장음표시 사용
151쪽
Resp. Dicis quod si materia haec praeter motum reinum, natur4 sua tantum rotaretur, Sc. ubi vocabulum tantum redundat, dcate solo profic isci tur, nus piam cnim illud adhibui; illoque sublato', reliqua plana sunt; miri licci partes materiae subtilis in gyrum moveantur, & secundum lineam rectam, id non obstat quo minu aliis etiam modis move
ri possint.1 3. Sed pag. 2 7. Sc. Resp. Inco, quem citas , loco ncquaquam loquor de materiae subtilis partibus, sed de globulis quibusdam ex ligno aut alia quapiam visibili materia factis, & versus aquam impulsis; licut liquet clare cx eo quod illos rotari supponam alio prorsus modo, quam materiae subtilis partes,
eamque rotationem, quam ex acre Urediendo, atque in aquam ingrediendo acquirunt, comparo cum ea quam subtilis materiae partes acquirunt excundo ex aqua aut vitro, atque in Rerem ingrediendo. Neque vero debui hisce globulis alios motus tribuere, quam cos qui ad propositum meum faciebant, neque adeo innui non inesse alios materiae iubtili motuS- Lam vero Domine , ipsi tu cogita, caec.
Resp. Miror autem prosceto, Domine, quod ullam contradiction is speciem imaginari potueris in iis, quos attulisti locis, & quanquam in ro hondendo non valde laboraverim, tamen eam quam mihi hic otars, cathedram libenter accipio, quia forte plussapio seden , atque citam ut reliquas
tuas oblectioncs possit in commodius auscultare. I. LibenIer impugnarem, e ..
Rest. Hactenus satis, ni fallor, purgavi me dc ea, quam mihi objicis,
inconj tantia. Quantum vero ad argumentum tuum, quS ncque male'
riam , neque formam intelligo ; materiam enim quod spcctat, illam fundas in luminis desinitione, quam a me traditam sui se supponis, Iicet sit verissimum non fuisse milii animam ullam tradere, ut satis testatus sum pag. 3. idque etiam satis agnovisti. Deinde quod ad formam attinet, initium facis a consequitia, his verbis, quandoquidem Sol priores isto motu, ubi antecedens nullum video; si cnim tilumiere, hoc es . Iux, sit actio sive motus, quo SoI impellit materiamsubtilem illum ambientem, ut quidem vis mccum supponere, nequaquam inde sequitur illum esse hac actione priorem, aut causam ejus cfficientem; dici enim potest illam inesse ei a natura. Aut vero si velis Solem esse actione ista priorem , id eodem tantum modo intelligetur, quo homo ratione sua prior
152쪽
1 2 RENATI DE s CARTE fcst, quatenus nimirum debet ipse cssc sive cxistere, priusquam illa uti
possit. Λtque adeo secunda tua consequentia, nempe Sol:ra ergo natura sua non iore lucidum, aut certe lucem seus in definitione mea noli
comprehendi, illamque esse priorem ea quam definio, mihi videtur ejusdem naturae esse, ac si ex eo quod aliquis dixisset, hominem ratione suavcritates multis detegere, inferres, hominem ergo natura sua non esse ratione praeditum, aut certe ejus rationem in hac dcfinitione non comprehendi, Sc. Vcrum ut inter nos conveniat, libenter concedam me neque
definivisse, imo neque ullo pacto locutum fuisse de eo quod nomine lucis fortasse appellas, quodque in Sole praeter motum sive actionem ejus esse supponis; cum enim possim ex hac una actione omnia naturae Phaenomena de lumine demonstrare, haud opus habeo quicquam lite ultra considerarer neque hic velim immorari illi refellendo, quod etiam alii insuper supponunt, iuxta id quod sub finem primi duc sus de Meteoris dixi. Quod vero adiicis de rete relativo, demtepotentiati, ta dea si forma abseluia, scio in Schola mihi dictum iri, lumen csse ens ma- gis reale, quam actionem sive motum, sed merito vapularem, si fateret
Rest. Oportet, inquis, ut materia subtilis a corporibus lucidis quate-cius lueidis moveatur, hoc est, juxta me, quatenus in se habent actionem quandam sive motum. 'desequitur , tac. Nego consequentiam quemadmodum in articulo superiore. 3. Sol, simiιlia, Rest. Ut melius evertam ea omnia quae in hoc articulo argumentaris, initium faciam a fine, ubi dicis, ergo motui materiae siustitis, hoc est, lumen quod est in aere,non scia fumiere lux corporum lucidorumitve non est lux quae est in Sole. Mirum i Et paulo ante dic is quod necessario sequeretur,cla iam iere lucem esse ante motum,dcc. nempe iacem ante lumen cujus est casesa. quis vero de hoc dubitatZQuod vero praecedit, nempe materiam subsilcm non esse duram, aut baculo similem, idem est cum eo quod dixi p.6.supra allata,ubi postaram ex comparatione vini in lacu, ostenendo superiores vini hujus partes preme
re,atque adeo adjuvare motum earum,quae
per foramen in imo politum egrcdiuntur, quamprimum apertum est, declaravi qua ratione Dissiligoo b Orale
153쪽
ratione materia corpori lucido proxima semel mota possit eodem instanti remotissimam movere ; atque addendo uvas, quae in hoc lacu sunt, poste interci variis modis agitari ab iis qui illas calcam,satisfeci iis quae de ventis paulo antc obiecisti. Denique quia in initio dicis, neminem recto judicio praeditum admissurum unquam quod insit scintillae vis localiter movendi, & quidem, juxta me, quod tamen non est omnino secundum me, pig. 8. lin. 2. per lincam rectam totam materiam subtilem in globoquuaquaginta leucarum semidiametri comprehensam; contendo me posse id ipsum apud te cvincere, modo materiam hanc subtilem mecum supponas esse instar fluidissimi liquoris. Nam ne longius exempla conqui ram, etiamsi lacus iste de quo modo loquebamur, centum leucas pro fundus csset, annon quaelibet gutta vini cjus quod cst in fastigio, augeret cclcritalcm Mus quod per ima foramina emuerct Atque ne dicas facilius csse corporis moti celeritatem augere , quam quiescens movere.
concipe rubum duplicatum, puta ABC, qui, si velis, extendatur hinc ad terrae centrum, atque inde ad nos similiter replicetur, di qui utrinquet sit fere plenus aquis dum vero haec aqua quam max ime tranquilla est, & omni agitatione ca- A Crct, infundatur alia gutta aquae in partem A;
opinor enim te non aegre concessurum guttae
hujus gravitatem satis fore ad totam aquam versus se elevandam, ac proinde etiam ad totam aquam, quae est in tubo Λ B C, movendam. Deinde vero negare non poteris quin scintilla ignea possit movere materiam subtilem in maximo aliquo spatio comprehensam, modo attendas actionem ignis longe validio' rem cite actione gravitatis, & materiam subiblem in aquae atque etiam aeris poris ditasam, utroque illorum longe fluidiorem elle debere. Nolles enim Mechanicorum & verae Physices regulas respuere, ut hic dicere posses m
teriam omnem habere ex se resistentiam admotum localem; nam certe axioma hoc solo sensuum nostrorum praejudicio nititur, atque hinc ortum habuit quod, cum a pueritia corpora tantum dura& gravia loco movere conati fuerimus, atque in hoc resistentiam sem- per - siligod by Cooste
154쪽
per ossenderimus, jam tum induxerimus animum resistentiam hane a mainteria proficisci, atque adeo corporum Omnium communem esse, pr clivius nimirum erat id supponere, quam attendere nihil fuisse quod 1- pediret quo minus corpora illa attolleremus, praeter illorum gravitatem , nec quicquam, quod obstaret quo minus illa traheremus, praeter partium, ex quibus illa constant, duritiem & inaequalitatem; inde autem non sequi, quod codem modo se habeant ea quae neque duritiem habent. neque gravitatem. Pars certe maxima opinionum tum vulgi, tum pravae Philosophiae, ex hoc fonte derivatae sunt; sed quantumcunque sp ciosae sint, & licet plurimi illis plaudant, ncutiquam tamcn debent sani iudicii homines eas morari. q. Supposito matertie , m. Resp. Nihil video in toto hoc articulo, nisi Pod lumen non sit lux, sive quod actio illa, qua fit ut lumen sentiamus, non sit qualitas illa rei-lis, quam appellas latum ere,. lucem, di quam in corporibus lucidis surponis esse diversam amotu, qui hanc actionem cfficit; quod certe con
s. Verum enim quid est mareria, m. Rest. Nihil hic invenio praeter bomonymiam ocabuli , pcllucidum, quod tribuitur uno sensu aeri, vitro, atque aliis corporibus id genus, quatenus poros habent, &c. atque etiam materiae subtili, quatenus p risistis inest. Cum enim ais eximium illum ordinem, qui in rerum n tura cernitur, exigere ut materia subtilis sphaeram aliquam supra caetera corpora obtineat, &se in illorum poris non iit; facile est rei pondere, hunc ipsum eximium ordinem ostendere, quod cum corpora terrestriaporos habeant, necesse est ut illi referciantur subtiliori aliqua materia, quemadmodum cernimus quod, quamvis aqua supra terram naturaliter assurgat, subtus tamen illius poros omnes occupet; neque vero uspiam dico materiam subtilem nullam tenere sphaeram aquae sphaera altiorem; contra enim illam ab astris usque ad nos extensam pono.
Resp. Contradictiones semper fingis ubi nullae sunt, passim enim satis inculcavi posse materiam subtilem omnibus modis moveri; sed unicum tantum modum csse, qui luminis sensum in nobis efficiati eum nempe quo materia ista movetur, aut ad motum tendit, & quem a lucidis corporibus acceptum transmittit quoquoversum secundum rectam lineam ad illuminata usque objecta; actionem vero aut propensionem, quae ad circumgyrationcm istis partibus inest, colorum in nobis sensum effice
155쪽
re. Quantum vero ad hoc quod numero I 3. aflers, globulum incipere tantum rotari cum superficiem aquae Ofindit; Respondeo, vocabulumeantum non posse ad ullum scriptorum meorum locum referri,p ter cum qui habetur pag. 2s7. ubi non fuit mihi animus loquendi de partibus misteriae subtilis. Deinde ad hoc quod dicis, quod nimirum assignando huic
materiae rectum motum ab acre in aquam, oporteret eidem in aere cundem motum ex majori etiam altitudine assignara, & sic in infantium; aut vero concedere illam ex corporibus lucidis cffluere; Rcspondeo dus actio- 'nem non debere provenire ex stitudine in infinitum majori, illamque a corporibus lucidis incipcre, ex quibus tamen haec materia non inagis
effluit, quam baculus caeci ex objectis, quorum baculus iste ipsi sensum praebet. Id vero omne quod deinceps disseris, pro me facit, nili quod sub finem videris voluisse dicere, quod si lumcn est motus, ergo non potest iainstanti Mansmitti; ad quod respondeo, quod quamvis constet motum non posse fieri in instanti, tamen dici potest quod in instanti transmitti tur, quando scit. quaelibet partium ejus aeque cito repcritur in una parte mobilis, atque in alia, quemadmodum cum duo baculi extrema simul
Rest. Id quod hic objicis magnam habet veri speciem apud eos, qui
proxima quaeque tantum observant, quique cogitationem suam per universum nunquam circumferunt; opinantur enim hujusmodi homines vent , fulmen, tormenta producere essectus omnium quam maxime impetuosissimos. Quod vero ad te attinet, qui Astronomiae pcritissimus , summamque corporum caelestium rapiditatem considerare assuetus inchanicarum etiam gnarus, rationes quae ex his pendent facile intellexeris, certe mihi videris mirari non posse, quod postquam dixi materiam subtilem ab astris usque ad nos sine interruptione extendi quemadmodum necessario intestigi debet ut luminis actionem transmittat , &praeterea fluidissimam esset & ex partibus tenuissimis constare, addam
celeritatem qua ipsa movetur caelorum celeritati aliquo modo proporti natam esse, atque adeo ventorum celeritate longe majorem. Praetem quam quod ex Meteoris meis satis intelligere potueris agitationem, quam ego tribuo partibus tum aeris, rum aquae, caeterorumque liquorum, produci praesertim & conservarisecundum me ab agitatione materiae huius subtilis. Inde enim clarissime sequitur corpora haec neutiquam liqui da esse posse, nisi illorum pori liberum materiae subtili exitum undiqu- . . T que
156쪽
que praebeant, nedum ut eorum pori caetcrorum corporum poris minus redii sint & continui: quemadmodum ctiam experientia videmus mnus, aut certe sere omnes liquores puros esse pellucidos; quin imo corpora dura pauca simi pellucida, nisi quia cum liquida antea fuerint, illo rum partes eundem adhuc situm retinent, quem a madetia subtili acceperant. Deinde quod ventos spcctat, praeterquam quod illorum motus multo tardior cst eo, quo materia subtilis rectos facit & continuos omnes liquidorum corporum poros , illi non fere agitant singulas aeris paries separathri a vicinis, quemadmodum matcria subtilis, sed totam ejus molem simul; unde fit ut illos multo magis sentiamus, quam materiae hu-3us motum, cui tamen venti obesse nequeunt. Quia autem sub finem rogas, annon vis illa qua scintilla ignea, aut nitedula quaepiam debet se cundum me materiam subtilem versus oculos nostros noctu impellere, ut luminis sensum in nobis essiciat, possit a venti vehemcnter ex adverso flantis impetu praepediri; idem est fere ac si in lacu, de quo supra I
cuti sumus, supponeretur uvarum scapos vino permistos, & filo alti Iigato , aut reti involutos sursum trahi velocissime, & quaereretur a non scaporum istorum motus impediat motum eum , quo vinum deorsum tendit, cum ille sit huic prorsus contrarius Ad quod respondeo quod si motus ille, ouos capi sursum trahuntur , tardior sit co quo vini partes deorsum tendunt, non impediet quo minus vinum istud per foramina quae sub lacu sunt caeuat; & etiamsi longe cclcrior cflet& rapidior, si tamen sum ponatur foramina lita ita obturata esto, ut in locum scaporum succedere nihil pose sit praeter vinum, quemadmodum in locum partium aeris ex quibus ventus constat, succedere nihil potin praeter mater Dam subtilem, demonstrari poterit ex Mechanicorum regulis, vinum istud non minus presilirum fundum lacus, quam si scapi illi essent abs que omni agitatione; atque ita certissimum est, saltem secundum. me, nullius venti apitationem quamcimque Polle materiae subtilis actionem impedire ; nili tamen in quantum agitatio ista tam violenta evadere Potest, ut acrem accendat, quo casu lumen ab eo productum offuscare posci scintillae igneae lumen , uiodo illud sit multo. m Ius quam
157쪽
8. Seniquesbuxta Dioptrices ista, caec. Re p. Cauia quae impcdit quo minus vitrum crassum si aeque pellucidum, atque idem minus c rassium, alia non est quam quod multae semper sordes, nubeculae, & exiguae bullae in m Occurrant; quaecum plures sint in magna crassitie quam in minori, pelluciditalcm cius magis impediunt. Quod itae se habere comprobatur ex eo quod nonnulli lint lacus & loci in mari, in quibus aqua tam pellucida est, dum tranquilla, ut possit distincte cerni id quod in fundo est, licet quinque aut sex de compedas alta sit , tque haec tamcn aqua, si explorctur, nonnihil semper impuri habere deprehendetur. Verum objectionum tuarum ea, quae judicio meo cst potissma, &quam sortasse idcirco ad finem servare Volueris, in hoc conlistit, quod si corporum pellucidorum poridcbeant esse rccti, non videntur illa s ecun dum omnes superficies praebere posse exitum materiae subtili, quoniam impossibile est, ut in corpore solido portundiquaque recti repcriantur.
Verumtamen si vox rectum non sumatur magis cx rigore, quam testa tus sum a me sumi, ut liquot cx pag. 8. lin. 2. atque etiam ex loco, quem ex pag. o 2. citas, ubi nimirum non dico, poros istos debere esse per-sceae recitos, sed solum quantum requiritur, ut materia subtilis per illos fluat absque impedimeoto, rem credo poste vel unica comparatione satis illustrari. Contice poma ves pilas in rete, atque illa ita comprime, ut se mutuo contingant, & corpus aliquod durum componere vidcantur, deinde super hoc corpus insunde arcnulas tenuissimas, cujusmodi sunt illae quibus in clepsammidiis conficiendis utuntur, & videbis demum hanc arenam quacunque ex parte injectam, semper pertransit ram totum istud corpus ablque impedimento. Fateor cquidem durorum omnium corporum partes non esse pomorum instir rotundas;
sed innumeris aliis figuris praeditae concipi possunt, quae partibus materiae subtilis liberum aeque exitum.praebeant, atque haec poma arcnum lis istis.
9. Si corpora lucida, Sc. Resp. Causa cur aegre concipiamus liquidorum corporum partes varias eodem tempore actiones recipere posse, variosque motus contrarios transmittere, est quod assueti fuerimus observare, corpus aliquod durum versus aliquam partem motum, non posse eodem tempore versus aliam moveri. Verumtamcn id in illis scri certissimum est neque est dissicile hoc experiri in duobus aut tribus tubis, ex. ca. AC, BD, quorum aequalem esse diametrum suppono, quiquc ita sunt d T 2 cussa Diuitigod by Corale
158쪽
r 8 RENA Tt DR s CARTES cussatim posui, ut spatium in medio E, trubus illis commune sit, nec tamen majus, quam si illorum tantum uni inserviret; tum enim si supponatur tres homines tria illorum ex trema ABF inflare, aer qui in medio isto EOccurret, impelletur eodcm tempore versus C, versus D, di versus G. Non quod idcirco necesse sit, aut etiam possibile, ut partium ejus quaelibet mo Weatur eodem tempore versus tres hasce partes; sed siisscit ut illarum quaedam moveantur versus C, aliae versus D, aliae autem versus F, de quidem ter celerius moveantur, quam illae quae alias taboram Eorum partes impicnt; quod utique credibile est, cum lcr validius impellantur. Jam vero hoc ad materiam subtilem applicando, facile intelligitur qua ratione illa diversas diversorum corporum lucidorum actiones versus diversas partes eoiam tempore trans.
Possem actas, caec. Resp. Caeterum mihi dissicilius est clausulae tuae, quam caeteris respondere; nequaquam enim existimo mereri me honorifica illa verba quisbus in ea uteris, neque tamen deceret me illa re ellere. Quare hoc unum Iicet dicere, dolere me recum errorem sortunae, quod meritum tuum non satis agnoscat. Quod vero ad me attinet, nunquam Dei gratia quicquam ab illa aut gratiae aut injuriae accepi; imo oc nescio utrum eluxin futurum favores optare debeam, potius quam timere; cum enim non
mihi videatur honestum accipere ab ullo quicquam, quod non possit cum scenore rependi, esset mihi grave admodum publicae rei acceptum quicquam habere. Denique quod spectat maligna illa, de quibus t
queris, ingenia, credo aeque multa aut forte plura in caeteris saeculis. atque in hoc fuisse; atque illa muscis comparando aut aviculis, quae meliores tantum fructus petunt, specimina mea mihi tanto magis arrident, quanto ab illis acrius impugnari video. Multas tamen tibi gratias habeo pro ea, quam mihi optastilicitate , atque etiam quod ad me scribere gra vatus non lacris
159쪽
Mittit responsiones sura ad D. Iti inm. Usus suissem potestate, quam mihi seceras, meam ad tuas objecti nes responsionem typis committendi, ctiam antequam illam vi distes, si ejus editionem aeque festinassem, ac mihi fuerat propositum, cum illas acciperem; sed mutato iam nonnullis de causis consilio, cxistimarem me ossicio meo defuturum, si illam ad te mittere diutius cunctarer; nunc ergo illam accipe, & si quid sit quod tibi minus arrideat, aut quod ampliorem explicationem postulet, quaeso id mihi indica, & con bor in omnibus testari tibi incesse , &c.
Replicatio Morini ad Cartesii Respo sones.
Iugi quam potui attente responsiones tuas ad meas in novam tuam de lumine doctrinam objectiones, tum ob materiae meritum, tum ut ingenii tui aetatis hujus subtilissimi & foecundissimi debitum hon rem exhiberem. Sed in primo limine adverto, dolere te quod aliain quampiam materiam non assumpserim, quam lumen, in quam objectio nes meas proponerem, cum tibi non fuerit animus de hac adhuc tractare, di sententiam tuam aperire; & cum nolis ab instituto tuo recedere, non posse te tam persecte, quam optasses, mihi satisfacere. Ad quod respondeo, elegisse me hoc argumentum tribus de causis; primo, quod ea dem speculatione occupatus essein propter Astrologiam meam Gallicam , in qua cum veniat tractandum de modis agendi corporum calestium in hac inferiora, video incumbere mihi ut definiam, quid sit lumen, qua ramzione agat, & quos effectus producat. Secundo, quia cum tua de lumine sententia sit admodum nova, atque id quod de eo in libris tuis passimi seripsisti, sussciat dissicultatibus &objectionibus movendis, optassem hujus, cui & ego allaborabam materiae, illustrationem a te accipere. Teretis,quia deprehendi lumen & materiam istam subtilem duo esse cx prima xiis Physiera tuae fundamentis ; idcirco volui obiectionibus meis eorum
160쪽
rso RENATI DE s e ARTE ffirmitatem explorare. Si autem rcsponsa tua mihi non penitus satisfec rint, crcdas velim me nihilo minori in pretio habere & doctrinam & ingenium tuum, quae mihi aliunde satis perspecta sunt, ut illa vencratione prosequar. Apertius loqueris, cum libuerit; inurbanum esset in ad, hoc adigere velic; hoc utique cst publicis votis, precibus & patientia expectandum. At vero, praeterquam quod optaveram doceri a te, perspexi Physicam pluribus longe difficultatibus laborare, quam Math sin; quod & tu cum agnoveris doctos invitasti ad objectiones tibi proponendas, hoc nimirum, ni fallor, consilio, ut experiendo melius explorares principiorum tuorum & ratiocinationum vim, atque illa adver-las dubia omnia melius munires. Quemadmodum ergo ad laudabile tuum institutum, quantum in me erat, antehac contul i, pergo in codem etiam nunc proposito, tui uc rcsponsis, ut per litoras tuas optare in t
Atque ut paucis agam, misso omni prooemio, imo & tuis ad tres meas primi ordinis objectiones responsionibus, initium faciam a responsione
tua ad quartam. νΑd artic. q. Fraterqm m quod, Uc. Replic. VocabuIum amo proprie significare propensionem ad motum, vix quemquam raperias, qui concedat: sed quod propensio ad motumst motus actualis, in hoc enim erat argumenti mei robur certe conccs surus est nemo; etenim disserunt ut potcntia & actus. Ad ari. s. Cum LGIur aliquid sicripsisse ut doctus, Sc. Repl. Dissicultates Physicae vix possiant solvi comparationibus, quibus semper inest aliquid vel dissi litudinis vel ambiguitatis, vel o scurum por obscur iis. Cum dicitur quispiam hunc vel illum locum in comitiis obtinere comme quatenus Baro hujus vcl illius loci, ibi vocabulum comme significat quatenus, & proinde supponit illum esse Baronem: verum cum de praefecto Oopiam dicitur, illum esse in praefectura sua comme veluti Rogem, tum vocabulum comme non significat illum esse Regem. pag. autem tua aeso. vocabulum istud hoc sensu potius sumetur quam illo. Ad ari. s. Lalumiere , hoc est, lux, m. Replic. Esto, sit lux secundum tuum responsum motus in corporibus lucidis, lumen vero motus in corporibus pellucidis, & lux prior quam
lumen, qu cmadmodum causa essectu suo priorcst. Sed tamen ne voce motus abutamur, & homonymiam faciamus, admittenda sunt in omni motu, quavi Or; nempe mobile, motor, motus, & vis per motum ac