Augustini Steuchi Eugubini Veteris Testamenti ad ueritatem Hebraicam recognitio

631쪽

id est, Praedixit cliam Macedonum uictorianti Egredietur,inquit,de manu Celim. Alexander enim Persiarum destruxit imperium: Antiochus autem,contra Iuhos dimicans,eorum coepit metropolim di dei templum deuastauit, haechie. Sed hoc refcllitur Hcbraeorum autoritate, di aeditione Chaldaica. CAPUT π XV.

ET suspende eos in patibulis. ' itid est,Susipede,seiuge in patibulis: quod in

aliam sententiam uersum est a SeptuaSinta, πα-ραῖοι τὰ φαυαου-κυροω, id est, Et produc, siue deforma,dehonesta eos coram domino.Sed in contextu expresse ponitur quo supplicii geonere deberet anici nam significari eo uerbo afumionem,&suspendium indicant intcrpretes Hebraeorumst locus ille Regum 3.ubi de crucisioxis filiis Saul scribitur, qui sic habet mro, ,id est, Et sesipendite eos domino. Scienα dum uero est, secundum Hebraeos, non esse diis ctum de principibus suspede eos, sed de his qui Lis ni tra resti. Nam principes uocari iussit, ut possent qui deliquissent agnosci:ipse uero arbitror utrunm nos existimare posse. I N Τ R Auit ad scortum. Quod Opius adis monuimus, non Omnino percepisse interpretes uerbo

632쪽

uerborum disserentiam,quae apud Hebraeos manifestissima est, ex hoc potissimum loco cognoσscitur,a Hebraice sic habet: Ecce,inat, unus de filiis Israel uenit n rari r S VnNid est, Et attulit ad fratrem suum scortum Masdianit .Est ergo tertiae coniugationis,in qua,

uerba transitiva formantur: non primae, ut nos sici putauit interpres. Erato uertendum, non

accessit ipse ad scortum, sed ipse accedere fecit scortum ad fratrom situm, ut cum eo commisceo retur, hibuitin illi fornicandi facultat . Naquod a P ,sit tertiae coniugationis oc sit trinusitiuu patet retro ex cap. vigesimoseptim ubi ponitur Izu Quod Hieron.recte interpretatus est Retulit

Moses causam eorum coram domino.Ecce vcrstit, retulit, id est, accedere fecit, non autem a

cessit,quod idem 5c Septuaginta senserui,sed in

m d est,Et ecce homo ex fili is Israel vcnies adsduxit fratrem situm ad Madianitida. Sed cotra factum est,illam ad eum non eum ad illam adduxit,quod etiam est uerisimilius. Q V I A zelo meo comotus est.rr' 'Sardid est,Dum zelatur ipse zelum meum: quod alia quando inuidiam,interdum furorem aliquando honestissimu oc accensiim amore fissiaificat, quo exarsit Phinees.Septuaginta, HV,

633쪽

πον- v orum id est, Dum zelatur meum eterium in ipsiis.Ecce quae uertit Hieronymus,siunt longe his clariora. 1 M L O cis genitalibus. De utroque intelligunt Hebraei,in eo loco scilicet esse utrunm confossum,licet contextus tantum de foemina hoc dicat,percussit inat, Uiru ac muliere

id est,ad foeditate eius. Idco Septuaginta, qui ad Hebraica propemodum adligrescunt, sic habet, Percussit inquiunt hominem, o iam ' ν δ αμ τρας rumis, id est,per mediam eius uuluam.

Sed Rabbi Salomon exponit ,Σ' 'IT'n : ''Va ,id est, In mediis genitalibus

zamri,di genitalibus eius mulieris. aeditio Chaidaica F, ,hoc est,in uentre eius. P Accm foederis mei. - . Π,hoc est. Foedus meum pacis,id est,Do ei foedus meu pais cc di quiete sempiterna,ut nemo scilicet auiane postst,ta de tanto gradu eum deturbare: ita ueratcrunt etia Septuaginta, - ἐγω δίδωμι αργῶδὶαῆνκ -Luue, hoc est,Ecce ego do ei testamentum pacis,amicitiae uidelicet A beneuoletiae &socictatis cum deo,que est deo cum suis sacerdotibus,si mundi eccasti fucrint. Immutauit crgo Hieronymus,ut diceret pacem foederis mei, noscederis mei pacem,& quide prudenter,eo Q easdem quide sunt, sed hoc clarius N apcrtius. Foedus autem dei, est eius consertium, amicitia, requasi assinitas,quam cum deo diuini habent homines

634쪽

N V M. cromines, per summa aequitatem 5c innocentia, ochonesti amorem, ei simillimi effecti. P R I N c Ipis nobilissimi Madianitarum. et 'ira NH, id est, Principis populorum, cui plurimi suberant populi.Quod miror non tranastulisse Septuaginta, sed potius nomen propriuPutasse, θυγατηρ πυρ α ,ονγου ἔθνους Filia Sur principis gentis Somoth. Videmus cos uox

cem Hebraicam umot,id est,populi, non interspretatam reliquisse,quod recte factum non est. Is Ostes uos sentiant. nN ' τ, hoc est,Inimicare,inimicus essiciaris, afflige, uesxa,perturba Madianitas. Sicut ec Septuaginta, ἐδοα α meptio ιρ.Hostes sitis Madianoris.

ET factum est grande miraculu.

id estot fuerunt in signum ac miraculii illi

scilicet.Quare non refertur miraculum ad filios Chore, sed ipsiim potius, eiusq; sequaces: sicut ec Septuaginta Hebraicum secuti trastulerunt, via suimod, id est,Et facti sitiat in mi raculum:mox inferunt,οἱ δε ἡοἰ κρρε - με,ων, id es Fili j autem Core,non itini mortui. Quare ad illos spectat icet etiam miraculum fuerit, ut

illis pereuntibus, eos una cu rabernacillis colit

semente terra filii non fuerint inserpti. F i xii Gad. Primus in cesii,sicut aetate prior erat,ponitur Ruben,post quem subsequitur Siumcon, tertius locus datur Gad, quod di ubique

635쪽

α I B E R fit.Quare apud Septuaginta male non sito loco positus est Gad,sed fere ultimo. Quod certe maxime miror, nam stiperius eund m errore accis disie,poteramus aequius ferre, sed quod hic idepeccetur,non est fere tolerabile. Patet aute haec errata non esse ipsis interpretibus adscribcnda, sed deprauatis codicibus: id quod non fuit in lingua Graeca difficile, ut quae maxime ab Heshraica est alicna, facile peregrinae linguae corruptelas admitteret. IN c E Nsuhacar redundant centum apud Septuaginta interpretes,quandoquidem is nusmerus est sicut nostra habct orditio : scilicet,

Naginta quatuor millia,N trecenti in Graeco aute M. παρερ-- ακριποι, hoc est,incaginta quatuor millia,N quadringenti. NON recte quoque apud Septuaginta censes Aser praeponitur censet Ioseph Manaso, re Ephraim,& Beniamin,& Dan. Nam post omes hos, Hcbraica fides censet Aser, id quod fit in

nostra aeditione quae fere nunquam ab Hcbmisca ueritate dissentit. Est aulcm in codem censii ror:numerantur enim re tribu Aser, sicut nostra continet peditio, quinquaginta tria millia quadringenti: at uero Graecorum codices hais

mοι, hoc est,Quadraginta tria millia,& quadrinis genti. Desunt ergo decem millia, qui lapsus est

636쪽

I O c A B E T quae nata est ei in Aegypto. --, ras rvr i id est, am peperit eam ipsi Levi, ut hoc dicatur de uxore Leui quae ei peperit Iacabet, aut certe de ipso Leui dicitur, qui genuit eu sibi ipsi Levi:quod esset subabsurdum Haec perplexio iacit,ut non redie is locus apud Septuaginta redditus fit,n ετηκε του πυρλs ἰέν ωγυά ω d est, s peperit hos ipsi Levi, in Aegypto:quod constat non esse uertim, nonem eos peperit ipsi Levi sed uiro sito Hamram patri eo ,praeterl igitur quod sententia depra uata est,ta non reddit quae sunt in coni tu,etiaquod dicit est falsum. Iochabet em uxor Hainsram peperit Mos N Aharon,ipsi Hamram, non ipsi Levi, quemadmodum dicuntur apud Hebraeos,uxores uiris suis filios gignere.Quod ergo dicebatur de nascenteIocabet,Septuagi ta de ea pariente transtulerunt:lapsius non ferendus.Nam articulus r- ,id est eam, poterat eos abunde docer de quorum partu diceretur.Deo inde nonne absurditas nota erat, quia mox insfertur,1 i ετηκε δ αμραμ π-μωυ δε id est, Peperit ipsi Hamram Aharon 8c Mosem: nonne dixerant prius,eos peperisse ipsi Levi.c A P V T tata VII.

ERitcs hoc sanctu lege perpetua.) Quis non

miretur huius nostrae aeditionis uenustas

637쪽

et v I B E Riem,decorem, lucem: ipsius autem interpretis Prudentiam,iudicium, Utriusque linguae, in eo absolutissimam peritiam, explicadi maiestatem, ingensi diuinitatem Quae sunt in lingua Hes aica, nanca utila, compcndiosissima, horris da,dura,illorum hominum loquendi more pens plexa,fecit apertissima,illustrillima, linguae nos strae maxime accommodata.Tantom magis hoc admiramur,quanto res cst dissicillima, oc quam infelicissime plurimi apud nos & Graecos attestarint.Quis enim nosi stomachetur, si legat Mosen Aegyptium,a quodam si immo uiro Latiniurati donatum, in quo nulla sermonis Hebraici exprimitur proprietas: imo quia Hebraica normae linguae accommodare ille aut nesciebat,aut n5 poterat, tanta obscuritate repleuit aeditione, ut nemo fere sit, qui eum librum possit legere. Quis aliorum plurimas interpretationes Quis etia infinitis in locis ipses intelligat Septuaginata interpretes, qui Hebraica Sc uerba 5c phrasin se stantes,secerunt ut apud Graecos pleram uix ' essent inteli igibilia Ego ude cu pleram ex Hebraico apud Latinos di Graecos uersa legerim, . me nihil unqua melius,uenustius,hac noluasdi C: tione uidisse fateor. Quamobre no possum non

moliuntur in eo' damnare audaciam,qui alias hac noltra teuterpretatioὰ Pestate aeditioneS attentare uoluerunt, quasi fiae

m. dem adhibeat Hebraeis,quod haec male redditast. Res illi genti pene domestica, ut nostra etiaquae

638쪽

quae sunt optima sitibunde lacerent, di uitupes

rent.Sed uenient in lucem eorum interpretationes,ac tum facile iudicabunt omnes, quam uere

simus ipsi locuti,quam uanum laborem experti fuerint illi.Nam si ad literam interpretabuntur, erunt omnia obscura,& legentes in summum fastidiu adducetia.Sin sensum sensui reddiderint, nunquam hanc Hieronymi maiestatem assequetur. Nunc quod proposuimus explicemus astociis sic habet apud Hebraeos. Erit,inquit,hoc fialiis Israel , id est,in statutum iudici janterroga Hebraeos quid hoc sit, nihil inuo

nies esse aliud,ci; quod uertit Hieronymus:& tames eo modo reddidisset,ut nos interpretati suae mus,decem interpretibus fuisset opus,qui forte 5c rem extorsissent,di ad altu sensium traxissent. In nostra uero aeditione tam clara sunt, ut piles ris etiam facillima intellectu sint.Nam quomos do hoc ipsum uerterat Septuaginta Erit,inquit duo lux κω ωρ. hoc est,Iustificatio iudicii. QS mihi etiam propemodum obscurum esset,nisi ad fonte recurrere. Atq; huic similia sunt fere caestera oia,totusq; Hebraicae locutionis cotextus. IN montem istum Habarim. Credo Habas rim nomen esse ipsius montis,ut Chaldaica etiaindicat aeditio,quae hoc non interpretatur. SesPtuagintano proprium esse putarat sed potius nome a uerbo habar deductum,hoc est transiit: ita v sic transtulerunt οωάωι ω ---

639쪽

N V M. ensuam dum eodem in sepulchro conduntur. I N a V O cst spiritus dei.) Recte addidit des,cum Hebraice talummodo sit nν ' fid est,in quo spiritus est.Neq; cnim alium spiristum,quam diuinum illum intelligimus.Id quod reditio Chaldaica, claristae hoc modo ex iscuit n , Hoc est, Vir in quo est spiritus prophetiae. Septuaginta Ucro nihil tale

habet spiritum in se. ET P A R Tem gloriae tuae. , id est, De gloria tua:& recte quidem Hieronymus partem gloriae tuae, non totam gloriam tuam, ut

pulcherrime declarant Hebraei, qui comparastionem inter Mosen & Iosue statuunt,ut Moses sit tanquam Sol Osee sicut Luna,quae a Sole tuomen accipit. Hanc autem gloriam Rabbi Mose

dicit esse n id est, Splendorem

Multus, quo Moses radiaret: propterea dicunt faciem Mosis ut Solem enituisse: Iosue ucro ut Lunam,quanquam 5c de alia gloria intelligena dum sit. Quamobrem inclitis haec apud nos sententia exprimitur, quam apud Graecos, κρα-ρ τι- est Ιαν σου ἰπν α πιόν. id est Et pones glos riam tuam stiper ipsiam: uidentur enim non asnimaduertisse praepositionem de, aut in , quae de toto demit. ELEAZAR sacerdos consiliet dominum.

, hoc est,

Et po

640쪽

636 LIBER Et postulabit pro eo iudicium ueritatis, aut ceratitudinis ut illuminationis, coram domino:qd exponunt Hebrei,cum bellum sitscipiedum est,

cuna pax ineunc e his,inquit,esselet Eleazar 'dominum. Namurim,hoc loco doctrinam,sive illuminatione, siue declaratione significat sicut retro de inscriptione nominis tetragrammaton 'dicebatur,quod nomen uocauit Urim, Cuia per

illud sacerdos illustrabatur, edocebatur*:duciaturq; ab , id est,Lux,& in casu pluriu urina Quo significatur ueritas ta rerum certissima perceptio,quam a deo accipiebat sacerdos. Haec igitur huius uocis sententia est, quae obscoerissime, di minime proprie a Septuaginta reddita est, U

κυο ου. id est,Et sciscitabuntur ex eo,iudicitima nisestoru coram domino:tot errata quot Verba. Primum tota sententia peruersa est,quia ita eam Uerterunt,ut innuerent,filios Istael interrogaturos ipsum Eleazarum N petituros ex co rerum Ueritatem:non Eleazaru dominis. Deinde quomodo,per plurale trastulerunt,quod erat in coatextu Hebraico singulare praeterea quod uerterint urim,τα forte serendum est,si tame sit adco claru,quatum necesse sit praeterea Quoce

udrara, id est iudiciis,no inrutarint,n5 arbitror esse prudeter factu. Qua re, cu omnibus hisce uerbis non aliud intelligendum sit, quam quod uertit Hieronymus Ion possumus non mirifice eius