장음표시 사용
71쪽
- ego rumorem parvi laeto, dum sit rumen qui impleam; id. Malal. apud Non. fostro p. 473, 17:
miseret me eorum, qui sine frustis ventrem frustrarunt suum;
Oenam quaeritat,' si eum nemo vocat, revortit moestus ad moenam miser.
Captabant insuper figuras istas, quae iisdem litteris sive syllabis coacervatis constant, quasque allitterationem, Rnnominationem et oμοιοτέλευτα nuncupant. Exempli gratia pauca tantummodo prosero, nam plura dabunt fragmenta: Pomp. Macc. gem. apud Νοn. intui p. 470, 30: , ine epi contui, conspicio coleatam cuspidem. Νovius Exod. apud Non. gallulare p. 416, 24: cuius vox iam gallulascit, euius ramus robora seit; id. Ped. apud Non. rica p. 539, 20: mollicinam, erocotam, chiridolam, ricam, ricinum. Porro gaud obant ridiculis circumscriptionibus; Ric, ut Oxemplo utar, Pomponii Pannuceatus sedulitatem et industriam suam nimiam tali modo designat: neque interim cacandi causa unquam ineoxavi nate. Pro eo, quod nos dicimus: hoc tantum infantes nesciunt, Pomponius habet:
seiunt hoe omnes, quantum est, qui cossim eaeant.
Pras laetoris in circumscribendis robus turpibus ingenio suo indulgent. Virile membrum Pomponius nominat colentum equu- Isum, colentam cuspidem, Terminum; ΝOrius ramum, rutabulum. Alias nequitias praetermitto. Donique iam olim in libello de L. Pomponio p. 52 Ostendi, Atellanm proverbiis et spntentiis ad vitam utilibus exornatas fuisse, cuius roi testis est Fronto ad M. Cass. II, 2, p. 159 od. Mai. , qui non inepto varias sententias in variis stili gonori iustuli modo describit: sevel graves ex Oratoribus veterum s Bntentias arriperetis, vel dulces ox posmatibus, vel ex historia splendidas, usi comes ox comoediis, vel urbanas ex togatis, vel ex Atellanis lepidas es fac stas, quarum
72쪽
exempla fragmenta Siam praebent: Pomp. Asin. apud Non. uuscultare p. 246, 15: atqus auscultare disee, at nereis loqui; id. Ergast. apud Non. rarenter p. 164, 27: longe ab urbe villieari, quo herus rarenter venit, non est villi eari, sed dominari mea sententia; id Malal. apud Non. veget p. 183, 3: animos Venus veget voluptatibus; id. Praef. mor. nyud Νon. germanibus p. il8, lo: si quis est anileo amicus, gaudet, si eui quid botii evenit, cuius amitus est germanibus; id. Satir. apud Prisc. p. 679: cuiusvis leporis Liber diademam dedit; id. apud Senec. Epist. VIII sin.: quidam adeo in latebras refugere, ut putent in turbido esse, quidquid tu luee est;
Νovius Decum. apud Non. imperti bis p. 37, 22: si ignotis impertibis, flebis saeilius; id. Exod. apud Νon. rarenter p. 515, 24:
multum ames, paulum des crebro, venias rarenter;
quidl bonum breve est, respondi, e Sardis veniens caseum ;
quod magnopere quaesierunt, id frunisci non queunt; qui non parsit apud se, Dunitu'st. Iocosis verbis accedebant ioeosi motus et turpes gestus, quibus prao ceteris Atellanarum actores excelluisse scimus; it quo Tertullianus Atellanarum gesticulatorem cum Minio et Pamtomimo summam gratiam spurcitia concinnaro dieit 1' γ. Risumoxtorquebant potissimum eo, quod in vultu componendo, ore
73쪽
diducendo es corpore movendo omnem modum excedebant verbi quo obscoena gestibus suis impudicis nimis accurato significabant mimorum Inore, quos ne imitentur, cavere iubent oratores Ci-
ro et Quinctilianus ' β). Sannionum inprimis snsso illud derisionis genus, quod sannam Vocnnt, nomen ipsum probat. Sanna fit, quum ore distorto et labiis paululum extentis eum herio sibilo aer sorbetur 'si), vel naso crispato et corrugato '' , vel . dentibus donudatis, vel sexcentis aliis modis, quibus, ut recte monet C. O. Mulle:us, antiquitas aeque abundabat, atque hodie Itali colerique populi moridionales i ''). Summam Atellanarum autem in gestibus iocosis positum fuisse, manifestum est. Gestu saepo significabant, quod verbis exprimere non audebant, ut Daius illo aliud Sueton. Ner. 39 Neronem parricidam demon-fitrans, et Urbicus apud Iuven. VI, 71 matronam gestibus guis populi risui Oxponpns. Uinc recto Terent. Maurus de metris p. 2436 tales actus petulcos dicit i '' , quia petulantia et procacitato Iacessebant, quod proprio nomine domonstrare vocabant '' , quare lege cantum 'ora , ite histriiunes quemquain
in scena vel nominarent, vel domonstrarent contumeliae causa. Νequo isti actus muti scenicorum scurrarum, quos recentes
Itali Laggi appollant, veteribus ignoti suisse videntur. Solsent enim, ut Riccohonius tradita' ), Sanniones nugis et ridiculis
flum sermonum interdum interrumpere et ex suo ingenio actionibus mutis, ri8u et ioco plenis spectatores dolecinre. Exemsorem illustrat. In fabula quadam consilium suum scapirius praesento Ariochino cum Flaminia communicat. Utriusque sermo-
74쪽
nsiit Aesachinus nugis suis inte essat, simulans modo, so epilleo cerasa sumin comeder', quorum nucleos Scapino in os coniicit, modo se muscas venari, quas captas aliis pedibusque
docerptis devorare fingit, et quae sunt alia huiusmodi. Alium lepidum Giusdem generiη iocum memorat Guil. Mulier I. e. IIp. 112 sq. t Boeto Stiovius I. c. p. 58 notavit, Atellanos quodcunque Romanum esset, in usum suum convertisse, praeter sales tritos omnibusque notos, etiam carmina, si quao suerint vulgaria aut recena composita inseruisse, testem laudans Siloton. Galb. 13,
qui huiusmodi vulgati carminis initium memorias prodiderit: quare adventus eius sc. Galbae) non perinde gratus fuit; idquo proximo spectaculo apparuit. Siquidem Atellanis, notissimum canticum exorsis: Venit io Simus a villa, cuncti simul
ospectatores, consentiente Voce, reliquam parigna retulerunt ac ,,saepius versu repetito egerunt Fuerunt, qui sex hoe
Ioco coniicerent, Atellanas agricolarum chorum habuisse a M), quod nego, si talem chorum, qualem Graeca dramata ostenderint, statuere velis. Ante Pomponium enim et Norium Iudus tam rudis fuit, ut de choro legitimo Vix cogitandum sit, nequovorisimile est, hos poetas praeter morem Atellanae, quam ad palliatae formam effinxerant, eliorum addidisse. Νequo famen infitias ibo, interdum, si res ita tulerit, actores consentienti voco canticum quoddam egisse, ut in illa a Suetonio citata fabula , ubi familia redeuntis domini nuntium iocosa naenia Oxciapit; quantum vero talis cantus a solenni choro distet, nemo non uidot. Simili modo, ut ostendit Grysar l. c. p. 205 sq., in comoedia Epicharmea, etsi choro legitimo carebat, cantilenao
quaedam eum Saltatione eoniunctas, non raro a turba histrionum edebantur, neque solum recens eompositae, sed nolao etiam, in Oro omnium versantes, qualis erat Diomi buco
202 Ε est. ad h. I.: Retu Ierunt, intelligo, voee, reeitariant elaraisvoee praecinentes eantori; egerunt, gestibust etiam, histrionia modo e sepresserunt. Idem est, quod in Calig. ει, tragoedo pronuntianii eoneinere, elisgestum histrionia effingere. 203ὶ Stiev. l. e. P. 66.
75쪽
Restat iniit, ut aliquid do AtoIIanarum scena Et scenim np- Paratu addamus. -- Patet ex iis, quRE Rupra de argumento Atel- Ianarum disputavimus, eas fero circa res T liena versatas ease; itaque Retores praecipue rusticos homines repraesentabant. Sed sub rure latioro quidem sensu non tantummodo agros et pagoa
intelligimus, sed oppidula illa, quibus Italia, inprimis Campania abundabat, municipia et fora, quorum incola , ut aesentoppidulatii, urbanorum inepti aemuli, Iargam ridendi materiam offerebant. Νon potuit igitur fieri, quin Romani, urbanitato Sua non parum superbientes, malo concinnos et ineptos horum hominum inores riderent. Quis enim Romanorum, ut exemplo utar, non risu rupisset, si quem eandidatum, qualem Pomponii Cretula et Pappus praeteritus et Xovii eiusdem nominis fabula tendebant, viles municipii honores ambientem simili gravitato per omnes vicos vagantem, iisdemque artibus utentem, ac si Romanum consuIatum poteret, vidisseti Iam supra oatendi, homm oppidulorum , quae oh ridiculos civium mores Romanis risui si Iudibrio erant, Atellam tanquam exemplar fuisse, unde lactum est, ut istae ridiculae personae, quibus in Atellanis partes erant, Atella ortuo fingerentur, ut apud recentes Italos Zanni Bergamenset dicuntur. Inde tamen non coniiciendum est, scenam sempor Atellas suisse, licet Primariae personas Atel- Ianae fuerint, sed, ut certo tituli fabularum servati demonstrant,aconae Ioeus neque mutabilis erat, ac fabularum argumenta,
sicut hodio otiam in Italorum similibus fabulis. Actio enim aut in agro fiebat, ut in Pomponii Agricola, aut in Oppido, ut in Pappo praeterito, in Cretulo, in Aedituo aliisque Osens
pμrgonas vel patria relicta nonnunquam inter ex toros introductas esse, patet o titulis, ut Pomponii Maeco exule. Nequo video, quid impediverit, quominus ridiculas istas personas vel Romam transtulerint, quum earum ruSticii Rs urbanorum hominum oIegantiao opposita inprimis iocosa apparere debuerit. Hinc AtoI-Ιana quodammodo eum fabula togata coniuncta ost, unde facito fieri potuit, ut Pomponius etiam togatarum scriptor haberatura ' β).
76쪽
De scenico apparatu acturus primum de personis, quibus usi sunt Atellani, dicondum ost. Recte Stiovius notavit personarum usum ante Livium Andronicum Romanis iam norum fuissse; vestigium enim personarum iam apud antiquos agricoIasinuonitur auctore Virg. Georg. II, 388:- oraque eortieibus sumunt horrenda ea vatis,
ad quem locum Servius haec habet: sequia necesse erat, Pro ra- ,,tione Sacrorum aliqua ludicra et turpia fieri, quibus posset pο-opulo risus moveri. Qui ea exercebant, propter verecundia siremedium hoc adhibuerunt, ne agnoscerentur, ut PorSOnasolacias dΘ arborum corticibus sumerent. Iinc verisimile est, iuvenos Romanos otiam in suis lusibus, in Foscenninis et postea in Aiollanis personas usurpasse. Quum dein do a Livio Andronico Graecum drama in scotiam introductum esset, iuvenes de hoc iuro suo histrionibus peregrinis cedere nolebant, itaque Graecarum sabularum notores praeter morem Graecum prohibiti sunt, quominus personis uterentur. Lahente tamen tempore histriones Etiam per abusum personis uti coeperunt, cuius rei tostos sunt Donas. Fragm. de con . et trag., qui dicit, person tos primos egisse eo moediam Cincium et Faliscum, tragoediam
Minutium si Prothonium, et Diomodes III, p. 486, qui prodit,
Roscium Gallum, quum antea galeris, non personis usi essent, ut qualitas coloris indicium saceret aetatis, quum ossent aut albi, aut rufi, aut nigri, persona primum uti coepisse, quod oculis obversis esset Cic. de Nat. deor. I, 28), nec satis docorum in personis, nisi parasitus pronuntiaret. Eoogio defenditur
haec sententia loco Festi f. V. Personatus: APersonata sabula sexuovii inscribitur, quam putant quidam primum actum a perissonatis histrionibus; sed cum post multos nilnos comoedi of trngoedi personis uti coeperunt, verisimilius sest, pam sabulam Apropter inopiam comoedorum actam novam per Atellanos, qui seproprie vocantur personati, quin ius est iis, non cogi in scena ponere persoluam, quod cethris histrionibus pati necesse est.
nius. Pro Cn. Μelis sua scribe Cai. Μelia sua, ut apud Suet. de illusir. Grammat. e. 21. Africani nomen, orium videlicet ex anteeedenti Afranio ab hoe togatarum scriptorum ordine removendum cengeo.
77쪽
uuo ox loco roeso eolligit Stievius longo anto Rostium
Atellanarum uetores personatos prodiisse, sed postremn Fesii verba minus reuis explicat, dieens: se Equidem paulo negligen- istius Festum seripsisso puto, Et non cogi in Rcena ponere porsonam signifiearo: Atellani cogi non poterunt, ut sinope sonis Rgerent, ut personas pon rent sabulam aeturi, quum inhaliis ludis fas adhiberent: eeteri histriones sino pormnis aga- obunt. Hoc modo omnia bene convoniunt, nisi ultima vorta: se quod eo toris histrionibus pati no cosso est, iterum inc , iam librariorum aut Festi prodant. Noseio an Fosis in men. istem venerit pravus quidam mos Romanorum, quo mimos Um, ,etantes iubere solebant, pulcraa saltatriem v libus dopositis nudas saliare. Si vero hunc morem, in animo habebat illa scribens, Tm confudit, et Naevii temporibus tanta libidino -- istam e ris Nae se eredo, quamquain. VRI. Max. Η, 10, 8 Μ.,,Caione vivento hunc morem priscum dicit. Fosti sentantia, quam sanE Paulo negligentius Oxpressit, vivo potinu. Oxcerpsit,haeo est: Naeviana quaedam fabula personata dicta sis, quias
Atellania est acta, Atellani vero Mevii tompore personati dicti
sunt, quia tum soli personis utebantur; nunc vero sunm, i. e. eo tempore, quo Verrius Flaccus vixit, sive quem ntium exinscripsit Fostus, proprio personati vocantur, licet ceteri quoquo histriones permnati Irodeant, quia i est iis non cogi per gonam ponero, ' quod csteria histrionibus pati noeesso ' f. Dixeinius igitur in hoo loco, Atellanos primum soIoa' Nisso Personato , postea vero etiam ceteros histriones pomonas sibi gumsima, quas tamen populo iuberito ponem eoaeti erant, quod Aressani o iuro suo non debebant. Psersonarum' usus e aerimo videsur cum Atellanorum humquo expertos rei Indicino nequo tribu movebnntur, neque hibebantur, quominus stipondia lacorem Quod ius Mo-huhr 's) vindicat otiam Praetextarum et Togatarum actoribus, motus fortasso testimonio SchoI. Iuven. ad Sat. I, 3 seco-
78쪽
Milii odino autem vel tragoedine, quae a Latini S Scrilisus suns, togatae ideo dicuntur, quin propior vestis istius usum oti uni nosonat Orit us agebantur diebus Saeris. Sic etiam Graecas co- ,,moediae vel iragoediae palliatae dicuntur, Sive a vestis ipsius,,usu, sive quin ita plerumque viri nobiles egerunt. Satiras,,autona legimus egisse Roscium et Lentulum nobiles, item toga- istas Latinas como di RS, quin et personas of memoriam Lationam habent. Sed cum Silevio facio, qui rem in dubium x Ocat sera , quum Livius et Vat. Max. nperiis verbis confirment, iuvenes Romanos solas Λtollanas Sibi vindicasso coloris sabulis histrionibus relictis, ot Atellanarum solummodo actores nota vacuos neque tribu moveri, neque a militaribus stipendiis rQ- polli. Sensim tamen mores Romanorum mutati Sunt, neque porro turpe habebatur, in Scenam prodire populoque eSse spectaculo. Iul. quidem Caesar primus fuisse videtur, qui equitem Romanum, Laberium, contra morem avitum publice ngere coegit; Augustus quoque ad sceniens et gladiatorias operas aliquando equitibus Romanis usus est, priusquam Senatusconsulto interdiceretur igi*ὶ,tet ex iuventute uirilisque ordinis profligatissimus quisque, quominus in opera scenae nrenneque edenda senatusconsulto tenerentur, famosi iudieii notam sponto subibant neque Neronem puduit, personatum tragoedias cni taro ot operum inter scenicos dare - ). Iam ut cetorno sabulas por Romanos agi coeperunt, ita Atellanao ad histriones transiisso videntur. Tiberii certo aetate A tollanas iani histrionibus relesas esse Videntur, ut patet o Tacit. Annal. IV, 14, qui trudit, histriones Italia I pisos esse, quod Tiberius ad Sena tum retulerit, Oscum quondam ludicrum eo flagitiorum sit virium
venisse, ut nuctoritate patrum sit coercendum. Datufi etiam,
qui Neronis tempora vixit, Atellanarum histrio dicitur ', et coram Τrimalchione emti Comoedi Atellanam laciunt a si). Atel-
79쪽
lnnus gestieulator matronis Romanis viliori protio visus est, quam tragoedus et comoedus, ut noη docst Iuven. Sat. VI, 7l: Urbiens exodio risum movet Atellanae gestibus Autonoes: hune diligit Aelia pauper, ad quem Iocum Rupertius notat: quum Atellanus non cecinisses, sicut tragoediarum et comoediarum actores, qui matronis diviatibus magno solverentur, magno sumtu opus non suisse ad Atellanos refibulandos. Sed errat, quum putet, AtelIanos non cecinisse. Imo cecinerunt ei iam, ut discimus e Suef. Νer. 39 et Galba 13, sed ob maiorem artem et altius studium, quod tu goedia et comoedia agenda requirebat, quam Atellana, vulgi tantummodo delectatio, tragoedi ot comoedi a divitibus matronis petebantur, Atellani contra, ianquam viles nugatores a n bilioribus contemti, pauperibus seminis, quae morem, qui tum erat, histrionum umorem capessendi, sequi quoque vellent, s cilius venibant. De Ornatu Oscarum porsonarum veteres nihil nobis tradiderunt. Ε figurarum o Ficoronio supra doscriptarum altera Rpparet, celceamento eas usas esse a socco et cothurno diverso,
Oscis fortasso proprio; altera nudatis pedibus incedit, ita ut pro planipede haberi possit. Altera humili penula tegitur; penes rum usum confirmat etiam Iocus Pomponii Pannuc. apud Νon. penula p. 537, 3:
paenulam tu caput induce, ne te noscat;
amplum palIium, supra gremium collectum alteram involvit. Atellanos togatos etiam prodiisse, eolligi potest a fragmento Pomponii Patruo apud Νon. tutant p. 476, 10:
non erat, quod eo us tremulum famula tutaret toga. Do capito stupidorum abraso, me non do mimorum centunculo ot clava Acirpea iam supra locuti sumus.
Iam quum quae de Atellanis e votorum testimoniis et resi-quiis erui possunt exposuerimus, notionem, ut omnia breviter complectamur, huius dramatum speciei ita definire volumus, ut dicamus: Atellanas fuisse fabulas Latinus o Campania Romam petitas, primum ex tempore a iuventute Romana sine nota po attragoedias insertis variis iocis et dicteriis edit , deindo Pom-
80쪽
ponio Novioquo praeeuntibias litteris compositas et doetas, ita quibus Oscis similibusque personis, ut Macco, Bueooni, Pappo et Dossenno partes fuerint. Hinc poterimus comparations facta Atollanas a similibus fabulis, quaIes Sunt togatas, palliatae, mimi, nullo negotio discerner . IaIn primum id tenendum est, has, quas modo nominari fabulas, nunquam ex temporo editas esso, sed semper fuisse, qui talia dramata componerent, quase histriones docerent. Iam palliatas labesae Graecas originis plerumquo o Menandri, Diphili, ceterorumque nova comoediae scriptorum sabulis in Latinam Iinyam licet magna cum Ileentia convortebantur, ut Prologi Plauti Terentiique probant, itaque
Perionae, Iocus, argumentum, mor η, ornatus Scenicus, Ceter
quo Graeca erant Fabulae togatas forma quidem vix a palliatis disserebant, imultaquo in his o Graecis quoquo mutuatii sunt auctores a Palliata discernebantur tantummodo eo, I quod personas argumentumque Roma peti vorant. Palliatas sal bulas orant Graecas in Romanorum linguam, togalao i uper in Romanorum mores vitamque translatae. Itaque palliatas circa Graecorum, tῬtae urbanorum, Atellanae rusticorum hul miliumque hominum i mores' verses,antur. Iam minius omnium drama um , Mitis Atellanis videtur uinuessisse. Natus enim
rexit in nisi se I α inserior. Siciliaque, itaque iam Origine sua
innis quodammodo dici potest Atellanas sabuIas. Mimi erat,
mores diversissimorum hominum ad vitam foro repraesentur . Fabula quidem et huic dramatum generi erat, ea iumen tam si lex, .ut argumentum nihil nisi vinculam esses, quo personae pauites agentos eoni rentur Mimus enim et dramatum
-- - . MI Cl. O. A. Miser de homicia Romanorum tabulis p. 56 sqq. 21 v conatat hoe inprimis de Afranio, togatarum scriptorum Principe, emaerob. Sat. V, I: isAsranius, togatarum aeriptor, in ea togata, quae Compitalia inseribitur, non inverecunda respondet arguentibus, quod plura sumat aset e Menandro: sumsi, inquit, lateor, ab illo non aOlum modo, sed ut quisque hahuit, conveniret quod mihi, g inque me non pome melius Moere credidi, etiam a Latino. Cf. etiam Horat. Epist. II, 1, 57: isDieitur Afrani toga eonvenisse Μenandro. 218 Est ib. de Trag. et comoed.: is limos ab diuturna imitatione vilium Hriin, et levium personarum.