장음표시 사용
61쪽
1 unica, tanquain peregrina hic illic R veteribus usurpata esse docet. E quibus omnibus, ut mihi quidem videtur clare patet, Oscorum sermonem a Latino satis discrepasse. Νon magis placet etiam Stievit Sententia, qui I. c. p. 56dicit: Quod do lingua Osca Strabo assirmat, sano haud speronendum est testimonium, quo tamen probari nequit, Atollanos ,, mera Oscorum lingua usos esse. Hoc enim Strabo non dicitisneque quidquam eius verbis detrahimus statuendo, Atellanos senon raro Oscam linguam adhibuisso; et sic vero so res habet. Suspicionein Latinae linguae iam iniiciunt oxodia illa R in ana apud Livium; Ortinean vero litem dirimunt fragmonia Asellanais rum, quRe Omnia, quotquot vidi, lingua Latina conscripta sunt. Quod quum argumentum sit, hanc Iinguam non exulasse ,,ab Atellanis, tamen non prorsus excludit Oscam; qui enim VerAus quosdam ex his fabulis nobis tradiderunt, fere gram-
,,iliatici Sunt, qui Latina modo exscripserunt, ut alicuius verbi aut constructionis Latinuo usum comprobarent. - Πaec omninon E COI Inovent, ut maiorem saltem partem in Atellanis linguam Latinam usurpatam esso contendam. Habet omnino utiquam speciem, si coniiclinus, in Atellanis etiamsi non omnes, tamen Saltem Oscas personas Osce Iocutus esse. Tamen quod veteres de hac re tacent, iam rem suspectam reddit; deinde fragmenta supersunt, quase sine dubio verba Oscarum illarum personarum continent, quibus apparet, etiam eas Latino locutas esse. Sievorbi causa Macci dictum rosori fragmonium apud Charis. I p. 99 o Pomponii Macco milite:
cum contubernale ego pugnavi, quod meam
Bucconis apud Nonium puriter p. 516, 18:sae, Bucco, puriter uti tractes. - lavi iamdudum manus.
Puppi filii ad Pappum in Novit Pappo praeter. apud Non. cnpulum 4, 29:
dum istos invitabis suffragatores, pater, prius in capcllo, quam in curuli sella suspendes nates; Dossenni in Pomp. Philos. apud Non. memor p. 514, 23: ergo, mi Dossenne, quum istaec memore meministi, indica, qui illud aurum abstulerit. - Dos s. non didiei hariolari gratiis.
62쪽
Et qui iii fuisset ex his, quae supra de diversitato utriusque Iinguao adnotavimus, seri, ut vulgus, cui inprii uis haec ludicra odebantur, Osce loquentes nctores intelligeret, prasesertim Strahonis tempore, quo, ut ipse dicit, Oscorum gens iam perierat Qui do singulis modo dictionibus et verbis o lingua Osea. in Atellanas delatis cogitant, non inepte quidem coniiciunt i i),
quum verisimile Sit, multu, quae propria Oscis fuerint, cum Oscis personis in Λtollanas, qualos Romae ederentur, migrasse. Probat hoc otiam Varronis locus qui dicit, Pappum sensem in Atollanis Cascum dictum esso, quia Ofici Cnsianr oum appellavissoni o . , sed docemur etiam hoc Ioco, vol in ipsis singulis vocibus ex Oscorum lingua petitis, pos sorinum vulgarem peregrinae praetulisso. Ita etiam in fragmento e Pomponii GaIlis Transalpinis apud Coll. XVI, si deus Mars sub hoc Latino
nomino invocatur, non Mamors, ut Osci pro Murio dicere solebant tosse Festo s. h. voco. Et licet multa suerint ox Oscorum formo no ab Atellanis recepta, tamen ideo dici non potest, acto-xes Osce locutos esSe; nam non solum sex Osca, sed ex aliis linguis quoque, e Graeca potissimum, o Punica, Gallica singula verba in Latinam ubi erunt, ut recte monet Macrob. Sat. VI, 4. Iam his omnibus perponderatis, non possumus, quin Sual bonem erroris arguamus. Quae inmen onoris cnusn fuerit, e
t plicaro conatus sum in libollo de L. Pomponio p. 21 sq. not.l Ostendi enim, Osce Io qui utrumque significaro: et Oscorumi lingua usi, et rustice, inepte, Obsceno loqui, ut solebant in
2723 De ling. Latin. p. 315 ed. Speng. 2 3) Fest. Casiiur, Casiiar, senex, Oseorum lingua.
74) Paul. Diae. e Fest.: ,,Oliscunt dieitur significare Racrum, unde et leges Dbseitae i. e. sacratae. Upicum etiam in Venimus Pio Usco. Oscis enim frequentissiluus suit usus libidinum spurcaruit utide et verba impudeιitia appellantur
63쪽
nec curanda viris 0picae eastigat amicae verba,
i. e. quae Osce, barbare, indocte loquitur, ut interpretes recte explicant; ot III, 207: et divina 0pici rodebant carmina mures, i. e. litterarum imperiit. Recte itaque Erasin. in Adagiis Oscoloqui interpretatur turi iter, parum pudico. uuae quum ita sint, facito fieri potuit, ut Strabo, quippe peregrinus, quum audiret Aiollanos in Iudicro Osco Osco i. o. Obsceno loqui, de
prisca Oscorum lingua salso cogitaret. Quamvis igitur demonstraverimus, actores in tabulis Asellanis Latino locutos esse, tamen sermo personis adaptatus nonis fuisse videtur, quo urbani et eruditi viri uti solebatis, sed potius ruris et vetustatis vestigia multa continuisso, probabilo est. Cuius rei testimonia non desunt. Varro enim et Festus auctores sunt, meretrices appellatuS DSSO Scorta o consuetudine rusticorum apud Atellanos antiquos Fronto ad M. Caes. II , 3 p. 95 Novium, Pomponium et id genus elegantes dicit in verbis
rusticanis, set HoratiuN queritur, ruris vestigia ex antiquis Romanorum carminibus, quibuS Satiras, Oxodia iuvenum et Aloi Innas adnumerandas esse, Supra vidimus, vel suo tempore in poetarum Scriptis nondum deleta esset y ). Verum credendum est, Atellanas, quum scriptae ederentur, lingua paulo cultioreot minus rustica compositus fuisse. Ostendunt haec certe Pomponii Noviique fragmenta tamen auctores prudenter colorEquodam Vetustatis Sermonem iii Xerunt, nec vulgaribus verbis
abstinuerunt. Quo factum est, ut Velleius II, 9, 5, Pomponium
II 5 Varro de L. L. VI p. 362 est. Speng.: ,,scortari est saepius meretrieulam ducere, quae dicta a pelle. In Atellanis licet animadvertere, rusticost dicere, ne adduxisse pro scorio pelliculani. - - Fest. s. v. scort.: sescorta appellantur meretrices ex consuetudine rusticorum, qui, ut est apud Atellanos antiquos, εο lebant dicere, se attulisse pro scorto pelliculam.
II 6 Horat. Epist. II, 1, 156 sqq.:
Graecia capta ferum victorem cepit, et artes intulit agresti Latio; sie horridus ille tadefluxit numerus Saturnius, et grave virus munditiae pepulere .sed in longum lamen aevum . fmanserunt hodieque mavelit vestigia ruris. 3773 De L. Poni p. p. 52i es. Fronio ad M. Caes. IV, 3 p. 95 ed. Mai.
64쪽
verbis rudem dicat. Etiam Horatius, etsi noli nominatim, harum fabularum immunda et ignominiosa dicta notat Superest, ut aliquid do Graeco fragmento, quod ex Atella
nico quodam cantico nobis Servavit Suet. Ner. 39 υγιαινε πάτεο, υγίαινε μιχθTεo Rddamus. Νon necesse est, ut inde cum Stiovio
p. 57 colligamus, Atellanos ut Oscos sermones, ita Graecos quoque versus iabulis Suis inseruisse. Fabulae argumentum ita forte tulit, ut quis actorum, qui vel Graecum hominem, Vel, quod verisimilius est, Romanum graecisSantem, qui amabat
Graeca Latinis ostentationis causa immiscere, repraeSentaret.
Cantici enim clausula, quam Suetonius eodem loco citat: Orcus vobis ducit podes , certe Latino scripta erat. Itaque de frequentiore linguae Graecae usu in hoc scenico genere plebi plerumque dicato et prae ceteris Latinum dicto nullo modo cogitandum eSt.
Versibus compositas fuisso Atellanas, fragmenta docent.
Quaeritur tamen, num iam, quum ex tempore ederentur, Retores numeris usi Sint. Supra iam ostendi, o votorum testimoniis
apparere, Vel in ipsis Italicas poes eos initiis numerum quendam licet rudem et incompositum adhibitum osse, quod quum vel in iocis iuvenum temere iactatis lactum sit, ut o Livio VII, 2 scimus, quid impedit, quominus Statuamus, etiam ΡοSten, quum fabulis Atellanis consererentur, versibus plerumque Saturniis,
178 Horat. Epist. II, 3, 244 sqq.:
silvia deducti caveant, nie iudice, Fauni,
ne, velut innati triviis ac paene forenses, . aut nimium teneria iuvenentur versibus unquam, aut immunda crepent ignominiosaque dicta: offenduntur enim quibus est equus et pater et res; nec, si quid fricti ciceris probat et nucis emtor, aequis accipiunt animis donantve corona. Cf. De L. Pomp. p. 37:- Equidem censeo, Horatium, quomodo drama satyricum recte institueretur, ostendisae, ut Romanis huius dramatis imitationem pro mi-omia et Atellania commendaret, qui Iudi tune contrario malo laborabant. Μimi Menim tenero quodam et molli sermone, quo iuvenes eomti et muliereulae uti so- Iebant, redundabant et nimis forum urbemque redolebant; Atestanae contra im-ismundis et ignominiosis dictis horrebant, quibus plebs fricti ciceris et nucis emtor , ut facile intelligitur, gaudebat; viro contra erudito, qui Graecae poe-haeos dulcedinem degustaverat, talea ludi nullo modo placere poterant, et pru-Mdens drama satyricum laudat Horatius, quippe quod mira quadam gravitatis et loci temperantia ad capiendas et Eruditorum et plebis aures sane maxime esset Didoneum. Faunos silvis dedueendos suadet, quippe plebi Satyris familiariores, hut videlicet patrii dii in scenam deducti proprii Atellani dramatis damnum quo- ,,dammodo resarciret. Cf. Elchstadt de dram. eomico - satyrico p. 78.
65쪽
aut si qui alii erant similes, nctores usos esse Post Lilium
lenium Andronicum poetae Graeca metra imitantes numerorum elogantia et varietate delectabant, unde evenit, ut Pomponius ot Novius in Atellanis suis eadem metra in usum vocarent, quae palliatarum auctores adhibero solebant. Iam quum Atellanarum scriptores etiam in versuum struendorum licentia a ceteris Sconicis poetis, qui anto Augusti aetatem scripserunt, non disserrent , non posSumus cum iis Sinre, qui perperam o Mario Victorino i 7 ') colligunt, pos in sonariis iambicis componendis trina tra iambicu Satyrica Graecorum imitatos esse. Iam olim enim probavi δ'), verba: ,, quod genus nostri in Atellanis habent, non nil metri, sed ad poeseos satyricae speciem, quam Videlicet eum Atellana moro Grammaticorum compnret, referenda, et quae Sequuntur: ,,gaudent autoni trisyllabo pede et maximo tri- brucho do Graecis versibus solummodo dicta osse. Nam IirO- prius et liberior iamborum componendorum modus, quo usi Sunt veterum Boiiannorum ot tragici Et comici, et quem secuti etiam Λtollanarum poetao sunt, ut patet E fragmentis, hoc tragicorum, Satyricorum et comicorum versuum discrimen plano tollit, et v rsus, quem Mar. Vict. exempli causa affert, quurn nullo modo ex Atellana desuintus esse possit, vel a Grammatico, ut
saepe sit, sietus, vel nitunde petitus est. E fragmentis intelligimus, praeter Senarium iambicum tetramoirum trochaicum maximo in usu suisse; tetrametrum vero iambicum cat. appetivisse Atellanarum postas, quippo iocosis molibus congruentem gestibusque ngentium satis accommodatum, testes habemus Terentianum Maurum 13 ij et Marium 'Victorinunt i η -). In cinti-179 De ianiti. metri II p. 252I ed. Ρui seli. : Superest Satyricum, quod in- ,,ter tragicum et eomieum stilum medium est. Haec apud Graecos metri spe- ,,eies frequens est sui, hae eonditionis lege, ut non heroas aut reges, sed Satyros Mintueat ludendi iocandique eausa, quo apectatoris animus inter tristes res tra- gicas relaxetur, quod Horatius his versibus legi atur Epist. II, 3, 220 - 224 ,,quod genus nostri in AteIIanis habent. Gaudent autem trisyllabo pede et maxime tribraclio, exemplo huius: Musae Iovem Iandate et agiles date elioros. 180 De I . Pornp. p. 33. Iουχὶ Terent. Naur. de metr. p. 2436 Pulsch. :hfrequena in usu est tale metrum eoniicia vetustia: hAtella, Tot quis tabulis aetus destit petuleos, quia ilite molli, Iabile atque deserena vigorem, , sensum ministrat eononentem molibus ioeosia. 18a Nar. Viet. de iamia meir. p. 252et Putaeh.: se Tetranteirum eat. Atellana-
66쪽
cis probabile est, etiam ullis motris, ut bacchiacis, creticis et
quae sunt similia, Acriptores USOS ESSE.. Atellanas refertas suisse iocis, irrisionibus, ludibriis , ridiculisque cuiuscunque generis, non est, quod moneam. Do genero tamen iocorum deque modo irridendi pauca addonda sunt. In universum credendum est, tantum abfuisse, ut elegantibua semper Salibus studerent, ut protervitato et lascivia infrenata, qua eruditorum virorum aures non raro offenderent, insigneS1UMent. Tamen quis neget, iocos istos, Iicet fuerint rudes et rusticorum moro iactitati vera quadam vi comica vel palliatarum saepe sales, aliunde plerumque petitos ideoque Romano ingenio destitutos, superasse. Hinc factum est, ut non plebi
solum placerent, sed eruditi etiam viri intordum scurrilibus istis iocis delectarentur, quod de Sulla ex Athenaeo VI, c. 17 p. 566od. Schwoigh. scimus et vel Horatio Messi Cicirrique scurrarum pugnam iucundo, fuisse oblectamento, ipse profitetur Sat. I, 5,
70. Et prosecto quis nostrum tam morosus eSt, cuius risum ludicra ista, qualia vulgaria theatra praebent, non interdum moveant Mellanas praetorsa eo, quod cum maiore licentia civium vitia tangebant et ne principibus quidem parcebant, sere censorio munere fungebantur, in hac TQ non dissimiles priscae Graecorum comosedine. Iam antiquissimis temporibus ne nominibus quidem abstinuisse actores videntur, unde quemquam in Scena nominari postea legibus vetitum osso credo In hac refragmentum notatu dignum est o Pomponii Auctorato ni md Charis. I p. 37:
neque ego Memmius, ncque Cassius se neque sum Mimatius Ebria,
seruin scriptores appetiverunt; est enim ioeosis uiolibus emouitum gestibusque is agentium fiatia accommodatuna, quale illud: trahuntque magnis navitae et amoribus carin 1. 1833 Concedit hoe ipse Pompon. ΑIeon. apud Non. rustie. p. 166, 30 et truigere p. ε08, 33: at ego rustieatim tangam, urbanatim nescio. 18M Auet. Rhet. ad IIerenti. I, I , II, 13. Hue speetat fortasse, quodas uanthius tradit: -Etenim per pri eos poetas non ut nune penitus fleta argumen ,, tu, ed rea gestae a civibus palam eum eorum saepe, qui gesserant, nomine, ,eantabantur. Ideo ipso uuis lempore morihus multum prosuit civitatia, quum Munu quisque caveret, eulpa ire speetaeulo celeris esset et domestico probro.
67쪽
uhi tres, ut videtur, suo tempore famosos nebulones nominatim tangit. Seriori tamen tempore, praesertim sub Imperatoribus, periculosum.orni, fam nporto modo homines notatu dignos populi risui tradere; itaque castigabant tecto modo ambiguis plerumquo dictis, saepe gestibus et Vultu, non solum homines inferiorum ordinum, sed adeo principes, ut Suetonius exemplis nonnullis egrogiis comprobat. Tiberium narrat mistra Mallioniam quandam ad turilem amorem pellicere conatum esse. Quam perductam et quidquam amplius pati constantissimo ree santem, delatoribus obiecit, ac ne rsam quidem interpellaredosiit: sequid poeniteret, donec ea, relicto iudicio, domum sonbripuit spuoquo transegit, obscenitato oris hirsuto atque olido seni clare exprobrata. Unde nota in Atellanico exodio proximis Iudis assensu. maximo excepta percrebuit: Hircum votulumen pro is naturam Iiguratro. Haec et similia effecerunt, ut Imperator apud Sonatum: de immodestin histrionum resorret:
Oseum quondam Iudicrum levissimas apud vulgum doloetationisso fingitiorum et virium venisse, ut auctoritato patrum si memeendum. Pulsi tum histriones Italia Caligulam Atollanas postam ob ambigui ioci versiculum media, Amphitheatri arsua igni cromasso, idem Suetonius tradit Faceto Datus otiam, Aloi Ianarum histrio, Neronem parrieidam notare ausus est, qui in cantico quodam: ἐπιαινε πάτερ, ita demonstraverat , ni bibentem natiuitemque faceret, exitum C. Claudii Agrippinaequo significans, et in novissima clausula: Orcus.vobis ducit podos, Sepatum gestu notaret βη). Etiam invito
poeta aut actore spectatores saepe Iocos ad res sive personas
ob similitudinem quandam, quae sorto intercedebat reserobant, ut, quum Galba, ut Suetonius tradit Romam veniret proximoquo spectaculo appareret, Atellanis notissimum canticum Exorsis: si Venit io Simus a villa, cuncti simul spoctatores
consentiente voco reliquam partem retulerunt ac saepius vorsu
68쪽
repotito egerens, Mib Simo, avaro videlicet sene, cum Inagno familiae moerore domum reverso, Galbam significantes Romanis ob avaritiam invisum. Lepidum deniquo locum in Imporatorem Antoninum Philosophum servavit Iul. Capitolinus ).,, Crimini enim Antonino datum est, quod adulteros uxoris Fania stinno promoverit, Tertullum et Utilium sit Orphilum ot Mo--doratum ad Varios honores, qumn Tertullum etiam pranden- ,,tem cum uxoro deprehenderit, do quo mimus in scena prae--sonte Antonino dixit, quum stupidus nomen adultori uxoris a seservo quaereret et ille dicerot tor Tullus ot adhue stupidus quaereret, respondit ille: ,, iam dixi tor, Tullus dicitur. Eisi hie non diserto Atellanam fuisse fabulam dicit, inmon quinsuerit, vix dubitandum est iam eo, quod stupidi mentio fias, qui, ut puto, Maccus sive Similis Osca persona fuit. tuum ne principibus quidem Atellani pareoront, manifestumost, eos EO minus ollam hamitasse, privatos homines invadoroes ridiculo illos describere, quorum mor Populo ri Sui os8ent. Exemplum praebes Iuven. VI, 7l: Urbicus exodio risum movet Atellanae gestibus Autonoes; hunc diligit Aelia pauper, ad quom locum recte Rupertius haec adnotat: ,,uuod niunt L sibi cuni gestibus 'Saltasse fabulam Autonoes , quae fuit soror
isCadmi Λpollo d. III, 4, 4, Hygin. Fab. 18s ineptiunt. Nam
seno ius Urbicus saltabat labesas ut histrio, sed pronuntiabat achurbanitate iocisque populum detinebat, nequo Autonoes trn- ,.goedia ud movendum risum, Sed nonare matronas conscium, quam Poeta vult aduo Studiose gestum pronunciantis Oxodiarii expressisse, ut populum risu quateret. Nec personas solum Atellani tangebant, sed hominum si iam perverans opiniones nonnunquam perstrinxisse vi dolitur,
ut certo concludere licet o Cicor. do divin. II, 10, qui dicit, iure Atellanio versu totum satum irrisum fuisse, sit ex Horat. Sat.
praeterea ne sie, ut qui ioeularia, ridens
69쪽
ubi hominnm perversam rationem poeta tangit, vin li est suasorio non contenti aliis divoma sequentibus invideant, tamen si .quis deus morem gerere velit, insanis mutata fortuna, beati resonolint. Nam interpretos Horatium hoc laeo ad Exodia via Atellanas alludere o voco locu Iarin, qua do eadom ra utatur Liv. VII, 2, colligunt. Quamquam aliter sontit F. A. Wolt ad h. I. dicens: ,,Die Morte: ut qui laxesaria ridens, gem rea fgewirae Dratne ilige Eretrifiler, die im auen Itali , κω neuem, P Nichen Plus xen unu Strassen mu - ου- hyrern versa metien, um sis mit thren aretagogistam Pomen mu dem Ste eme zu unier uen. HKM an dermhne gegebene GaDPtele, gerrisse Exodio oder Aletianenzu denhen, diaetu αwiugi, ja recit nitat MnUM twas. Sodquum hasic tota descriptio dranaaticana quandam speciem Praeso ferat, non video, eur hic poetam potius narrantem quendam
nugatorem, quam Scurras nugas Suas repraesentantos opinem descripSisse. . 'Abundabant praeterea Atollanae omnis generis iocis qu Maerobius Pomponium et Novium non raro dicteria nominasse iradit 1' ). Inprimis amphiboIias Atellani captabant, iocorum genus, quod omnino plebi acceptissimum esso solet; sed nimio ambiguitatum studio non fieri potuit, quin tales ioci fave o,scuritate laborarent, quod diserte Quinctilianus reprohondit sa). Ambiguitates, ut totus ludi modus exigebat, circa obseonnatos et tu ea res plerumque et immundas Versabantur, quarum usi in fragmentorum inimitate muIta exempla nobis praesto sunt. Amphiboliam eontinet etiam, quod Varro dicit, rusticos dicere in Atellanis se adduxisse pro ac orto pollieulam. Lusus insist ambiguis vocibiis seortum et pollicula, utraque enim corium suo poIIem Significat, utraqua Vero etiam mulierem iniri
pudicam; nam pelli via non solum a pelle, sed etiam a pellies derisari potest. . 7 Aliud ineorum genus, quo Aaepe Atellani non sine osse uinutur, id est, quod praetor exspectationem vocat Cie. do
Isn I t. VI, 6: ,, Inprimis autem ex amphibolia, Atellanae more eaptent, nec qualia vuIgo laetantur. neque illa obaeum, quae
70쪽
Orat. Π, 71. Eiusmodi exempli gratia est, quod legitur e Pomponii Adoptato apud Νοn. paribit p. 508:
si praegnans non es, - pari bis nunquam. Puella quaedam, quam ob causam nescio, se praegnantem non esso contenderat; alter dum respondet: si pras gnans non es,
exspectamus: tum res alia est, tum hoc vel illud sol vol non fiet; sed praeter exspectanonem ridicias addit: pari bis nunquam. Simili modo.uxor quaedam apud Pomp. Citharisti ap. Νon. irascere p. 127, 7 questa est, quod maritus mori se vellos. Boni animi oam esse iubet vel maritus, vel quis alius: noli, inquit, quaeso, irasci; exspectamus Verba Ienia, iram permulcentia , sed quid sequitur
more si, suam moriri quisque ut uxorem velit. Huc trahendum etiam est fragmentum E Pomponii Decumn apud F stum v. temerem non multi temeti, sed - plurimi.
VoI loeus illo familiaris: sapiens, si algebis, tremes, quem Cicero loco supra citato tanquam exemplum asseri, et qui interpretes non pariim Vexavit, e Novit fabula desumtus sesso vid tur. Pertinet enim, ut coniicio, ad illud fragmentum, quod servavit nobis e Novit Mortis et Vitao Iudicio Non. p. 479, 8: tet vobis otiosus sum, mi algebo, mi esuribo; opprobrio cuidam ab amicis facto, quod otiosus sit, unde laxo, ut nihil habeat, quo vivat, frigusque arceat, respondet; vobis otiosus sum etc. i. e. si Otiosus vobia esso videor, damnum meum est, non Vos Rigebitis, non vos esurietis, sed ego inertiae mono culpam Iuam; quid igitur otium meum ad vos adtinet quid me reprehenditi si Cui alter: sapiens, inquit, si algε- bis, tremes; quod significat: quodsi res ita est, ut Sapiens, contemto aliorum consilio et hortatione, MPro votis nihilominus sapiens tremes. Ceterum notandum, in il Io Cieeronis Ioeo nonnullos Mss. veteres pro Naevio Novio habere Saopo non inficete παρονομουσια, adhibuerunt poetae, ut Pomp. Postib. apud Νοn. rumen p. 18, 15:
193 Gyrald. Diat. VIII p. 299: vetusti nonnulli Codd. Novium, non Naevium seriptum hahent.