Ioh. Laur. a Mosheim Elementa theologiae dogmaticae, in academicis quondam praelectionibus proposita et demonstrata ... Volumen primum .secundum Volumen primum prolegomena, theologiam anthropologiam continens

51쪽

dogma, quod ex sola reuelatione inte, ligitur et cognoscitur. Illa autem dogmata, quae ex sola constant reuelatione, non sunt omnia eiusdem naturaebet generis. Et idcirco mysteria iterum diu duntur in mysteria primi ordinis, et in mysteria secundi ordinis. Primi ordinis inusteria sunt dogmata reuelata, quorum modus, siue interior ratio, captum humanae mentis excedit. Muteria se undidrdinis sunt dogmata reuelata,' quorum

modum et interiorem rationem mens humana etiam cognoscere et assequi

ci Quae de diuisi me partium Theologiae dogmati- eae a nobis dicta sunt, ea nunc uberius declaranda sunt. Exponemus itaque utramque diuisionem in pii. ros et mixtos: anticulos, illamqde sic e3plicabimps, ut ratio eius facile ad reat. . Prima diuisito oritur ex duplici principio cogni-

tionis. Respectu principii sunt nempe articuli vel puri

ves mixti. Articalas purus est dogma, quod unum tantum principium, reuelationem nempe, habet. Amtieulus mixtu duplex habet principium, rationem et reuelationem. Puri articuli etiam stilo biblico nomi Dantur mysteria. De hoc vocabulo aliquid nuue di

52쪽

aendum erit. Vocabulum mysterii Apostoli ex saeris gentium una cum aliis vocibus sumserunt et ad relingionem christianam transtulerunt. Λ Graecis vero

Romanis adhibebatur de cultu quodam secreto Deo

rum. Cultus enim Deorum apud Graecos et Roma nos diuidebatur in cultum arcanum vel secretum, etia cultum publicum. Ille cultus secretior a Romanitri Graecis vocanatur mysterium. Per mysterium imque intelliguntur ritus secreti et sacri, seu ea mon iae, ad quos nulli admittebantur, nisi qui rite pro'hati essent, icteoque testimonia haberent, num tacer

possent; nolebant enim cultum illum secretum populo manifestari. Hoc ergo vocabulum transtulerunt Ap stoli in religionem christianam. Ratio, quare hi artimessii niysteria sint appellati, facile adparet. Inter donimata reuelata et caerimonias illas cognatio quaedam Intercedit. Apud Graecos et Romanos fecisti .illi ritu non nisi abjeiusmodi hominibus, qui eis intereran re quibus detegebantur, cognosci poterant; pari rati , se dogmata multa religionis christianae numquam nobis suissent cognita, nisi supremum numen illat nubisi

Illa doemata reuelata, quae mysteria appellam tur, non unius sunt Teneris. vox mysterii in dupliari sensu ponitur. sensu latiori et arctiori, yel stricto. Sensu latiori omnia dogmata mysteria 'ocantur, quae sola reuelatione intelliguntur. Ponitur' vero hoc .cabulum et in stera scriptura et in libris Theolo

53쪽

gorum etiam lensu arctini, id quo D attendendum ea ne illos male intelligamus, qui de mysteriis loquum: eur sensu strictiori est dogma reuelatum, tax quo aliquid es/ quod captum mentis nostrae supevat, ea quod non totam cogno cere pupuviar. Hinc mysteria eommode distribuni rur in n ystois primi ordinis et mystoria secui ut ominis. M serium primi. Ordinis est dogma, cuius modus er ratio a nobis coguoici non potest, i quamuis clare reuelatum sit. Si ergo quid mysterium primi ordinis i dicimus I eius ex utentiam ratio sibii relicta nescit, I possibilitatem speeifi- eam. 1eu modum non comprehendit mens nostra. Huius generis multa sunt in religione abiistiana. In eiusmodi musterio creo aliquid clarum. aliquid obicum rum est. Dicunt alii, mysterium priini crdinis effedogma, de cuius quidem existentia certi simus, iudiensus modus nos fugiat. . .Sed haec definitio plandi eum nostra congrnit. Unum idemque erit, sit dicam.

quod ex ratione demonstraria equit, vel cuius modis. nobis non constat. iMystcria ergo terimi ordinis habent qnldemui euidentiam m4 1ed. ab non euidentiam modi. Dabimus exempla: Sumamus dogm' de tribus ih diuinitii η per jλ, i quod mysterium . est primi oldinis. . Clare. quidem id ut 6. scriptnr rex ςlari

54쪽

ET INDOLE THEOLOGIAE. 7'.

Em est, sed internus modus non plane nobis constat rDoma hoc habet quidem euidentiam tei. Distit nempei sacra scriptura, triplieem in Deo esse distin tionem .l: hane tamen non impedire, quo minus una sit diuinxΤessentia, et has personas dignitate, potdiaria etc. sibi aequales esse. At hoc dogma non habet euidentiam inaedi. Νon enim plene comprehendere possumus, , quemadmodum in una essentia diuina triplex tamen si distinctio. Modus itaque captum nostrum supe- , rat. Dabo aliuos exemplum: Ieius Christus et Deus . et homo est. Haee propositio continet' mysterium t primi ordinis, habet nimirum euidentiam rei, sed .. 20n modi. Quam primum hanc propositionem audimus, eam intelligimus, , Scimus statim, quid ille κdicere velit, qui Iesum Deum et hominem dicit. Astimodum non intelligimus nec eomprehendimus, quo-n modo Deus et homo in uno subiecto esse possinia, Iam adparet, quid per mysterium primi ordini in-

triligatur: dogmsti nimirum est; quod non habet euidentiam modi. Usterium secunia ordinis est dogma

reuelatum, quod non aliunde quidqm quam, ex 'revelatione innotescit, iat postquam Teuelatum est, Rallam habet obscuritatem nequς rei , neque modi. ,

Meet striptura, ese angelos, alios nos, aliosios. Non potuissemus hoc dogma scire, nisi Deustobis manifestasset. Sed, postquam hoc dogma r velatum est, nihil in hoe dogmate est; quod ratione aera ncipere non valeamus. . Concipere possim

55쪽

mus spiritum sine corpore: spiritum alium propen .sonem habere potuisse ad bonum, alium ad malum, adeoque Deum offendere potuisse, ideoque poenas dare.. Nysteria itaque secundi Ordinis eiusmodi sunt dogm ea. quae ex reuelatione sola Possum cognosci, at, . pomquam reuelata sunt, nihil habent, quod non intelli

Ostendemus, PAvLLVΜ hoc duplici sensu v ' estulo mysterii usum esse, ita, ut in aliis locis naD sterium primi in alio mysterium secundi ordinis intellitatur: Maximum, inquit PAVI. LVS, est omniam insterium: Deus adparuit in carne, I. TIΜ. III, I6. v AvLLus hic nominat incarnationem msterium. Mysterium hoc loco vocat hanc propositionem :. Deva'. hominem tecum copulavit. Scimus, quid sit Deus, quid caro, et quid sit adparuit, sed quo modo Densearnem secum conjunxerit , ingenium et intellectum nostrum fugit. Videmus itaque, hoc dogma de in- icarnatione, in quo euidentia rei sed non modi b, auu AvLLo mysterium adpellari. Hoc contra eos ob struandum est j qui, quemadmodum TOLANDVS.

statuunt, mysterium nullum primi ordinis in lacra sobptura deprehendi, qua de te ille scripsit singularem: ' librum: Chrisiana disciplina sterii expers ' . PAVL

56쪽

l. Vs vero etiam dogmat33 -quae secundi ordinis my- steria sunt, mysteria Vocat. Ita ROΜ. XVI, as. UO-eationem gentium mysterium numinat. Pronositi', quae mysterium est: Ethniel ad Euangelium vocari' debent. Hoc dogma non nisi ex reuelatione a Iudaei cognosci poterat; postquam antem reuelatum est, plene a nobis cognoscitur Haec propositio habet euidentiam rei et modi. Constat' ergo distinctionem nostram in mysteria primi et seeundi ordinis , in mysteria sensis

latiori et strictiori sumta, suum habere sundamentum. De mysteriis plimi ordinis Theologi hanc habent proinpositionem: a steria non sunt contra rationem, i. eo primis rationis veritatibus repugnare nequeunt; at sunt tamen supra rationem, i. e. cum primis rationis Mearitatibus connecti atque ex illis demonstrari nequeunt. Prima propositio sic demonstratur. t Deus secum ipse dissentire nequit i at hoc fieret, si mysteria cum Prin rationis veritatibus pugnarent; nam et hae a Deo fluunt. Ergo mysteria cum primis rationis veritatibus pugnar non possunt, 'uia hae Veritates aeque diuinae sunt i. i a. -

Nune distinctionem articulorum in *rticulosi sun

damentales et non fundam tales dilucidabimus. .

57쪽

christianae hoc est: Ierus Nazarenus est Alius Dei et Onicus redemtor generis hu-. Mani, I. Cor. III, II. Quidquid igitur.

cum hac propositione necessarium habet. ReXUm, nec modo necessarium , sedi

etiam immediatum, id dicitur dogma Mseu articulus fundamentalis: quidquid .

Vero non habet necessarium et imme-t diatum cum hac propositione MXum,iid dicitur non sundamentale. Fundamenm tales autem articuli diuiduntur, iterunt in

primarios et secundarios. Quidquid a

fundamento fidei . vel supponitur. Vel fundamentum fidei necessario et 'immeis . diate sequitur id est articulus fidei fundamentalis prisarius; quidquid vero per Eoi clusionem ex primariis articulis fun-Jdamentalibus derivatur, id nominatu articulasfundamentalissecundarius Quidquid vero ex articulo fundamentali se- . Cundario iterum per ratiocinationem et conclusionem elicitur, id nominatur dogma non fundamentale, siuς articula non fundamentalis. De notis et Charasteribus articulorum sundamentalium et

58쪽

non fundamentalium acerrime intestΤheologos disputatur. At haec tota lis ditatuitur et dirimitur, quamdiu theo- retice tantum et in abstrasto diiudicatui a Nam omnes Theologi puriores in eo consentiunt, id in Τheologia fundamentale esse, sene quo vera in Iesum Chri-istum fides' non potest salua, et id nofflandamentale, sine quo illa fides salua de incolumis perstare potest. Verum cadem controuersia multas habet dissicultates, quum ad applicationem et Praxin Ventum est propter ingeniorum mirificam Varietatem et adfectuum humanorum intemperantiam. Maxime illud minus facile potest dirimi atque constitui, quod respectu hominum fundamentale Vel non. fundamentale est, quia id, quod Vni fundamentale est, alteri rudiori atque mala, educato et instituto non fundamental

Quando partes Theologiae dogmaticae, quae aria deuii nominari solent. ratione ponderis sub considerantur, diuiduntur in articulos iundamentales et non fundamentale Quinam vero articuli ad articulos sun- damentales et quinam ad Mon fundamentales ros rendi

59쪽

fuit, hac de re multae sunt quaestiones motae, quaa ex disputationiblis nostris cum Reformatis et Catholicis ortae sunt. Quicumque illos nobis reconciliare volunt, dicunt, uorum errores non esse fundamentales. Alii vero dicebant, eos disse ire circa fundamentum fidei. Hinc magnae lites ortae sunt. Definiendum ipfis erat

prius fundamentum fidei, de quo agitur multos librosae disputationss habemus. Res in se et simplicitet conlideraly non adeo difficilis est. Abstracte facile

doceri potest, quid sit articulus iundamentalis, sed in dplicatione multum in hac re est difficultatis. Expli-eabimus I hanc diuisionem 2 hac de controuersia . quam illa mouit, paullo vherius dicemus. Haec diuisio intelligi non potest, nisi explicauerimus, quid sit sun

damentum fidei. Fundamento significatur proprie moles illa, cui domus quaedam innititur. Sensu figurato fundamentum scientiae alicuius dicitur illa enunciatio, ad quam omnes propositiones scientiae alicuius tam quam ad hasin suam reseruntur. Quemadmodum igitur de fundamento religionis et fidei nobis dicendum est, inrcumspicere debemus, qualis illa sit propositio religionis reuelatae, ad quam Omnes propositiones ceterae tamquam ad hasia reseruntur, sine qua omnes aliae propositiones stare non possunt. Solent Τheologii vero

. . .

Obseruare, vocem Jundamenti in diuinis libris duplici modo adhiberi, interdum de ipso Christo, interdum. etiam de propositione quadam intelligi, in qua religio innititur. . Distinguunt itaquq Theologi inter fundamin

60쪽

itim fidei personale, reale, lubstantiale et inter sundamentum dogmaticum. Per fundamentum si dei perso-

uale intelligitur lesus Christus: per fundamen um. Vero dogmaticum illud dogma, per quod omnes reliquae Ue- iritates theologicae sustentantur. Haec distinctii, in funis damentum fidei personale et dogmaticum potest tolerari, Teuera verω nullam habet utilitatem. De sundamento fidei personali in tertia parte laboris nostii satis dicetur. Nunc nobis agendum est de fundamento dogmatico P ΛULLVs I. COR. III, II. propositionum hanc, per quam reliquae veritates Theologicae iustentantur, clare eloquitur. Fundamentum , dicit, aliud nemo ponere

p otes praeter postum fundamentum illud : hoc es Iesus .

christus. In hac propositione eit ellipsis; addendum uimirum est verbum εὐι. subiectum est praedicatum Xρινος, copula omissa est Verbum ει ι. Sunsus verborum Apostoli paullo obscurior est, quia ideas nonnullas in mente retinuit, quaS attentus lectVr facile ex antecedentibus supplere poterat. Nemo, inquit, aliud fundamentum, lci l. domus Dei, seu aliam religiovis et ecelesiae, quam Christus condidit. Veritatem primariam, cui reliquae superstriiantur, po re, seu pro dogmate primario declarare Potest, praeter positum, supple a me,

hoc est, quam illud, cui ego Corinthi ecclesiana Christi iuperaedificaui, quod est: Iesus est iste risus, hoc est.

Iesus est ille Messias, quem Deus per Vates veteris testamenti promisit. Senius itaque propositiouis talisin: Iesus N arenus est Dei filius, et totius generia