장음표시 사용
41쪽
nolentia senis videtur ridendi materiam dedisse. Pappum finxisso mihi videntur decrepitum, barbatimi, capite careo, baculo nitentem, quales apud Ficoronium multas figuras invonimus 1 λε). Quarta persona Dossennus sive Dorsennus ei Lict Nomen
sino dubio indo invenit, quod dorso nimis elato et gibbosita si gebatur. Philosophi sive sophi partes egit, pina scilieet ho-
nis, qui certas quasdam artes magicas callebat, quibus plebec lao imponebat. Talis hariolus sive Vicanus haruspex se ea; quae clam omnibus laeta essent, scire profitebatur. Fraudulentus credulis rusticis et qui orant eiusdem generis verba dabat neque id gratis faciebat sed mercede conducta, qua Vel .peo nia vol eibariis so Iocupletavit Νovius duos Dossennos simul in scenam induxit ' ηὶ, quorum' ester altere aemulus fuisse videtur. Iani hic haud scio, an Dossenni monumento inscruptus titulus a Sensin Epist. 89 eoinmemomus ' 'in ex Atella - quadam desumtus sit. Omnes quidem lato retita veram a re j runt ad poetam Fabium Dossennum; verum etiam potest poeta quidam in sabula Atellana Dossennum , nostrum mprtuum finxisse, in cuius tumulo io se exposuerint ei virtutes', inter quas Rophia sivo philosophia eo quidem sensu, quo inscripta est de eodem Dossenno Pomponii fabula Philosophia, .maximo Qx
esiluerit; idque Seneca in mente habuisse mihi videtur. Μagis
populi voluntas haec est, et vulgo vagas Pomp. Cretula vel Petit. apud Novi fortam p. 206, 1': hianea foras, macellus, fa*a, Portus, Porticus id. apud Νon. omlnas p. 4το, 9: . . . eveniat bene '-lia sic et frix bene ait, qui reeteoniis ii uin recte Gullelm. monet: verba esse bene Precantis candidato et illina respon
10 Fragm. e Pomp. Philos. supra citatum; Pomp. Campani apud Non. Publieitua p. 513, 9: dato Dorsenno et fullonibus publicitus eibaria: 10M Fest. v. seinetum. . ' - ll09 Sapientia est, quam Graeci σοφέαν vocant. Hoe verbo qyqquq Romani utebantur, siaut philoiόphla nunc quoque utuntur. quod et histae tibi
42쪽
enim notum talo quid esso debebat, quam Dossenni, satis obscuri poetae sepulcrale epigramma; nec videtur in poeta comico, qualis ille Fabius Dossennus erat, sophia ea Viri ESS , qua pras ceteris Iaudanda sit. - Deniquo notandum est, in subula quadam Pomponit Dossennum, si quidem lectio ceria est, Praeceptoris munere functum esse talis, ii ualetii plagosum Orbilium fuisse queritur Horat. Epist. II, 1, 71 - Dossenni personam etiam e Campania petitam esse, nullum indicium exstat. Si e munere, quo fungebatur, lihilosophi sius harioli conticora licet, potius Marsum, quam Campanum eum dicerem. Notum enim est, Marsos pino ceteris talium nrtium, quales se scir Dossennus profitebatur, peritos fuisse. Quis non ngnoscat Dossennum nostrum in Ioeo illo Ciceronis do Divinati L 58, Ennii quo versibus, quos ibi eitat: ,,non habeo deniquo nauci Marsum
Rugurem, non vicanos haruspices, non de circo astrologos, non Liaeos coniectores, non interpretes Aomniorum, non enim Suntii aut selantia aut arto divini: sed superstitiosi vates, impudentesque harioli,
aut inertes, aut 'insani, aut quibus egestas imperat; qui sibi semitam non sapiunt, alteri monstrant viam,
quibus divitias pollieentur, ab iis drachmam ipsi petunt ); de his divitiis sibi deducant drachmam, reddant eetera. Miro sano modo has quatuor personae, do quibuA modo egimus, Μaccus, Bucco, Pappus et Dossennus, quatuor personis eius dramatis, quod sub nomino comoediae artificiosae commodi a deli' arte) apud Italos hodie quoquo florat, respondent. Quas quatuor personas tanquam Iudi elementa Italos a veteribus quodammodo hereditato accepisse, iam viri docti viderunt 3 ). Operas pretium erit, harum personarum adumbrationem, qu
lem Guil. Milllorus in libro supra iam laudato, axhibet a ), deseribere, ut lector earum similitudinem eo melius perspiciat:
In Pomp. mee. virg. apud Non. veremnstiter p. 116, 33:
praeteriena vidit Dossennum in Iudo revereevnditer non doeentem eondiseipulum, verum aealpentem nates.
44쪽
Quis non in Pantiaone Pappum nostrum, in Doctore et Iurisconsulto Dossennum agnosciti Qui apud nostros mercator Venetus est, dives plerumque, Sed, ut solet, marus, Mud Veteres erat aut agricola, aut munieeps Campanus, qui tum ob praedia ampla et agros fertiles inter colonos longo ditissimi arant. Et Iurisconsulto fallaciarum et insidiarum plano sub specio doctrinas ingentis plebeculae imponenti Dossennus respondet oeque dolosus et magicis suis artibus fatuos et superstutiosos rusticos fraudans. Macci cum Artechino ut Bucconis cum
Brighella similitudo sub oculos cadit. Ut illi patres compellabantur si), sic hi nomine Sannionum Zanni) significabantur
Sanniones n sanna dicti, quae vox vestum ridiculo modo disto tum, diductis Iabiis, ore hiante, corrugata facio et ostensionedontium denotat, qualis in Veserum larvis comicis apharere SO-Ist, unde Cicero Sannione nihil magis ridiculum esse posse con- tondit, qui ore, vultu, imitandis motibus, 'Voco, deniquo corpore ipso rideatur ii 3). Praeter has primarias .personas alias etiam, quae secundas vel tertias partes egerint, in scenam prodiiSSe, certum est, quare
i 15 Vestigia talis vestimenti etiam apud veterea obveniunt: de cenione, veste servorum, vid. Caton. apud Fest. V. Prohibere, R. R. 59, Colum. I, 8; centunculi inimi mentionem facit Appia. ΑροL: sequiq enim si choragium thymelicum
possiderem 3 num ex ea etiam argumentarere etiam uti me consuesse tragoedi syrmate, liinrlonis erocota, 'mimi centunculo 3 eL Riceoh. apud Lesaing. Mea
t L BGI u p. 142: n dem Primigen Woris mimi centunculo ist die Mei redea Hariequis aurge tiekt A tali veste etiam Pannuceati Pomponii nomen laeti esse' videntur. ' Neque ille haculus ligneus, quo reeentes Tanni instrueti mine gesticuIantur et occμrrent leviter verberant, quemque Itali Pisto Iese, nos nominamus, Rutiquis sannionibus defuit; nam simile iocosum telum elava aeirpea erat , qua in Novit Phoenissis apud Fest. v. scirpus alter alte
45쪽
illas si abitos, has mutabiles iuro dicero possumus. Sic verbi causa Io Lare Prisc. VI, 686 persona quaedum Ilassus, in eiusdem Macco apud Non. 115, 12 Diomedos partes habuit. Νeque intererat, si quando vel stabiles personaoci nomen mutarent, ut Si Puppum Simum nominarens dummodo mores iidem man rent.
Ialii ex his personis dependebat maxima parte fabularum urgumentum. Hoc inlieni patet ex omnibus, quae hucusque disputavimus, homines rusticos aut si qui ossent eiusdem humilis conditionis in his sabulis primarias puries egisse. Itaque sa-cile, t exi licuiu, cum his personis earum superstitiones etiam in fabulas migrasso. Solebant enim, ut sero apud nos rustici inculti et rerum naturae ignari ingenii sui sigmenta quaedam et
monstra magis Vereri, quam deos ipsos. Larvarum, manium, aliorumquo daemonum invidia multa incommoda se perpeti credebant, magorum hariolorumque urtes et miracula stupebant et horribilium rerum n talibus gestarum narratione delectabantur. I in tactum est, ut magna subularum moles a maiorum Ore nil
posteritatem propagarentur. Itaque daemonDiogia quaedam, uti in dicam, rustica ut vulgaris exoria est, quae plebecula poesi largum maioriam obtulit. V Cuius sui oratilionis vostigia in Atellanis nonnulla obviam fiunt. Sunt inpriniis Iarvno quaedam ei terriculamenta, Graecis μορμολυκεια, quibus partes fuerunt in Atellanis. Ad has refero Manducum, Pythonem Gorgonium, Lamiam et Manin m. Omnes fine liersonae speciem praebebant supra modum horriscam, ut, Si in Sconam prodirons, infantibus praesertim rusticis ferrorem iniicerent, unde Ilivon.
tandemque redit ad pulpita noui ui exodium, cum personae pallentis hiatum in gremio matris formidat rusticus insans.
let hoc inprimis de Manduco sive Manducon , cuius, ut ait Festus, assigies in pompa antiquorum intor ceteras ridiculas formidulosasque personas ir Aolebat, magnis mulis ac lato dehiscens ingontem dontibus sonitum faciens, do quo Plau
46쪽
quid Τ si aliquo ad ludos nae pro Manduco Ioeem 3 quapropter 3 - quia pol elare crepito deutibus. AManduciis sivo Manduco si Mando a mandendo sive manducando nompn habet, ut discimus o Varrone et Nonio i i). Manducus enim, ut Lamia, Mania nitaeque Larvae, malignus orni carnisque humanao appetens. Quare tales Lemures infantibus inprii liis insidiabantur, quos devorarent, matresquo et nutri eos ideo solebant insantes clamitantes et malo moratos his Larvis terrore. Originem huius superstitionis resert Macrob. Saturn. I, 7 o Varrone de L. L. VIII: Pelasgos Dodonaeo or culo motos Latium petivisse rogionemque incolis vastatam occupasse; deinde Diti sacellum, Saturno aram erexisse et in huius honorem Saturnalia inssiluisse, quum quo diu humanis capitibus Ditem et virorum victimis Saturnum placassent propter Oraculum, in quo esSet:
καὶ κεπαλας 'Aιδν καὶ τεμ πατρὶ πέμπετε φωτα,
Herculem serunt postea cum Gergonis pecore per Italiam reve tentem suasisse posteris, ut faustis sacrificiis infausta mutarent, inserentes Diti non hominum capita, sed oscilla ad humanam effigiem arte simulata, et aras Saturnias non mactando viros,
20 Varro de I,. L. p. 372 M. Speng.: Ddieturn mandier a mandendo, unde iliandii cari, quo in Atellania obsonium voeant Alandu eum M Pro obsonium eon ieel olini In libro de L. Pomp. p. 82 not. o hae enum et eoniecturam hane meam Ieetio optimorum Codd., ut e Syengelii editione postea intellexi, eonfirmavit. Reete Stievius I. e. p. 64 Scaligeriam vituperat, quod ad Varron. l. c. mandu eum inter Oseas personas reserat: , Varro in Atellania obsonium dieit vo--eari mandueum a mandendo et mandueando, et nulla eausa sui, eat, quae oba senium in personam eorrigi iubeat. Ex Pomponii enim fragmento Uud Non. ,magnus Camillus, manducus, eantherius, senil prorsus probari potest; nam manducus ibi non personam Atellanae, sed de-DVoratorem, gulonem, maiiaeum significat, quod idem adiectivum mansuetus ab eadem radiee derivatum. Mandueus deinde, de quo Festus loquitur, eingi ea erat. Isaee tamen non impediunt, quominus Manduco, ut Pythoni Gorgonio, maniae ceterisque partea in Atellanis fuerint, quarum argumenta circa plebi amores et superstitiones ver abantur. Apud nos etiam in simul hus fabulis saepius sagae et daemonea partea suas habent. Fuerunt, qui mandu eum eum Graecorum Naesorie, quem Chrysippus apud Athen. XIV, 659 et a μασῶσθω manducari derivat, compararent; ef. mulier. ad Varron. p. 15 I; sed recte contra hane aententiam disputavit Sehneide in In Reeens. Gaisfordii Paroemiogr. Graec. Gotting.
edaces: Lueit.: atque omnes mandonum gulae. Varro Biinain.: magnR et tre miseal Roma et magnae litandonum gulae.
47쪽
sed necensis luminibus cxcolentes, quia non solum Virum, Sed et Iumina φῶτα significarent. Simili modo sacrificia Compit Iibus a Tarquinio Superbo Laribus et Manino celebrata mutata osse docet Macrob. I. c. Aliquamdiu enim ex responso Apollinis observatum est, ut pro familiarum sospitate Imeri mactarentur Manino dono, matri Larium. Quod sacrificii genus Iun. Brutus consul Tarquinio Pulso aliter constituit celebrandum. Nam capitibus nilii et papaveris supplicari iussit, ut responso Apollinis satisfieret do nomine capitum, remoto scilicet scelere infaustae sacrificationis; sactumque ess, ut effigies Maniae suspensae pro singulorum soribus, periculum si quod immineret familiis, expiarent. Restant hodie otiam reliquiae huius supe stitionis apud Italos, qui, quod veteres Lariis et Manibus, ipsi fingis ot malignis daemonibus adscribunt. Ut enim veteres Manduei offigiem in pompa ducebant, ita Florentiae ea nocte, quae festum Epiphaniae antecedit, terriculamentum immanis formactyor vicos publicos trahitur, quod deinde de ponto in fluvium
Manduco similem Pythonem Gorgoni um esse, quo nomino quaedam Pomponii sabula inscripta est, iam vidit Scalig. in Varr. L. L. p. 150 ed. Paris., Pythonem pro terriculamento, et Gorgonium pro Manduco, quia Gorgones cum magnis dentibus pingerentur dictum, existimansi δ). Affert, ut, quae do dentibus protulit, nssirmet, duos versus o Lucilii Sat. XXX apud Non. p. 117, 34:elo quid fiat, Lamia et Pytho oxyodontes
quo veniunt, illae gumiae, vetulae, improbae, ineptae.
48쪽
hominem beatum, quo illae pervenibunt divitiae, spectat sortasso ad superstitionem notam, qua tales Larvas tho- Sauros ingentes Rub terra absconditus custodire credunt, quibus ut poliantur, artes quasdam et carmina magica hariolorum ndhibent hominos. Verba, quae fragmentum affert, fiunt, ut conscio , 'talis hominis magicam artem profitentis, qui credulum hominem ad thesaurum eruendum commovere studet, beatum praedicans istum hominem, cui talium Opum possessio contingat. Do Lamia non minus mira narrabant vetereu. Erat Larva quaedam aequo terribilis ne Mandireus, monstrum, ut ait Schol. vet. ad Horat. Epist. Η, 3, 340, superiuη habens speciem mulieris, inserno vero in pedes asininos dosinens. Nomen habetu λαμν L e. ingluvie, quia dovoratrix puerorum eredebatut 1 ε . Inter alia, quae Lamiae adscribebant, facinora, otium hoc Erat, quod pueros dicebatur dovorare, qui tamen vivi deinde alvo -- trahebantur. Noe raro in sabulis hoc repraesentatum esse, annuit Ioeus Horatii Epist. II, 3, 338 - 341:
fieta voluptatis causa sint proxima veri, nee quodcunque volet, poscat sibi sabula eredi neu pransae Lamiae vivum puernm extrahat alvo, centuriae seniorum agitant expertia frugis.
Horatius enim, poetis praecipiens, quomodo recto fabulas componant, cavere Vult, ne, ut nugarum auctores, ea in medium proferant, quae a 3 ano homino credi non possint; nam si quis In dramate pueros a Lamia devoratos, deinde vivos alvo Extractos repraesentare v Ilet, iure ostenderet seniores, talia
puerilia respuentes, quae, ut Tertuli. adv. Valent. 3 ait, insantos infer somni dissicultates a nutrieula audiunt, Lamiae turres ot poctines solis. Alia do Lamia miracula alii autores narrant. Fuisse verbi causa Lamiam quandam, quae quum domi sederet,
12 Sehol. vet. ad Horat. Epiat. I, 13, 10: HLaana est vorago; λαμος enim est ingluviss. Lamiae quoque dicuntur devoratrieea puerorum
49쪽
oculos suos iuxta se in oIla depositos haberet, quos, quoue cunquB domo egressura esset, sibi infigorot Lamiam1m figuras aliquas praebet Fieoronius Tab. L l, de quibus haec habet: oesiae duae Larvas vetulas quasdam horridi aspectus referunt, capillis nexis ot ealamistratis. Puto Lamias
esse, de quibus loquitur Lucilius, et Philostratus in vita Apol- Ionii Libr. IV c. 8) ait, Lamias a quibusdam Larvas, ab aliis
Lemures appellari et carnes humanas vehementer appetere. Verosimi Io videtur, has in scenam introductas fuisse, nam ,,Horatius ait:
,neu pransae Lamiae vivum puerum extrahat alvo.
Quod autem muliobrem faciem haberent, discimus o MngoIio dicente: Lamia animes Est, laciem praetendena muliebrem, ub inferiore parte pedes asininos habens. Lamiis Eimidos Larvas Manias erant, de quibus Festus haec docet: is Maniae turpes deformesque Drsonas. Μanins,,Αol. Stilo diei est ficta quaedam ex farina in hominum figu- oras, quia turpes fiant; quaa alii Μaniolas appollant. Μanias ,, autem, quaε nutrices minitantur pueris parvulis esso Iarvas, id ,,est Μanes, quos deos de quo putabant, quosque ab inseris ad
superos emanare credebant, ut IIania est eorum avia materve.
Sunt enim utriusque opinionis auctores Composuit Νο-vius sabulam Mania medica inscriptam, in qua eam miro quodam modicamino aegroto sero iam exspiranti medontem finxisso videtur. Imo nescio, an his antiquis Maniis idem contigerit, quod roeentos Itali de sagis suis tradunt, quao et defunctis ubiam reddero os decrepitos in pueresos mutaro seiunt ). Simi- Iem metamorphosin effecit sortasso Novit Mania medica, pulcro
50쪽
dono proposito 1 - ), corpus cuiusdam non sine multis suorum, laerymis in mortario terens pistillo ), deinde denuo restituens, ut renovatum exiret. Manias ossigiem Ficoronius in gemma quadam incisam suspicatur, quam Τab. XXVI, 2 exhibet at tali modo deseribit:
,, Secunda monstrOsuo prorsus formae et coIossalis magnitudinis siex illis Essct videtur apud veteres, quas Rd metum, quasi um--brae ossant Et phantasmata, ingerendum adhibere mos erat.
OPlautus in Amphitr. IV, 23 id plane testatur:
,larva umbratilis, tu me minis territas.
OEx Festo, quid Maniae et Larvas sibi vellent, dignoscitur. Alii vero secundum Laurentium in suas Polymathia aiun f, Μa- ,,niam Larium suisse genitricem, quorum Larium proprium ne populare est, inquit Pacelehellus, insaniam mittere. ε Alteram imaginem, triplicem faciem Maniae repraesentantem dedit Fieo-ron. Tab. LIV, b, de qua haec habet: ,,uuinta tribus Larvisisconstat, duabus simul iunctis, Hiera vero in aversa parte earundem. Omnea sunt terrifica . de quibus Ioquitur minius, sequi eas Manias appellat, quae Eecundum Festum sunt turpes de- ,,larineSque personae, Vel saltem, de quibus Lucianus ait: or- senatus histrionum turpo ot minimo iucundum spectaculum; homo ,, longitudine deformi atque incomposita malas, altis calceamen- ,,tis ingrediens, caput Iai a minaci obductum habens, tam pedi,,Rmplo ore hiante, quasi spectatores devoraturus. Hae tres Larvae in magno numismate, ut dicunt, contorniato expressaeissunt. - Haec numismala restituta fuisso ferunt in fostis et ,,ludis, quare non mirum, Si in hoc nostro Larva repraesen-
l Atellanarum praestantia non tam in denodatis gagaciteri fabulae noxibus, ut palliatarum, quam in morum diversissim l rum personarum accurata imitation posita ess B videbatur. Peri tinsibant Onim maxima parte ad id genus comoediarum, quod
28 Νov. Μan. Med. 2pud Νon. praesente x54, 2l: te volumus dono donare pulero, praesente omnibus.129 Nov. Μ . Med. apud Non. piatillus p. 22l,l: lacrymae eadent,