Christiani Alberti Doederlini Animadversiones historicocriticae de Thaletis et Phytagorae theologica ratione

61쪽

genem vero quis dubitat aera diurnum credi-idis le8 Iam vero, quid praeterea requiras ad ea explicanda, quae de Thaletis sententia, quod ad mundi hominumque animam attinet, Aristoteles modo commemorauit Θ Neque ratio nunc quidem obicura esse potest in gratiam re-dsendi CiCERONI s, non eum omni propemodum antiquitate modo, sed cum ipso se vix enim adducor, Vt eum credam in tribus sere lineis ipsum tua destruere dicta, atque eo sensa I'italem perhibere in sua cosmogoniamentis essectione esse Vium, quo postea Anaxagoram huius disciplinae principem tradit. Constat utrique Ciceronis loco sua veritas: Anaxagoras enim puram mentem a prima materia Omnino distinctam ad explicandam rerum naturali iam generationem Graecorum primus adhibuit: Thales contra non bruto equidem impetu agitari materiam statuit, sed mente & ratione cuncta administrari; quamuis non distinguat mentem a materia aut interius quid esse

putet, sed ipsi materiae vim & sentiendi elamo uendi propriam natiuamque debere adsignari. Quo eodem consilio, Thalem vocasse Deum τῆν τοῦ κ μου, mundi mentem, Plutarchus te statur f): hoc est, eam primae materiae partem, quae in natiua sua 1 ubtilitate persistens, retento 1entu oc intelligentia, per xeliquas fundatur mundi partes: Ulule & mundus cpςν

62쪽

χος, animatus, Thaleti creditus est fg). Illudque ipsum apophthegmatum genus, quod supra negauimus quidquam valere ad definienda Thaistis placita, nihil continet, quod ex hac ipsa ratione satis bene intelligi & explicari non possit, si vel maxime ea, ut a Thalete di-

ει omnino accipiantur. Antiquis um enim eorum omnium, quae sunt, Deus est: materia prima nimirum & Deus idem sunt. Mundus a Deo faritas est: primae materiae enim ea parsi quae subtilitatem suam retinuit; finxit mundum ex crassiori materia. Veloci mum omnium mcns es, transitque ea per uniuero: Est enim mens purissima materiae pars, animae instar penetrans se per uniuersam naturam &c. Plures vero deos omnium gentium more statuisse Thalem profectos a prima materia, non solum Aristotelis verba supra prolata nos docent, sed&CICERO idem confirmat: Thales statuit, inquiens, homines exsimare oportere, omnia quae cernuntur deorum esse plena hὶ: eodemque

prorsus modo DIOGENES LAERTIVS : τον

tuit Thales) 9 daemonum plenum si). Quod

qua ratione eXplicauerit Thales, ex iis, quae a nobis dicta sunt, intellecha facile est. Quemadmodum enim anima nostra decerpta quaedam Pars g D OG. LAERT. L. I. segm. 27. h de LL. Libr. II. c. XI. i 1 L. I. segm. 27.

63쪽

pars est ex uniuersa diuina natura; eodem modo & in reliquis mundi partibus ciusmodi naturae versantur natae a supremo deo, tamquam

ministii administrationis huius univcrsi.

g. XIII.

Hanc autem theologiar formam a primis Thaletis successoribus ad Anaxagoram usque integram fere seruatam elle, a Paret. De ANA-x t M E N E quidem nil esse verisimilius modo ob seruauimus, quam eodem, quo Thales, modo eum primam matcriam animatam credidisse, ut qui simili plane ratione eam & mentis humanae fontem, & deorum initium, & mundi animam esse statuerit. Ad ANAXIMANDRUM Vero quod attinet, cum nulla plane veterum testimo nia exstent, quibus ille materiam primam sen-1u priuaso dicatur; non sine vori 1 pecie suspicari possumus in hae eum, ut in reliquis, sententia magistri decreta 1ecutum elle. Inde enim omnis Anaximandri ratio ita potest explicari, ut praeclare cuncti consentiant. Nam mundos ex infinita materia natos Anaximander deos dixit; quia i praecipua nobilillimaque materiae pars, quae quidem natiuam sitam puritatem retinuit, animae instar per uniuersos mundos permeat: qua eadem vi & Stoici mundum amrmabant Deum e e. Neque locum istum Aristotelis, quo το ἀπειρον παντα κυβερνῶν ex Anaximandri sentcntia amrmatur, eo detorqueamus nunc quidem necesse est, ut splenili dum Dissiligas by Coo le

64쪽

dum gubernandi munus, quod nonnis intelligentis naturae est, ad materiae brutae coecos impetus traducamus: ipsum enim το απειρον,

cum si primus supremusque Deus, & reliquam

materiam conuertendo partem sui procrcauit ex sese; & nune etiam uniuersum mundi ornatum ratione & prudentia gubernat. Sed DIOGENEsAPOLLONIATEs apertius etiam quam ipse Anaximenes Tlialetis explicasse sententiam videatur. Aerem enim, Anaximenis adductus auctoritate, loco aquae initium omnium rerum statuens, hunc Deum es. vult: se plane, ut sensus atque intelligentia, secundum eam, quam Thales introduxerat rationem, ex Diogenis etia in 1ententia in omnibus versetur materiae

primae particulis. Quod quidem Ciceronis Aristotelisque testimonio abunde comprobari: nec refragari Augustini auctoritatem, pcript- Cue, ni fallor, a nobis supra ostensum est. Neque ulla iam cogimur ratione, ut CUm uΑYL I O Putemus, Diogenem Ionicorum disciplinam immutasse, ipsumque demum excogitasse istam aeris animati opinionem kὶ. Vcra genuinaque Ionicorum ratio inest in Diogenis decretis, quam a Thalete introductam propagatamque ad Diogenem, clarius is modo & apertius enuntiasse censendus est. Colligas iam in unum , quaecunque dicta sulit: ponas materiam h rutam sensu & ratione vacantem versari in Io

65쪽

nicorum disciplina; magnam partem eorum euertas necelle est, quae de Thalete veteres, ae de discipulis eius tradunt. Fingas, ad materiam adiunxisse Thalem diuinam mentem diuersam a materia, aut quae saltem interius quid ip1a materia sit; quibusdam satisfacies veterum locis: sed longe plura repugnabunt, recurretque illud semper, unum naturae principium,

unam rerum omnium causam Thalem ex constanti propemodum antiquitatis auctoritate statuille. Animo denique concipias eam Thaletis theologicam rationem, ut ipsa Prima materia ratione sit sensuque praedita; concinent & concordabunt , quaecunque prisci historiae philosophicae auctores de Ionicis memoriae manu runt philosophis, expeditaque est ratio cunctorum , quae ipiis tribuuntur, decretorum. Quare, si quidem ita quaeque interpretatio verisimillima habenda sit, ut uniuersis Vetcrum testimoniis coniunctim suintis maxime congruit; hanc nostram disputationem insigni sua prohabilitate non carere, quemvis intellecturum Confido

g. XIV. Callide vero Thales hae quidem disciplina& popularem de diis opinionem cum suis de initiis rerum decretis conciliauit; & illa tota religione ad muniendam stabiliendamque legum

utque iustitiae vim vius est. CICERO Certe, Thaletis de deorum numine sententiam ad ciuilem Unice rationem accommodatam fuille haud obscu- nisi irco by Coos.

66쪽

obscure significat, de toto theologiae Graecanicae genere, de Thalete inprimis, ita. disputans: Melius Graeci atque nostri: qui, ut augerent pietatem in deos, easdem illo=, quas nos, Prinbes incolere voluerunt: affert enim haec opinio

religionem utilem ciuitatibus: siquidem illud bene dimιm υ - - - - quod Thales s di Nit . qui isapienius mus in septem fuit, homines existimare oportere, omnia quae cernerentur, deorum esse

plena: fore enim omnes ensitores, veluti qui in fanis essent maxime religiosis il). Ex uniuersa autein diuina natura cum decerpti sint & lde- promti nostri animi; potest omnino Thales putasse, illos, quandoquidem a crassiori corpore diuersi sunt, manere post corporis fata, ideoque immortales esse. Cuius quidem sententiae laudem Thaleti Graecorum primo DIOGE'

primum dixisse adseverent: ex quibus es Choerilus poeta m). Qualis vero sit: illa immortalitas definire vix ausim. Suspicari quis possit

transmigrationem animarum a Thalete ex Aegypto allatam esse. Sed huius quidem sententiae princeps Graecorum Pythagoras lauda Ea tur l C 2 C. l. e. . cm DIOG. LAERT. L. I. segu1. 24. sitiros by Cooste

67쪽

tur smni . Caeterum, quandoquidem repetitum per ViCes mundi ortum atque occasum Ionicis philosophis probatam fui sie, postea videbimus; codem sortasse modo Thales immortalitatem animarum ex ediuit, quo Stoicorum plerique: permanere scilicet animas usque ad interitum mundi, quo cum Uniueria r liqua materia dissiuant quasi in primam illam aeternamque diuinam naturam.

g. XV.

Haec cum ita sint; intelligitur, immutatam quodammodo a Thalete Aegyptiorum Phoenicumque rationem elle. Istae enim gentes primam illam uniuersae naturae molem compositam a pluribus diuersisque naturis statuille vi dentur : Thales contra unam ponit sibique o- lino similem naturam. Ne luc Phoenicum chaos in eam, quam Thales initium naturae es.se voluit, aquam satis apte conuenit, in qua Dihil est confusi perturbatique, sed omnia ratio ne de intelligentia perfusa: chaos autem Pho

nicum crassiorem continet materiam, contra

riam diuino spiritui, in qua nil niti confusio regnat s n). Neque mirum cuiquam videri de bet, Thalem tam fuisse audacem, ut , rei i cta quodammodo maiorum auctoritate, situm 1 quens iudicium, Propriam priuatamque constituerit disciplinae sormam: satis enim animi

68쪽

ingeniique in Thalete sui sie ad eiusmodi quid

audendum, nemo dubitabit, qui, quae vetusti recitares de vita moribusque eius memoriae prodiderunt, attentiori paullo considerauerit animo. Neque enim leuia Occurrunt vestigia, excella quaeque, praeclara, libera, ingenua eum securitin esse. Acgyptiorum vero sapientiam non adeo magni fortalle ab eo esto aestiinatam.

facile quisquam inde etiam 1uspicari ponit, quod, eum discendi stritio ad eos esset prosectus, valdo rudi imbecillaque eorum mathematica cognitione: deprehensa, ipso plus scientiao in Aegyptum attuli illa, quam inde reportasse videatur: taceo, aetate iam prouecta Thalen, Aegyptios adiille; unde facilius quis totam ipsius rationem ab ipso partam, quam ex AegyPto allatam esse concludat so). g. XUI. Nequo vero insoliti quid aut inauditi in veterum philosophorum scholis erat, primae materiae corpusculis senium attribui atque intelligentiam. Hoc enim eodem modo EMPEDOCLES, CICERONE & PLUTARCHO testibus, quatuor ista, quae probabat, Omnium rerum.

elementa non animata solum credidit esse, sed unas eas habuit supremas diuinitates, unde &Corporeus mundus 6c deorum chorus hominumque animae essent procreatae. Atque CICE-no quidem: Empedocles, inquit, multa alia

69쪽

peccans, tu deorum opinione turpissime labitur. quatuor enim naturas, ex quibus omnia const re vult, diuinas esse censet sp . Quocirca &quatuor ista elementa apud PLUTARCHUM diurnis appellat Empedocles nominibus, aetherem sue ignem vocans Iouem, aera lunonem, terram Plutonem, aquam denique Nestin. sq). Neque tamen eo secius magnus deorum inferiorum sue daemonum ipsi placuit numerus, qui quatuor istis eleinentis. originem debentes suam, res mundi curent administrentque r). Ex quo plane intelligitur exemplo, quam vim Thales sentiendi in materia prima inesse, quO-que modo ex ea prodiisse multitudinem daemonum voluerit. Quamquam enim Empedocles, qui Italicae scholae alumnus erat, in Pa tibus disciplinae explicandis ad halete dissentiret, ut qui unius elementi loco quatuor poneret; quod ad hunc tamen locum attinet, eadem probabatur Thaleti atque Italicae scholae ratio, generatio nimirum Omnium rerum a CP poreis initiis: id quod infra, cum ad illustrat da Pythagorae decreta peruenerimus, perspicue patesiet. Sed veterum philosophorum nemo hac quidem in parte tam prope attingit Ionicae schstae placita, quam HERACLITUS EPHESIVs. Hic enim, etsi primam materiam volebat igneae naturae esse, quod a Pythagoreis acceperat; neque tamen longius a Thalete discre- p de N. D. L. I. c. I 2.

70쪽

discrepare videatur, quam Anaximenes & Diogenes , loco aquae aera ponentes; & ipse H ERACLITVs non tam fuit tenax principii ignei assertor, ut illud ipsum aeris quoque naturam quodammodo reserre non arbitraretur. Est autem Heracliteus ille ignis in minima diuisus ramenta & Corpuscula: quae, cum sensu atque diuina ratione fiat praedita velocissimeque agiatata, exstincto isto motu per quietem arctius se contingentia, reliqua producant corporum elementa. Ipsum vero igneum principium, ex ea quidem parte, quatenus subtilitatem velocitatemque naturae suae aeternam retinet, penetrans per eam, quae ex sele genita est, ca- Iiginosam inertemque materiam, mundi constituit animam, vitam largientem cunctis corporibus. Quorum omnium probandorum caula uti longiorem instituamus orationem, necesse non est: tanta enim diligentia curaque Celeber.

BRUCKERus in explicandis Heracliti decretis est versatus, ut, quid addi pos-st, vix esse videatur sin. Eo igitur lectoribus ablegatis, id unum iam animaduerti velim, quanta quamque illustris inter TRALE Tis &MERACLITI disciplinam intercedat similitudo. Uterque enim ponebat unam sibique in omnibus suis partibus similem materiam, quae si fons

atque initium uniuersae naturae: Vterque primam istam materiam sensa & intelligentia praeditam credidit: uterque ex eadem . illa materia E 4 conde s l. e. P. II. L. II. c. XII. f. 3. P. 1M 3. seqq.