium sapientiisit timor domini, quod eius principium sit emere sapiqntia sed diuersis modis,nam timor mini principium est ad vitandum peccata .Emere autem sapiet piam est principium ad acquisitionem sapientis. Verum cum timor domini etiam faciat ut quis ierio sibi emat lc comparare studeat sapietiam, simplicius dicetur utrumq; quide recte dici principium, quamuis unum altero prius. Nam inter principia rei, num fgpe altero est prius principium. Posset sic intelligi illa sententia. Id quod sapientia imprimis requirit
64쪽
quirit aut inter prima siua pretcepta,est liuid, emedi obtinere sturule capiῆ-tiam. liis quenti sententia rectius iam venit interpres illi: veibu,quodia aliquot es vertit posside .li, omni posset ione tua acquire rudentiani: Nam pro acquirere idemςst obum iisdp-nrolin live hinc fatis re5qui intelligendu iri, quonaoco nite lugeacium iit' iuba. Erti posside, polit una scilicet illud 'ν acquirere, quemadmcubim Scs enec. cum nato Catia qui ab verbo huius lini Momeliabet dicit Lua: Possedi hominem per dominum, laoe est,acquisivj. Po est aute ininscio sterio sententia duobus modis intellisi Irimum ut sit sensus inter reliquas tuas pol Jessiones cura imprimis S prEcipue, ut et lipa habria pru-J en tias ,1me qua . liquῖpω-ssiones pr0M IJeci nec belle
comp/ra limam esse etiamsi prupter ςa' impendendς eitem aut rerden-dς omnes reliquq possies, iones, ut pret positio,in,accipiatur,roperiti hq iunificetur quod per parabolam euamlicam. qui alsimulat regnum M tib rhlorum negoti tori, qui inuenta ira preciosa margarita iiiii id venditis omitibus qui sit uit,emit eant. Qii bautem sti' iis pigeat in ac ii irenda' teistra magi 35s, vel labores, vel sum tu lapiendere,dum ve bisaa eam hortatur,varia item byna semper promittit per sapientiani j qnsequenda: Nam ut prius, vitam iacustodiam promisit ita nutu gloriam. Arripe,inquit,eam, vel VI habent HebrΨ'Exaltaeim, xvi cisi iiii exat tabit te. Glorificaberis ab ea ioc est, honqre per ea assicieris cum ea fitieris an exmus,hoc est,cum e ni intime dilexeris, atque in ea volupta tem conceperis, Nec simplicem. lori in hinc riituranimam,quilis est regia,quod initificat cum ibijcit Dabit cipiti tub audi menta gratiarum. Pro quo primo capite noster vertit, ut addatur gratii capiti tuo. Nam idem est hoc lyco Hebraeis quod illo loco, ut sic: Dabit capiti tuo additioni: m gratiae. Quae autem sit haec gratia vel additio grati sequens particpla declarat, decorona inclita proteget te Coronant ergo capitis ornamentum vocat augmentum gratiarum dandum capit: quia per illud caput alioqui gratiquum magis is , ornature decosa tur Metaphorice autem sinifieatur per sapientiam homines fieri statos admodum Sc honoratos aliis, veluti si eqrona egali essent insigniti. Item per eande frequenter perueniri ad sumin Οἱ honores. Praetis 'i, eadem homines ei e reges fieri ac vitiorum dominos,c5secuturs proinde tandem immortal em gloriae propam apud Deum. Qtiod autem dicitur corὀna inclica te proteget,significat eum per bronam Sc honorem adeptum muniendiarii contra omnes obtrectatores: hostes Dictioi inen Hebraica, significat etiam tradet, atque hie esset simplicior senis, Coronam inclitam tradet tibi. Et hactenus quidem putant sere omnes verba esse Dauidis ad filium multi Salomonem. In quόlacra scriptura satis declarat quam vere completa sint Dauidis promissiones. Nam quo
65쪽
mam prae in bibit elegit Salomon,magnam in t to orbe, pter sapientiam suapil)onorema famam consecutus est, ab cieris et ii in regnis i ii tum hola ob tapleiacian secuti uest,in si e p*r ira prole iis contra onine inimico, '
i*st narratam param Dauidis monitionem, putatur hic Salomon 'l exemit patris sui prouocatus redinc dinculcandum studium sapientiae,quod stequenter facit,tum ut demostraret rem quae hic agi esse rem magni mometi l valde seriam,tum quod sciret dissicile esse persuadere iuuentuti imb omnibus pene Eominibus, ut relicta vitioriani via,virtutis ' sapientiae viam amplecterentur,no solum quia natura lis
minum a tritium maal est procliuis sed eii quia in sac vita tam mutit esunt illecebra vitiorum iam au ii viri itis amatores tam multa malorum hominum exempla ubique obisa.Omnino enim dissicile videtur fragilitati humanae ar a virtutis viam cum paucis comitibus incedere, ibi incitamentis Sc illecebriis carnis alio trahentibus, tot men plis matbrum ubique propossitis. Hae ergo iustae siunt causae cur tam sta e hic micet, studiuim tamentiae Sc eiusdem oraemia. Iterum ergo dicit: Audi sti nune tantum audi sed: sit sc pe da laesintra te admitte verba naea,v multiplicentur tibi antii vitae,ut hic diu vivas,lt postea in ternum. Monstrabo ei in tibi usini Cayentiae,iaec tantum eam monstrabo ducam
te per semitas aequitatis,semit, scilicet quae ipso nomine deberent merit,attrahere liminem. Ducam,mquii, dirigendo,icilicet per me amo sita& praecepta quomodo in eis per ueranter incedere debeas, ita ut etiam jux tibi te illi sim fututis in ta sapientiae . Parurnis fert qimuiti brura habeant praeterit bocui te,direxite,sicut S quidam Larin codices h bent, tonstra iij duxi Nani raselum voluit significare se hoc secj .st letiari si hoc ulterius tacturum Graeci habent verba praesentis te oris iγασκ usi Si ira oceo incedere raci ob inro autem hae semitae xqustatis,etsi per sera ex nomine suo satis commendatae, magis incipiatur O uiciti inias cum in re us' sueris no arctabiatur gressu ui,etc. hirca quod tamen dubium occur ii, quomodo dicat in via iustitῖae noli Marih. . arctari gressus homini cum dominus eam yiam vocet arctam Mangustam aded ut ob id pauci sint qui intrent per eam. Deinde quomodo non
arctatur gressus ius qui ingreditur eam,cum necesse sit homini Iolenti vim virtutis ingredi,affectus siuos, qui pedes homun sunt spirituales, cohibere in multificoar e creprimere. Ad quod comuniter post Bedamdb
66쪽
dam dicitur vias virtutis in principio quidem arctas esse, dii iciles& is peras his qui eas incipiunt incecere, ad postea per consuetudinem, latas fieri facilesvi iucudas exercitatis per eas. Atque ob id nic dici: Qua cum ingressus fueris,quasi significam voluerit,d si illae tibi videbuntur arctae
cum eas ingredi coeperis,no erunt ianae tibi tales ςsi aliquadive 3 ingressus fueris. Venam non est Hebraeis cum ingressus fueris, sed tantum cur niincedes. Nec Sapiens hii loquitur de ea arctitudine quam p pati coguntur,qui viam virtutis incedere eligunt, dum mos allectus coguntur mortificare, sed sicut cum sequitur, curries nonia ebis offendiculsi, vel xt est Hebraeis,non impinges, per offendiculum vel impactioilem significalia ocument im& laesionem,ita cuna dicit,no arctabuntur grellius vii signis 3 e voluit nullusa ita de m/luim, in illlim noς umpi tum,quod Vere noxium sit,ipsum percepturum . Vuli uim innuere disterentiam inter viam virtutis viam iniquitatis,quam mori apertius explicat,quod qui in hac via incedunt in multa mala, in multas labiitur angustias, saepe impingunt offendunt,in illa autem ambulant sim hi initiuntur quod vere eis noceat, quodque non sit eis ad eorum salutenisvic0mmodum jec tile. Nonaret buntur ergo gressus tui, hoc est,ion stillis sic vivet do
aliquid quod tibi sit malum quod pedem tuum,hoc est,te sic ambigatem
laedat. Duo autem genera studetium virtuti inlinuat, quosdam enim esse
qui gradi utitur in via virtutis,alios in ea etiam currere,qui scilicet in virtute perficienda valde sint strenui,alacre svi seruidi Quadoquidem euorentibus facile soleat accidere, ut alicubi impingant in aliquid quod percursiis celeritatem videre ion potueriit quod maxime usu venit his qui currunt viant in italia de semitis aquitatis dicit currens in eis non habebit ostendiculium hoc est,nsi incidet in aliquid noditum.Cum ergo tam utilis sit via sapienti quam sieti omittit nasistraturum,Sc in ea deducturum, ne subiicit de ne disciplinam, hoc est, eruditioirem meam quam partam tradidi,partim traditurus sum, sic tenes non dimittas eam,sed eam semper custodias, qitia illa est vitatua, hocies'. vitam; ibi adseret sal
- M. Comedunt pavem Iniquitatu, rivinum iniquitatis bibunt. . V iam evnonem intulit de Visi sapienti aequitatis,illas com- I naendans,mox subiungit diri; impioium eas iasignite traduisit censti ab eis auocas. Et primum quidem mota ex ne approbemus
viam impiorum,hoc est,rationem in dicorum, nec voluptatem in ea capiamus, luantumui multis placeat,d, plausibilis primo intuitu videatur. Deinde ip tet eam tanquam rem detestahi in fugiamus . ne
67쪽
eontinga per eam transire itque ab ea plane declinemus, eaniq; desera m . Aut ut si aliquando placuit.&eam aliquando tigressi fuerimus, utinat ire ab ea fugiamus,declinemus S deseranius . Et subijcit rationeni quae merith commouere debet, ut non solum no approbemus malorum viam sed Jc eandem abolitinemur Tu imus. bn enim' inquit, dormiunt nisi cum malefecerint,etc. Quo significat veheme S ardens ma lanciendi studium in in piis, alum scilicet ut a primo diluculo statim coagitent de facinore aliquo perpetrado,nec se quieti dare possint,priusquam illud opere eompleuerint, sicut qui rem quampiam vehementer habet cordi non prius bene dormire potest,quam quod desiderat perficiat,quo perse sic inrevolicori mos hiauiter quiescit.Itad impii ante concepti facinoris perpetrarionem ortilli e neqlieunt, post eam iam desiderio sito potiti dotiti sunt silauirer,nee u perpetrato dollant scelere. Itaque significatur&quantum eis insit malefaciendi desiderium Sc quantum gaudium de impleta sua mala voluntate si ut prius dixit: Laetantur cum Hlesecerint,ia exultant in rebit pessinais Experientia istud docet in pera
ditis hominibu Daedonibim stribu scariis,dequibus li,cutus estia. 1 dc de qui x ex versi seqlienti etiam videtur hic loqis. Illi enim cum se totos dediderunt in pietati a Tummo mane nihil nisi nocere alicui cogitant, nee diem illum se probe transegisse existimant, nisi insigne quippiam conamiserint ua similiter ωauari sere quiescere non possunt, nisi eum alicuius damno lucrum sibi fecerint. Et qui libidini sint addicti, in. qu et i sunt donec conceptam expleant libidinem. Notandisin autem seis legi in nostiis eodicibu non rapituri nut ab eis. Verudum Sc He
braea Craeca consuli ni ii sum deniquetilitari, veri imile est 1i derpretem nyaadidisse negationem uis enim rapit somnum ut de illi, dicatur,non rapitia inanim ab ei ς Cert 1 ob orationis, quod prima facie videtii in comodum veri hirule est illosdam legere. Et non capitur som- .nus ab eis. Nam hoc magis conuenie cum et, quod praeredit,Et son di, qmitum. Verum Hebri adimi Gratiari lignificat raphu va. verisimile siσhoc verbum vertis e nostrum interpretem. Sed habent Hebraea uirim,2
titie. rapitur somnii : mei', sinat QἀυRr,id est .arisertu ab nanus ab eis. io e stante sistit sica uel identalefaciendi abripere eas seminim ut intelligas eius vehe nentiam putia homini violenter eripiariis iude Hriirale est. Itaque apii8 'nos videriar esse vera E stlo Et rapitur En inlisabet, nisi sits plantaverint: stillest in , quem hoc est nisi prodiderint de deiecerint.Et subi jcit 'ausam tantides geri, in redunt panem ini piratis, Hebraea enim, Crito habent, C
rnedimi enim,clina coiiunctione cauali Panem & viniam iniquitatis, cat Panem et vintimaniquitate ,rapina scilicet et iniustitia partum. Mitio ergo tantum illis malefaciendi desiderium,quod vesci nolint ex iustist
boribus sui sed eligant ex iniuste putis vivere reputtaate aquas furtivas
68쪽
dulciores esse, et panem absconditum suauiorem.Pul, i ac sententia et aliter intelligi,ut sit generalio et sit sensus, Come quin isne mi liquitatis,hoc est, ipsam iniquitatem comed sit et 1ibunt an tu an panem et potum suum ea delictantiaci refici Ilicer saturantur Veturi pane ac vino.
Hic illomni potus, . cibu),sicut contra Chrillus de sie dicit Meus ci 16, 4. bus est ut faciam voluiit tem patris r j qui in coelis est Et Psilmilia: Ci Pici. babis nos pane lach0marum,hoc est,iachrymis pro pane, sicut alibi dicit: Fuerunt mihi lachryma oleaepaicli die δες aroistes Psoposuit ergo pesti ita AD mos sapiens prae oculis,uta Yj impietatis magis auocaret, quae adlatam impietatem homines rarduci ta04ςm
Iu orum autem semita fuasi lusisfundens, recedit Ur refici et ite adpersecta diem Via impibo tenebrosa nescitis si corribant.
Iiserentemtonge ostendit semitam ullorum avia impiorum, ut 'ad alteram alliciat eius pulchritudine, ab altera deterreat ipsus d formitate et poriculo. Est autem haec oppositio viariun elegantior et efficacior in Hebraeo. Nam non est Hebraeis via impiorum tenebrosa, sed via impiorii in sicut caligo, ut sicut semita impiorum comparatur luci filigenti ita via impioriana caligini obscurati iij quanquam sensum ben. reddidit interpres. Nec necelle eli ex Hebraeo vertere procedit et crescit; quae verba apud nos reserri debent ad semitam iustorum, sed magis vere, potest,procedenset crescens,per participia reserenda ad lucem splendentem. Compar xt enim Sapiens semitam iusto ium,hoc est,eorum vitam Sc conuersationem luci mane splendenti, quae deinde procedente tempore crescit semper magis ac magis donec perueniatur ad die persectum, hoci est,ad meridiem, quando iam lux est infumino, nec amplius crescit. Per quod ignificare vult iustorum semitam, Ma principio lucem habere alijsque praelucere per bona vitae exempla, processi temporis semper seri lucid rem dum proceditur e virtute in virtute, ita, semper magis ac magis errorumi vitiorum caligo in iusto dispellatur, semperque clarius S melius scandala in hac vita occurrentia,ας mala imminentiavi agnoscantur, evitentur,donec tandem perueniatur ad diem illum perfectum, in quo lux est in immo nec amplius crescit, quod est in futuravita,ubi iam Sol est iustis quasi in meridie,ipsique velut Sol persecte tulgent iuxta illud: .llinc iusti sulgebui sicut Sol in regno patris eorum, qui xi. is id hic per virtutum exempla hominibvi praelucent,iuxta, illud: Vos estis Maii hiu mundi.Et Lucetis sicut luminaria in mundo,in medio nationis pra plii lip.Lux peruersae. Itaque non solum luci,cui iustorum semita comparatur, sedet ipsi semitae iustorum recte tribuitur,quod procedat Socrescat usq; ad perseetam diem. Contra via impiorum est tenebrosa, aut Velut tenebrae ipsaeac caligo,quia plena erroribus da ignorantia, per quam nec satis
agnosti intreccata in quae labuntur, de* mala in quae vel l c vel postsi,
69쪽
ruunt.vndesibi tela:Nesciunt ubi corruant.S pius enim: grauius e caniti imping iniquam putant,d grauiora eos mala, tum nic,tum postea manent quam praeuidet. Nesciunt ergo Scibi, quo corruant, hoc est,in quod in quid . ubi enim adverbium hic etiam quo includit. Similia de duabus his vij habet Tuangelium. Nam apud Ioannem dicit Ioanar, dominus:Si quis ambulauerit in die no offendit,quia lucem huius mundi,videt:si autem ambulauerit in nocte, offendit uia lux non est in eo.
. . .: Et, Si ambulat in tenebris,nescit quo vadat. Er,Qui diligit fratre muni,
inlumine manet,l scadalum in eo non est. Qui autem odit fratre suum, in tenebris est,et in tenebris ambulat,et nescit quo eat,quia tenebrae excaecauerunt oculos eius.Sed hoc est differetiae inter has scripturas ex prae sentem locum,quod hic ipsa semita iustorum comparatur luci et significatur esse lux quaedam in illis vero scripturis dicunturi usti ambulare in luce,quilux est Christus ipse,eiusque doctrina et vitae exempla,iuxta itia M 8 lud: Ego sum lux mundi,qui sequitur me,n5 ambulat in tenebris,sed habebit lumen vitae. Iustorum enim semita et est lux, et est in luce aqua illuminatur,et suum lumen recipit.
Fili mi ausiuisa sermones meos dria eloquia mea inclinaciorem
suam. de recedant ab oculis tuis,cuLIo i ea in medio cordis tui.Vita enim sunt inuenientibus ea,et uniuersae carni sanitas.
Post singularia quaedam sapientiae monita, antequam alia peculiaria
subiungat sapientiae praecepta, rursum pro more ad auscultandu excitat velut somnolentos,instar concionatorum, qui thema propositum ut inculcent,frequenter repetendo suggeriit Fili mi,inquit,auscutata sermones meos,et iam dictos et adhuc dicendos,et ad eloquia tua in- .clina aurem tuam. Ne satis sit audiuisse ea,sed cura ut ne recedat ab oculis tuis,sed semper ob oculos mentis tuae versentur, ita ut in eis mediteris die ac nocte, atque per hunc modum custodi ea in medio cordis tui. Vita enim sunt inuenientibus ea, hoc est, vitam afferunt his qui illa sunt assecuti,non tantum auribus,sed etiam corde, nec tantum vitam asserui animae,sed et sunt sanitas uniuersae carni hominis,hoc est, sanitate etiam toti afferunt corpori,idq; duplici nomine,tum quia temperat iam docent non tantum in cibo et potu ac libidine seruandam, sed etiam in omnibus animi affectionibus,ut tristitia et dolore ex qua temperantia pendet corporis sanitas,tum quia iuxta promissiones veteris legis sanitas etiam corporalis datur a Deo,seruatibus mandata ipsius. Quanquam et sic simpliciter accipi potest quod dicitur uniuersae carni sanitas, ut sit seni , torum hominem sanum faciunt,et optime se habentem,potissimum secundum mentem, iuxta quod siuperius dixit Sanitas quippe erit umbilico
tuo . Dictio enim Hebraea 9 Marpe proprie ignificat medelam, curationem et medicinam,ut videri possit significari quod Dei mandata
70쪽
sunt veluti medicina quaedam totum eorpus sanans et praeseruans.
Omni cu Iodia cusfodi cor tuum,quia ex ipso vita procedit. V tuo aut quinque praecepta particularia, subiungit concernentia quatuor coiporis partes,cosios oculos et pedes: unde subindi. cat,quo modo per sapientiae praecepta toti corpori totiq; homini sanitas esse poterit. Et primo quidem praecipit, inprimis et ante omnia,
cor custodiri,idque omni custodia, hoc est, diligenti et exacta custodia. Omni enim positum est pro summa, sicut Ecclesiastici,s. Omnis plaga tristitia cordis. In hoc autem praecepto metaphorice sub similitudine cordis corporalis insinuare vult quid sit faciendum circa cor spirituale,quod est mens hominis Vult enim significare, quod quemadmodum in corpore hominis,cordis maxima cura est habenda,et quemadmodum illud ipsa natura diligeter custodit, utpote ex quo maxime hominis vita pendet,et ex quo vita ad alias corporis partes pro manat nam iuxta physicos cor prinao animatur,estque Vitae primaria sedes,Vzapud Plinium pa pliniuili tet,qui sic habet: Cor animalibus caeteris in medio pectore est, hominicit natur. tantum instas etiam papillam,turbinato mucrone in priora eminens .Pis histo- ι cibus solis ad os spectat. Hoc primum nascentibus formari in utero tradui,deinde cerebrum,sicut tardissime oculos. Sed hos primum mori,cor nouissime. Huic praecipuus calor. Palpitat certe,et quasi alterum mouetur animat,intra praemolli firmoq; opertum membranae inuolucro, munitum costarum et pectoris muro, ut pariat praecipuam vitae causam et
originem. Prima domicilia intra se animo et sanguini prebet,sinuos specu,et in magnis animalibus triplici,in nullo non gemino. Ibi mens habitat,etc.)ita prima et praecipua cura est habenda mentis,ne scilicet vel erroribus vel prauis asseetionibus vitietur, diabolo,mundo, et carne,illud Vari; modis oppugnante,quia ex ipsa mentis bona constitutione pendet
omnium aliarum virium animae, omniumq; actionia humanarum rectitudo adebit nisi mens sit resta& sana actiones externae etiam quae bonae Videtur,prauae sint,qui Vt inquit dominus:Si oculus tuus fuerit sim Matili. Splex, totum corpus tuum lucidum erit. Unde bene quoque dicitur in Deuteronomio: Custodi temetipsum,& animam tuam bilicite. Et Do Deuter.4minus dicit: De corde exeunt cogitationes malae. M ilh- FTem c a te os prauum,et detrahentia labia set proculit . SEcundum praeceptum cocernes os hominis,quod quamuis intelligi
etiam possit,quemadmodum indicat Beda de ore alterius,ut sit sen-m M. Remoue a te eos qui prauo ore loquuntur, i qui detrahunt labiis sint procul a te,iuxta illud Psalmistae: Detrahentem secreto proXimo Psalcide.
suo hunc persequebar,tamen potius intelligi debot de ore proprio,Vt ignificetur studiosi sapientiae cauendum ne os habeat prauum , hoc est, quod praua loquatur, ut detrahentia labiane habeat. Prima enim cor-