장음표시 사용
171쪽
innuere globulos ex materia aliqua sentibili tactos, non vero materiae subtilis particulas, nam ibidem pag. 2 1 8. suppono illas rotari contrario prori us modo, dum dico quod cum bubuli OLM R , citιus moveamur
du D F, tae. Operae autem fuit sensibiles hosce globulos adhibere ad istam orationem explicandam, potius quam materiae subtilis particulas, quae sub sensum non cadunt;
ut nempe rationes meas sensuum examini subsicerem, quemadmodum mihi semper moris cst.
Transeo hic ad secundi ordinis
I.&2. Fieri potest ut varias luminis descriptiones, sive explicationes tradi)erim quae verae sint, nec tamen ullam ex astam definitioncm dederim in Scholae sensu, per genus scit . de disserentiam : quod quidem dico mihi non fuisse propositum, ut hac ratione vitarem super vacaneas dissicultatesquae inde nasci possent, quales scre sunt sequentes. Cum enim dicis quod ii lux aliud non sit quam actio Solis, ergo naturae sua Sol non est luminosus; item quod lumen est ens magis actuale de absolutum, 'uam motus; & quod praeter Deum nihil est quod agat per esentiam suam, Zec. Hoc utique est dissicultates in verbis formare, ubi nullae revera sunt: non sectis quam si dicerem horologium rotulis instructum nobis non indicare horas nisi acus suae motu, cjusque qualitatem horas indicandi non esse ens adluale magis &absolutum, quam motum ejus, atque hunc motum illi ineste a natura & estentia eius, quoniam desineret esse horologium, si non esset eo praeditum, Sec. scio te dicturum horologii hujus formam esse tantum artificialem, cum contra Solis sorma naturalis sit & substantialis. Sed respondeo hanc distinctionem reserritantum ad formarum harum causa r. , non vero ad earum naturam, aut
certe substantialem hanc Solis formam, quatenus dissert a qualitatibus, quae in esus materia reperiuntur, esse rurius ens aliquod Philosophicum mihi iunotum.
2. Verum est comparationcs quibus in ScEola uti solent; dum intel- X lectualia
172쪽
IM . RE NATI DES CARTE flectualia explicant per corporea, substantias per accidentia, aut saltem qualitatem aliquam per aliam alterius speciei, haud multum edocere :at vero quia in iis quibus utor, non comparo niti motus quosdam cum aliis motibus. aut fguras cum aliis figuris, &c. hoc est, res quae pro pici tenuitatem suam lub sensus cadere nequeunti cum aliis quae sub illos cadunt, quaeque alioquianon magis ab illis discrepant, quam malorcirculus a parvo; contendo rationem aliam nullam ab humano ingenio excogitari posse, qua quaestionum Physicarum veritas melius declare tur; adeo ut cum de natura asseritur quidpiam, quod nulla lusinodi comparatione queat explicari, putem me demonstrative scire hoc falsum csse. Quantum vero ad comparationem tubi replicati, qua hic usus sum. contendo illam clarissime demonstrare minimam aliquam vim sussicere
ad movendam maximam materiae fluidissimae quantitatem e etenim aquae in tubo hoc conclusae 'gravitas ad illam movendam neutiquam confert, cum non sit ex una parte gravior quam ex alia. Atque ut hoc nemini dubium sit , supponamus tubum imam
ABC circa terram D incurvatum esse, ita ut partium ejus nulla sit alia altior, excepta solummodo parte ali qua in extremis, tinta sci L quanta
opus est ad tantulum aquae capicndum; tum enim infusa in extromorum horum alterutro gutti unica sura
sciet omni isti aquae , quae in tubo est, movendae, quanquam haec aqua non magis propendeat ad movendum se in partem unam quam in aliam , sitque in aeque magna quantitate s cmateria subtilis, quae a scintilla quapiam movetur. Caeterum quod pisces natent aut aves volent; id non probat materiam habere ex se resistentiam ad motum localem, sed solum partes aquae & aeris sibi mutuo aliquo pactio cohaerere, nec posse illas absque vi aliqua satis notabili citissime separari. q. & s. Parum resert utrum quis cogitet, aerem esse natura sua pellucidum, an vero per accidens; atque hic dicam audivisse me a viro fide digno, se vidisse aerem in tubo vitreo adeo compressum & condensatum , ut opacus factus esset. Quantum ad materiam subtilem, cum dico pelluciditatem illi tribui, quatenus in aeris aliorumque ejusmodi corporum
173쪽
EpIsTOLAMUM PAns I. Epist. LXII. 16 poris existit, haud tamen dico non posse etiam pelluciditatem illi tribui
cum pura est: contra enim liquet illam eo pelluc idiorem csse debere, quo puriorem; & mihi videris hic argumentari eodem prorsus modo, ac si ex eo quod dixissem, magnos esse Regi census quatenus ille est Armoricae Dux, hanc inde consequentiam deduceres; ergo, si non esset Dux Arinoricae, nullos ipsi census fore. Deinde qnia dicis me nullam subtili huic materiae peculiarem sphaeram assignasse, forte ne illa nobis lumen eripiat; rogo te utrum, postquam dixi illam ab astris usque ad nos continuari, pollit alius quispiam locus illi assignari, in quo hoc timendum foret, etiamsi illa esset opacum corpus. 6. Satis explicui ab initio Dioptriccs mcae.pag. s. qua ratione fluidum aliquod corpus possit actionem in instanti transmittere; non minus quam corpus aliquod baculi instar durum ., Quantum vero ad tuam de globulis sibi mutuo non contiguis instantiam, dico satis esse ut illi
se mutuo contingant aliorum nonnullorum ope ,
quemadmodum in figura tua globuli & 2 se mutuo contingunt ope globuli i alteriusque illi oppositi. Quod ut.extra dubium maneat, nempe hoc susF-cere actioni alicui transmittendae, & quidem secundum rectam lineam; vide globulos hos tubo conclusos, ubi compresso primo illorum I pre muntur eadem opera sequentes a & 3 , ope scit. collateralium ψ, s , & 6, 7. Quinimo actio ilqua comprimuntur , extenditur per rectam neam a puncto I. ad punctum 8. licet globuli hi non sint secundum rectam lineam dispositi. Quando autem in corpore aliquo non sunt hoc pacto contigui, nequit corpus illud esse pellucidum; atque ex hoc uno intelligi potest cur plurima opaca sint. Caeterum globuli hi hoc modo contigui non transmittunt lumen nisi per lineas rectas, aut rectis aequivalentes, unde fit ut Sol n queat videri noctu. 7. Hic dicis me dare locum multis novis dissi cultatibus; verum quia illarum nullam attingis,
locum mihi non dedisti iliis satisfaciendi. 8. Si minus satisfeci difficultati tuae, dum dixi solam vitri impuritatem impedire quα minus. X et aeque
174쪽
i6 RENATI DE sCΛRTA saeque pellucidum sit in magna atque in minori crassitie; verbum tantummodo superaddendum fuerat, nempe, me nc gire vitrum, si omni omnino impuritate careret, fore minus pellucidum, etiamsi crassities ejus a Sole usque ad nos extenderetur. Miror autem quod dicas id olla contra experientiam; certe enim nunquam vitrum ullum repertum est omni prorsus impuritate carens. Miror etiam quod dicis me non satisfecise
alteri parti hu)us asticuli; quia, inquis, spatia, quae inter pilas live poma
relinquuntur, maxima sunt, si cum arenulta comparentur, &c. cur enim nolis aeque magnam inaequalitatem esse poste inter corporum ter
restrium poros, & materiae subtilis partes Quod ad me attinet, eenseo longe majorem cite; non video autem cur illud alleges, cum nullam rationem adferas, ut contrarium probabilius cflicias. Neque etiam video quicquam a me omissum ni isse cum citarem pag. 8. lin. a. ubi dixi vi ni partes exacteimovcri non posse per lineam metam; deque materiae subtilis partibus idem asserui; & distinxi radium materialiter)sumptum, qui nunquam fere exacte rectus este potest, a radio formaliter sum Pt , qui nunquam potcst non esse rectus. Sed pro lin. r. sumptisti lineam IT . caque verba citas in quibus loquor tantum de radiis formalibus, quos dico concipiendos esse exacte rectos. Caeterum ad hoe ut
corpus aliquod pellucidum sit, quantum fieri potest, ubique aequaliterpellucidum, non neccile est ut supponantur partes elus aliter dis pylitae, quam poma illa sive pilae de quibus sermonem icccram, atque ita milii debar objectioni tuae prorsus satisfecisse. 9. Instantia tua de duobus hominibus in eundem tubum stantibus sbi mutuo in oppositiun, aut de duobus oculisse mutuo inlucntibus, mihi videtur satis explicata ex eo quod in initio scripti huius dixi de baculo a duobus caecis impulso; debes enim, si placet, meministe me pluribus in locis inculcasse actionem sive propensionem admotum absque
motu sufficere ad hoc ut lumen sentiamus. ιε
Verum id quod ad epistolae tuae calcem video, nempe detexisse te, ut putas, id quod pro materia subtili habeo, cum videres volitantem
in aere conspicuum quendam pulverem per rimam fenestrae Soli oppositae, Ostcndit mihi cogitationes tuas a meis in hoc valde diversas elici quippe partes pulveris huius vel minimae longe crassiores sunt aeris puri partibus, aeris vero puri partes vel minimae, sunt crastiores longe iis quas materiae subtili tribuo; quam nimirum concipio instar liquoris cujusdam continui spatia illa omnia replentis, quae a corporibus crassioribus uon occupantur, non vero taliquam ex discretis parti
175쪽
Epis ToLΛRUM PAR s I. Epta LXIII. 16sbus eonstantem, quemadmodum hunc pulverem. Haec sunt quae novissimis tuis reponcnda esse existimavi, ut testaret quantum tibi satisfacere cupiam, &c.
Replicatio Morini ad secundas Cartesii
MInime expectabam ut me altero responso cohonestires, tum quia conatus fueram te ab hoc labore dimovcre, tum quia video non posse me lumen tuum perspicere, donec illud fundamentis suis omnibus probe sussultum nobis exposueris. Et quanquam nunc mentem tuam aperias paulo magis quam ante, declarando qua ratione lucem Solis con- .cipias; nihilominus, uti tu ipse dicis, multae aliae difficultates ab iis quas hactenus proposui, diversae ex hoe deduci possunt, ad quas scribis esse tibi expedita responsa, scd quae dari nequeunt nisi tota tua Phylica cx-pIicetur. Nolim ergo ante illud tempus ingenium aut meum aut tuuii irritis objectionibus fatigare. Faciam tamen adhuc hac vice quasdam ut tuum ad superiores meas responsam animadversiones ad majorem tuam
q. Quanquam motus actualis & propensio ad motum differant ut potentia & actus, eontendis tamen vocabulum actio sumi non solum promotu actuali, sed etiam sensu latiori significare propensionem ad motum. Certum autem est quod quemadmodum potentia nequit cousque extendi, ut sit actus, siquidem desineret esse potentia ita etiam arius eo usque extendi nequeat, seu potius coarctari, ut sit sui ipsius potentia, unum enim est cum altero ασο ν. Quantum vero ad comparationem quam de duobus caecis, baculum aequali vi trahentibus & impelle tibus affers, fateor privationem illam motus in hoc vel illo case didi posse, iut ais, diversas actiones illi impressas variis caecoruin horum eonatibus; sed tamen inde non eoncludis motum etspropensionem ad minum, quod quidem erat rei nodus, nee porro video id possci concludi. 5. Si motus in eo oribus lucidis sit actio per quam subtilis mat riae in illis diffusae partes locum mutant, ut dicis: crgo Iux in corpori bus lueidis iste nimirum motus λ erit actio per quam subtilis maioriae in illis dictusae partes locum mutant, nec quicquam aliud; quod'. X 3 certe Diuili od by Corale
176쪽
ιε RENATI DE sc AR TR secrte multam disputandi materiam suppeditare poterit, nisi in Phyciam,
s. s. Io. Si ad probandam materiae tuae subtilis existentiam aliud nul- Iuli argumentum haberes, quam illud quod iners; nempe ligni, raris.
rharta, tac. poror adeo angustos esse ut nequeat aer Hospenetrare, nec tame
vacuos esse, unde sequatur poros imi materra aliqua repleri, quasit subtilior, quam ea ex qua corpora uia constant, quadam nempe materia sistiti; mihi videor clarissime videre illam esse pessimo fundamento innixam. Etenim si aqua corpora haec omnia pervadit, quemadmodum liquet de ligno postquam aquae diu innatavit, quodque ex aqua recens eductum, est totum intus huin idum, ita ut etiam sal eius ab aqua, quae illud penetravit, penitus ditatutus sit; unde fit ut detectu salis cineres ejus inepti suit conficiendis lixiviis; quanto facilius ab aere penetrabuntur, qui longe subtilior est aqua, & fluidior & quam elare patet hine subtilem tuam
materiam ad implendos reliquorum corporum poros este supervaca
Articuli secundi ordinis. I. & 2. Cum in priori tuo responso dixisses non filisse tibi animum
tradere ullam definitionem luminis, teque satis habuisse veras quasdam illius descriptiones & explicationes tradidisse, putabam te nolle adhuc tuam luminis definitionem vulgare, teque illam in Physieam tuam rinjicere. Sed quando jam dicis non fuisse tibi propositum exactam ejus d finitionem per genus & differentiam tradere, ut vitares dissicultates s pervacaneas quae exinde nasci possunt; id utique erit apud multos mali ominis; ergo neque etiam tradere debueras descriptiones tuas sive explicationes, quae sine dubio plures difficultates creaturae sunt, quam exacta desinitio quae clare dicit id quod est res definita. Id eerte ex obiectionibus meis colligere potes, quibus praestantiora ingenia inulta fortasse adjicient; de revera hoc tuum responsum neutiquam solvit con-tcadictionem quam tibi objeci, quini mo illam confirmat. 3. Miror te tanti facere comparationes ad res Physicas probandas i, ut dicas cum aliquid de natura asseritur, quod comparatione nulla explicari potest, putare te demo strative scire, rem ejusmodi . falsam. Ce te enim tam multi essectus reperiri possunt, quorum nulli sani similes, ut ex. gr. magnetici; aut si loeus hie esset dicendi id quod de influentiis caelestibus scio, utique proferrem res longe maiori admiratione dignas, quippe quae in suo agendi modo nullam praeter Deum ipsum compar tioncm admittant. Non equidem nego possesere semper comparationes
177쪽
EpisTOLARUM PANI. Epist. LXIII. 1ς
reperiri, quibus Phulicae res utcunque explicentur, sed requiritur ut ita bene explicentur, ut de re quae tractatur scientia clara efficiatur. At vero quantum ad illas quibus inccum hactenus ulus es, haud video eas effectum hunc aut in me aut in quovis alio sortiritimo & ea quam hie sumis de tubo aqua pleno,& circa terram c irculariter flexo,meam de scintilla ignea difficultatem neutiquam solvit, aut certe non magis quam prior tubus; nam loco extremorum A & C, quae facis admodum parva, fac es rum unum longe maius, ut res sensibilior evadat: certu-est quod ii illud aqua repleucris, Obturato altero, ne aqua effluat, duae illae aquae, non amplius constitu cui nisi unum corpus, unamque gravitatem; & si extremum illud aperias quod erat obturatum , corpus hoc non potest iu hoc statu amplius manere, nemp partim in tubo, partim in majori extremo. cum non sit in suo circa terrae centrum situ & aequilibrio e quare totum hoc corpus interna sua gravitate & fluiditate movebitur, ut se restituat in aequilibrium
ad quod instinctu quodam tendit; incipietque motus in duobus limul
aquae extremis: idem autem plane accidit cum supponuntur tantum duo
parva tubi extrema A & C; vides ergo tubum hunc non magis quam priorem solvere dissicultatem meam. Ad quod addo scintillam, quae
materiam subtilem ambientem movet, non fieri cum illa unum& idem corpus, di praeterea manere immotam dum revera movet extra se subtilem hanc materiam; at vero in comparatione tubi contrarium prorsus
q.&s. Nescio quis sit sententiam tuam amplexurus, parum referre utrum quis cogitet acrem esse natura sua pellucidum, an vero per ac cidens; sed certissimus sum hoc cum recta luminis naturae cognitione non bene convenire. Exinde autem quod a te fuerat dictum in superiore tuo responso, materiam subtilem esse pellucidam, quatenus exi stit in poris aeris . concludebam quod cum hoe esset illi tantum accidens locale, ergo ex se non esset pellucidat qua in re dicis me eodem Prorsus modo concludere, ac si ex eo quod dixises esse Regi magnoscensus, quatenus ille est Dux Armoricae, hane consequentiam ducerem, ergo nullos illum habiturum census, si non esset Dux Armoricae. At vero respondeo censum Regis esse accidens externum & divisibile, quod ex pluribus regni loeis pereipiturr mluciditarem vero esse materiae su Illi connatam, quemadmodum hie concedis, ac proinde a nullo loco aut re externa proficisci, quod tamen in priore tuo responso dixeras equare comparatio admodum claudicat, imo & sophisma continet pa
tis ad totum; unde sequitur consequentiam esse falsam..Verum si dixis-
178쪽
r 18 RENAT DE s CARYns dixissem Ludovicum XIII, enePrincipem Arinoricae, quatenus & ipse est Galliae Rex, tum sequeretur quod si ille noncsci Galliae Rex, neque etiam Α rmoricae Princeps esset: hic enim vox entant que quatenus infert dependentiam quandam et sciritalein sive necelsariam quae ipsi propria est cum recte adhibetur. Sed ut redeam ad subtilem nostram mat riam, quandoquidem nunc concedis illam natura sua &cum pura est, pellucidam esse; & praeterea illam esse ex illorum corporum numero, quae nos ambiunt, quandoquidem secundum te ab astris usque ad oculos nostros continuatur; concludo ergo es e in illa poros sive intervalla quae alia quapiam subtiliori materia refcrta csse debeant, & sic in infinitum. Conclusio autem sundatur in iis quae doces pag. 23. 38. & m. Dioptr.& Is 9. Meteor. quas si velis contulere, videbis me recte concludere. 6. Hie demonstrandi gratia conticis inateriae tuae subtilis globulos intubum ABCD; verum in aere non ita coarctati sunt&coacti, ut in tubor nihilominus sufficiet tubus
tuus instituto meo. Supponamus
B A esse Horirontem , Solemque in E. sub Horizonte pellere globu Ium r; deinde per centra globul
rum & q, atque etiam per centra
globulorum 1, 2, ducantur rectae lineae quae supra Horitiontem porrigantur; certum est globulum i moveri non posse versus 8 per lineam rectam, quin moveat globulum ψ, atque hic moveri nequit, quin m vcat etiam sibi contiguum S proxime sequentem; & lic deinceps per totam Iincam quae supra Horizo tem transit, idemque dicetur de
globulis s ,r,σ. Ergo per rectas istas
lineas, quae supra Horigontem transeunt, poterit secundum tuam doctrinam Sol sub Hori χonte latens videri etiam concubia nocte; siquidem omnes harumce lincarum globuli a Sole ad oculum usque nostrum mo- Vzntur, atque hoc ad luminis sensum in nobis efficiendum satis est: hie ergo neccsse habebis reformare descriptiones, quas de illis tradidisti. 8. Quandoquidem opacitas proficiscitur a materia; certum est quod,
179쪽
EpisTOLARUM PAR s I. Epist. LXIII. iis
quantamcunque pura concipiatur, ubi plus materiae crit, caeteris paribus, ibi etiam masor erit deni itasti opacitas. Itaque sumo aliquid aquae &aeris periecte purificati; aqua opacior erit aere diisdem crassitiei, & duplicata crusitic aquae, videbitur illa insuper adhuc opacior respectu ejusdem auris: ergo aqua duplae crassitici opacior est quam sitirelae. Nec siccus crit de vitro; nam dupla crassities sive aquae sive vitri cuiadcm cssectum sortietur, atque cadem illa dupla reducta ad simplam per condensatio nem; vcrum dentitas esset dupla, ergo ctiam opacitas dupla foret. Hujus autem rci cxscrimentum cernitur in citentiis, oleis, & spiritibus per . Chymiam puriscatis ad cum perficetionis gradum, qui nullas plane faeces aut sordes millis relinquat. Caetcrum non liquci lincas 2. & I7. pag. 8.Dioptrices tuae loqui de divcrsis radiis, sed tantum de radio materialiter sumpto; formalis enim cum imas inarius tantum sit, non cssct idon cusdissicultati nostrae cxpediendae , ut quidem occursu nullo dcflcctipotcst,
cum semper concipiatur rectus, quicquid occurrat impcdimcnti. 9. Proposueram tibi oculos duos lucidos, iesinorum instar, se mutuo intuentes per duo extrema tubi, objeceramque materiam subtilem in aere tubi dissiuam mansuram immotam, cum non possit ab illorum oculorum lucidorum uno, potius quam ab altero moveri, ac proinde fore ut oculus unus alium videre nequeat, cum vilio non fiat nisi per motum maioriae istius subtilis versus oculum qui videt: hic autem respondes propensio- ncm materiae subtilis ad motum sufficere absque motu ut lumen sentiamus. At vero per propensionem non puto te intelligere simpliccm aptitudinem admotum: haec enim aptitudo in materia perpetua est & indeter minata; verum intelligis impressione in factam a motore lucido & in materia subtili acceptam, quae quidem impressio inclinat materiam, illamite in hanc potius quam in illam partem detorminat; acute quidem, cum quilibet oculus dcterminet materiam subtilem versus oppositum. Sed respondeo primo, vel solam materiae subtilis propensioncm susscere ad efficiendum
luminis sensum, atque ita motum fore supervacancum; aut ucro rcquiri praetcrea motum, atque ita propension in solain non fore satis. Secundo, lumen secundum te non posset videri in vacuo, in quo neque
materia subtilis ulla cst, nec aliud quicquam; quod quidem vacuum, ii
non datur in natura, at certe concipi potast,ctiam supra primum aelum ; 'hoc autem, si vcl im, haud aegre probaverim, nempe dato oculo ta corpore luminoso in congrua distantia,nonpotest non viderι lux, etiam in vacuo. Denique velim credas me non adeo male de ingenio tuo sensisse, ut putarunte sumpsisse pulvcrcin quendam sive atomos per radios Solis in clauso
180쪽
x o RENATI DE SCAR TCS . conclavi conspicuos,pro materia illa subtili de qua agis; & me quoque illam non concipere talem, uti putas: conceptus meus sublimior est; scis Atmosphaeram sive inferiorem rcgionem aeris, quae ad altitudine increeusculi delinit, densiorem esse superiore, tum propter spiritus& vapores qui ex globo terrcstri assurgunt, di in hac regione condensantur, tum quia cujuslibet elementi crassiores partes iacis instar semper subsidunt; unde fit ut haec regio faciat astrorum refractiones, Solisque lumen in crepusculo rcflectat; imo & Chymistae solius tartari calcinati ope, aliisque rationibus hunc aerum corporis instar condensent, sive reddant sensibilem, extrahantque ex co visibilem liquorem, quem universalemlpiritum vocant. . Et forsan simile quid acciderit aeri isti opaco, quem dicis visum fuisse in tubo. Scis etiam proprium caloris esse rarefacere aquam, eo usque ut bulliat. Aer autem longe aptior est rarefactioni aut ebullitioni suscipiendae, quam aqua; undc fit ut aer calore Somarinat&bulliat, hicque motus sive ebullitio cernitur maxime aestate in infima aeris regione, utpote densiore. Quemadmodum etiam super prunis,quae neque fumum neque flammam emittant, observari potest. Cum vero hoc non conspiciatur nisi coram lumine, cogitavi, nec forsan sine causa, hunc aeris in lumine motum dedisse occasionem tuis de materia subtili conceptibus. Utcunque sit, objectionum mearum finem facio usquedum Physica tua in lucem prodeat ; atque interea velim manere in perpetuum. Responsionem hane relegenti mini visum est addere sequentia, ut m
I 3. Primi ordinis. Dicis globulos tuos pag. 218. Meteor. non esse materiae tuae subtilis, globulos, sed ligneos aut ex alia quavis materia, quod i
men nisi caveas , nemo non cogitabit: quantum ad rationem quam assers, dicis voluisse te
ω materiae tuae subtilis globulos,
atque ita rationes tuas expe-α α rientiae subjicere. Sed primo, nemo est hominum, qui illud. quod dicis de ligneis globulis. - . experimentum iacere possit;