De fabulis Atellanis scripsit fragmentaque Atellanarum poetarum adiecit Eduards Munk

111쪽

mns et Sophron exeipientes dramatico et dialogico exhibuerunt, Theocritus et qui eum secuti sunt bucolici in epi eam formam

transtulprunt.

Ennium igitur Satirarum auctorem habemus, quia primus Satiras adhibita Grasiel dramatis forma scripseris, Lucilium vero Satirarum epicno formas inventorem 2β7 . Quao quum ita Sint, quid obstat, quominus Pomponium Atellanao inventorem dicamus, quod primus Atellanas scriptas ediderit, externa earum forma ceteris dramatum generibus, quas tum in scena Steterunt, nil aptata 3 Inventor senim non is ost, qui quidquam e nihilo creat, quem potius creatorem dicero fas est, sed qui quae antea disiuncta Prant, novo modo coniungit, o quo connubio non raro poeticis species singulari quadam indolo praedita proprioque ingenio animata gignitur cs. Wioland. ad Horat. Epist. I, 19, 213. Lucilium inventorom Satirno recto dici, concedit Schob rus p. 8, sed neque tangero hominum vitia cum invenisso Pr babit, praesertim quum Horatius ipso Sat. I, 4, 1 - si eum in hac re totum pependi Sse a viris, quorum comoedia prisca, hos- quo secutum dicat, neque hexametrum epicum . quo usus ea plurimum in Satiris, neque quom alium versum adhibueris, eo didisso eum Primum , ostendere poterit. Λeschylum tragoediae parentem VOcninus, neque is tragicum argumentum creavit, ne 'ius primus metra dialogica et melica ostendit. Itaque eodem iuro, quo Lucilium Satirae inveniorem, Aeschylum tragoediae patrem dicimus, quem tamen Thespis alii quo rudimenta tragoediao et quasi germina colentes praeierunt, Pomponium etiam patrem sive inveniorem Atellanao recto dicero possumus, quipPBqui Λtellanas rudes iuvenum in artem mulaverit. .

Omnoni vero litem dirimat Velirius ipso, qui I, 17 haec

habet: senam, nisi aspera ac rudia repotas ot invonii Iau- ,, danda nomine, in Attio circaque eum Romana tragoedia esti,, dulcosque Latini leporis facetias per Caecilium Terentiumque et Afranium suppari uetate nituerunt. Nemo enim non Vi-267ὶ De vi voeum a uetor et inventor es. Manso: Ve,visseAte Abrian tangen una Au istzs p. 29I: auetorem dicit non solum eum esse, qui aliquid inveniat, aed qui exemplo sive eonsilio suo rem praeparet sive in ceriamen vocet, ita veri,i causa Κlopatockiiim inveniorem versus epiei ,hrmanorunt, Figelistritum sive Goitseliedi uni auctorem habet.

112쪽

Vellemni sub asporis et rudibus et inventi laudandis nomine, quas repetere nolit, opera Rntiquissimorum poetarum, Livii, Ennii, Νaevii, intelligere, quos nemo dicet tragoedias vel comosdias invenisse; sed inventores Velleium eos nominasse, quod primi Latinas sabulas scripserint, quisque facilo animadvertit. Eodem modo Pomponium ob inventum opus commendat, quod auctor scriptae MesIanae fuerit. Errat hic quoque Scli oberus, qui censet, clari et egregii

Atellanarum scriptoris Iaudem Pomponium Sibi comparaSSe, quod ad sabularum sex tempore Olim actarum artem ac prae- Stantiam proxime accessisse videretur - β η . Ex nostro quidem Sensu bene fecisset Pomponius, si quantum fieri potuisset, propriam Atellanas indolem, qua a Graecis dramatibus et in materia et in forma disserebat, servasset, Sed ex sensu Romanorum, qui incompositum veterem Iudimi tanquam rudem et aetati elegantiori minus apium abiecerunt, idque solum probarunt, quod Graecae arti propius accedebat, rectius fecisse videbatur, quod Atellanae formam a Graecis petitam tumque unice probatam dederis. Quno ex sententia eruditorum Romanorum in Poetica arte probanda, quas improbanda sint, interpres nobis

est Horatius tum alibi, quum his versibus Epist. II, 1, 156 sqq.:

Graecia capta serum victorem cepit, et artes

intulit agresti Latio; sic horridus ille

defluxit numerus Saturnius, et graVe Virus munditiae pepulere; sed in longum tamen aevum manserunt ii odieque manent vestigia ruris. Serus enim Graecis admovit acumina chartis;

et post Punica bella quietus, quaerere coepit quid Sophocles et Thespis et Aeschylus utile ferrent. Tentavit quoque rem, si digne vertere possit; et placuit sibi, natura sublimis et acernam spirat tragicum satis et seliciter audet, sed turpem putat inscite metuitque lituram.

268 L. e. p. 9: , ,elari et egregii Atellanarum scriptoris laudem, quam veteres ei iribuunt, qua alia re sibi eomparasse putandus est, nisi eo, quod tanto aueeessu in scribendis Atellanis usus est, ut ad inhularum ex tempore actarum nrtem ac praestanιiam proxime accessiage videretur

113쪽

Creditur ex medio quia res arcessit, habere 'bi sudoris minimum, sed habet comoedia tanto plus oneris, quanto Veniae minus; ete.

Ad Graeciam allegat postas, tanquam sontem et exemplum pulcri. Itaquo tantum abest, ut Schobero assentiar, qui dicit:

,,eam inprimis operam dandam fuisse Pomponio, ut minime ,,Sentirent aequaIes Sui, novum esse, quod instituisset opus, ,,quod quo magis assequeretur, eo propius ad laudem accede- ,,Tei, ut plane contrarium credam. Etenim ob id ipsum Pomponius Inudem assecutus est, quod Atellanam ceteris dramatibus similiorem reddebat, nova si hucusque forma adhibita, liberum antea ludum tu drama rogulis tum usitatis et probatis conveniens immutans. Nihil aliud socii multis seculis post Italus

Λngelus Boolcus Rugante Patavinus, qui comoediam antea extempore nctam in solenno drama ad Oxomplar Plauti Terenitiaque sabularum, servatis quidem stabilibus personis eoruinque patria dinlecto mutavit - ο '). Anio hos centum annos in patria nostra nihil in scena probabatur, nisi quod in rogulis ot legibus Francogallorum poetarum compositum osset. Iam si tum poeta ingeniosus periclitatus esses, elementa priscarum sabularum sor-ma tum unico Probatae adaptare, certo maiorem Iaudem ab nequalibus assecutus esset, quam si integram dedisset subulam talem, qualem exempli gratia Sachsius Νorimbergensis sive Gophius Glogoviensis scripserunt. Itaque ex omnibus, quao hactenus disseruimus, manifestum est, quid sub nova forma a Pomponio Atellanas data intelligendum sit. Per se quidem serma non nova eras, npparet enim' in omni Romanorum comoedia ex Livii Andronici tempore, sed Atellanae nova osse visa ost. Atellanas in patria sua inmGraeci dramatis formam habuisso, nemo probare poterit, neque quum Romam migravisset iisquo ridicula iuvenum antiquo more iactitata vorsibus intexta eonsererentur, illam formam induisse, verisimilo PM. Illo Enim antiquus mos is erat, Livio teste, ut Fescennino versu similem incompositum tomero ac rudem alternis iacerent; et quae olim ridicula sine ulla sabulae vinculo sub

114쪽

Kuia personis iactitaverant, hinc sub Oscia personis sabulae argumento intexuerunt. Quantum vero talo specta Ium ab M artificioso dramato distet, Iiemo non videt. Nequo adsunt V terum testimonia, quae probent, hanc rudem formam ante Pomponium mitigatam esse. Itaquo persuasum mihi est, Pomponium, qui primus Λtollanas scripserit, hunc Iudum in drama r gulis certis conveniens mutasse. Oportuit igitur eum sormam huic labesas aptam circumspicero, neque habuit aliam, quam Sibi eligores, nisi ceterarum sabularum, quam a Graecorum no Rcomoedia Romanos potivisso scimus. Et hoc ita esso, fragmentndemonstrant: pro versibus Saturniis, Fescenninis similibusque

Graeca metra praebent, neque in ceteris rebus, in scenarum ordine, in modorum ratione, in actione, scenico BppMatu Rdmodum abiisso Atellanas, iam ideo credam, quod non omisissent Scriptores diserto commemorare, si Atellanarum Ructores sole neni Inorem deseritissoni, quum ne leviora quidem notare negligant, ut Terentianus Maurus et Marius Victorinus frequentiorem iambici septonarii apud Atellanos usum, et Asconius Pe- .dianus per pauciores AfeIIanas actas esso et togatas iGraecis fabulis. No hoc quidem Schoboro concedam, quod coniicit p. 7,Λtollanarum scriptoros hic illic otiam nonnulla inntummodo Ih- dicasso et quasi primis lineis adumbrata actoribus pro suo cuiquo ingenio explenda reliquisse. Veteres enim amabant, quodcunque opus ab omni parto absolvore, neque quidquam imperfectum

Νihili otiam ost, quod Sehobores p. 13 dicit: multo vero

similius est, non sola materia, sed forma otiam long a pal- natis ot estoris togatis Λtellanam abiisso, si hoc unum respiuiscimus, i quod ut reeentioribus temporibus fabula deIΙ' arto eo i set personas, B. g. ΜRecum, Bucconem, alias, habuit, quae res quantam vim in confirmationem totius generis exercuissoriputanda sit, nemo non videt. Oscis quidem certis personis

maximo disserebant Atellanas ab aliis sabulis, sed non quod

eertas, i. e. staino orant, quibus na palliata quidem omninoearebat, nam quid patres, ndolescentes, par iti, milites gloriosi aliud oranti sed quod Oscae. Verum nisi contendas, Oscas personas etiam Osco locutos esse, quod tamen ipse negat, non video, quid impediverit, quominus Atellanarum auctoreS cete

115쪽

ranun labesarum forma uterentur. In consormationem argu menti vero magnam eas vim exercuisse, libenter concedo. In Atellana ex temporo acta sabulas noxus non nisi admodum simplox osso potuit, saepe iocis dicteriisque actorum a fabulas argumento alienis tuteremptus. Pomponius vel quis alius Atellanas scripsit ad modum comoediarum nexui et rationi totius argumenti plus eurao dedisse videtur, remotis rebus superfluis ot alionis. Vidimus' supra o vestigiis in fragmentis obviis labolarum argumentum sero simili modo necti et solvi, quam in ceteris sabulis. Oscae quidem personas o vetere Atellana inscriptum susceptao Eunt, sed quis sibi Persuadeat, statas illas personas per Iongum temporis spatium iImnobiles etiam mansisso i Ea enim est praestantia illamn Statarum personarum, quod non mutatis moribus, Maccus enim omni tempore stupiditate , Pappus avaritia sivo ambitione sive libidine insignis erat, cuiuscunque aetatis proprium colorem sine damno indolia et naturaE sua aumunt. Quod si non esset, viortuae potius figuras habendas easent, neque quisquam erit, qui non intelligat, hanc ipsam vim causam esse, quod tales personae solas non i veter cant, sed novae semper appareant. Quod apud nostr tes otiam fieri, non est, quod moneam. Memini, me anto hos viginti annos sunt Iem comicam personam in fabula quadam vidisso promissis capillis, nudato collo, pallis nigro, patagio a tineioso plicato, Palaeoteutonem non sine multo risu r praesentantem, ante hos decem annos sorto in Philhellenoni mutata erat, hodie nequo Teutones neque Hellenes curabit, sed vias ferro atralaa, sive Saccharum betis extricandum loquatur. Quis igitur eum Schoboro credat, Pomponii Νοviique Maccum, Pap-Pum , ceterosque ud unguem untiquis Campanis personis, quas Androni ei tempora sex Atella iuvenes petivissent, aequales fuisse, Oscosquo mores solummodo Calvanasque nugas, ut

olim in patria Atella, ostendisso - λ' l Taeduisset profecto

aeto Sehob. I. e. p. 9: ,,Pomponii etiam aetate salia magna inter Campanoa Romanos inorea diversitas fuit et quod omnino quae ab antiquissimis inde i--,,pori a multitudini eognita et Meepta fuerunt, haut facile evane cunt, nedum, Oaeae personae iam tum exstinetae inerunt, quibus tam aingularia erat apeetes, , , tam propria indolea, ita ad humani generia morea et iii gemunt emeta, ut uullo, empora exaungui Possint; videtur enim e. g: Maeeus hominia inepti et latui,

116쪽

spectatores, Seruper easdem Spectare, eademque Rudire, qui novitato potius et varietate capiendi orant. Quod no palliatarum quidem 1 orsonao faciunt, ut partes suas religioSo teneant, sodd saepe fabulae temporis locique linmemores ad praesentes ros hominesquo alludunt. Cf. I. A. Bocher de Comicis R. fab. p. 63 sqb Idque multo magis in Atellanis fabulis laetum esso, iam indo patet, quod hi ludi Satirarum veterum munere fungentes non raro mala temporis praesentiis vitiaque hominum tunc viventium perstringebant. Quis porro neget, iam inde, quod Oscao personae Romam translatae sint, materiam amplificatam esse ' Atellanae cirea angustus oppiduli rurisque sines inclusae Romao maiorem quasi orbem nactae sunt. Summa vis Oscarum personarem posita orat in earum rusticitato, urbanis Romanis eo magis sine dubio ridicula, quo magis urbanitati Opponeretur. Itaque variae ab auctoribus conditionos inventae sunt, quibus hoc maximo fieret. Largam apud nos etiam ridendi materiam praebent rustici vel oppidani vitae urbanae ignari in urbem translati. Ludimus Stuporem eorum ob nova iis spectacula, delectamur dolis ot sacetiis, quibus calliditati urbanorum hominum praeduo Sunt, videmus deniquo conamina inconcinna morum urbanorum imitandorum. Talia a tam saceto scriptore, qualem nobis fingimus Pomponium ad comicum effectum augendum praetermissa esSo, vix credo. Exstant sano etiam huius rei indicia in titulis nonnullarum sabularum. Quis neget, in Pomponii Kalendis Martiis, quam sabulam Macrob. VI, 4 diserte Atellanam dicit, potius

Romanas, quam Campanas res descriptas esset Idem valere

puto do quinquatribus Pomponii et de Novit Memmiique iis sabulis , in quibus Saturnalium mentio fiat apud Macrob. I, 10.

In Novit Maceo exulo Maccus certo patria Campania relicta apud exteros versatus fingebatur, neque solos Campanos moresisPappus aenis deliri et inepti, Ma iducus voraeia, Buceo garruli persona fuisse, quas quis unquam exstineias et emortuas e vitae eonsuetudine abiisse dixerit φMAeeedit, quod, si revera exstineti erant mores Campani et Oseae personae,riquum id haud aliam ob causam seri potuerit, quam qnod mutata temporum rasitione desierit grata esse earum actio et repraesentatio, non intelligitur, quo-hinodo in mentem venire potuerit Pomponio sperare, iis in aeenam revocandia aeisoperae pretium esse laeturum

117쪽

ostenderant Pomponii Galli Transalpini D Noviiquo Militis

Pomotin nses. Itaque me non erraSSe Puto, contendens, Pomponium veterem Messanarum materiam auxisse et amplificasso

eo, quod Oseas personas, in patria inter populares asummodo degentes, interdum cum Romanis, Gallis, Tuscia aliisque consociaverit Vol horoibus et diis Oscas personas adiuuerus osso in minutonicis Atinanarum acriptorum fabulis, ut supra ostendi, sero coniiciam. Etiam facile fieri potuit, ut Pomponius

numerum statarum personarum augereti is fortasso primus Dossenniun, quem potius Maraum, quam Oscum habendum esso supra docui, Oscis votoribus personis addidit. Iam quum nostram de Pomponii novo invento opero opunionem Ioetori denuo diiudicandam Prop Suerimus, aequum est, nos etiam, quid Schobero, qui hanc meam Sententiam improbat, reetius videatur, commemorare. Coniecturae, quas olim iacit

in libello do Atellanis Germanico ripto . de imitatione dramatis

Satyriis, de materia tabernariarum in Atellanicam sorinam x dacta γε , do coniunctione variarum dialectorum Τε), ipsi nunc non satisfaroro videntur; nam novam in sino dissertationis do

alleii Ioeo hiseo vorbis profert: ,,Sed fortasse alia etiam eius sedi ultatis, quam Velleii verba nobis obiiciunt, si quidem ad

AL. Pomponium Bononiensem reserenda esse putamus, expo-

odiendae ratio circum sectentibus nobis apparet. Scilicet dubi istari nequit, quin Pornponius, ein tanta ingenii ubertate pra

seditus erat, Tit summam chi laudem parares scribendis Atest senis, tamen faciis senserit, desiderari eam gratiam, quam no sinisi subita aetio asserat, neque quemquam scribendo eum a sesequi posse. Verum in subulia, quippe quas argumento aeransitur, ita ut sit aliquis quamvis laxo rerum agendarum nexus,

Destius refrigesest ingenii impetus, quod maiores difficultates

III Sehob. I. e. p. M: is uos etiam Transalpinoa, quam fabulam Geu. XVI, si et Μaetob. VI, 9 eitant, non dicunt Atellanam esse, quapropter eis. MAt diei e Nonius, qui idem fragmentum e Pomponii Atellana ei tat bident. p. 53, 23. x . ea n rivadem sententiae etiam Stieri I. e. p. 47eM: MNon dubiis, qui ii argumenta non ab Olleis ains, sed etiam ab aliis vieinia populis et ab ipxia milia quia Romanis, praecipue rusticla, petita sint. 273 L. e. p. 2. πεὶ L. e. P.M. - Duiliam by

118쪽

superandas sunt ex temporo agentibus, quae ipsa res in causa

silaisso vidotur, ut scriptas odere labulas Atellaniis aggrossiissint pootae. Sed longe alia fuit Saturae antiquissimae ratio, sequam Livius VII, 2 exodium appellatam et sabulis polissimum

Atellanis consertam ESSO naxrat. Nam ridicula ista versibus Mintexta quum more antiquo iactarentur, nullis vinculis pinoia sepediti libero excurrere et animi impetum Aequi poterant acto

res, quo in lusu quanta fuerit gratia, quantus lepor, tacito in- istolligitur; Itali enim hodie etiam iocis et facetiis redundant ot

mira quadam Versus ex tempore fundendi facultato praeditiosunt. Ridicula illa Semper ex tempore acta fuisse mihi indensetur, itaque quum Atellanis conserta essent, in magna utrius isque generis similitudine et cognationo satisfieri potuit ii κ, qui quererentur, in scriptis fabulis quodammodo imminutam effoseantiqui lusus gratiam et dulcedinem. Id primum sensisse Pon seponium et Satura antiqua sabulis Atellanis conserta aequalium sedesiderio ac voluntati Occurrisse, Si statuimus, profecto nonoest, quod diutius, qua in ro Operis ab eo inventi novitas po- sita fuerit, dubii circumspiciamus. Confiteor, me sententiam eius non ab omni parto intolligere. Haec mihi sentire videtur: Postquam Livius Andronicus argumento fabulam Serero eoeperat, iuvenes Romani antiquo moro versibus ridiculis iocabantur, quae nugae deludo Atellanis ox tempora nclis additae sunt. Colligo, hanc esse eius sententiam o loco de Exod. p. 22, ubi dicit: 'isIn Atellanis enim,

,,quRmquam argumento Serebantur, tamen quum initio ex tein pore agerentur, non ita dispositas suisso res atque inter se cohaesisse verisimile est, ut non interdum aliquid desiderar -

,,tur. Atque ad eiusmodi quasi lacunas explendas, ut haberoni ,,Spectatores, quo interim Rnimos oblectarent, ridicula inseria, ,, ubi vero usus hoc non exigebat, in sine mihi acta videntur. In loco vero supra citato o Dissertat. de Vellei. statuere mihi videtur, ridicula ex tempore acta remota esse, quum Atellanaoedi coepissent, a Pomponio Vero denuo instaurata et seriptae Messanao primum addita esse. Fabulas Atellanas ob maioros dissicultates superandas subitae actionis gratia maxima ex parte destitutae erant, quapropter poetae Atellanas scribere aggressi sunt. Iam quum Scribi Atellanao coepissent, illa ex temporo

119쪽

iaei itala ridicula dosiisse nobis fingamus non sine doloro speciatorum, qui quererentur, in Scriptis fabulis quodammodo imminuinin esse nntiqui Iusus gratiam et dulcodinem. Ita suo Pomponius nequalium desiderio et voluntati occursurus Saturam antiqui in , i. e. ludum istum iuvenum Itheriam ot antiquum sabuliqsuis Atellanis scriptis tanquam exodium nddidit, id quo fuit sius involatum novum Opus, quo eum commendabilem dicit Velleius. Primum non animadvertit, illi plebis desiderio ot voluntati satisfacium csso Mimis, qui, ut Festus ait, in orchostra prodibant,

dum intus actus sabulae componersentur, cum versibus obscOpnis,

quod iam M. Catonis ot Asricani temporibus vel ante eos factum osso prohavit Stievius I. c. p. 50. Deindo non video, quo modo illa iuvenum ridicula, quae exodia fuerint Atellanarum, Velleius Opus Pomponii dicere possit, nisi Schoberus conten dat, Pomponium has antiquas, ut nit, Satiras Ilitoris composuisse. Et sortasse testimonii causa tiroseret Satiram, quam Pomponium scripsisSo, o Prisciano p. 679 ot 726 Pulsch. scimus. At tum iam potuissent spectatores etiam queri, in scriptis Satiris quodammodo imminutam osso antiqui Iusus gratiamst dulcedinem; neque video, quomodo, quum neget, eum, qui primus Atellanas scripserit, inventorem dici posse, nobis se suadero velit, Pomponium Satiras scribentem recto inventorem dici, praesertim quum iam nitto eum Ennius, Pacuvius nitiquo

Satiras scripserint. Contendet sortasse, novitatem operis non in scriptis Satiris, sed in coniunctions Aiollanno et Satira quaerendam eSse. At ex ipsius Sententia olim iam cum tragoedia-7 ), ot deinde eum Atellana ex tempore ncta coniuncta erant, neque poteSi restitutor nntiquae rei inventor novi operis

dici. Huc accedit, quod Novius, quem in men unio Pomponium vixisso liuint, eliam Exodium scripsit -ysi). An dicet, Novium et Pomponium paros. Noviumquo in scribendis exodiis imis n-torem Pomponii fuisse φ Quae si contonderet, non video', cur neget, quod ego volui, utrumque parem fuisse, Novium VPro Pomponium seculum osse in scribendis Atellanis. Iam si statuimus, id quod otiam Sehobori seni sentia osso ii detur, Pom-

120쪽

ponium Satiras non scripsisse, Sest cur Se modo Atellanis Suis scriptis iocos iuvemi in nntiquo Inoro sex tempore fusos tanquani exodia addendos, lain Velleius si inutino ni,surditatis accusandus orit, qui Pomponium commendaverit ob novum inventum opus, quod non opus Pomponii, Sed aliorum, non no una, Ssed perantiquum, non inventum, Sed inStauratum fueris. Ceterum non puto, poetae fuisso, Sed nodilis, Vel quis alius Iu dos scenicos oderet, de ordine et generibus Speeiaculorum Sintuere. Quare non possumus, quin iudicemus, Schoberum haec quoque incon- Siderato coniecisse, neque aliter fieri potest, Si in ro vaga os dubia, quod simplicissimum est, respuimus. Tntibus saltem sexcentisquo aliis coniecturis, quas proserro non multi Iaboris est, rem incerium non certiorem reddimus. Ροmponium Decundissimum popiam suisse, probat numerus sabularum, quarum plus sexaginta titulos nobis veteres Ructores Servaveruns. Ut melius perspiciamus, quae ex his Λtollanae suerint, in certos quosdam ordines ens redigamuS. Primum locum haboniit ono sabulae, quas Atellanas fuisse, edi seriis veterivii testim ciniis scimus: I. Aedituus, apud Geli. XIl, 10: si Pomponii tabula Atelliina est, quae ita inscripta est: Aedituus. 2. Kalendae Martiae, apud Macrob. Sat. VI, 4: issed iurecab illo fluxerunt, quod Pomponius in Atellana, quae Κ. M.

inscribitur, ait. 3. Maevia, apud Geli. X, 24:: venit ecce illius versus Pomponii in mentem, qui est ex Atellana, quae Maevia scribitur.

4. Porcetra Porearia apud Non.) apud Geli. XVIII, 6: Anam

de porcetra sane habet a uetorem Pomponium iu Λtellana, quae hoc eodem vocabulo inscripta est.

. i. Galli Transalpini apud Geli. XVI, 6 et Macrob. VII, st Pomponius, Atellanarum poeta, in Gallis Τransalpinis hoc scripsit; Non. bident. 53, 23: Pomponius tu Atel

lana.

Secundo loco ponamus ons sabulas, quae Oficas personas in capito gerunt, quae igitur quin Aisellanno fuerint, non dubitandum ost: