Diatriba de mutuo, non esse alienationem. Adversus Coprianum quemdam iuris doctorem. Auctore Alexio a Massalia, domino de Sancto Lupo

161쪽

ges,non Iurisprudentium auctoritatem , nec rationem, ad te quicquam attinere fas

sus esses. Quid si testator aliquis haere

dem hac ccnditione instituisset,ut ante dicebamus , ut ne quid ex bonis alienaret' λΑii Coprianus consultus responderet, nec haeredi licere mutuum quicquam dare ZCertum habeo,non ita responsurum esse. Quo modo igitur Hoc modo: Quid ad nos diu te satoris t Non illi opponimus ex Iu- .stiniano , quod iam supra attigimuS , mutuum non comprehedi huiusmodi aliense rionis interdictione, quae vel testamento

vel lege vel pact6 inhibita sit . Quid

. . enim Vir tantus curet Iustinianum , vel

Romanas leges, quas iniusticita accusat' tNe quaere, an vulgum flocci faciat Cum si iis loquutionibus,qui centum Iurisconsillios Romanos uno centusse liceri para' . tus sit. Ait tamen, vulgu intellistenta res mutuo datas non alienari respectu conditionis, qua coloeuti m est ut idem genus restituatur. Sane sapit iste vulgus vel ' supra Coprianum . . Nam haec conditio reddendi quod datum est, sola obstat ne mutuum sit alienatio. Et cum hoc vulgo concinit omnis Iuris prudentium chorus. Sed falsissimum est a quod dicit. conveniri in mutuo u idem s. genus restituatu . Nusquam in ullo chi-

162쪽

rographo aut syngrapha, quorum hodie

exempla e vetustate ultima servata extent, legitur cautum , ut nummi mutuo dati reddantur in eodem genere. Simpliciterita concipiutitur,ut reddi caveantur nummi qui sunt dati. Nam quia reddi solebant in eodem genere , iidem omnino censebatur restitui, ut paullo post pluribus docebimus. Ut probet quod nemo negat

nec nesti. domini hi rei mutuo datς transire ad mutuatartu, rationem hanc adfert, quod res mittuo accepta periculo fiat accipientis, ex Institutis, quibus modis con trahatur obligatio. Quid si res mutuo data non fieret Periculo accipientis , an ist- de sequeretua , dominium eius non tranti re in accipietitem Z In mutuo quod datur

sub nauticis usuris nullam fieri dominii

transationem, ex eo constaret. Non enim

periculum rci mutuo sumptae respicit de- bitorem, sed creditorem . In emphy teusi ubi domiuium aliter de ali nil transit quam in mutuo, totius rei interitus pertinet ad eum qui dedit: si pars pereat, danis no est emphyleutae Adliciebat Salmasius in Praefatione: Qui mutuum accipit, debitor dicitur: si autem debet Uui accepit, non id ab alienatum in ab eo qui Adit. Respondere se dicit Coprianus, negrindo consequela

163쪽

16a DIATRIBA tiam. Repono pro Salmasio, non post eam negari, nisi ab illo qui neget,communem sensum δc rationem ad te pertinere, utpote utraque Vacuus. Qui quacunque ex causa aliquid debet, ac debitor eius dicitur, id quod debet, non esse suum,sed illius cui debetur , non minus ratio communis intelligentiae suadet,quam iurisprudentium evincit auctoritas. Ulpianus scribit leg. XLIX. D. de verboru significatione, in bonis nostris computari non solum' quae dominii nostri sunt , sed etiam iisdem adnumerari actiones, petitiones, ω persequutiones. Quod in alicuius bonis est, id ab eo alienatum non censeturi nec ad eum perti nere qui debet, sed ad eum cui petitio aut repetitio eius ex conventione aut alia iusta causa competit'. Haesisset hic alius: Sed Σκιων μυηγορος, logica sua instructus iuridi-,ca, eiuS Ope evasionem hic quoq; sibi pro- . curavit, ingenio tali dignam . Dicitur, 'inquit, debitor non respectu rei mutuo accepM, sed intuitu rei promissae eius m generis. ACcipiamus quod dat. Non potuit melius. Pro caetera sua iuris inicitia, & hanc responsionem nobis admensus est, non raso imperitiae modio, sed bene cumulato. Si debitor ex causa mutui non obligatur re

164쪽

D h M u T u o. Isis erit differentia inter obligationem quae recontrahitur, δc quae verbis. Nam in ista obligatur non ratione rei datae qui aliquid promittit, sed promissae. Deinde

si is qui mutuo rem accepit, in id tantum quod promisit, non rei acceptae respectu, se debitore constitueret, nihil omnino referret ad mutui obligationem contrahenda quid quis'; promitteret in vicem rei acceptae. Pro pecunia aliquis posset promittere non eius de generis nummos, sed trici- cum aut vinum, aliamve quamlibet spe ciem . Atqui non est mutuum, ita exigente hoc eius natura & finitione, nisi res reddatur in eodem genere. Postremo

falsissimum est quod hic adstruit Larvaiud ensor,in mutui cautionibus promitti ex Conventione rem eiusdem gelaeris. Eo si

dem nummos qui dati essent promittebat reddi debithr in chirographis δί syngraphis, sicut olim concipi solebant, tam apud Graecos quam apud RomanOS. Exemplum chirographi extat in leg. 'YL 1. D. de usuris : Istescripsi me accepisse, γ accepi ab isto mutuos γ numeratos dece quos ei red-Si Kalendis istis proximis, custiis usuris placitis . internos.Item cautionis interposita stipulatione, in leg. Lecta, D. de rebus credi tis: Lucim Tit feri ι me accepisse a Publio l a . Min

165쪽

16 D i A Τ R r B A .evio quindecim millia sestertium mutua , numerata mihi de domo , in haec quindecim millia proba retro duri Kalen, futuris sipula tus est Mae,rius , spopondi ego Lucius Titius. Vides, eos ipsos nummos caveri reddendos,& illa ipsa quindecim milliai no in alia . Hos nummos , quos accepi, reddam. Haec quindecim millia, quae mihi mutua δε-ta sunt , retro dari a me promitto . Nec aliter nunc apud nos moris est formari eas securitates & cautiones debitorum chirographarias , quas schedulas vocamus. Ille fateor,me accepisse ab isto centum libras Turonenses , ques ei promitto me redditurum festi paschatis. Ubi dies non est praestitutus,pQ-nitur , ad ipsius ruoluntatem ω discretionem. Apud Theophilum lib. i i I. Tit. de litterarum obligatione, exemplum refertuita huiusmodi chirographi : ἐδιωειμάμ- ἐγιὰ

τοαντα ευοφύλω. Mutuatus jum hodierno die ab illo tot numismata haeci a debeo. E isi autem non iidem nummi in specie redduntur , quia accipiuntur ad hoc' ut consumantur, tamen quia in eodem genere solent reddi, id tantundem valet ac si illi ipsi qui dati sunt restituantur . Idcirco enim non datur permutatio nummorum eiusdem generis, ut Philip- peo-

166쪽

peorum cum Philippeis, aut Daricorun i cum Dari cis eiusdem ponderis , quia go 'Dενὶ το δάφορον, suos potius habere quam

alienos eadem forma percussos & ἰας SI in eodem numero. Non obliga batur quidem in eandem speciem debitor

ex mutuo, quia non poterat eamdem reddere, sed in idem genus, non tamen in id quod promitteret, neque respectu tei tantum promissae, reus tenebatur, sed acceptae . Non enim , ut iam vidimus, aliud promittebat se redditurum quam quod accepisset, quamvis in eodem genere reddere illud debere . In summa, oportet 'imperitum iuris esse qui dicat, in mutuo non ex re data obligari debitorem, sed expromissa. Quod locum habet tantum in obligationibus quae verbiS contrahuntu . Aliud hoc erat salmasii argu mentum : menum aes vocatur quamdiu manet apud eum qui accepit. Cum igitur aes a-simum illud ei sit, quo utitur, non suum esse, ac proinde nullum eius abalienationem .a domino

factum intestigi, patet. Iam audia us qua machina istud propugnaculum demoliri

atque diruere laboret Coprianus docto . Pro responsione vibrat,in, sui Anutuum accepit, non uti eo tanquam aere alieno, siquidem in eum dominium transeatum est, dicitur tamen

167쪽

166 DIATRIBA debere aes alienum quatenus ad idem genus resi . tuendum obligatus vi. En, noster esto. Laudo te. Iam incipis vir esse , & verus, &lcgicus :tori aes qι ad idem genus restituendum tenetur : nihil aliud a te exigimus. Sed scias, hoc ipsissesse impedimento ne mutuum sit aliena tio, quandoquidem alienum aes habere dicitur qui ad idem genus reddendum obligatus est. At utitur tanquam suo. Certe,&Qui agrum aut domum conduxit, utitu

Verum est, quia non potest aliter uti. Nihilominus tamen alienum est quo utitu

quod habet: quod accepit , quia ea leg

& conditione accepit, ut redderet . Ne mo fraudator vocatur nisi qui alienum intervertit, aut retinet, ac negat se reddi'turum . Et dicitur qui debitum inficiatu. Ergo alienum est quod retinet & abnegat . Hinc qui fraudandi animo & non reddendi quod mutuum acceperunt, eo Riuntur, dicuntur Graecis movνομ γν εινα , cum sit ἁλοτρυιον. Cebes in . Tabula de improbis trapezitis. ἐ

quod fateris, alienum dici dehi

d. mutuum accepit, quatenus

168쪽

- DE Mu TUO. Ic Lacritum de huiusmodi fraudatoribus,&inficiatoribus debiti, dicit, eos uti alienis pecuniis , tanquam suis, non sollicitos de syngrapha qua se promiserant eas . restitu-t OS. Του--:ς ουδὲ, ἐμε ri MGφης ταυτης , ἀλαὶ τοῖς γρήαααν ε'

άνθ ωαπι. Et hi quidem statim a principiopa, vi fecerunt i iam ungrapham, sed nos; specu niis utebantur tanquamsisgae essent, ita male sicismifflisse , ω iniusti homines. Addebat dc illud Salmasius: iti in mutuo λυ domnno qui dat alienaretur, isti acquireretur qui accepit, usuras pro ea pendi nusta ratiopermitteret. Remo enim prosuo dat usum, nec pensiones.sed pro alieno . Negat Coprianus conser -quentiam esse ullius ponderis. Quantum sit ponderis in tali cerebro, ratio quam subiicit, statim prodet'. 'm usura , inquit , non debetstr ex causa mutui , sed ex no-ὶ ο c tractu sipulationis, qua creditor ins sipulaturpro usus potius abusu rei alienatae, sub conditione eiusdem generis reddendi . Papae. Papiniannm in auditorio suo pronuntiare credas, ut hic Coprianus doctor responde Si usurae non debebantur ex causa mutui, sed ex novo contractu stipulatio nis, quilibet poterat siue mutuo usuras si

169쪽

168 DIATRIBAbi stipulari. Sic enim mos erat pen stipulationem sibi debitorem constituere. Dein

aureos dare promittist Promitto.Spondes Dorio. Ita ergo & ' usuras non nemo potuisse in stipulatum deducere, nulla ex mutuo, dato causa praecedente, Decem aureos usurarum uomine solvere promittis: Promitto Quis unquam vidit, audivit, legit, aut meminit, usuras promissas vel in stipulationem . deductas,nisi ex causa mutui Z Nam si omnino debet praecedere mutuum pro quo

usuras qui illud dedit stipulatur, si has sti

pulari aliter non licet , nisi pro pecunia aut alia re quae prius mutuo data sit, ita pro mutuo certum est illas praestari, ut pensio pro domo locata solvituta, . Sed & ipse Coprianus dod hor hoc in loco scribit, creditorem usuras stipulisi pro αβ , seu potias . abusu rei alienatae. Si pro usu rei quae madi l

tuo data est, aut, ut videtur Coprianis, alienata, stipulatur usuras Ceeditor, omnino propter illam rem quae data est, usuras in stipulationem oportet deduci. Ergo mutui datio causam praebet huic stipulationi qua usurae promittuntur c debitore. Ergo ex causa mutui descendit usura- rum stipulatio, quia nisi mutuum .sit, non licet eas stipulari. Ex causa mutui descen

i debat usurarum stipulatio, at ex stipulatio-

170쪽

- D, E Mu Tuo. I 69 ne earum petitio. Iure enim Romano nudum pactum non pariebat actionem. Mu- tuum quidem ipsum quia re & traditione contrahebatur , etiam citra stipulationem. debebatur, quia non nudum pactu existi- mabatur, cui traditio rei, ut in mutuo, causam & titulum daba r. At usuras non

aliter legibus Romanis pexere & exigere licuit nisi stipulatione interposita promisisas. Ex nudo quippe pacto nullam actionem ad eas petendas habuisset credito . Si alia pacta quae vocabantur nuda, solebant adiecta stipulatione firmari, ut actionem parere possent'. Quod ex stipulato igitur iure civili Quiritium debebantur usurae,hoc non facit, ut consequentia argumenti Salmasiani nullius sit ponderis, qua dixit, usuras pendi I nemine pro resia, sed pro aliena. Nec obstat quod opposuit Thesium ἀν-θε 'ς iuratus, ex noVO contractu deberi usuras. Etsi enim ex stipulatione debeantur , deberi tamen cas pro mutuo & propter mutuum , certum est, id est, .pro re mutuo data, quae causam stipulationi alias inutili futurae de dit'. Ergo hoc quaeritur, an mutuum illud pro quo usuras stipulari licet, & ex stipulatu exigere, alienum illi sit qui acceptra an proprium , . Si proprium est illi

l ue qui