장음표시 사용
661쪽
acta Atate alibi paulus declarat: & propterea dicesso immobi
les a spe,tertiam virtutem fidei ac spei adiungit charitate. Quia audistis ad disserentia cuiustunque alterius euangeli j. Pro ut etia 'ad Gal.dicit.Si quis aliud q audistis euangelizaverit, anathema fit.2uod praedicatu se in uniuersa creatura quaesub coelo est. Ide euan-feliu describit a Gmunitate:quia, s.comune est uni uerso generiumano.Et dicit hoc ad disserentia particularium euangelioruquae diuersi haeretici praedicant.no enim praedicant euangelium comune uniuerso mudo, sed propriae sectar. Nec intelligas a simii a Paulo i tune teporis iam praedicatu fuisset euangeliu uniuerso generi humano,ita mad uniuersos peruenerit: sed φ tune 'teporis praedicatu,est extendendu in uniuersa ereatura quae sub coelo est,hoc est, in uniuerso genere humano: ad disserentia m,ut dictum est,euangeliorum per conuenticula. Cuiusfactiosum ego Paulus minister.Tertiam adiicit conditione euangelij in quo debent perseuerare. De illo scilicet euangelio loquor, cuius ego
Paulus factus sum minister: ad disserentia euangeli, quod pra dicabatur a pseudoapostolis,cuius Paulus n5 erat minister, imbaduersus illud Paulus erat minister. Qui nune gaudeo in passioni-Im meis pro Superfluit qui. Vbi prudens lector aduerte O si dictio Graeca interpretata factus sum, rite interpretata est cum verbo sum,textus ille continuatur cu paulo superiores ubi dicta est,& vos quii essetis aliquando alienati & inimici meti in ope
ribus malis,nunc aute reconciliauit in corpore carnis,dec. Ita P
postqua e regionis alienatione & inimicitiae eoru locauit nune reconciliationis factae per Christu in carne propria,modo locat nune adimpletionis passionum Christi in corpore eius mystico: ut intelligamus i no solum nunc recociliauit Christus in carne propria sed de nuc per apostolos & martyres sua membra, supplet reliquas afflictiones: ut utrunque beneficium intelligamus collatum Getilibus:& reconciliationis per Christit in carne propria,& afflictionum suoru apostolorum vice Christi.Cotinuando itaque ad nunc recociliationis factae per Christu, nune aspictionis apostoloru . dicit nunc,recociliatis vobis deo gaudeo in
passionibus, hoc est, afflictionibus meis pro vobis,Gentilibus: utpote pro membris Christi.Simulq; aduerte aptissime subiungi gaudiu in animonibus ministerio euangelii.per hoc enim manifeste coprobatur verus euangeli j minister,quod gaudet in afflictionibus suis pro membris Christi. Etadimpleo ea qua desunt rasi um Christi in came m a. Dictio interpretata adimpleo, composita
662쪽
posita est ex tribus: vice,re,impleo. Ita g, sohat vice redimpleo: ad significandu vice Christi replet ea quae in carne sua desunt passionu Christit, vel redimplet in carne sua ea quae desunt pansionum hoc est afflictionum Christi. Utriusque constructionis sensus in idem redit: prima tamen omnem quaestione excludit. nam dicendo,ea passionum Christi quae desunt in carne mea,
nihil significatur diminuti onis in passione Christi, sed significatur m in carne mea deest aliquid passionum Christi, quod a me supplendum est vice Christi,quod costat absque omni ambiguitate veru esse. Dicendo verb adimpleo in carne mea ea quae desunt passionum Christi,appareter significat aliquid diminutio nis in passione Christi .secundum tamen veritate non significatur diminuta passio Christi: sed significaturri deest illi coniunctio ipsius in a Pictionibus nostris. Et hoe indubie veru est. & 1
nobis oportet impleri: a nobis autem viee Christi,quemadmodum in virtute capitis operantur membra rvt sicut ex nobis &Christo integratur corpus oti,ita ex passione Christi & passi
nibus nostris integretur velut una passio.nam quemadmodum definiuit Christus certu membroru suorum numeru,certamq; magnitudine ac multitudinem meritorum, ita definiuit dete minatum numerum passionum iungendarum pactioni suae.&quantu in carne Pauli, quantu in carne Petri,quantum in carne
Lauretii adiiciendum est afflictionum,praedefinitum est. Et pro pterea Paulus dicit m ipse adimplet ea quae in carne sua desunt essionum Christi.γro corpore ei- quod est ecclesia. Hinc clare libetur-no solum Christus, sed etiam sancti ex intentione passi sunt pro corpore Christi quod est ecclesia: hoc est,ad utilitatem ecclesiae. iussae Iussum ego ministersecundum distensatione dei qme
data Est mihi in mobis. pro,in vos. Cuius, nemini ni est generis: ae per hoc ecclesiam refert.Appellat aute Paulus se ministru eccleissae factum hoc est ad ministrandum ecclesiae, quemadmodum appellauit se ministru euangelij quia ministrat euangelium. Potest & nihilominus dici minister ecclesiae, quemadmodu membrum est minister totius eorporis. Et hunc sensum intendere videtur ex eo ' dicit, non secundum dispositionem hominum.
sed secundum dispositionem dei factus est minister ecclesiar,ut utrunque significet:&o est quidem ecclesiae minister,& s non est ecclesiae distributione factus minister,sed dei. Et subiungit , quae data est mihi in vobis. apostolatum suum ad gentes deniminat a dispensatione dei: u, no humana authoritate, sed diuina
663쪽
vina datus est apostolus gentibus. Vt Mimmam verium Iei. Ecce tertia comunicatio,qua transsati sumus in regnum fili Dcomunicatio scilicet notitiae gloriae sperandae per Christu a gentibus. Osticium itaque euangeliza ndi hoc getibus denominat implere verbum, eo test executio definiti ab aeterno consilii diuitis. os sterio quod absconditum fuit a sicuti generationibuου. A ppositive ad verbum det,explicatu, ipse implet mysterium occultum praeteritis seculis quo ad tepora, de generationibus quo ad sile- celsiones hominum. Nutu autem manifestatum.pro stumra um , est sanctis rivia Verbum dei quod implet Paulus non s Ium destribita praeterita occultatione sed a prisenti executione manifesta non omnibus, sed sanctis dei sc rursus non omnibus D iactis dei, sed quibus maluit deus notas facere divitia . pro notum facere quae sunt diuiti gloriae sacramenti. pro,inysterii, huius in Lege Actus apostolorum,& inuenies admiratos fuisse
Christianos de hoc quod in gentibus diuina gratia dissuta esset.
quum Petrus accessit ad Cornelium Centurione.Inde enim a paret O non omnibus sanctis,sed quibus voluit deus notificauit quae sunt diuitiae gloriae latentis in mysterio conuersionis gentium. Fuit siquidem in deo velut arcanum reconditum in ectes
consecuturet essent per euangelium Christi non solum glariam. duutias gloriae,sed opulentiam gloriae. Putabant enim o, stetecfutime essent quemadmodu proselyti inter Iudaeos. Effehus autem demostra uat 91 diuitiae gloriae comunicatae sint stetibus novi pros tis,sed ex aequo ipsis de ludaeis: imb magis ipsis quam Iudaeis,usquequo introeat plenitudo gentisi. Et ad hoc implendum studebat Paulus gentium apostolus. Qi-.pro qui, est Chriasin. Relatiuum qui, diuitias resertim enim dictio interpretata diuitias mastulini generis de singularis numeri. Et explieatur m Christus est ipsa opulentia gloriae mysterij manifestati in stentihus.Et vere est odulentia gloriae: quoniam non solum in seipso
habet omnem plenitudine gloriae, sed etia est ratio ditandi oecalios gloria. Unde & subdita In vobis stu gloria. Idem Christut qui est diuirit gloriae,est in vobis spes eiusdem gloriae:pro quanto est vobis ratio spera ndi eandem gloriam. Quem nos annunti Mim-Non enim nosipsos praedicamus,sed Christum. corripis xes. pro, admonentes, omnem hominem. ci ina agenda. Et Jocentes. Deest,omnem hominem .scienda. In omni capientia. Tam monitio excitans affectum,quim doctrina aperiens intellectum. ad
664쪽
alicui sic,& alicui non ,explicetur euangelica doctrina ad monitatio.Et utraque fit in omni sapientia tam diuinoru quam humanorum spectantium ad salutem: quia secundu diuinas regulas fit monitio,& secundum diuinam ratione fit doctrina. Vt exhibeamm omnem hominem perfectum in christo Iesu. Ecce quo tendit evagelicum osscium,ad exhibendu omnem hominem absque det u sexus,coditionis,nationis,&c. perfectum,ita ut nihil ei desit in Christo Iesu. In quo pro,in quod, o laboro. in quod officium exhibidi quantum est ex parte mea omnem homine pe sectum in Christo de laboro. certando secundum operationem eius. hoc est,secundum est caciam Christi.Dictio siquide interpretata
operationem,internam vim seu esscaciam sonat operis. Quam. pro quae. ess cia Christi. Operatur in me virtute. pro, potentia.
Ego quidem laboro certans secundu escaciam Christi: verumidici Christi essicacia operatur in me in potentia miraculorum, ad testificandum emeaeiam Christi in me ad testificandum veritatem euangellicae doctrinae quam praedico.
redemptione per sanguine ipsius remissionem peccatorii. Introducit aute tractatum ipsius per modii certamini saduersus diuersos impugnatores Christianae veritatis.Et propter hocc tinuat hanc partem O pr edenti quam finierat dicedo in quod Iaboro certans,&e. ad hoc siquidem addit coniunctione enim, dicendo volo enim vos stare. Rationem enim reddit laboris sui certaminis. Qualemsuisitudinem. pro,quantu certamen, habeam ναο. pro,de,mob is ct ijs quisunt Laodicia,O qiacunque non υigerunt
faciem. pro,personam,meam in carne.Non solum certabat Paulus
tuendo eos quibus praedicauerat,sed multo studio certabat monitis,instructionibus,& nuntiis,ut etiam ali j Christiani qui eum
nunquam viderant,perseuerarent ac proficerent in fide Christi. Vieansientur. Passiue abutitur consolentur: hoc est,consolati nem accipiant. Corda ipsorum in ructi. pro,compactorum ueharitate.Ecce quorsum tantu certamen Paulus assumpsit de iis qui non viderant ipsum: ut scilicet ipsorum non omnium sed eom- pactorum in charitate eorda consolatione accipiant. Et in Omnes iuitia plenitudinis pro,plenariae certitudinis,intellia ιμ. Coniunctio &,denotat accumulationem rei consolatoriae,est enim se sus , ut ipsorum compactoru in charitate corda accipiant eoiis
lationem,addendo cosolationi charitatis etiam consolationem
665쪽
acressus ad omnes diuitias plent certitudinis Intellectus.Praepositio siquidem in , accusativo iuncta ,accessum denotat. Nec dicit incertitudinem intellectus, sed dicit in plenariam certitudinem intellectus, ut non ex parte tollatur haesitatio intellectus sed undique. Nec etiam dicit in plenam eertitudinem intellectus, sed in omnes diuitias in omnem copiam plenae certitudinis. Certiis tudo intellectus est,quando intellectus non dubitat de iis quae sunt fidei. Et hare est communis ac necessaria Christianis omnibus.dubius enim in fide infidelis est. Plenaria autem certitudo ad similitudinem testimoniorum facientium in Praetoriis non semiplenam sed plenam probationem dicitur quae ex testimoniis fidei prouenit: siue externis dictorum aut factorum dei vel sanctorum, siue ex interna extensione luminis fidei aut gratuiti auxili j diuini ad eum ulum certitudinis. Diuitiae autem plenae certitudinis consistunt in copia testimoniorum ad diuersas materias quae disputantur in fide: ac per hoc omnes diuitiae eonsistunt in uniuersis testimoniis ad materias emermes in fide uta ad materiam Arrianam ad materiam Photini,&sie de aliis. Dicit ergo Paulus,quod certa me tantum assumpsit, ut ipsorum qui conlolati iam sunt in charitat orda consolentur etiam nohabendo,sed aceededo ad omnes diuitias plenariae eertitudinis intellectus: hoc est,ad uniuersam eopiam testimoniorum plene certificantium intellectum in omni materia fidei. Unde& subiungit materiam certitudinis dicendo,Inmitione. pro,in agnitionem, masterii dei.Deficit, Et patris Cr christi I 1ψ.Superfuit Issu. Ecce progressus, ut progrediantur in omnes diuitias plenae certitudinis intellectusmon in quacunque materia,sed progrediendo in agnitionem mysterij,tum dei, tum patris,tum Christi. Deus nomen est naturae, pater nomen est personae, si de trinitate est sermo:alioquin nomen est amoris quo adoptauit nos deus. Nec usquequaque liquet quo sensu Paulus utatur hie patris nominemam utrunque potest significari,scilicet ut agniti ni diuinae naturq adiungatur agnitio trinitatis personarum,uel adiungatur agnitio paterni amoris erga nos.Primus tame sensus magis videtur quadrare interpositioni inter deum & Christum. Quia tamen nulla mentio de trinitate in serius fit sed de officio paterno dei erga nos,abiiciendus non est seeundus se sus. Quot autem quanta Sc qualia comprehedantur sub mysterio dei & patris & Christi,explicari non potest.In quo sint omnes
saurissumia Osci inna ab c liti.Dixerat ad eognoscendum in myste
666쪽
mysterium, tum dei, tum patris Christi .& quoniam de deo aede patre nulla erat ambiguitas,de Christo qui homo est subiungit, in quo sunt omnes the&uri,&c. ut hinc aequalem significet Christudeo & patri: ut magnitudo mysterij pensetur non soluin cognitione dei & patris,sed in cognitione Christi, ex eo quod
in ipso sunt omnes thesauri sapientiae diuinoru,& scientiae creatorum,non effusi,sed absconditi ab oculis uniuer' creaturae:vel absconditi natura humana quasi occultante diuinitatem eius, ratione cuius habet omnes thesauros sapientiae & scientiae: hoe est clari iudici j & clarae notitiae. Dictio enim interpretata sic: en tiae,cognitionem sonat. Hoc autem dico. Explanato fine quare certat,explicare incipit materiam certaminis multiplicem. Unde pronomen hoc, temonstrat certamen de quo dixerat quantum certamen habeam. Vt nemo vos decipiat insublimitaresermonum pro in persuasibili eloquetia Prima certationis materia describitur oratoria persuasio, arte dicendi fulta .Vnde coniicimus quod erant tunc temporis qui dicendi arte sulti nitebantur abducere Christianos a puritate fidei. Et propterea Paulus timens Colonsensibus ab huiusmodi oratoribus,monet ut nemo eorum decipiatur huiusmodi persuasionibus.Nam etsi corpore. pro carne,absens sum. Rationem ne decipiantur,intendit subiungere ex parte fidei & morum apud eos. st ne videatur diuinare aut ex auditu qui potest falli loqui de iis quae apud Colossenses sunt, prinmittit modum quo nouit ea quae apud illos sunt. Et propterea dicit: nam etsi carne absens sum: ac per hoc corporis oculis n5video quae apud vos sunt. stiritu vobiscumsuma pirituali praesentia apud vos sum.Et ne hoc intelligeretur secundum assectu charitatis,subiungit, Gaudens σπidens. Dicendo videns,mani-sestat se spirituali intuitu comitate gaudio apud eos esse.Quod autem videat,subiungit. Ordinem Ῥsmm G firmamentum eius, qua in ανθῖο est, flet mestrae. Duo dicit se videre: & soliditatem fidei in Christum,& ordinem. Qui quum sit materia gaudii .intellieitur rectus ordo in eccclesia Colossensium, tum circa spiritu alia, tum circa temporalia viduis & pauperibus dispensando integer siquidem ordo intelligitur,ex quo sine adiectione aliqua significatur. Ex eo itaque quod in Colossensibus sunt haeetanta nona soliditatis scilicet fidei & rectitudinis ordinis m net ut caueant ne fallantur a dicacibus.Sicut ergo accepistis Iesin, christum dominum nostrum. Superfluit nostrum. Ex soliditate fidei
in eis, infert quod sicut accepistis Iesum Christum esse domianum
667쪽
est, conformis fidei sit ambulatio spiritualis:quae est proficere. Radicati ersuperaediscati in ipso. pro,radicamini,& superaedificamini in ipso. ad similitudinem plantarum radices figite in Christo, ad similitudinem vero templi super dificamini in ipso: hoc
est Christus sit fundamentum vestri tanquam templi, & sit v lut terra optima in qua vos tanquam plantae radices habeatis, ut continua vegetatio in Christo significetur,& non sola solidiatas sustentationis. Et confirmati. pro, & confirmamini,in fide. Quae metaphora radicationis & aedificationis significauerat, explicat proprietate verborum. Sicut Crdidicistis. pro, sicut edocti estis. Modus firmitatis describitur iuxta doctrinam eorum
qui docuerant Colossenses. Sciebat enim quδd plene docti fusetant,qubd oportebat absque omni haesitatione ,& absque quacunque suspicione oppositi firmari in fide. Abundantes tuiPo.
pro, in illa. videlicet fide. In gratiarum actione. hoc est, ut cognoscatis magnum vobis collatum beneficium in hocquia collatum est vobis credere in Christum,&e. Videte ne quis vos deciapiat. pro,depraedetur.Secunda materia certaminis lubiungitur aduersus philosophos. Nec dixit, videte ne quis depredetur vestra,sed nequis depraedetur vos,nequis vosipsos in praedam ρbducat. τὸν philosophiam inanem fallaciam. Philosophiae adiun fit inanem fallaciam quantum ad ossicium praedandi homines fide Christiana, quia non veritatis philosophiae officium est praedari Christianos, nisi ei adiungatur inanis fallacia. Quae quia dupliciter adiungitur philosophiae,ideo subiungit, Secu
dum triaimnem hominum,secundum elementa mundi. Aut enim
inanis fallacia iungitur philosophiae ex traditione hominum:
ruta ex secta Stoicoru vel Peripateticorum,& huiusmodi. Aut ex elementis mundi: hoc est, ex metiri & iudicare ea quae sunt Christianae fidei secundum elementa mundi: hoc est, causas coelestes & elementares,& compositorum ex his. Hoc enim inanis
est fallaciae pro quanto iudicium quod ex huiusmodi causis haberi potest non se extendit ad excelsa Christi mysteria,quae fide
tenemus.nam Christi mysteria spiritualia sunt, & independentia ab elementis constituentibus mundum. Propter quod&subdit , Et non secundum Christum. Philosophia secundu elementa mundi si sistit inipropriis, non aduersatur Christo, sed est secundu Christu,in quo sunt omnes thesauri sapientiae & cogntitionis : sed si praesumit in excelsiora qualia sunt mysteria fidei
668쪽
Christianae no secundum Christum, sed aduersus Christum est,
utpote quae inani innititur fallaciae. Quae ideo dicitur inanis. quia frustra nititur quia vanis innititur fundamentis aduersus ea quae sunt fidei. Quia in ipse inhabitat omni plinitudo diuinii aiueorporaliter. E regione philosophiet secundum traditionem hominu ac secundu elementa mundi, dixerat & non secundum Christum mani&stat modo praeponderare Christum elementis mu-di,& deinde traditioni hominum. Et elementis quidem mundi praestare Christu manifestat per hoc quia in ipso inhabitat omnis plenitudo diuinitatis corporaliter. In elementis naudi inumnire diuinitate& praecipue in primis elementis quae sunt corpora coelestia es fatentur.Et propterea Paulus e regione dicit in Christo habitare non diuinitatem,sed omnem plenitudine diuinitatis,non qualitercuque sed corporaliter. In elemetis siquidem mundi habitat deus secundum efficientiam, ordinem,pe petuitatem,& alios partiales essectus: in Christo aute no pleni
ludo effectuu sed plenitudo diuinitatis habitat imo omnis pie nitudo diuinitatis : ut intelligamus quod deitas ex integro ha bitat in Christo corporaliter. CVbi aduerte prudes lector Pau Iu dicere pio Christo omnis deitatis plenitudo inhabirat cor poraliter.& non dicere est corporaliter. Habet liquidem unio deitatis eu humana natura in Christo duo valde mirabilia. Alterum est ipla deitas substantiale esse corporeum in illo ha bet dicetet ne,Verbum e ro factum est.& hoc significa turdicendo corporaliter.Alteru quod absque quacunq; sui mutati ne deitatis in Christo babet illud substantiale esse corporeu. &ad hoe seniscandu dicitur inhabitat. Inhabitatio enim nulla mutationem significat in habitante.Vnde si utruque simul sun ea, scilicet inhabitat corporaliter intelliges t absque mut tone quacunque deitatis no extrinseca denominatione, sed se. eundum esse substatiale corporis . deitas est in Christo. 9uod si intelligere voluisset Nestorius, n5 dogmatietasset deitate habitare in Christo i quam in templo. Ad hoc enim addidit Paulli,eorporaliter, ut unionem substantiale explicaret cum corpore:
et qua differt ab babitatione dei in mentibus etia beatorum,& non solu ab habitatione dei in elementis mundi .Et estu in itimoliti qui est caput .mnis principatu p.repatis. E regione ad philosophia secundum traditionem hominum explicat notitiam uua repleti sunt Christiani in Christo esse non traditione hominum sed traditione illius qui est caput etiam omnium anget
669쪽
rum. Quanta ergo est diffetentia inter traditionem hominum di caput angeloru, tanta est differentia inter philosophiam traditam ab hominibus, de notitiam fidei tradita a Christo. Et in hoc Paulus excellentia Christianae notitiae significati quod nec
etiam ab angelis,sed a capite angelorum tradita est immediate hominibus a Christo scilicet. In metar circuncis estis. Tertia materia certaminis aduei sus pseudoapostolos cogentes seruare I salia ,tractatur declarando in primis circucisione quae erat pr
fessio totius legis impleri in Christianis per Christu in baptinmo : ac per hoc non egere circuncisione carnali. Dicit itaquedo quo ,Christo ,etiam estis circuncili. circuncisione non man acta.
Triplici conditione describit citcuncisionem in Christo. Prima est quod non est circuncisio facta manu qualis est circuncisio im
galis. In expoliat tone covem. Deficit, Peccatorum Girnis.Secuda con
ditio est,quod huiui inodi circuncisio non tollit pelliculam carnis, ted tollit corpus peccatorii: hoc est, uniuersam congerie peccator v. Et denominat corpiis peccatorii carnis, eo quod uniuersa congeries peccatorum ex carnali fomite prouenit. Sed in circisucVione Christi.Superfluit sed . Tertia conditio est quod huiusmodi non est circulicitio 1loysi aut patrum, sed est circuncisio Christi. Hanc euim spiritualem circuncisionem tollentem corpus peccatorum solu, Christus efficere potest: & ideo circucilio Christi appellatur. Modus autem quo fit huiusmodi circunct-1io Christi explicatur subiungendo, Consepulti ei iubaptismo. Per baptismu fit ista circuncisio, in quo assimilamur Christo sepulto. In hoc enim ' sub aqua mergimur in baptismo, assimilamur Christo lub terra co dito quu sepultus fuit. significat enim huiusmodi assimilatio eum qui baptizatur no solu mortuu,sed sepultum pristinae peccatorii vitae, quemadmodu corpus Christi sepultum totaliter alienu fuit a pristina vita animali. In quom consurrexijtis per idem operationis dei,qμν suscitauit illi. a mortuis. Ritus baptismi habet, ut qui baptizatur sub aqua mergatur, de ex aqua leuetur: Ic quemadmodum mersio sub aqua animitat Christo sepulto, ita emersio ex aqua assimilat Christo resurSenti a morte.Significatur liquide per emersione noua vita perlide resurrectioni, Christi, ut quemadi nodu Christus surrexit invitam nouam operatione dei qui suscitauit illu, ita qui baptizatur in nouam subit vitam spiritualem per fidem eiusde operationis qua deus suscitauit Christum a mortuis. Explicat siquideia fide iesurrectionis Christi tineri tum quod resurrectio illa
670쪽
facta est operatione dei, tum multa dei opera effecta quae su iungit. Ita 2 suscitatio Christi pars est operationis dei qua credendo vivificamur. Reliquae vero partes huius operationis su iunguntur: videlicet vivificatio nostra,condonatio delictorum, deletio chirographi, & reliquae quae subiunguntur.Purus enim homo non potest suscitare ieipsum nec alium. Et vos quum morim essetis in det Ais praeputia carnis vestra,couiuiscami cu illo. Ecce alia pars operationis dei:qua Getiles quum estent spiritualiter mortui mala morte,utpote in delictis,& perseuerante statu praeput ij, hoc est,& non essetis proselyti Iudaeorum,conuiuificauit,
vita spirituali,cum illo Christo suscitato ad vita immortalem. α Vbi aduerte prudes lector quod ideo meminit Paulus utriusque scilicet mortis animet ob peccata,& status praeputij perseuerantis in gentilibus ut monstret gratiam dei ad vivificandum illos absque carnali circucisione per fidem operationis dei, qua
haec operatur. Tonans vobi .pro,nobis,omnia delicta. Ecce tertia
pars operationis dei condonatio omnium peccatorum. Et a tacanda per na transit in primam. Dixerat enim, de vos Getiles: modo autem dicit, tonans nobis: quia status praeputij proprius erat gentilibus,condonatio autem peccatorum communis est Gentilibus & Iudaeis. Et per hoc explicat modii quo vivificauit deus nos cum Christo, scilicet condonando nobis peccata omnia: hoc est,non nostra satisfactione ion nostris meritis,sed liberali dono. Dei. u. pro quum deleuit, quod aduersus nos erat chir graphum decreti. pro decretis, quod erat contrarium nobis. Quarta pars operationis dei explicatur.Decretis dativi est casus. Et est ordo litera&Delens chirographum quod decretis adueisus nos erat,quod erat contrarium nobis. Est siquidem sensus m deleuit chirographum in fauorem decretorum aduersus nos,ouod erat contrarium nobis. Duae enim conditiones ch irographi destriabuntur. Altera quod erat decretis aduersus nos, hoc est,in fau rem decretorum aduersus nos. Altera quod erat cotrarium n bis:quemadmodu sententia in fauorem legum contraria est iis qui deliquerunt.Verum Paulus no utitur metaphora sententiae,
sed metaphora chirographi hoc est libelli manu nostra inscripti decretis,hoc est,in fidem seruandorum decretorum. De lege siquidem Moysi loquitur: quae lex mandatorum,decretorum,ac factorum appellatur. Et ad similitudinem chirographi erat ei cuncisio, qua quilibet vel manu inscribebat decretis seruandis, pro quanto circuncisio erat prosectio uniuersae legis seruandae.