Augustini Steuchi Eugubini Veteris Testamenti ad ueritatem Hebraicam recognitio

271쪽

r64 L I B E Raut mane stirrexit Ideo oc Septuaginta υ his σεν Diluculo senexit Abimelec.

Quae non debuisti facere,fecisti.

Opera quaeno solent fieri,operatus es. Propterea & Septusaginta η γ ν δ πηιφm Opus quod iacino facie ecisti.Est idem,quod & Hicii

Tonymus uertit.

Forsitan non est timor dei.

Hic ego non possum non mirifice commenda Timere dis, re Septuaginta,qui timorem dei, uerterunt idem quod σέβειαν pictatem,dei. uenerationem:declarates uenerari. nihil esse aliud,deu in sacris literis timere,quam apud getes eum uenerari,piem colere:ut eorum occurrerent calumni is, qui Hebraeos putarentes,mδοαμαρ, id est,superstitiosos.qu8d hi timeo re deum dicant eo quod superstitio,sit uanus deorum metus,eum. reformidare qui minime sit noxius,Ital ψοζωοα Oli,nihil est aliud,quam οαρῆν. Est autem memoria dignu,quid de hac pietate scribat Hierocles Pythagoreus. πασωμαιωτ*-n tace, πρους quis θειαν ο αρ, auu ναφοριαν ἔχου2. hoc est, iam uirtutu princeps est pietas,qus in diuina causam respicit semper.

Postquam deduxit me deus. v n Declinare secerut me dii δε

272쪽

GENE. ata locus,ex his est,ex quibus possit intelligi nomine Eloliis trinitatem significari.Nam cum plurale sit,etiam ei numerus uerbi plurium adiuta gitur, si enim unus significatur, cur ab utraque parte plures demonstratur nullam ratio occurarit probabilior,ac melior quam Christianorum, dicant quicquid uelint praui Hebraei. Septu ginta di Hieronymus,per singulare loquuntur, certe aliquid ueriti.

Hanc misericordiam facies.

Retro Septuaginta udiciam ac puritatem, nomine iustitiae nuncupabant,hic autem misericordiam iustitiam uocant,quod ad ueritate peraecipiendam, nescio an admodum idoneum sit:

ἰμL Hanc iustitiam facies in me. Nisi forte, eo pacto defendi possint,quod iustitiae duae par iustitia duo

res sint,quarum una continet,ne noceamus:alte partes.

ra ut benefici,liberales. simus: tamq; iniustus est qui nulli unquam profuit,quam qui laesit. In uelamem oculorum. Sic di Hebraica ueritas At curtam dissimiliter uerterunt Septuaginta

bra προσωπου. In honorem faciei:nomen prosfecto Hebraictim,non aliud Φ uelamen senat,*s nesciri cognoscerem,testimonia proferrem. Ad omnes qui tecum. Hoc Septuaginta ad foeminas tantu reserunt r s int

273쪽

r 66 LIBER r. ποδω ταῖς μουνα Gυ.Et cunctas quae tecum. Hebraicum indisserens es scilicet dia, quod mnium generum di numerorum est Et quocun perreXeUS momento te deprensam. Tota lisc periodos addita ab Hieronymo est, explicandae rei gratia,uno siquidem uerbo tota hoc exprimitur Hebraice aet admonchoiris,& castigaberis,di documento tibi erit ad emandicabat signum ad omnes:atm ita non malum est aliquid addere,ut res fiat apertior. At Septuaginta hoc loco tolerari nonpossunt,qui transtulerunt, sal -ντα αλβιο νον, Et in cuncitis esto ueridi .Ego certe no possum assequi,unde ita inuterpretati sint. Si enim Hebraica ita habent, ut uertimus,si uelamen ab Abimelec Sarae impositum,erat ei documento futuris, ut de caetero meminisset,quid ei accidisset: cur obsecro istuc adueritatem illi retulerunt,cum in mendacio non fuerit deprensa Sara, sed potius Abraham ue rum haec non ita fortasse magni refert, quo ma do sese habeant. c A P V T XXI.

Concepit & peperit filium in

senectute sua. R .Filiu senectutis esus,scilicet Abrahae:ut senectus no ad Saram sed Abraham reseratur

274쪽

ratur, tu patet ex pronomine Hebraico, & ipsa uocis cadentia,quae masculina est. Septuaginta ambiguum est,ad quem senectutem ista referat, Στύα Σαροα-Aβρααμ,qόν-γ γκαρ.Peperit Sasra Abrahae filium in senectute. Veritas aute est Ut nos uertimus nam uiris suis diculur in his listcris mulieres filios parere eorumin senectBaut iuuentae,sicut & paulo infra clarius patet.

Risum iacit mihi dominus. - sen P .Ridere fecit me domi

nus est enim infinitiuum ueruntamen etia Serptuaginta eodem modo reddiderui, γ λωτα μακυει SP.Scd haec exigua sunt, nec uariant quicquam ipsam sententiam.

Quis auditurus crederet. Q .Qtiis locutus fuisset Abrahae,aut quis dixisset Abrahae. Septuaginta per

xo in alium sensum accipiendum, quam uertit lieronymus:de eo enim intelligit Sara qui nocium Abrahae allaturus esset:nimirum de re prodigiosa,& Mαι det.

Peperit ei iam seni.

Hic quoq; labuntur Septuaginta, senium noad Abraham, sicut ueritas habet Hebraica, sed ipsam

275쪽

ipsam Saram reserentes: at Hebraice est mom p .Peperei filium senectuti illius,uerum ipsi οπι ετ ον qὸν ν M-μου,quia peperi istium in senectute mea.

Ludentem cum Isaac. Isaac additum est a Septuaginta & Hieronyomo,ex opinione: est enim uerisimile eu cu Isaae lusisse.Tacetur ergo Isaac in Hebraico, ac tantuest ludentem uel ridetem. Septuaginta, sicut & Hieronymus -- ω- ροτα - -κ.Mittimus ridicilla quaedam, quae stiper hoc uerbo disserit Nicolaus,ut moris eius est,amplecti scis licet semper quae sint peiora. Nem enim omnia quae dicunt Hebraei fiunt admittenda :& iuste quidem recte castigatur a Burgense, multo etiam nescio quo alio.

In solitudine Bersabee.

Septuaginta Etymologiam uertut,no ipsim

t sic enim interpretatur Bersabee.nam ν π iuramentum:at 'ula puteus. Subter unam arborem. Genus Hebraice ponitur scilicet Mn, hoc est,stib unam arborem uel uirgitum:at Septuaginta ponunt speciem, υτ ιαοα ελατη sub unam abietem,quod mihi suspeactum est. Nam quo nomine utitur hic aurator,no significare abietem, ipsi quom testes esse possunt

276쪽

GENE. ais possunt, qui hanc eandem uocem, cap.3. Gene. non eodem modo uerterunt,sed mumidest, Agri uiriditatem: aut id est foenum,

ec Hieronymus ibidem uertit uirgultum.

Quantum potest arcus iacere.

Comparationem dimittunt Septuaginta:sed tantu uertunt sueκρο ,a longe scilicet sedit. Principis exercitus. Sic di Hebraice Np,princeps exercitus. At quam deprauate faciunt hunc Septua iginta νυμα ον d est pronubu:quid enim exercitui cum nuptii ocem autem Hebraica scilicet is significare principem,adeo est clarum,

ut pudeat citare testimonia:ueruntamen depras. uatum esse codicem arbitro propterea φ mox

additur, Ga -οχ αρχιπατηλος. ut Philoc primceps militis eius:quapropter frustra hoc loco ponitur νυμαγωγος, semptum est enim ex cap. a 6. Quem locum an recte etia reddiderint Septu ginta, ibi explicabitur. Solet autem frequenstissime ea esse corruptela in codicibus Graecis, ut ex uno loco in alterum similem multa trasponantur: quod semper, ubi opus fuerit, admonis turissimus.

Ne noceas mihi. Rη-Non mentieris mih aut dolosus eris in me. Hieronymus cu Septuaginta sen

277쪽

Tro I. I B E Riit,qui&ipsi μα αδικη-ν με,non ossenseris me: quod uehementer ipse approbo.

Stirpi. meae.

.Et nepotibus meis. At chir ta deuiat Septuaginta, μηΛ - ονομα μού. Neque nomen meum.Videmus quam no modo ueritalcm Hebraicam syncere non reddiderint, sed ne ipsam quidem rerum seriem seruent :& certe tolerari non potest,ut nomen uerterint, quod erat uerstendum nepotes.

Plantauit nemus. Aliquanto secus Septuaginta, ἰς Δαν ααμ .Plantavit Abraham agru.Hebraice est, NN, id est arborem: Zc sorte melius Seo Ptuaginta,quam Hieronymus, ne uideatur Aahraham more gentilium,nemus plantasse, ibi deum adorasse. c APUT ππII. In terram uisionis..Terra uisionis, quod nescio an redie uerterint Septuaginta γω μιλι terram cessam.Nam terra uisionis dicis, quod ibi se Abrahae ostenderit deus, non quod perspicua atque eminens laret.

Deus prouidebit.

debit sibi pecudem icet eode modo sit etia Heshraice 'i Dem uidebit sibi.Attamen

278쪽

GENT. ammen no eode modo significaret Graece,sdeo uertendum fuerat, ut fecit Hieronymus. Variat Φλ co aliquid Hierony.uictima in genere uertit

id qlerat Hebraice species ,id est,pecus. Inter vepreS. pa. In perplexu, implicatione: id scilicet quod uertit Hierony. At Ab hallucinantur hoc Ioco I xx.qui nome Sabere, quod perplexione significat,tant loci alicuius,uel plantae propriunomen esset, ita id reliquerut in aeditiones' κρυόρεις κιesci Εκ νψυ- σα lia. Aries unus, interceptus ad arbore SabeciNem latuit is error sapieMtissimos patres,& in diuinis literis exercitatissio

inquit,interceptus no habet Syra aeditio,sed is tum Sabeiad au nomen arboris alicuius esse arbitror.At Hebraeis uidetur Sabec dimisssione significare.Gennadius quom eade fere, γ ιαρε Mνερ α πν εκδεδάμπαν, οἱ δε ορθιοe , Δωατα aura. πτω πο γορ-α. Sinec, inquit, quidam dimissionem interpretati sunt.Alii erocius. Potest autem & arboris esse nomin: haec ille. Sed Hebraice, densitatem perplexionem parbustorum significat, ut diximus. Mirum cp est cur Septuaginta no idem nomen hoc loco interpretati sint, cum ueram eius interpretationem

279쪽

attulerint psalmo m. ubi est π 'Π .Quem

iocum Septuaginta interpretati sunt, In sylva ligninuo recte. Aquila quom uertit veprem uel stinetum.Symmachus rete rheodotion ipsum nomen sicut di taxaeliquit: quos cum appros hasset quondam Hierony. reuocauit sentet iam, Symmachum. ec Aquilam secutus est. Nare ipsit Septuaginta uidentur in psalmis resipuisse, ut ex paulo ante citato loco apparet. E Unigenito. xYm: .Septuaginta αγαπηγν dilecthim. Optime certe, di Graeco sermoni consentanee,s απτου quo παπκτορ filius,unigenitum signat,sicut prodit & Philotheus contra Nicephoram, qui ait: πι αγαπκτος ἰσον - ομου μνει, id est, Dilectus idem quod unigenitus:citatin Homeri testis monium, qui in Odyssea, de Telemacho unico Vlysssis filio, sic inquit, μοι- ἔων grα res, duc ctus,aim unicus illi.

In monte dominus uidebit.

na . In monte dominus uidebit. Quare apud nos locus corruptus est.AtSeptuaginta aliquanto secus,πα ἔπωα μονώτω κυειος ω bn,ut dicant hodie,in mole dominus uisiis est:per passivum non activum, etia ipsi prostulerunt icet quod erat suturum, praeteritu sescerint,quod nem male:nam futurum pro praete rit eo loco est,ut moris Hebraeis est.

280쪽

GENE. ara

Patrem Syrorum.

Non expresse ponuntur Syri. sed Patre Aram licci Hebrses non aliud sonet Ariquam Syriam,quae est prope Iudaeam, ius mera tropolis Damascus:quae cu Astyria noeade est. Nam Assyria Hebraice appellat Astur, KR . a primo incola: Syria uero Ara,licet apud Graeu ε - cos ac Latinos, Syria interdum pro Asyria se mat: ut apud Tulliis, ut mitta alios,q Sardanas palum Syriae rege ducit Histe,cu ccrte Assyriae scierit.Scquit quom hoc loco Hicronymus Scaptuaginta,s&ipsi ἐπιπιν 19 πον- το φασυμ .Peperit Sc Camuel patrcna Syrorum. Nomine Roma. Nequid superstitiose comminisceremur, non Roma legitur, sied Π2δεη P.Reuma:quae uox,nota corrupta apud Septuaginta mi m.

Quae est Hebron. ditur hoc loco aliquid a Septuaginta,

quod in Hebraicis codicibus no inuenirina post illud,in ciuitate Arbee inserui, κοιλω μαm. in ciuitate,aut ualle:quae nescio unde hue irrepserint:scriptura habet ut uertit Hieron.

Princeps dei.