장음표시 사용
731쪽
pendenda est bona conseientia,hoe est bona applIcatio sesentit. Circa fidem nafragaverunt.pro, naufragium secerunt. Ecce peri culum ae damnum non seruatae bona coscientie. Inde siquidem iacturam incurrerunt fidei.Male siquide applicando scientiam, incurritur error in fide:&sie paulatim perditur fides. Ex quibus est 'menain oe Alexander. Nihil inuenio authentice scriptu de his duobus qui repulsa bona conscientia perdiderunt fidem. Quas tradidi satanae. eorporaliter vexandost ut de Corinthio inis cestuoso explieatur. Vt distant non blasphemare. Quemadmodum Corinthium exeommunicando tradidit Satanae secundum eamnem ut spiritus saluus fieret,ita istos exeommunicando tradidit Satanae ut discant huiusmodi poenis non blasphemare. Insinuae
enim hine quod Iesum Christum blasphemabant isti perdita
fide. Et forte isti erant doctores docentes aduersus Christum rostquam a fide ceciderunt. Et propterea dicit,ut discant non blaspnemare.
O Fsecro. pro adhortor, igitur primum omnium.Tractata neces.sitate quare reliquerat Timotheum Ephesi, incipit prosequi proposita. Vnde tanquam ad proposita exequenda redies,illative d eit, adhortor igitur.Proposuerat autem quod finis praecepti est dilectio decorde puro,&e. Et propterea ab executione dilectionis erga omnes inchoat.Primus autem dc communissimus dilectionis actus erga omnes est oratio. & ideo tractans illam particulam dilectio, hortatur ante omnia orari pro omnibus.Fim obseerationes. pro,preces petitorias.Orationes. hoc est. mentis eleuationes in deum. Postulationes. pro,intercessiones. Quae disserunt a precibus . in hoc quod preces respiciunt rem oetitam: intercessiones autem mediae sunt ad reconciliandum homines deo Gratiarum actiones. pro beneficiis acceptis.Pra Om-nsimhominibin. Ecce extensio intellectionis ad omnes homines , siue Christianos siue non Christianos. nam non dicit pro omnibus fratribus,sed omnibus hominibus.Pra regibiM.qui tuenon erant Christiani. Vult pro omnibus hominibus in genere, pro regibus aute in specie orari. Nec solum pro regibus ed Ee omnibus qui insublimitare constitutismi.Omnes temporales dominos comprehendit, generali nomine sublimitatis seu excellentiae. Hi quietam Cr tranquilla vitam agamuε.Non concordant omnino interpretes circa haec vocabula. Versim parui refert,tranquillam de quietam vitam,an placidam de quietam seu tacitam v dixe
732쪽
dixerIs.Id tamen aduertudum est,quod quum dixisset, tum pro omnibus hominibus, tum pro regibus & dominis,prius inore suo declarat postremum scilicet quare pro regibus & in celsitu. Aine eonstitutis ut quieta & tranquillam vitam,&c.Siquid elatarno Pauli formalis est,quii dicit pro regibus de temporalibus dominis orandu: videlicet quatenus regut ili dominantur, ut regi men eorum iustum fit. Na inde sequitur iste fructus, ut tranquillam & quietam vitam agamus Christiani. In omni pietate G e state. pro honestate. Ne Quietem & tranquillitatem vitae appetat Christiani absolute,sed relative ad virtutu opera ad iugit virtutem pietatis erga paretes,patriam,&e.& uniuersae moru gra uitatis. Et dicit in omni,vt nulla pars pietatis,nulla pars honestimoris p r termittatur. Hoc enim bonum em Pronomen hoc demo
strat orare pro omnibus hominibus. Et quod primo dixerat stilicet pro omnibus hominibus oradum manifestat hoc esse bonum in se. Et acceptum coram saluatore nostra deo. Non solii est in se bonum,sed gratu deo. Quem nominat saluatore, quia ex officio saluandi manifestat intentum,subiungens. Qui omnes homines disitsal os ad agnitione veritatis venire.No est hic speculative Theologe sermo de voluntate beneplaciti: de qua scriptu est: Omnia quae voluit dominus secit in coelo Sc in terra. 3: quod volutati eius nullus potest resistere, ut clare patet ex eo opvidemus no omnes homines ad agnitione veritatis venire. Sed
est sermo de voluntate signi,qua deus proponit omnibus hominibus praecepta salutis doctrinamque euangelic. I:& illis imputatur qui nolunt venire ad veritatis cognitione, dc nolunt salui fieri .de qua scriptu est: Quoties volui congregare filios tuos.&noluisti.Ex hoc enim l deus salutem de agnitionem omnibus vult proponedo, mostratur gratu illi esse quod pro omnibus oremus.& simul insinuatur quid est petendum orado pro omnibur
videlicet ut saluentur. Huω enim clei .Manifestat quod deus vult omnes homines saluos fieri,& ad agnitione veritatis venire, tu ex unitate dei. Ex hoc enim quod no nili unus est deus omnium hominu curam illi uni incubere manifestatur:& quusit natura bonus consequens est,ut omnibus proponat salute & agnitione veritatis. Si nanq; essent plures dij,cogitari posset et, unus deus haberet curam saluandi aliquos homines,& alius haberet cura saluandi alios.sed ubi unus tantum est deus illi uni incubit cura
omni u.Tum ex unitate mediatoris, subiungendo, Vnu, media-
or Ai ρο hominum homo christin I si .si plures essent mediatores
733쪽
4nter deum de homine,existimaretur quὁd unus esset mediator pro quibusda,& alius pro aliis:sed ex quo unus est mediator deici hominu ad reconciliandu homines deo, illi uni incumbit mediare inter deu & omnes homines. Et propterea idem sequitur, scilicet s deus vult oes homines saluos fieri & ad agnitione veritatis venire,ex hoc ipso cy unu constituit mediatore dei & hominum. Qui lato magis omni u hominum mediator est ad deu, quanto ipse est homo,quato ab ipὶ nihil humani alienum est. Qui de At redemptiones metipsum o omnibus. Ab effectu manifestat quod etia mediator vult omnes homines saluos fieri & ad agnitione veritatis venire, ex hoc ipso quod dedit semetipsum pretiu ad redimendum no aliquos,sed omnes.Quod verissimuest,non solu quantu ad sufficientiam,sed etiam quantu ad esReientiam: pro quato omnes redemit a morte corporis resuscita- do omnes in nouissimo die iustesimonium teporibuosuis confrismatum est. Superfluunt tres dictiones cuius confirmatum est. Legendii siquidem est appositive, dedit redemptione semetipsum
pro omnib', appositive testimoniu teporibus suis. re testim nium diuinae volutatis ' vult omnes homines saluos fieri de ad agnitione veritatis venire,dedit Christus dando seipsum redoptione pro omnibus. Dedit aute hoc testimoniu teporibus propriis,definitis a diuina sapietia. Et addidit hoc, ne quisqua diceret tardii fuime testimoniu respective ad eos qui praecesserat aduentu Christi. Omnis enim ta tarditas quam anticipatio exeluditur dicedo temporibus suis.In quo.pro,in quod videlicet testis montu promulgandu mudora iussum ego stradicitur. pro,pra: eo. Officium praeconis est publieare: & Paulus publicabat testimonium datum a Christo. Et apo liv.Ne usurpatu aut vile pra conis officium putaretur, adiunxit Se apostolus, proculdubio Christi. Veritatem Aeo. Deficit, In christo, non mentior. Pare . thesis est haec, explicans officium praeconis & apostoli Paulum agere utranque complectendo partem: videlicet non mentiri deveritatem dicere Christo teste: ut nulla falsitas mista veritati
intelligatur. Toctis gentium in fide meritate. Non solum praeco & apostolus sum veritatis, sed sum specialiter doctor gentium in fide, non in philosophia, sed non in fide vana,sed
in veritate. Doceo gentes veritatem, non figmenta: verum non
in euidentia scientifica, sed in fide. Et haae omnia ago ad publicandum testimonium quod dedit Christus .riti erga viros. Tram: illam particulam, corde puro. Continuat autem exe
734쪽
eens officium doctoris gentium. Orare in omni loco ruantes tum mansis sne ira m disceptatione. Dixerat domi mis, si offers munus tuu ante altare,& recordatus fueris quod frater tuus habet alia quid aduersum te,&c.extendit Paulus ad omnem locum idem praxeptum.Docet siquidem quod non solum ante altare. sed in omni loco,in quo quis orauerit oportet leuari manus mudas sine ira & disceptatione. Nec est sermo demebris corporeis,sed de operibus. impedimeta siquide orationis ubiciique oretur,impuritas opem,ira & eontentio su ni. es Et excluduntur ad liteta duo crimina.Al rum auaritiae occupantis, dicendo puras m nus.Communi siquidem usu occupantes aliena dicimus no habere manus puras.Alterum discordiae cum proximo: dicendo Gne ira intus,& disceptatione extra. Haec enim duo purgada sunt ante orationem.Auaritia restituendoin discordia recociliati ne, Et meminit munditiae ab his criminibus tantum: quia retia qua crimina interna poenitentia purgantur haec autem exigunt
etiam externam restitutionem & reconciliationem. Similiter O mulieres in balit..pro,amictu, ato eum verecundia Crfobnetate.pro,modestia ornantes. pro mare. Quemadmodua
viris abstulit impedimenta orationis laquam propria viris, ita a mulieribiis tollit impedimeta oratiois quae sunt velut propria mulieribus. Unde quod dicit in amictu ornato, sic dicit quod- modum dixerat in omni loco. Vtrunque enim re fetur ad explicandum modum seruandum: a viris quidem,in quo que loco oraverint:ὶ mulieribus vero,in qu sique amictu ornato. Et explicatur modus,dicedo cum vere dia & modestia ornare seipsas.Vtraque pars valde cogruit mulieribus: ne ornatus sit i uerecudus,& similiter ne sit immoderatus.V nde immoderatio. ne ornatus explicado subiungit, Non in tortis crinibus aut auro aut margaritis. Primitiuae ecclesiae tempori congruebat hoc praet plumeo quod tunc mulieres quae se Christianas profitebantur, omnia huiusmodi a se abdicab t eaquam super sua & vana.U de hodie quum multae principes & reginae, quibus secudum statum congruit ornare se auro & margaritis, Christianae sint, noeonir Pauli praeceptum his utuntur, Hilvestr pretiosa. pro sui ptuosa. Dixerat in amictu ornato,& declarauerat immoderatuornaxnm:declarat modo amictit inhibendo veste suras tuosam. Et quod teporale fuerit huiusmodi praxeptu. aurea vestis Cae-edi: testatur. Sed qm d. pro,quae . mulieres promittentes. pro, profitetestietatemper vera ιο .Relativum quae, ad vestem re-
735쪽
sertur, & vult veste esse tale quae deceat mulieres profitetes per bona opera hoc est profitetes no tantu verbis, sed factis pietatem: hoc est cultu diuinum. Dictio siquidem Graeca non signi Geat pietatem in genere, sed eam quae est erga deu. Perpende ex his omnibus impedimenta orationis in mulieribus ubicimque orent esse cotraria praesictoru: utpote appetitu muliebre deprimentia ad haec vana ne eleuetur illam mens in deum. Irrulieris flentio discat eu Omnis temone. postquam cor purii tam in viris quain in mulieribus declarauit relative ad oratione declarat in specie puritate cordis in muliere relative tum ad disciplinam Mdoctrinam,tum ad dominium. Et quonia mulier eget ut doceatur, modii explicat tum quo ad lingua, dicendo in silentio.Non vult uel in ecclesia interroget doctore docentem:sed quod audiat qiii de Ac discat silendo: li quid aute restat dubii, virum domi interroget. Tu quo ad reuerentiacu omni subiectione,interna de externa.rocm avt e. sirpple pub ce. .heri non permitto. Et diximus publice, ad disseretia doctrinae domesticati qua mater debee erudire filios & filias. Neque dominari. pro, neq; authoritate habere .iu virm Directe hoc respicit uxores,quas nefas est aut horitatem habere tu maritos. Sed esse in silentio. ut non solum opere, sed nec sermone anthoritatem sibi usurpet in virum. Assa enim primus formatin est, einde Eua.Ex ordine quo Moyses narrat sormationem A dae & Euae,probat virum praeesse mulieri.& no ediu crso. Et Adam nos; ducam, mulier aut ebeducta inpraeuaricatione fuit. Ea de utitur historia in qua mulier ipsa prosesia est se seductam a serpente.Adam vero non se excusauit ut deceptu, sed ut allectu ab uxore: ut ibi patet.Praestat itaque vir mulieri tum o di ne formationis,tum vigore rationis. Saluabitur autem per filiorum genereationem si permanserint, pro,si manserint 1u Me dilectione Gr sandtificatione cωm sobrictate. pro,modestia.Ordo literarest saluabitur autem si manserint ipsa & vir per filiorum generationem in fide,&ces Meritori si salutis astruit esse coiugiummu hei i:ex hoc quod si ob filiorum generationem manserit Gmul cu viro,infide,&c.saluabitur ipsa mulier. Et per hoc intellige explicari proprium munus sexus.N5 docet Paulus salutem mulieris pendere a generatione filioru quum facilius salvetur. virgo quam coniugata sed docet quod utendo officio sexus,habet unde ex ipso usu sexus salvetur: hoc est,quod ad salutem eis operetur,si ob filiorum generatione manserint cum viris suis tu fide,&c.Et si vis omne Arupulum ab hac lectione excludere,
736쪽
ordina saluabitur,pro praedicato totius enutiationis:ordinandis literam sic: Si permanserint autem per filiorum generationem in fide Se dilectione de sanctificatione cum modeltia,saluabitur. Sic enim clare significatur quod no pendet salus mulieris a filiorum generatione, sed quod acquiritu rei salus si sie manserint. Et nihilominus aduerte quod no de muliere,sed de uxore est sermo: de qua dixerat neq; authoritatem habere in virum.de ipso enim subiungitur saluabitur aute,&e.. Et meminit speci liter sanctitatis ac modestiar: quoniam ta munditia in usu coniugi j,quam moderatio in usu rerum & gubernatione familiae, peculiaris esse debet coniugatis.
CAPUT III. FIdelis sermo. Prosequitur Paulus particulam de corde puro,
quoad constitutos in ecclesiasticis ministeriis. Praeponit a te huic tractatui fidelis sermo,ad significandam veritate dicendoium : nequis imputaret Paulo quod nimis exigeret ex proprio capite in episcopis & diaconis. Totum hoc excluditur, dicendo fidelis sermo. Significatur enim quod est sermo fidelis domino,quod est iuxta lidem, quam debet Paulus domino, &non secundum propriam sententiam. Si quis episcopatum desulerationum opus desiderat. Initium fidelis sermonis est: si quis sa perintendentiam cupit,bonum seu praeclarum opus desiderat.
No dicit si quis dignitatem, si quis gradum, si quis prouentus, si quis honores, si quis gloriam epilcopatus: sed si quis ipsum
episcopatum hoc est,ipiam superi utendentiam,ipsum superintendere desiderat: proculdubio desiderat opus, quum superintendere sit opus,non qualecunque,sed opus bonum ex suo genere,imo opus praeclarum ex proprio genere.Nec hoc eget probatione aliqua: quoniam manifeste constat sic esse. Nullum itaque peccatum est ex proprio genere,desiderare epilcopatu: hoc est, ipsum superintendere. Secus autem est de appetitu gradus, honoris, prouentuum ,& huiusmodi.Nihil enim horum est opus bonum: quum nec sit opus. inrtet enim. pro,igitur, imprehens ibilem esse. Ex ratione excellentis bonitatis huiusmodi operis quod est superintendere,illative dicit,oportet igitur epiat opum esse irreprehensibilem. Et haec est prima conditio epi scopi relative ad malos mores, ut nihil in eo sit reprehensibile. Et vere ex eo quod aliis superintendit reprehendendis, manifesto infertur quod oportet ipsum esse irreprehensibilem. Qua enim fronte potest alios reprehendere qui reprehensibilis est 3
737쪽
Diceretur nanque ei, Medice cura teipsum. VH--stris virum. Secunda conditio negative intelligeda est, hoc est, non plurium uxorum virum. Non enim exigit Paulus ab episcopo quod fuerit aut sit coniugatus qui consulit meliore esse caelibatum, scribendo ad Corint. led exigit quod si habet uxorem sit vir unius uxoris. Sic enim litera sonat,dicendo est e. Quo contra de vidua inferius dicet in cap. s. non praesenti, sed praeterito utens tempore,quae faerit unius viri uxor. Et dixit hoc,quia tuc teporis multi plures uxores habebant,imitantes patres veteris testameninquum nulli bi legamus hoc prohibitum. Sobrium .pro,vigilem. Tertia conditio vigilantia summe necessariam super intendendi explicat. pr dentem. pro, modestum. Quarta conditio summe. quoque est necestaria superintendenti, ut vigilatia comitem habeat moderationem ut ipse sic fit vigil ut tamen sit modestus,&sie modestus ut tamen sit vigil . Ornatum. proculdubio compositione gestuum,actionum,eloquii,& aliis bonis moribus.Pndseum. Supei fluit pudicum.Sexto enim loco dicitur. Hos italem. Rara est haec hocli e virtus. Todiorem. non laurea, sed screntia. sufficiente ad docendum. Non Gnolent m. pro,no vinosum, b est deditu vino. Non percusorem. Quamuis Paulus de iniusta per cussione loquatur,turpe tamen est episcopo etiam iuste percutere. Debet enim aliena, non propria,manu percutere delinque
tes. E Post non percusserem,desicit una particulassicilicet, Noms Viuuerem. Haec est enim decinia coditio in textu Pauli: clare sonans QP episcopus alienus esse a turpi lucro debet.Quod si seru
retur, non audirentur lucra tam turpia, ut turpe sit ea dicere.
Nec loquor de limonia,sed proprie de turpilucro sparso nimis in episcopis ecclesiarum Christi. Sed mzodestum .prosed mite. Esse mitem plus est quam esse mansuetu. Mitis enim non solu iram temperat,sed dulcedinem quanda adhibet. Non litigiosium. Valde repugnat officio superintendentis abis,ut ipse litibus ineumbat. Alienus enim esse debet ab omni pugna tam verboru quam
factorum. Sola siquidem pugna fidei & pietatis ei sufficit. Non
evidum .pro,non auaru. Non est sermo de quacunq; cupiditate, sed de cupiditate argenti ,auri,& huiusmodi,qua auaritiam dicimus. Suae domui bene praepositum. pro,praesidentem, hoc est propriam domu bene regentem. vult enim Paulus experientia comprobatum fuisse quod is qui fit episcopus sit idoneus ad bene regendum ecclesiam: experientiam autem sumi ex hocis bene regit propria domum. Filios habentem subditos ea omini castitate. prin. V iiij reuet
738쪽
reuerentia seu honestate.Ne intelligas quod oporteat episcopa habere filios quoniam hoc Paulas non dicit sed quod episcopus
habens filios,habeat illos subditos cu omni reuerentia,seu honestate. Ex hac enim experientia tenendi filios subditos cum omni honestate seu reuerentia,spes gignitur quod tenebit Christianos ac clericos subditos cum omni honestate seu reuerentiva i cui rexit filios. Si quu autem domo μα praeesse nescit,quomodo ecclosa dei diligentiam habebit.pro,cura ageti Ratio clara,solido inniaxa fundamento. Non Neu tum.Graecam dictionem reliquit i terpres, quum potui siet dicere non nouitium in ministerio ecclesiastico vel in fide. Et rationem reddit, Ne insuperbiam etaim in iis dieium incidat diaboli. Occasio superbiendi est 1i quis nouiter ω- uerius ad fidem,seu non initiatus in ministeriis eccleIiae,praeseratur ad superinledendu ecclesiae, & iic merito superbiae incidat in damnationem similem damnationi diaboli, qui propter superbiam damnatus est. Loqui autem Paulum de nouitio in ministerio eccletiae,ex subiunctis de promotione diaconorum satis patet.Nam si illos vult primum probat i,multo magis promouendos in epistopos. Oportet a tem illism σ testim um bonum habere ab os quifrissunt. vl ima conditio epit copi est ut sit bonae famae etiam apud infideles. Et ratio aem subdit,bet non in opprobrium i cidat. hoc est, ut non incidat in vituperationem: vituperaretur enim si esset apud eos malae famae. Et in laq-um Jιaboli. Dictionem Graecam reliquit interpres: rte re lius dixillet calumniatoris. N am si malae famae est apud infideles laqueis exponitur hominum calumniatorum,ex ipsa mala fama audentium etiam quae non fecit imputare, & illaqueare cum detractionis bus,accusationibus,& aliis huiusmodi. Stacones, pro, diaconos, similiter pudicω. pro,composito .Pictionem quoque Graecam in. terpres reliquit diacones:Quu potuisset Latine dicere ministros.
Et quoniam no legimus alios in sacra scriptura diaconos quam illos in Actis apostolorum institutos ministros temporaliu ecclesiae ideo de eis de intelligo Paulum loqui. nam etiam Ephesi fuisse diaconos dispensationis temporalium,patet ex subluctis: ubi dicetur ne gravetur ecclesia viduis quibusda. ubi de aduerte non loqui Paulum de ordinibus sacris, sed de officiis: vnde nullaminentionem facit sacerdotis,sed episcopi & diaconi: quoru utrunque nomen est officij,illud superintendendi,hoc ministrandi.
Primam itaque conditionem ministrorum ecclesiae, explicat inpensatioue in moribus,tu actibus,tu geltibus.Nων bilingues.
739쪽
duplici utentes sermonermodo unum,modo contrarium uni fiaue pluribus dicendo. Non mulio vino dia tos. Non prohibet eis usum vini,sed multum. Non turpe lucr in jectantes. Non solum ab illicito,sed etia a turpi lucro vult esse alienos. Sunt enim multa luera licita quae tamen sunt turpia. Nasentes msterium etiara cientia para, Non sussicit ut diaconi habeant fidem, sed exigitur ab eis ut habeant intimum fidei arcanum. Quod consiuit in conformitate animi ad fidem, in consormitate voluntatis & affectus ad fidem,hoc est enim intimum fidei. Et hoc non est habendum qualitercunque,sed in conscientia pura,sed in applicatione scientiae pura ab omni errore dc passione. Oportet enim ministros ecclesiae & intus habere animum consormem fidei & ministrando applicare pure scientiam ad opus. Et tua te m. pro, quidem, probentur primism: sic. Loco haru in duarum dictionum legendum ell, Deinde ministrent. Deficit lic, nullum crimen babentes. De episcopo dixerat non nouitium: de diac nis autem dicit quod primum examinentur, experientia Op rum discernatur. Postea ministrent sic,scilicet probati quod nuulum habeant crimen, quod nullus possit illos criminari. Muli res.pro uxores,proculdubio epilaoporum S diacono ru. De aliis si quidem mulieribus superius locutus fuerat. Similiter piateas,nodetrahentes. pro, non calumniatrices, Obnas. pro, vigiles, eles in omnibus. Conditiones clarae sunt. Diacones, pro, diaconi, si vu-s ναοm viri. Intellige hoc sicut de epilcopo expolitum.
I i mii Hi benε praesint. Superfluit suis. Et suis domibus. Exiagit a promouendis in diaconos similem experientiam circa r gimen domus & filiorum, qualem exegerat a promouendo in episcopum. Qui enim bene mininrauerint. Post conditiones reqai
sitas ad diacouos fructum eoru subiugit.Nec dicit qui enim misnistrauerint, sed qui bene ministrauerint. Gradum bonumsibi quirent. pro acquirunt. hoc est, altiori ossicio dignos se constituunt: hic enim fructus suapte natura sequitur bonam ministrationem inserioris ossicit. Et mutia Ad cia in me, qua est iu christo Iesis. Actiue I pas,iue verificatur quod acquirunt sibi multam ει duciam in fide Iesu Christi. Actiue quidem,quia beue ministracido, magis confidunt & audeatio iis quae sunt fidei: ut patet de Stephano. Passive vero: quia bene ministrando acquis runt ut alii multum confidant in ipsis in iis quae stat fidei. me tibi serisON, Timothee, Iberans in venire ad te cito. superfluit
740쪽
gnum esse quod Paulus non esset ad eum venturus,hac opξn I Mem excludit. Si autem tardas ero. Ecce quare scripsi, ut si tardauero. scias quomodo vorteat te in domo dei conuersari, qua est e las a dei vivi. Aduerte prudens lector quod ecclesiam dei aphcIlaz
domum dei:eo quod uniuersa ecclesia una domus est,una ha m lia est,unum habens patremfamilias.Omnium enim Christi norum communio spiritualis mutua est, quemadmodum C rum,qui sunt unius domus seu uniu s familiae. Columna σμωα- mentum.pro, fundamentum. veritatiis. Ecclesia appellatur columna & fundamentum veritatis: pro quanto sustentat veritatem Celsam,non qualitercunque.sed ut in qua fundata est ipsa veritas: nam veritas diuinorum mysteriorum velut excelse sustentatur in ecclesia,dum supra omnia asseritur,veneratur, & colitur,. α in ipsa ecclesia ita fundata est ut extra eam non inueniatur. Et manifeste. pro de confesse. hoc est, omnium confessione.
Inum uel pietatis sacramentnm.Pro, mysterium. De ecclesia diccit confessum esse quod est mysterium pietatis. Pietas proprie officium cultumque exhibet parentibus & sanguine iunctis, d quia ecclesiam domum dei dixerat, apte & proprie subiungit quod est magnum mysterium pietatis.Ossicia liquidem eccleiic sunt officia pietatis: utpote domesticorum in domo. Et quia in domo dei tanquam patrisfamilias, officia ecclesiae sunt officia pietatis erga deum ut patremfamilias. Et quoniam hoc in eo gregatione fidelium est intimum, ideo mysterium appellatur. Et quia tum extentiva tum intensiva quantitate praestat, ideo magnum dicitur. S Habes ergo ecclesiam dei viventis hoc est congregationem fidelium in deo vivente relative ad deum esse
domum dei, relative ad vel itatem,esse columnam & fundamentu veritatis: relative vero ad pietatem esse magnum mysterium
pietatis,& hoe eonsesse. Ut per hoc ultimum intelligamus osi cium Christi fidelium consistere in pietate, exhibendo patris milias eultum,& aliis domesticis officium. Uere siquidem talix pietatis ecclesia est mysterium magnum. Quod manifestatum est uniuersa haec litera vlque ad finem huius capituli ne scitur qu
modo corrupta sit. Tum adimendo substantivum: nam in te tu Graeco non habetur relativum quod, sed habetur substativudeus. Tum conisquenter mutando genus: nam omnia quae in
neutro genere leguntur manifestatum, iustificatum, praedi. catum, creditum, assumptum masculini sunt generis sicut deus. et Legendum itaque est , Teus manifestatus es in carn ,