장음표시 사용
141쪽
EPisTOLARUM PAR s I. Epist. LVIII.
ris 12 dc I 3, nec non ex tua V Nglobulorum ab aere in aquam Npcrgentium figura pateat glo-
bulos hosce deicendere per re N
ctam lineam : & quanquam , t o
numero IZ , praeter motum rectum a corporibus lucidis
tanquam iis proprium illis assi- Σ - gnes, ita ut etiam per aerem Nsecundum metam lineam descendant, sed circa centra sua α circularitcr moti; nihilominus numero I 3 contrarium pror
tum deinuin incipere rotari, cum in aquae aut alius cujuscunque corpIris aere densioris superficiem incidit. Vcrum primo assignando matcriae tuae subtili motum hunc ab aere in aquam rectum, oportebit etiam
ut ex majori in aere altitudine illum alisnes, & sic in infinitum, nili concedas materiam hanc ab ipsis lucidis corporibus emuere: quod quidem repugnat non solum pag. s. Dioptriccs tuae, in qua dicis, non escopus ut supponatur materiale quicquam ab objectis ad oculosusque nostros transmitti, ut colores & lumen videamus, imo & pugnare hoc cum sensu & ratione. Quis enim sana mente praeditus dixerit ex nitedula aut scintilla ignea posse satis materiae emuere ad implendam totam sphaeram in qua illarum alterutra cerni queat ope optimi cujuspiam perspicilli juxta inventa tua fabricati, absque totali nitedulae dissipatione, etiamsi millies major esset, & quantumcunque subtilis evaporatio ejus intelligeretur p& tamen haud diissipatur, nec dissiparetur licet singulis horae minutis transferretur in diversas sphaeras, quas simili modo omnes repleret. Secundo , si materiae huic subtili, vel his globulis, qui sunt partcs citis, ii est motus iste rectilineus; certe igitur non poterunt motu suo actionem luminis i Sole & stellis ad nos uno instanti transmittere, contra id quod asseris p. g qq. . Methodi tuae; nullum enim corpus naturale spatium pertransire potest, nisi succeaeive. Quinimo hoc ipsum deducitur necessario ex pag. tu a 2 9. in qua dicis colorum apparentium & alumine productorum naturam in eo tantum consistere, quod partes materiae illius subtilis, per quam actio luminis transmittitur, tendant malore vi ad rot R 1 tionem
142쪽
x31 RENATI DE sCΛRTEstionem circa centrum suum , quam ad rectilineum motum; ita ut illae
quae ad rotationem longe valis dius tendunt , colorem rubrum essiciant, quae vcro non multo validius, luteum; ure-
i , uim globuli rotatio fieret in
instanti, quod falsum est, de, fi h conix pag. tuam a s 7. in qua
dicis punctum L globuli I 23q, citius pervenire ad aquae s perficiem Y Y , quam pun ctum I. tamen quoniam λα cundum te tectilincus globuli motus tardior est rotationex ejus, rectus iste motus, per quem actio luminis transmittitur, non set in instanti. Nimis Iongus essem, si vellem hic caeteras tibi difficultares propone re, quas in materiae tuae subtilis, ejusque in univcrsa natura motuum hypothesi video; quarc venio ad aliam tuam hypothesim de poris in aere , in aqua, caeterisque diaphanis corporibus. 7. Dioptrices pag. Iaz. dicis corporis cujusque diaphani poros esse adeo continuos & rectos, ut materia subtilis, quae in illos ingredi potest, facile in illis fluat absque ullo impedimentor quorum vero pellucido rum & diversae naturae corporum poros, aeris cx. ca. & vitri aut custalli, nunquam ita exacte sibi mutuo congruere, quin plurimae materiae subtilia
partes, advenientes ex. ca. ab aere in vitrum, ab co rcflectantur, propterea
quod in solidas iuperficiei eius partes incidant, dic. Ad quod dicam quod, si aer & aqua corpora dura essent & solida instar crustalli, atque i mobilia, ratio sane tua aliquam speciem haberet, sed cum sint naturae fluudae, moverique & agitari facile possint,non potest haec pororum rectitudo consistere, quando ventis agitantur: siquidem fit solidarum aquae dc aeris partium, cum eorum poris, conlatio. Et proinde cum materia subtilis, quae lumen transmittit, inveniat impedimemuin in omnibus p xis quos subit, sequitur quod meridiano tempore, coelo admodum s xeno, sed ventisagitato, nequaquam lucesceret, aut certe obscure magis
di confuse, quae duo experienti aerepugnant aut denique, quod hy rothesis tua de poris rectis ad materiae subtilis transitum de transmissi
143쪽
nem, supervacanea erit. Hoc forsan clarius liquebit hac quaestione quam tibi propono. Supponamus tu este noctu in planitie aliqua, in qua tuorum perspicillorum ope videas ad leucam unani a re nitedulam aut scintillam aliquam, atque ex ea parte in qua es, versus scintillam illam flare vehementissimum ventum', rogo te utrum horum validius impellat materiam subtilem contentam in poris aeris inter te & scintillam inters dii; an ventus, an vero scintillae huius lumen Z Equidem puto te re sponturum nullum fieri materiae impulsum a scintilla versus te; sed contra totum acrem supra designatum una cum poris ejus, totam' que materiam in illis contentam impelli a te. versus scintillam, & quidem tanta vi, ut ipsa sit abripienda a vento, nedum ut queat ventum impellendo superare. Itaque censeo errorem csse siquis crcdat lucida corpora impellere versus oculos nostros materiam aliquam subtilem in poris aeris contentam, cujus opc illorum ad nos lumen transe
8. Denique si juxta Dioptrices tuae pag. 322. pellucidi cujusque corporis pori sint adeo continui&recti, ut materia subtilis, quae in illos ingredi potest, per illos fluat absque ullo impedimento, id maxime verum esset de vitro & crystallo, quippe quae sint corpora dura & lida. Hoc autem supposito sequeretur, Solem tantumdem luminis trans- Inissurum per vitrum aliquod decempedalis crassitiei; quantum per idem vitrum ad lineae unius crassitiem redactum: materia enim subtilis ab aere adveniens, atque a Sole secundum rectam lineam impulsa, eosdem, in utraque crassitie poros offenderet, qui cum recti sint & continui, materia haec in illos ingrediens pari in utrisque facilitate absque impedimento flueret. Quod autem idem diversae crassiti ei vitrum aequale lumen transmittat, experientiae adversatur. Adde quod, cum in eodem vitro possint duae quaevis superficies oppositae& parallelae centies mille diversis modis secari, sequeretur quod si secundum unum modum lumen per poros superficiei illi oppositae absque ullo impedimento transcurreret, id secundum alios omnes modos fieri non posset; & proinde lumen non posset penetrare vitrum per parallelas quascunque duas superficies; quod quidem pugnat cum experientia. Idque facile concipies, supponendo in vitro poros all una superficie in alteram secundum rectam li- neam apertos: non enim potorunt a qualibet superficie ad oppositam, secundum rectam lineam aperti esse; alioqui nihil esset in vitro soli
9. Si corpora lucida secundum rectam lineam impellant materiam iu
144쪽
r 3 RENATI DE AC ARTE flam subtilem, perquam luminis actio transmittitur, supponamus globum
aliquem pellucidum aeris aut avae ABCD, cujus ccntrum sit in E. Ponamus autem in Α & B, Iucida duo corpora aequalis virtutis, accidet horum absurdorum alterutrum, nempe quod
vel lucida isti co ora ex locis C S D e diametro oppositis non cernentur, quod certe cum experientia pugnaret; aut vero materia
subtilis in centro E polita in pluribus simul
locis erit, quod quidem naturae corporum re Pugnat. Hoc autam clare probatur; nam Anon potest corni ex C, quin materia subtilis ¢ralis E impellatur versus C secundum lineam rectam; cademque ratione B videri nequit ex D, quin eadem materia E impellatur versus D, & sic de insinitis corporibus lucidis in globi istius lupe sicie positis. Postem alias tibi difficultates in varia Physices tuae capita proponere; sed in praesens satis habeo si mihi de lumine satisfacias, si quidcm me
hac Fratia dignum judicaveris. R. P.Mersennus testis erit is isse me semper e tuis fautoribus unum; & natura mea ddi & detestor malignum vulgus eorum, qui, si quando vidcant sublime aliquod ingenium instar novi cujuspiam sideris exoriens, invidia flagrant, nec aliud satagunt quam ut nomen cjus, gloriam& merita supprimant, nedum ut ipsi pro laboribus
eius & inventis gratias habeant, quanquam tamcn per eum liberantur ignorantia carum rerum, quarum cognitionem ab illo liberaliter accipiunt. Haec ego expertus loquor. Dolabunt posteri insertunium meum, dequc hac ferrea aetate loquentes non immerito dicturi sunt, sertanam non fuisse in illa doctorum amicam. Eam tamen tibi quam mihi teliciorem exopto, ut novam tuam Physicam videre liccat, ex cujus principiis nullus dubito, quin possis difficultates meas omnes iacile solvere. Quare rcsponsum tuum expecto dum tibi vacabit; interim credas velim inter lucratos omnes quos novi, nullum esse cujus virtutes &generosa consilia majori honore prosequar, meque felicem existimaverim, si mi hi concineris ut sim&c. .
145쪽
Responsio Cartesii ad praecedentes Morini
. objeetiones. OBiectiones, quas ad me misisti, ejusmodi sunt, ut a quocunque
missas libentillime accepi siem. Sed locus quem inter doctos tenes, ct fama quam tua tibi scripta conciliarunt, eas a te quam ab alio quopiam mihi longejucundiores efficiunt. Quod melius testari me non posse arbitror, quam accurata hac responsione. Incipis ab hypothesibus meis, & dicis motuum caelestium phaenom na non minus certo deduci ex stabilitatis terrae, quam ex mobilitatis cius hypothesi, quod quidem libentissime concedo; atque adeo rogavi ne quod de natura luminis in Dioptrica mea scripsi aliter reciperetur, ne domonstrationum Mahematicarum vis, quas in ea tradere sum conatus, ab opinione ulla Physica penderet, ut satis declaravi p. 3 .Et si concipiendi luminis ratio alia aliqua inveniatur, qua omnes illae qua proprietates explicentur, quas experientia docet, liquebit id omne quod de refraetionibus , de visione & aliis demonstravi, posse ex illa non secus quam ex ea quam proposui deduci. . Dicis etiam quod effectus per causam aliquam, deinde causam hanc per eosdem effectus probare, est circulus logicus, quod fateor; sed tamen non fateor circulum esse, siquis effectus aliquos per causam ipsam explicet, deinde eam per illos probet: magna enim est differentia inter evocare de probare. Ad quod addo, posse vocem demonstrare adhiberi ad utrumque significandum, saltem ii iuxta ulum communem sumatur, non vero in stricta ea significatione, quam illi Philosophi tribuunt. Addo etiam non esse circulum, si quis causam aliquam per plurimos effectus aliunde cognitos probet, dein vicissim alios aliquos effectus per hanc causam probaverit: utrumque autem hunc sensum complexus 1um pag. 76. his verbis ; quemadmodum ultimae rationes per primas, quae earum causae sunt, demonstrantur, ita etiam vicissim primae hae ab ultimis, quae sunt illa rum ectetus, demonstrantur. Ubi tamen verba mea ambiguitatis insimulari nequeunt, si quidem statim post mentem meam explicui, di monuiquod, cum experientia comprobet maximam horum eflectuum partem,
causae istae ex quibus illos deduco, non tam illis probandis, quam explicandis inser viant, immo vero quod hae ipsae causa ab iit is effectibus potius
146쪽
RENATI DE s CARTES probentur. Dixi autem non tam, pro neunquam inservire illis probandis; ut innuerem horum effectuum singulos, si in dubium revocontur, possectiam per hanc causam probari, modo ipsa pcr alios ciscebis fuerit iam probata; qua in re non video potuisse mc aliis ullis terminis uti, quibus
Dicis etiam Altronomos plerunque ponere ejusmodi hypotheses quae causa sint ut in magnos errores ineidant; ut cum parallaxim Solis, obliquitatem Eclipticae, Sc. male supponunt: ad quod respondeo istiusmodi res in hoe hypothesium, de quibus suin locutus, genere nunquam,comprchendi; illasque clare dei ignavi, curri ixi polle ex illis crissimas& certistiinas conclusioncs deduci, licet ipsae vel taliae sint vel incertie. Etenim parallaxis Solis, aut Eclipticae obliquitas, &c. nequeunt ut falsae aut incertae, sed tantum ut vera supponi, cum e contra kquator, Zodiacus, Epicycli, aliiquc ejusmodi circuli vulgo supponantur ut falsi, mobilitas autem territ ut incerta, ex quibus tamcn verissima dia
Denique ais nihil esse facisius, quam causam aliquam effectui cnipiam
accommodater verum qumvis revera lint plurimi effictus, quibus varias causas accommodare facile est, singulis singulas, tamen haud ita facile est unam eandemque diveriis compluribus accommodare, nisi vera illa sit causa, ex qua effectus isti proficiscuntur. Quin imo quidam non raro eluimodi suiit, ut vera eorum causa satis probetur, ii qua assignari queat, ex qua illi diarissime deducantur. Contcndo aut illos omnes, de quibus sum locutus, esse in hoc numcro. Si quis enim attendat non aliud hactenus in Physica factum fuisse, quam quod conati fuerint nonnullas causas imaginari, ex quibus possciat phaenomcna naturae explicari, quod tamen haud ita feliciter successit; deinde si aliorum hypotheses cum meis conferamur, hoc est , omnec illorum qualitates reales, tormae substantiales, elementa & similia, quorum numerus est pene infinitus, cum hoc uno, nempe, quod Omnia corpora ex quibusdam particulis constent, ut certe in plurimis cernitur, atque in resiquis potest innumeris
rationibus probari, quod cnim superaddo, nempe huius vel illius partas huius aut illius figurae tae potius quam alterius, facile demonstrari potest iis, qui concedunt illa constare ex partibus & denique si cons ratur id quod ex hypothesibus incis deduxi de visione, sale, ventis, nubibus, nive, tonitru , iride & similibus, cum eo quod alii de iisdem robus ex suis deduxerunt: spero id satis fore, ut ii qui non sunt nimium praeoccupati, persuasum habeant corum . quos explico, effectuum causas alias Disiligod by Corale
147쪽
elias non esse, quam cas cx quibus illos deduco; quanquam tamen id demonstrandum rcliciam in alium locum.
Caeterum dolet milii te non delegisse aliam quampiam materiam oppugnandam, quam lumen ; consulto enim abstinui ab aperienda mea de illo sententias & quia nolo hic recedere ab eo consilio quo decreveram
nullam in responsis meis miscere explicationem carum rerum, quas non fuit animus tractare, haud potero tibi,quantum optarein satisfacere. Quaeso tamen credas me non fuisse conatum, ut videris credidista, obscuris me terminis concludere & circummunire, ut tanto tutius latere possem; & si
quo ut scribis, ad Mathematicas dcmonstrationes habitu polleam,probabilius esse illas detegendae veritati, quam adulterandae inservire nisi id buisse. Sed de lumine haud ita aperte locutus sum, ac de rc liquis, quia nolui in hoc spccimine exponere id quod iam exposueram in alio quodam tractatu, in quo id accuratissime explicare sum conatus, ut monui Meth di meae pag. q2. Verum sane cit haud teneri quempiam eorum quicquam credere, quae ibi tota scripsi. Sed qu admodum cum fructus aliqui non aliunde asciti in rcgione aliqua cernuntur, proclivius est judicare, esse ibi plantas aquibus tructus illi producantur,quam illos sponte lua ibi nasci; lic credo particulares illas veritates, si certe veritates sunt de quibus in speciminibus meis egi, satis magno argumento csse, me gene' ralium, ex quibus illae pendent, causarum cognitionem habcre, potiusquam ut illas absque suis cautis detexerim; & quia alter iste tractatus agittantum de causis generalibus, haud puto me quicquam scripsisse quod si-dem valde supcrct, cum scripsi me cas assςcutum fuiste. Quantum ad id quod audivisti, me contemnere Scholasticam Philosophiam, non potuit hoc proficisci niti ab hominibus, qui neque morcs meos, ncque ingenium norint: di quanquam in s cimine meo raro usus fuerim iis terminis, qui doctis tantum noti sunt, minime tamen sequitur me illos improbare, sed sollim curavi sic ut etiam ab aliis possem intelligi. Deinde meum non in arma quibus lim impugnandus eligere, sed solum defentioni meae cons utere; quod ut agam, lingulis hic articulis tuis sigillatim respondebo. Obiectio. Framo igitur. 8ag. Is 9. Uc.
Resip. Illud ipsum quod de lumine scripsi pag. ista I 19. clarios adhuc
extat pag. 6. lin. 27. nec mihi videtur obscuri quicquam aut ambigui
- Resp. Ubi dixi lumen ad oculos nostros transmitti per intermedium 5 e S aeris , Disitigod by Go rab
148쪽
138 RENATI DES CARTES aeris, aut aliorum corporum diaphanorum, per haec corpora intelligendum cst id quod paulo post dico, materia nempe subtilis quae illorumporis incla quemadmodum cum dicitur quis capillos spongia humectare, aut scinantali lavare, innuitur liquor, quo spongia vel mantile illud
imbutum est, non vero illorum materia, aut forma, aut substantia. Qua tamcn in re obiici nequit me esse improprie locutum; nam praeterquam quod pag. I99. dixi, corpus omne invisibile & impalpabile nuncupari aerem, in latissimo nempe significatu advertendum est locum, quem citas, esse in initio libri pag. q. ubi necdum fuerat aut occasio nominandae materiae subtilis, aut opus illam ab aere caeterisque corporibus pellucidis, in quibus ipsa continetur, quaeque revera diaphana non sunt, nisi quia illam continent, distinguere. Atque in eodem discursu antequam quisitam aliud agam, diserte moneo pag. 6. magnum esse discrimen inter baculum caeci, & acrem, aut alia corpora pellucida, quorum beneficio videmus; & deinde eadem pag. 6. explicui quid per materiam subtilem intelligerem. 3. Sed pag. 2 3. aliter icis, tac. M sp. Hic articulus nihil continet, quod cuin primo perfecte non congruat, quodque iam satis non explicuerim pag. 6. & pastini inculea verim ; quod quidem milii occasionem praebet observandi te retulisse locum desumptum ex pag. q. inter duos alios ab ea valde dissitos , quanquam nihil contineant, quod etiam non habeatur proxime pag. 6. quat Iimponere mihi voluisses, me non fuisse in uno loco memorem eius, quoiuin alio scripseram; quod certe oon esset bonae fidei.
Rej. Hic duo objicis. Primo quod si Limen sit tantum actio aut propensio ad motum, ergo non est motus; sed rogatum te veli m, ut mihi indices locum aliquem in quo dixerim lumen esse motum, quin ibidem addiderim, sise ritionem. Haud enim credo ullum in scriptis mcis reporiri, praesertim quando sermonem feci de lumine eo quod inest pelluci dis corporibus, quodque Philosophis dicitur lumen, ut illud ab eo di stinguant, quod corporibus Iucidis inest, quodque lucem appellant.
Quod autem passim, sed generatim dixerim lumen esse motum sive actionem, alibi vero non esse nisi actionem, haec contradictoria non sunt. Praeterquam quod advertendum est, significationem vocabuli actio generalem esse, & complecti non solum potentiam sive propentionem admotum, sed etiam motum ipsum; ut cum phrasi Gallica dicimus quempiam esse semper in actione, hoc est, illum semper esse in motu. Hoc autem
149쪽
Eprs TOLARUM PAR s I. Epist. LIX. ra tem sensu vocabulum illud ibi sumo, quod tamen nullam homonymiam
facit; moneo enim ibidem attendendum esse ad modum, quo lumen antea explicui; atque ita satis ostendo me innuere per vocabula, quibus ibi utor, idem quod per ea quibus alibi usus fueram. Alterum quod mihi hic objicis, nempe quod si actio sit a materia subtili, ergo non a corporibus lucidis, fundatur tantum in homonymia vocabuli, lunNere lux vettamen Pr fateor enim actionem materiae subtilis, nempe lumen, non esse lucidorum corporum adtionem, nempe luccm; sed tamen haud concedo
me fuisse ambigue locutum, ubique enim ista sedulo distinxi. . Imo Is pag. 2 6 cf.
Resp. Mirum in modum coarctas significationem vocabuli comme, ut Nobes claudicare ratiocinationem meam, & contendis illud non adhiberi nisi conjungendis terminis comparationis inter diversa. Sed hoe si vcrum esset, cum dicitur quispiam aliquid scripsisse comme ut doctus, sensus esset illum non esse doctum; & cum dicitur aliquis talem in comi liis locum tenere non comme quatenus istius loci comitem, sed comme quatenus hujus Baronem , scnsus esset illum neque comitem esse, neque Baronem. Nullum autem in lingua nostra aliud vocabulum novi. quo potuissem uti eo quem citas loco, pag. 2 6. ut significarem identitatem, sive ut copularem praedicatum cum subjecto terminos Scholae hic libere adhibeo, ne putes me illos contemnere : sed non citasti totum locum ut se habet, nempe es concipiendo naturam luminis prout illam in Θιoptr. mea descripsi, nempe tanquam actionem sive morum , t . quod quidem Gallice mihi videtur significare, concipiendum esse quod actio
hi lumen sive motus, non vero sicut actio, dcc. G. Tag. so., T/vir. tua, e .
Rest. La lumiere, hoc est, lux, est motus sive actio in corporibus lucidis , tenditque ad motum aliquem in pellucidis producendum, nempe
lumene ergo lux est ante lumen. Concedo totum. Sed cum addis, &proinde lumen non erit motus, nego consequentiam; potest enim mo ius unus ab alio produci, nec quicquam est in natura frequentius. 7. Demque aispag. 3. σαResp. Miror quod aiseras pag. q. & s. quibus probes lucidorum corporum motum non posse usque ad oculos nostros transmitti, quin mat riale quid ab illis usque ad nos transeat. Aliud enim non ago in 'duabus istis paginis, quam ut explicem comparationem caeci, quam adduxi, prae sertim ut ostenderem, qua ratione motus possit absque mobili transi inti; nec credo putare te, cum caecus iste canem suum baculo tangit, opus
150쪽
este ut canis per baculum ascendat ad manum usque caeci, ad hoc ut ille motum istum sentiat. Sed ut tibi in forma respondeam, quod ais m tum nunquam esse absque mobili, distinguo; nam revera motus nequiveste absque aliquo eorpore, sed potest ab uno corpore in aliud transferri,& sic a lucidis corporibus ad oculos nostros ope tertii cujuspiam corporis transmitti, nempe, ut dico pag. .Ope aeris, aliorumque pellucidorum corporum, vcl ut pag. 6. distinctius explico,ope cujusdam materiae subtilis corporum horum poros implentis, S ab astris usque ad nos continuatae. Caeterum hic monitum te.velim , te mihi non raro tribucre opiniones, de quibus nunquam cogitavi, ut cum dicis colores & lumen non esse hixta me, nili unam eandemque naturam, & mobile quod corporibus lucidis in in , non et se secundum me aliud quam materiam subci lem; de passim alibi, quae quidem silentio praeternutio ne te interpellem. 8. Exposita Lialerius,
Rosp. Obsicivati hic potest me non fuisse locutum de rotundis materiae subtilis partibus, nisi sub finem Meteororum ad colores Iridis explicandos ; cum enim mihi non fuisset animus subtilis materiae naturam in istis aspeciminibusexplicare, nihil dc illa dixi, nisi quantum necesse habui ad
Ie.n, de qua tractabam, declarandam. 9. Stapag. IS9. Gc-RMA Hac optime probas rotundas subtilis materiae partes non posse terrcitrium corporum poros omnes cxacte implere, quod certe concedo:
sed si hinc inieras spatium illud, quod ab illis non repletur, esse vacuum,
pace tua tarminis Scholae dixerim, nego consequmtiam, possunt enim aliqua alia materia repleri, quam tamen non teneor hic explIcarta I o. Dιoptrices tua pag. 38. Sc.
Resp. Sic ctiam hic ex eo quod dixi corpora lucida movere sive impellere materiam subtilem, concludis me esare innuere, nullum csse mate xiae isti ex se motum; ad quod uno verbo respondeo, nego consequentiam et
quodlibet enim corpus diverses simul motus accipere potest, atque ab infinitis divertis viribus simul impelli; sumendo tamen infinitum, bacar tegorematice; ne sit quod possit Schola carpere. .
Resp. Fateor quidem posse materiam subtilem huc illuc moveri absque
lucidis corporibus. Sed hinc nonsequitur inesse illi absque istis corporibus motum cum silac aditionem, quae ad luminis sensum in nobis essiciendum requiritur; etenim ob hoc unum corpus aliquod lucidum est, quod 'hunc isti materiae motum sive a Llonem Imprimat. I 2. Tag.