장음표시 사용
51쪽
nostri Charallerstiliae dicunt, Oppositum ei, quod Iutrimen-
alliche nominant, quod inde patet, quod quum primum ex temporo agerentur, illa species minus artis postulabat, tum etiam 'Omno mimicum genus, cui, ut supra ostendimus, sabula Atol- ι Iana adnumeranda est, prao ceteris in describendis hominum linoribus versabatur, undo Atellani etiam αρεταuγοι, διολογοι, ηθολογοι audiebant. Itaque non solum Singulorum hominum mores, sed totos ordines et diversa hominum genera salso de- iscribebant, quod multarum sabularum tituli claro probanti Composuit Pomponius fabulam Aloonos, in qua sine dubio istorum hominum fraudos si malas artes depinxit δ' , Π ao-rod in petitorem, conviviis senum i stamenta captantem ), Lononem, Mundam, i. E. mulierem prodigam, mundo mu- Iiobri nimis deditam, quas eleganti quidem aspectu nmatores alliciti δη , virum inmon brevi tempore luxuria sua ad paupe tatem rodigiti β); Prostibulum, corporis Sui quaestum'faciens, hominum rumoro posthabito δε ; Novius scripsit Uola oratia, Malevolum, Parcum, i. e. avarum, qui opes cumulas, quibus nunquam liuitur . abant Atellanarum poeiatas praecipue in sinaos hominum ordines in scenam producere, quales prae ceteris Ful Iones erant, genus hominum ob impudicitiam et spurcitiem malo notum. Testatur nequitiam sulloianum Festus v. Νaecne: ,,naccae nppellantur Vulgo fullones, ut ait Curiatius, quod nauci non sunt, id ost nullius pretii. Idem sontit et Cincius ; et diserte impudicitiam Novianoruni sullonum
130 Pomp. Aleon. apud Non. oIat p. 147, 2:Meo Iudam, sane meae male olant manus. 31 Pomp. Ηaered. petit. apud Non. ampliter P. fill, 18:heus aptate, pueri, munde atque ampliter eonvivium l132ὶ Pomp. Μund. apud Νon. auau. P. 474, II: ego illam non ampleetar ego non auautem
233 Pomp. Μund. apud Non. eonvivant p. I4, 2l: si eHendia eonvivant domi, idibus eoenant soria. 134 Pomp. Prosith. apud Non. ramen p. 18, IS: ego rumorem Parvi laeto, dum ait omen, qui impleam 34b Nov. Pare. apud Gest XVu, arquod magnopere quaesierant, id trianisei non queunt, qui non parsit, apud se, lauritus t. Duilia 6 by OOste
52쪽
tangit Tertuli. do pallis c. 4 p. 4 ed. Commel. sed et qui artoisTirynthium accesserat pugil Cleomachus post Olympia eum
hincredibiti mutatu de maseula fluxisset inter cutem caesus es seu fra inter fullones iam Νovianos coronandus αδ ). Bostant
tituli nonnullarum fabularum Pomponii Νoviiquo, in quibus lati Ionibus primae partes fuisso videntiu δβὶ, et multa humenta,
mae impuritatem fullonum confirmant. Prasitor sullones Prascones partes habuisse in Atellanisi apparot o titulis fabularum Praecones enim . veteribus obl ignorantium et stultitiam praecipue contonitui si dorisui fuisset videntur 1 δ η). In scenam porro inductos esse praeter hos Aedituos, Aruspices, Pictores, Piscatores, Pistoros fraudulentos, qui, quod molendum conduxerunt, vicinos deciapientes, ipsi comedunt δ'), Medicos, Vindemiatores alios- quo, testantur fabularum tituli. In Μilitibus Pomoti non-sibus Νovius genus quoddam militum subitariorum ea fisso eroditur; liamentum saltem e Novit Militibus Pomotin. apud Νοn. valgum p. 25, 1l talem homuneionem nobis ridiculo describit :
35 Frane. Iunius ad hunc locum haec adnodit: ointer tutem eaesua Iege hintercutem caesus unica voce, qui idem later cutem flagitatus a. e. nagitium ,, paraus horrendum natura praepostera. Sie intereulibus obstinatis dieebat Cato apud Priae. VI et intereutiti veteres auetore Festo. Hia opponuntur intereutem ,,flagitantes, portento i homines, qui una voee fulionea nuneupati, nefandae Mobseenitalia artifices, unde puer apud Plautum Pseud. III, 1, 6 sibi potandum ,,dieit fruetum fullonium, foedissimam Patientiam significans, inquit Turnebus. isAtque hoe impudieo nomine comoediam quandam inscripsit Noviua Mellanam, nspurcissimam omnium, unde Noviani fulionea Tertulliano dieti. ε136 Pomponii Fullo apud Non. 504, 26, Fullones apud eund. 482, 32, De-euma fullonia apud Fest. v. temetum; Novit Fullones Ieriali apud Non. p. 81, 22.137 Pomponii et Novit Praeeo posterior; Pomponii Praeeo ru
138 Mart. Epigr. V, 58: si duri puer ingeni videtur,
Praeconem saetas vel arebiteeium Iuven. Sat. III, I 57:hie plaudat nitidi praeeonis sitis inter Pinuaript eultos iuvenea iuvenesque Ianistae, ubi ἱgitur praeconum filii eodem iure, quo lanouuin et gladiatorum censentur. 39 Pomp. Pistori apud Non. eomest p. 8 ,2 rdeeipit vieinos, quod molendum conduxit, comest.
53쪽
valgus, Veterinosus, genibus magnis, talis iurgidis
In Campanis, Gallis Transalpinis, Syria similibusquem
res harum gentimn describebantur. Naxus sabularum, ut iam supra monui, tum simplox orat 'ot parum artis prodidit, tum veIo nodus Rdeo extra omnem Oxspectationem et veri speciem solvebatur, ut tricas Atellanao morito in provorbium abirenti Νihil enim facilius Oxtriendi, quam harum fabularum nodus, unde Varro γεροντοδιδασκώλω apud Non. v. tricae: putas eos, inquit, non citius triens Atolia Ianas, quum id extricaturos Dicebatur otiam: triens Atellanas eonduplicare, ut ex Arnobio discimus si quis via inoptissimasilatebras et praetextus qualescunqus cumulat, ut sorsi molestas et iniucundae subducatilla profecto certum est, in ludicris istis auctores omnem nandum sexto dentes veris imilitudinem plano susque dequo habuisso, ineptiis saepissimo ad nauseam eruditorum nuctis, quare Cleom ad Fam. VII, 1, Marium
putat non incos ludos desidoraSSO, Praesertim quum Oscos vesin senatu spectaro POSSit, Senatus PerVerSa et inopia consilia actionesquo iungens.
Fragmenta, quum Aint admodum exigua, nobis eerti aliquid do modo, quo poetae fabulae nodum et necterent et solverent, daro non possunt; itaque hic quoquo fere coniecturis modo Ioeus est. Iam videntur, ut in similibus dramatum generibus, discrimina earum personarum, quae Primarim PRrtes agebant, plerum- quo ea esse, ut difficultates Vix superandae amori Suo obstoni,
quae tamen dolo, fraude, similibuSque machinis servi cuiusdam dominum fallentis filiumquo adiuvantis vincuntur. Quorum indicia vel in Oxiguitatis fragmentorum nostrorum non desunt. Exompli gratia assero Pomponii Praeconem posterio rom. Vidotur in hac fabula senex uxorem adolescentesam ducturus
esse, quam ipsius filius sibi exposcat. Vetulus Zelotypia motus
istis militibus, quibus ηimiles nostri, quos vocant Sstraobtirger. I I Αmoh. adv. gent. V p. 167 ed. Sie ech.: MIam dudum me lateor haesi- ,,tare, eireumhiscere, tergiversari, meas, quemadmodum dicitur, eone uesicare,,Atellanaa vulg. tellenas , dum pudor me habet, alma illa proferre mysteri ahquibus in Liberi rumorem p&tris Ithyphinoa a rigit Gramia et almulaertii viri- Iium fallei nurum territoria emeta soreaeunt.
54쪽
aeutissimo mulierom observati r). Nihilominus tamen servus, ester sellicet Davus, tergo Vario, Iingua vina εδ) filio ot n vorino opitulans, fraudes inveni* quibus se facturum esse polli
cotur, ut noverca Senem deserati ε), dum senex ad Veneris nodos profectus votum exsοIvati ε 3. laritum tamen consilium facit casus quidam, ut videtur, subitus patris roditus εβ), qui fraudo detecta iratus in silium Bustra εο oxcusantem vehemen- tor invehit, eumque exheredare minatur 1 3). Tandem vero, nescio quo casu, Vel qua arto servi adversae amatoria ros subito mutantur, et, quod non speraverat, voti compos fit β).
Alius argumenti Pomponii tabula, quas Pannuceati i scribitur, fuit. In hac enim fabula pater qAd 1 a -- filio instigatus minorem, quod nebulo esset, eiecerat. 'atrem qui dom deinde laeti poenituisso videtur, filius viso, pia quam se
uom domo eiectum vidit, vetulam, sed opulentam uxorem, quae, ut solent bono dotatas, coniugem obnoxium habest, dux rat a s). Post aliquod tempus minor aequΘ pauper, ac pr
1 2 Pomp. Praee. post apud Non. aeni cap. II, 2I: sed me exercet gentea nequam, neque illo quid faeiam aeIo. verba, ut videtur, mulierist de gene querentia. 1 3 Pomp. Praee. post. apud Non. viarum p. I9, 31: tergum varium, tinguam vadiam. 14M Pomp. Praee post. apud Non. derepente p. 518, 18:vis facere, ut noverea vetulum derepente deserat I I Pomp. Praee. post. apud Non. operari p. 523, 2I: , ad Veneris profectu at mane vetuIua, votum ut inIveret; ibi nune operatu est. 146 Pomp. Praee. post. apud Non. mactare p. 342, Io: v at te Di omnea eum eo illo, eiave, meta inituo; verba adoleaeentia ad servum, ob maIum consilium irati
Pomp. Praee. post. apud Non. parti eviones p. 20, 7: e modo, is, garri, particulonea producam tibi; verbi patria ad filium. et D Pomp. Praee. post. RPud Nou. Ree. Pro nom. p. 100, 2b: quot laetitias insperatas modo mi irrepsere in sinum; verba Iuvenis.149ὶ Pomp. Pannueeat. apud Nou. nubere p. I43, 26: sed meus frater maior postquam vidit me inde eleetum domo, nupsit posterius dotatae, vetulae, varieosae, vadiae.
55쪽
laesus est, domum rediit ' . Vix paternam domum intraro audet, fratrem metuens, qui patri suadet, est aut ipse eum eliciat, aut sibi permittat, ut faciat Frustra pannuceatus Se non sua, sed sortunae adversae culpa mendicum rediisso animat Tandem, fortasse patre Suadente, simulat, Sedonuo patriam relinquere, redit tamen non ita multo post vestimento inutiato βλ), nescio quem peregrinum singens. Dono primum mulieris favorem sibi parat quas deindo maritum fratri reconciliat, quo Iactus exitus emcitur. 'Uti in hac fabula, ita alibi otiam vostium mutationes adhibitas osse videntur, quibus ridiculorum errorum ansa prRe-hontur. Exemplum iam supra dedi e Pomponii Maccis geminis, ubi quidam sexum mentitus puella ha tur. Aliud exemplum praebent Kalendas Martia o Pomponii apud Macrob. Sat. VL4. Mos erat matronis Kalendis Martiis, quibus olim annus initium cepit, Servis coenas opponere, ut dothinis Saturnalibus,ot amatores maritiquo eodem dio feminis thunota itera solebant . ). Hoc mors argumentum illius sabnino niti vid. tur. Simul at onim homo quidam, alio adiuvante, certum quandani
150 Pomp. Pannue. apud Ν . rutrum p. 18, 20:sare usum hine illo prosectus, illinc rediisti ruirum. 51 Pomp. Pannuc. apud Νon. p. I9, 22:ditat ego, illud futurum, in prima vaIva est, vix haeret miser, evannetur, et mea oeyus opera ut fiat, secero. 52 Pomp. Pannue. incoxavi p. 39, 7: neque interim eaeandi causa unquam incoxavi nate. 53 Pomp. Pannue. apud Νon. Penula p. 54I, 8:. Penulam in eaput . induee, Ne te noscat; verba, ut videtur, patria ad minorem situm hortantis, ne diater fraudem
ISM Pomp. Pannue. apud Νorti trua p. 19, 15: - mulier ubi aspexit tam mirifieo tutulatam truam.
Saturnali , . re temuis, iune reddam tibi, ua ya, quot dedisti.
56쪽
mulierem, ut Sirenas, quas huic niuator missurus sit, sibi acquirat, quod clare patet ex fragmento sex hac fabula a Macrobio
nobis servat a i βμ). Ceterum notandum est, Atellanarum scriptores amasse, argumenta e ritibus festorum dierum polere;
nam Pomponius praeter Kalendas' Martias scripsit sabulam Quinquatria et Decumam sivo Decumam ful Ionum 1 Decumam etiam Νovius. Saturnalium montio fit a Xovio et Mommio Νoquo in Atellanis desiderninus, quod in ceteris dramatibus saepissimo Obviam sit, ut αναγνωοισις iusto tempore facta laetum extium asserat. Sic verbi causa in Pomponii Fullonibus frater inopinatus sororem invenit Quum in Atellanis plerumque, ut quidem o titulis fragmeniisque superstitibus concludere possumus, fabula intra humilos agricolarum similiumque hominum sines versaretur, id mirum videri posset, quod in nonnullis fabulis, his regionibus relictis, mythica materia tractabatur. Non dubitandum est, quin hoc Rhinthonico modo factum sit, ut de Pomponii Agamemnone supposito iam olim probavit si '). Eiusdem generis aliquot Novit sabulae erant, de quibus infra sumus locuturi. Comoedia Rhinthonica, quas etiam hilaro-
tragoedia sive tragicocomoedia nudit, ea est, quae tragicam materiam ridicule convertit eo, quod cothurnatis tragoediae personis, ut Sunt dii, heroes, reges SimileSque, comicRS perSon immiscet, quales sunt servi Cuius generis exemplo nobis
156 Macrob. Sat. VI, g: vocem deducas oportet, ut videantur mulieris
verba. - iube modo asseratur munus, tenuem et iremulam vocem ego reddam.
15 De Decumis vid. Varr. apud Macrob. Sat. III, l2; Cicta . de Omie. II, 17, ibique interpretetil 58 Macrob. Sat. I, 10. . i. 159 Pomp. Fullon. apud Non. complectite p. q72, 32:
quin ergo quando convenit, complectitet mi frater salvei -o soror salve meat
faciam, ut commista sit tragicocomoedia: nam me Perpetuo sacere ut ait comoedia, reges quo veniant et di, non par arbitror.
quid totur 3 quoniam hic servus quoque partes habes, inciam, ait, proinde ut dixi, tragicocomoedia.
57쪽
est Plauti Amphitruo. Iam ut hic Sosiam, comicam fabnIao personam, o palliatis comoediis mutuatus est auctor, ita coniicio in Pomponii Novit quo Atellaniis tragicocomoediis Oscas personas, Maccum inprimis, partes comicas egisse. Hactenus de personis, materia, argumentoquo mularum Atellanarum disputavimus; iam nunc dicendiu erit de lar qua hi ludi usi sunt. Primum omnium id eonflat, has sabulas, quum Romae edi coepissent, ex tomporo ab actoribns dasas esse, ut hodio otiam tales sabellas odi solant. Convenit enim
antea infer actores primo do fabulae argumento, deindo do eius par us personisque, denique da ordine, quo Retores in Scenum prodirent suasque partes agerent. Verisimile est, quendam actorum ante fabulam agendam prologi quodammodo munore fungentem spectatoribus fabulao argumentum exposuisse. Italiquidem recentiores argumentum litteris mandatum, theatri pariotibus amum, quod sconarium vocant, vicem h bonfisi 'θ. Pomponius domum Noviusque primi erant, M. ADI- lanas scripserunt, quoa , ut iam olim Ostondi ), non sino damno quodam Messanarum ipsarum factum est. Licentia enim procax, qua olim Spectatores delectabantur, tunc in artem mutata offecit, ut ludus vulgo ob novam o sabulis palliatis dosum- tam formam sero alionatus, ab ore ditis ob redem materiam con-tomtus neutri parti satis saceret. Pro certo tamen habeo, etiam si veterum testimonia desunt, vel post Pomponium Noviumque, praesertim in oppidulis antiquo moro Atellanas actos esse s bita actione. Ceterum notandum etiam ost, Atellanas, ut par erat talibu oxodiariis spectaculis, palliatis sabulis braviores suisso et perpauciores personas agi solitas esse, ut nos docent Asconius Po-dianus et Fronto ad Marcum Caes. Et annuit otiam Livius voco Atollanis fabellis βδ). Atellanas nonnunquam denuo repra
Isin Guu Miner I. e. II, P. III. 62 In libro de L. Pomp.
163 Age . Ped. ad Cie. divin. ad Uerr. 15: hLatinae tabulae per pauciores agebantur personas, ut Atellanae, togatae ot huiusmodi aliae Fronto ad M. Caes. 2, 0: ,,sed eum legea sexagilita inihi aliit et Novianae Atellaniolae et Scipionis oratiuneulae, ne tu numerum nimis expaveseas.
58쪽
sentandas ab auctoribus retractatas osse, demonstrant Pompo
nii Macci gomini priores apud Charis. II p. 487 eiusdsim quo
Noviiquo Praeco posterior apud Non. Iam nunc venimus nil dissicillimam quaestionem do Iingua, qua in illis Iudicris Oscis usi sint veteres. Meam do hac re sontentiam paucis annui in libello de L. Pomponio p. 2l, not.,
tamen non abs re fore puto, eandem rem prolixius hoc loco rotractare. Iam primum omnium lectori Strabonis Iocum, qui totam litem movit, proponamus. Haec enim eius verba sunt libr. V, 6: ,, ιδιον τι τοις 'υσκοις και τέο τῶν Λυσυνων ἔθνει
συμβέβηκε ' τῶν siti, γαρ υσκων ἐκλελοιπυτων, η διαλεκτος
Strabo, Oscorum dialectum, licet Osci ipsi iam evanuerint,
npud Romanos manere etiam in poematibus, quae in certamino quodam patrio in scena a mimis aguntur. Quamquam non diserto sabulam Atellanam nominat, famen Omnes interpretes et recte quidem ad hoc ludorum genus dictum reserunt, tum ob Oscam Atellanarum Originem, tum quia αγῶνα πατριον eas dicat, quum alii etiam scriptores Atellanas 1 an quam Latinas fabu-Ias a Graecis discornant i βε). De suo tempore Strabonem loquinpertum est o verbo e quo tamen colligi etiam potest, iam antea Atollanos Osca dialecto usos esse. Mirum Vero est, neminem Latinorum scriptorum nobis de hoc Oscae dinlocti usu aliquid tradidisso, imo quotiescunque Osci sermonis mentionem faciunt, de eo sic loquuntur, ut appareat, eum non tam din- lectum sive idionia, ut aiunt, Latinas linguae, quam linguam n Titinii versus apud IeSt. Voce Oscum:
qui 0see et Volsco sabulantur, naiii Latine nesciunt,
quom Stiorius βδ) huc ducit, nihil probat, sum quia demonstrari nequit, eum ad eludendos Atellanos, ut vult, dictum esse,
164 ὶ Diomed. III, 43I: istertia species est fabularum Latinarum, quae a civitate Oseorum Atella, in qua primum coeptae, Atellanae dictae sunt. Ascon. . supro citato. I 65ὶ L. e. p. 55: obue etiam duci potest versus Titinii apud Festum, sortasse ad eludendos Atellanos scriptus, quo Osce et Volsce eos fabulari dieit, quod Latine nescirent. ε
59쪽
tum quia inde sequeretur, non solum Osco ουed Vplace etiam Atellanos fabulatos esse, Latine vero nescivisse, quod fragmenta refutant. Nullius etiam momenti est, quod Suetonius 1 ε ε) mε- moriae prodidit, Iulium Caesarem et post eum Oetavianum ludos regionatim urbs tota per omnium lingvarum histriones edi- disso. Sermo enim hic est de histrionibus peregrinis, qui P tria sua lingua patrioquo more ludos agebant, novitate rei P pulum delectantes. Fabulas Atellanas vero non per histriones, sed per iuvenes Romanos actas esse, notum est. Nequo facit ad id, quod Strabo resori, probandum, quod Atellanae fabulaeotiam ludi Osci sius ludicra Osca audiebant, quod nomen nona lingua, qua actitatae sunt, sed ob Originem, unde ortae, Sunt nactae. Eodem modo palliatae fabulae tragoodiaeque Graecae dictae sunt, non quod Graeco loquebantur actores, Red quia a gumentum Graecum erat. Luculenter hoc apparet o Ciceronis
locis ad Fami I. VII, 1, ubi Marium Graseos aut Oscos Iudos non putat desiderare, sub Graecis.Iudia CInaemnostram Attii et oquum Troianum Livii Andronici intelligens, es ad Au XVI, 5 Attii Τoreum Graecum ludum dicens Sed fingamus, Strabonem verum nobis tradidisse, Romanos in Atellanis Osca lingua usos esse, iam quaeritur, quando hanc linguam adhibere inceperint. Sino dubio cum Iudis ipsis litigua etiam Romam migravit. Qui vero fieri potuit, ut iuvenum ioci et dictoria, quae, ut Livius VII, 2 tradit, intextis versibus, Latinis tamen, inter Eo iactabant, Atollanis Iingua Osca actis
consererentur l An dicamus, iuvenes etiam Osco loqui coepisse, qui sabulas Graeci argumenti, Qui Latine compositas histrionis bus relinquebant, quippe discrepantes ab avitis moribus 8 Neque magis seriori temporo Latinam linguam cum Osca Inutu Moeos, probant fragmenta quotquot supersunt. Imo factum est, ut Atellanae tanquam vernaculum Latinae poeseos genus a Romanas antiquitatis studiosis prae ceteris ita adamarentur, ut eas veluti sontem adirent. Itaque Atellanao ut togatas Latinis sabulis adnumerabantur, et seriori temporo si quis associabat in-
lae Graeei argumenii more Graeco aguntur. ε
60쪽
signo Lntinarum litterarum Studium antiquitatisque Romanae amorem, Atollanas imprimis amplectebatur, ut illo Trimalchionpud Petron. Sat. c. 53, qui se Comoedos emisso dicit et maia Iuisso illos AtoIlanum facere et Choraulem iussisse Latino cantare; ad quem IocmiI recte Bumannus observat, ut scilicet sostudiosum Romanae antiquitatis, homo Graecae certe vel pere minast originis, probaret; Atellana enim propriss Romani' qunm et Choraulem suum Latine iussit cantare. Et Imperator Minus Aurolius studii causa ad ponitiorem, ut videtur, antiqui talis cognition in praetor Scipionis oratiunculas Νovii Λtellaniolas ex cerpsit, ut ipse scribit ad Frontonem 1. 8 . Si quis tamen contendit, 0scam dialectum non ita multumn Latina lingua recossisse, et disserentiam in singulis modo vorbis ot dictionibus, vel in propria quadam litiserarum pronuntiatio no sit vocum modulatione positam suisse, qu0madmodum fero in nostra patria dialectus, qua verbi causa Austriati utuntur, a Buvarica discrepet, Sive Saxonica a Silesiaca, ut o scria piis monum sentis vix possit discrimen nnimadverti; is consideret, ex iis, quae veteres do Oscorum Serii Ono tundunt, aliter Sentiendum esse. Intercedebat quidem similitudo quaedam inter Oscam si Latinam linguam, quum utraque in iis vocibus, qua cum Graecis non consentiunt, communem originem prodat i sitnmon tum ex Oscas lingua reliquiis, tum e variorum nuciorum testimoniis npparet, Oscum sermonem a Latino adeo divorsum suisse, ut qui alterum sciret, non etiam ulterum intelligore1. Oscas quidem voces speciminis causa collegit Schoberus
in libello, quom do Λtellanis Germanice conscripsit p. 20, et toelo addidit locum Livii X, 20, qui narrat, Romanum ducem in bello Samnitico gnaros Oscne linguast In hostium eastra misiss
exploratum, quid agatur, sit Gellii XVII, 17, qui iradii, Ennium
gloriatum esse, se tria cord n haboro, quia Graeco, Osco et Lu- lino loqui sciros. IIuc trahendus etiam Titinii versus supra EFesto citus iis ot locus Macrobii VI, 4 Τ'), qui Osca verba, ut
16S Froni. ad M. Caes. II, 3.169 Niebulir: Riim sese Geschieo te, I, p. 65 ed. 2; C. O. Mulier. Etruse. , P. 24sqq.; Iac. lienos. de litigua Sabina p. 40. 1 03 1ion et Punicis Oseisquo verbis usi sulit veteres, quorum imitatione Virgilius peregrina verba non respuit.