장음표시 사용
251쪽
- , Yrila ba e si. salutem hanc ri- aute loqua stum exponit.Chrychom 3 α. Chrito P mi' ' n & veritatem etiam Euangelicam, di domata aliqua si quae vera gentes habuerunt, interpretatur: sed legitimus sensus is est, ut et Christum salutis au-oorem,& Euangelicam doctrinam,et legem,& promissiones, ex ipsis esse dicantur,quia omnia haec ipsa sint praed icta, ipsis sunt promissa,& per eum, qui ex eo. rum venit came, impleta. Quod autem se Christus adorantibus coniungat: nouest cur Arrianus sec6tra nos aliquid hahere existimet: Si enim ut homo mortuus est,ut homo etiam orauit: ita simia ij ter uti homo flammet adorauit diui uitatem. Late hoe Cyril .lib. 2.e. 92.prosequitur. Hoc ex loco Arriani filium minorem Patre probabant, ut refert idem Cyril. Sc Amtali. 1.de fide. ca. 3. sed hic locus aperth ostendit sermonem esse de stio. ratione humanitatis: nam,inquit, Nos adoramus I nemphnos Iudaei rat Christus secundum sola earnem Iudaeus erat, non secundum diuinitatem.addit Ambri in sequentibus verbis non esse dictum . adorabimus, sed L Adorabunt,d vise ab hae adoratione, quatenus Deus est, e eludat: quod etiam lib. s.-sde e. 3. --rat idem Ambrosus.
Sed venit hora, ct nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu, A veritate. ECUM MENTARIVS.2r Titio respondet Dominus, N exponit qualis sit ista adoratio sutura:
I quae erit remotis illius montis templi Hierosolymitani cultibus. Elt auteni illa particula, sSed, J diuersitatis: quasi diceret: Non adorabitis in monte hoc,nec Hierosolymis, sed adoratio erit in Spiritu, do veritate. hic est contextus, Cum autem prius dixerit, fVeniet hora, J tamen non expresserit, an proxima haecora, distans, & longinquaesis, repetit idem verbum , N adiunxit, L Nunc est, I ac ii dicat, dixi, Veniet hora, nunc autem addo iam est haecliora. paulatim enim procedit reuelare mysteria: O pr denter non addidit tunc illud , t Et nunc est, J ne Samaritana audiens mo iis cultum mouendum,tiirbiu etiar nimis, propterea suturo usus est tempo re: at nunc d vera adoratione loquens, addit, Nunc est, J utrunque tamen verbum, suenit,J 8c illud, & hoc, in Graeco pr sens est, s Venit, J sed
quod saepo suturi vim habet. orie. ho m. 33. dat causam quan cum,cur adda- Ftur, sEt nunc est, I & non prius additum fuit, potius tamen ad sensum spuitualem, quam ad literalem pertinet. Attender verbum, fueri, Jinquit, ad ratores adorabunt,)insinuat multos adhuc adoratores remansuros, qui post si christi aduentum non sic adorabunt, tam ex Iudaeis, quam ex Gentibus ri men non erunt neque hi,neque illi veriadoratores: sed,ij solum qui in spiritu,& veritate adorabunt.Iudai ergo,qui olim veri adoratores erant, sacrifiacijs,& oblationibus,&cerem ijs a Deo institutis, adhuc in eis perseueraates post Christi aduentum,non veri, sed salsi, & impiu sunt adoratores. si sis super est explicare, quae sit haec adoratio, quae sutura nunc dicitur in Spi- itu . de rim,re veritate. Si autem contextum obseruamus, duo lisc opponuntur duo ab A. nempe aderationi Samaritanorum, & adorationi Iulaeorum: nam' dicitur: s Nec in monte hoc, nec Hierosolymis adorabitis, sed in spiritu de veritate:J quasi haec duo, duobus illis opponata ex sensu igitur illorum, explicatio horum dependet. Adoratio in primis Samaritanorum erat in salsitate,de ignorantia : adorabant enim, quod nescicbant, quia de Deo non ro
252쪽
A c e sentiebanuerit ergo adoratio opposita, quae est in veritate, trando rectE, re verὸ de Deo sentientcs adoramus. Iudari autern adorantes quod sciebant, in veritate adorabant, & adoratio erat eorum in rebus corporalibus, quae erant umbrae, & figurae suturorum. Omnia enim illa animalium sacrificia. ceremoniae, & ritus,instituta erant a Deo, & data ;llis, tanquam futuro uni fgi irae, de signa: tale suit templum illud, & omnis culius illorum exterior iErit ergo opposita adoratio, quae non in corporalibus figuris, & umbi is si tutorum fit, scd in spiritu, id cit, in Spiritu saneti gratia, fide, charitate,&actibus, ac operibus ex his procedentibus: N haec est adoratio in spiritu, quando non corporeas res, umbras, & figuras offerimus, nec in his sertam iis D co, sed in actibus virtutum, qui ex Qiritus sancti gratia procedunt E hac est adoratio F uangelica, quod in annotatione sequenti fusius explici bitur. Ista expositio est Ambroj j lib. 3. de Spiritu sancto cap. 12.5 Cyrall. lib. a. cap. 93. spiritum enim contra figuras, O veritatem contra salsa dogmata distinguis: de eandem Hilar. tenet libi. Trini. Ambro. tamen magis eam exrlicat, ta probat.
II Alluntur hoc loco nostra tempestate I Heretici, ut&olim salii sint. In primis recentiores, quia adorandus DeusMi spiritu est, ideo omnes eeremonias , S. rinis Ecclesia stuostollunt & Gla c6scientiae munditia, adorati dum Deum existimant : caeterum errant grauiter,ndintelligentes quid per spuitum hoc in loco sit intelligendum. Nam ipsi abs tu
spiritum interpretantur, uti corpore distinguitur, de actum animae tantum.
spiriti dein significat: si auten, haec est adoratio in Spiritu , certe quando P his ad Ephec 3. adorabat dicens; Huius V rei gratia genua secto ad Patrem, in Spiritu non adorabat: genuumentiri sexto corporis est, nonanim : nec etiam ad
ratio erat in Spiritu illa Petri Act. R. quando submittens quoq; genua orauit: nec illa consessio erit in Spiritu de qua dicitur Roto io Ore consessio fit ad salutem: nec erat illa manuum impositio, an Spiritu sancto Act. 3. ubi dicitur;Irim ni bant manus super illos, oc accipie- t spiritum sanctumec praedicatio Pauli erat in spiritu,quia corporea res erat. Non igitur adoratio in spiritu exeludit actus corporis: nam I.Cor. I . Ope rationes Spiritus varias distinguit Paulus, quae corporeae sunt: ut interpretatio sermoniana, opera virtutum, genera lin- uarum, gratia sanitatum.& ad Rom. ia.
Mue nuructerium in nuciar uio, qui docet in Octri na, qui exhortatur in exalbrtatione, qui tribuit in simplicitate, de
multa alia ibi numerata. i. Cor. q. Plaulam Spiritu, psallam mente: quae omnia in Spiritu sunt, & fiunt, εἰ multa corporalia opera Paulus ex habuit in Evange- Jlio praedicando, de quibus dicit ad O. 1 . stix e si mihi De cui seruio in Spiritu meo in Evangeli γ. Concludamus ergo non excludi opera a terna per ador rionem Spiritus,quando ea Dpr, & pr. cedunt ex interiori Spiritu, fide, dilectione,& gratia. Eleemosyna ergo, per Urianatio,ieiunium, S reliqua, quae ex ne dilectione, poenitentia procedunt, ii
spiritu sunt,& in Spiritu adoramus. . di seruimus Deo, quando hae se sacι-
Iudaeus olim etiam seruiebat rospit' his, uado ex fide, si gratia, & dilectione similia faciebat operamec hac adoratio ablata, 1sed perfecta est in Euan elio, iperfeci ior fides, copiosior graria, maiora dilectionis argumeta sunt sic Prophetae,& multi iusti adorarunt, & serui erue . tunc Deo. Quandam auic in adorati nem Iudaeus particularem habebat, a Deo illi ad tempus datam: nempe sacri Mia quaedam animalium,3ἰ cetremoniaν 'quassam exteriores,nc quidem data, re, stituta, qtias iactus exteriores,ex interiori virtute procedentes, sed ut ei sent agna, di figurae futurorum mysterio ruita:
non enim Deus iussit illi populo, vis cerct holocausta, o uialaias, S exterascere.
253쪽
A Q tmolis, itan ea fidei, dilectioni, At
interioratiri uirtutum a sassent:quam-
. nis, qui ea fide,&dilectione exhibuis sentirem,& in Spiritu sacere dicti fit csent,sed ut essent figurae eorum, quae per Christum futura erant, & in hoe Iudaeoram cultus a Gentium cultu d i gerebat iNon enim gentes, illa holocausta & ritus iaciebant quasi fiiturorum signa, sed Quia grata Diis sitis existimabant. I saeus non se habuit a Deo mandatum nee enim illa a Deo instituta sint, quia placerent in se,sed ut figura eoru, quet ei acebant: quibus aduenientibus illa cessariit. Nee erat adoratio in figuris corporeis,& materialibus videlicet in animalibu in templo illico unico, in toto cae-
remonij xlite omnia abstulit Euangeliu,
, manetque adoratio in spiritu, non init.' v lis figuris corporeis. Quod si in Euangelio sitne opera exteriora, sint & caeremoniae aliquae,non sunt quasi figura, nec ea sunt,ut in figuris Deu colamus, sed quatenus sani actus quidam exteriores imterioris fidei, dilectionis, e terarum due virtutum. Genua ergo flectimus quia clus est interioris humilitatis, eastiga- mus corpus eum Paulo ieiuni js,& flagellis, quia actus sent poenitentiae spiritua litivi enim pecunia, quae datur Irauperi, exterior res est: tamen ipsus eracatio est in spiritu, quia ex misericordia procedit;sic etiam exteriora sent multa,e quae opera virtutis interioris exerce mus, S ad Spiritum propterea reserun- tur. Caeremoniis etiam utimur, quia a ctus sint reuerentiae erga Deum, atque . . etiam ad excitandam mentis deuotione, εt ad rerum spiritualis, quas tractamus, aliquam expressionem ordinantur. haec enim omnia,ad Spiritum pertinent.Sed de caeremoniis sura tractare instituti nostri praesentis non est.Multum erso errant haeretici non intelligentes quid sit in spiritu operari,seruire dorare; & coi. svndunt Iudaicam illam adorationem ita ido cum ea, quκ est ex Spiritu, non disti
Quantum ad literam attinet Hebrairmus est,adorare in spiritu; na solet Hobraeus apponere praepositionem esiectino casui, percutiam in gladio, vivit ho -
m in pane,idest,stadio percutiam. p
ne vivit; te adorare in veritate,adorare D , in spiritu,id est spiritu,at veritate. Hoc aute est,recte,& vere sentientes de Deo ea facere, quae ex diuina Spiritus sancti ratia,& dilectione procedat Neq; abae adoratione remouentur sacramenta
nostra,& sacrificium, sed umbrae, εc figu.rae illet corporeae; maximε eum nostra sacramenta causae sint,& instrumenta Spiritus sancti, ad 'piritum hunc, dc gra Aeonserendam; sacrificium vero noli rumnon umbram, non figuram, sed ipsam in severitatem habet. Ex hac vera expositione eonvincitur etiam aliorum haeresis,quet non solii nostris temporibus, sed etiam olim viguit.
Massiliani enim eam habuerunt, ut refert Augu. in sermone coni. Arrianos, de
Donati istas, di meminit idem Aug. Epic O. ad Bonifacium. Vsum enim templo- arum negabant, quia dictum eis; f Nee in
monte noc adorabitis, nec Hieroilymis. JErrabant autem illi locum non intelligentes. his enim verbis Dominus significare voluit, ritum illum, de cultu in falsitate,& figuris cessaturum, nec adorationem esse restringendam ad unum i cum determinatum, quale templum, rimons ille erat; sed di eundendum per i tum orbem,& quod sigurae illae finem habituri essent, Sc ita est. Nos enim non habemus templa, ut fisuram suturi,sicut Iudaei, sed ut locum decentem, εἰ honorificum , in quem conueniat multitudo, de ut oportet, ministeria diuina peragantur; quae prosecto summa cum reuerentia diractanda sunt, dc non ubique locorum;
neq; etiam habemus templa ut Samaritani, existimantes Deum loco circumscribi,& determinari,qui ubique est, sed uti diximus, ut locum Deo dicatum, in quo reuerenter diuina tractantur mysteria, quae in spiritu fiunt, quavis exteriora sint. Cum enim simus homines, loco, ociapore conclusi, indigemus, ut modo nostro Deo serviamus, iocis sc temporibus determinatis . SanE si templa non essent diuinae voluntati consormia, no ita acriter Paulus i. Cor. i i. reprehenderet eos,
ut minus decenter in eis operabantur. icens, Nunquid domos non habetis ad manducandum, aut Ecclesiam Dei contemnitis λ Cessau it e reo templum illud
254쪽
vnicum&determinatum, figura divin-bra futurorum,& propterea rei rictio illa ablata est, sed non prohibita limi temota , ut loca, in quibus diu his mysteria decenter, & reuerenter tractentur,&Propterea multa in toto orbe sunt, ubi cultus verus Dei est: & hac ratione etiapost Christi ascensum, Petrus, & Ioan .
nes Acto. I. ascenderunt in templum ad horam orationis nonam. Extitit,&a ha haeresis antiqua circa eadem verba , de qua sequenti annotatione dissere dum. est.
viuerta 'λ Vamuis, quae in commentario ea
. .... id possitio allata est, sit vera, Sc legiti-
auuiut. ma tamen ut rectius intelligatur, & di, scutiatur, Patrum antiquorum alias ex-B positiones referre oportet . nam ex eis
etiam quantum Haeretici nostri rem p ri , quos in praecedenti annotatione impugnauimus,decipiantur,niani festius apparebit. Primo loco Athanasius epist.ad Ser pionem ; Quod Spiratus sinctu non sit creatura, prope snem, per spiritum pseritum sanctum, perueritatem,silium Dei intelligit: adoratio ergo in spiritu,& veritate erit,adorare Patrem in sIio,& Filium in Spiritu sancto, quod est totam Trinitatem Patrem Filium & Spiritum Luctum adorare:vt haec duo Spiritus,&veritas, sint ex parte obiecti adorati Dis, us scilicet quod adoratur, sitq; t tis Trinitas : cuius expositionis meminit etiam Ambr. lib. 3. de Spiritu sancto ea. C i i.& probat, sed difficile est haec acco lucidare huic contextui. Secundo lisco idem Athama.q. ad AtDti q. 7o.aliter exponit, ubi posita interrogatione qui filar adoratores in Spiritu, dc oritate 3 respondet. Hi sui it, qui an terris montibus, bc qui in spe laneis,&ca rnis terrae halutant, qui citra con--r es arionem Eccresiae , per bora opera I rei, spiritu illuminati,in spiritu, & veritate adorant Deum,& Patrem, qui intis et , qui irreprehensibiliter uiuunt, Se Deum sit nu Ireligios , di reuerenter adorantes,omni pietate,& honestate vir tinta x tacet, coetus habent Ecclata, ut
loco hui rei destinato, sed ipsi semeti v
sos repta faciunt, quouis loco tris oporibus,& ubique D una placant haec than. Haec expositio aptior est, quam praecedens: non enim spiritum & verit tem inurpretatur, pro his qui adorantur, Filio S Spiritu tancto: se ro pri cipi' ex parte adorantis,ut ex spiritu ac veritate, adoratio procedat, quod co serme est nostrae expositioni. Tamen in eo,haec expositio non placet,quia non id detur restringenda ad eos mios vii in montibus de nr fApostolieni inintet homines vivebant,& tamen in spiritu:& veritatς adorabant,& eos, qui in templis adorant, etiam ui spiritu & verti
Tertio loco Pasita: b de Spiritu sancto
26. tres datexpositiones. Prima est,' tper spiritum,ipuim Spiritum sanct mi' nubiutitelligamus, qui dicitur & habet rationε Eroci, & te pii in quo adoramus, ι qui in spiritu adorat velut in loco sancto ad
rati Altera est, ut teneat ratiorem pri
cipii , fitq; in nobis non per si basientia
suam,sed per piatia, quae nostram in siis fiat etia complet,& facit ut idonei simus ad adorandum: & in hoc cum Amaro Cyrill. v d paulo post daremm conueniti Tertia est, ut per spirio m & veritate, Filium,& Spiritum sanctum intelligamus: in veritate enim , id est, filio: adoratur Pater qui est in filio, uti agine si aut ua,8. filius adoratur in si ritu, qui est ei coniunctus ut lux cum imagine,ut stri . sibilis. denique adoratio Trinitatis est adoratio Pati is in spiritu & veritatrivii Athamasius dicebat pQuarto Ioco Orig lib. i. Periarchon C. L& Ii,6 coiit Celsum, magis ad se sum accedens Veritatem exponit, ut distinguatura si ris: Spiritora aute ut dirusti nguatur a cor por ibns. Adorabat enim in sacrisci scorporalibus, ει figuris,illi . at nos in spiritu nct in corporalibus illis
fieri fictis: in veritate,r 6 in sipari MVnde , i , secudit ori nec Iudaese adorabat in veritate, nec in Spiritu sicut nec Samaritati'. quia in corporibus, si figuris adorabat. Eadem est expositio Chry bo. 32. Sc E-
candoreq; cordis , non in corpo ibiis,aesor is qui ergin corpori,deritate
255쪽
a rae opponiti Alco in adoratione Iud si 'ventis Domini,qui & salsitatem Sama vi
Dominus i Samaritano di istinxerit, qa ritanorum dogmatum, & Iudaeor si v munus nescit, alter scit quod adorat, non bras, S figuras a tuo cultu situro repel- videtur nosse expositio accommodari. lendas, sta ruitsgnificare. Ab hoc culta quia nullam distinctionem facit utrius- igitur, nemo sacrorum doctorum opera que,quet tameo facienda est. N6 enim Iu exteriora, dc ceremonias, ex interiorichus relinquitur nisi propter figuras: sa Spiritu prosciscentes exeludit, quod noniaritanus autem,propter errorem. Spse seri haeretici faciunt: sed omnia opera. ritus ergo opponitur corporeis figuris, etiam, exteriora quae ex interiori Spiriveritas autem salsis dogmatibus . tu fiunt, ad eundem pertinere spiritum eri Chri Propterea quinto loco est expolitio neri Doctores semper senserunt. Lia 2 -' Cyril lib. c. 93. Is veritatem intelligit nocetiam loco, sicut de multi, alitis, eam,quae contra salsa dogmata fidei est: abutebantur haeretici Arriani proban- Spiritum autem,quic6tr' mbras,& ε- tes Spiritum sanctum minorem Patre,
luras illas corporales legis: uti de sit: quia in ipso adoramus Patrem, quibus Adorare in Spiritu, & veritate, I ae dom respondet Ambro. lib. 3. de spiri
a adorare in vera fide sc gratia, seu dile- tu sancto: cap. h. quamvis enim admi Hioneexclusis erroribus, & figuris cor- terimus de Spiritu sancto haee verba in-poreis. Hac tenet Ambro. loco proximὶ telligetida,ut esset sensis: In Spiritus a citato. Per Spiritum enim gratia spiri- cto adoramus, nihil haberent Arriani, i ius sancti exponit.& per veritatE, recta quod νοὶ obiectarent: nam locutio hu& veram scientiam, seu cognitione Dei, caulam inseri,ut in spiritu sancto adora emee discrepat ab hac Hilar.lib. 2. init. tio fiat,idest, per ipsum: Sicut omnia enrer veritatem enim hane scientiam: dc se condita in Filimnon facit eum min per spiritum, Spiritus sancti gratia in- rem,quia causam perquam iacta sunt sitelligit. Nec refert exponere Spiritum gnificamus, iuxta Iegstimam expositi
sanctum, aut spiritus silicti gratia: licet ne solutio aperta est, de ipsius enim Spi- enim in spiritu sancto dicamus aliquid ritus sancti dono intelligenda sunt veris
sacere, vi ICor. I 2.Nemo potest dicere ba,quod illis Rom. a. cdfirmatur verbis,DA, Iesus, nasi in spiritu sancto. semper Cui seruio in Spiritu meo: s Spiritum eius gratia,& donu intelligitur, ratione sanctum ipsum, Sc non ipsius donum in- euius dic stur in nobis esse. Hanc exposi- telliseret Paulus, non addidisset, illud,
tionem secuti semus in commentario,vi meo: & tamen haec verba in eodem diveritas c6tra salia Damata. spiritu, cta sunt sensit,in quo illa Pauli: f Adoratra corroreasse iras illas, & umbretis di re, enim, In Spiritu, J dc servire Deo incta esse intelligantur: quae expositio ma spiritu, idem sint. C gis consonat contextui, & propositor
Nam de Pater tales quaerit: qui adorent eum. 'COMMENTARIVS.CVR adoratores veri in spiritu,&.veritate adoraturi snt, causam suta dit. Quia Pater hos quaerit, illud, f Nam di, J idem est , ac etenim, seu
namque: locum habens unius causalis dietionis, Cyril. lib. a. cap. 93. intem pretatur sic: quaerit adoratores, idest, isti grati sunt ei. Aliqui exponunt, Tales vult adoratores, id est,ex diuina voluntate id procedit, ut adoratio haec si futura in spiritu,&veritate, tamen sensus legitimus hic mihi videtur: P ter ines quaerit adoratores, id est, isti tales sunt proportionati, & conuenientes adoratores: nam quod sequitur,causa est, cur Pater hos quaerere dicatur, nimiru quia spiritus Deus est,ut statim exponemus, sicuti dicimus, princeps
bet seruos,quales postulat ossici j dignitas: ita nunc dicitur tales postulat, seu quaerit Pater sui adoratores.
256쪽
Spiritus est Deus: A eos, qui adorant eum in spiritu,&
deus 'Ur Pater tales postillet, seu quaerat adoratores, rationem adiungiit. Quiaia Πῖ'. st Deus spiritus,& incorporeus est,adoratores, igitur non in corpoributia. . iiiii. N rebus materialibus, sed in spiritu, & veritate, quae etiam spiritualia sunt, ea oportet adorare: ut sit proportio inter adoratum, &adorationem, & qualis q ui adoratur, talis sit etiam adoratio. spiritus hoc in loco, vox communis est Trinitati, naturam, non personam certam fgnificans, ut dicit Atha.li rude communi essentia Patris,Filia,& Spiritus sineta: estque colli letio haec, Deus est Spiritus rid quod denotat articulus appositus Deo, di ablatus a Spiritu. Deus ent m,quia incorporeus, & immatelialis est, spiritus dicitur di per hoesgnificantur actiones & operationes hominis ex te res,nisi ex spiritu procedant fide,dilectione, gratia: Deo non esse gratam adorationem: at si ex eis procedantispiritualis adoratio sunt. Non ergo illa antiqua, di corporea socrificia iam placent,quae tunc exhibita erant: & placebant. quia figura futurorum erantilaoc iam ablato, di illa cessarunt: placent tamen ieiunia ulcem synae,peregrinationes.& similia quae ex Spiritus Dei gratia fide,& dilecti ne procedunt, sic enim spiritualia sunt in sto principio de radice seu causa , a 3 oc quandam cum Deo habent proportionem,qui Spiritus est.. Percunt itur aliquis,ex eo quod Deus Spiritus est, sequitur quod in spiri. adorandus est, tamen non sequitur,quod in veritate. Respondeo Dominuimprobare praecipue voluisse hanc adorationem in Spiri: tu, nam adoratio in v erisate non indiget probatione. Si enim in adoratione falsitas est,ador tio mala est, & Deo non conueniens, quamuis etiam aliquo modo sequatur, nam q ui adorat spiritu, cuspiritus sit Deus,verior est ista adoratio, cu Desi. spiritum confitetur,qui in spiritu adorat,nc in spiritu censet adorandum.
Didit ei mulier, scio quia Messias venit, qui dicitur Christus.
cuna ergo venerit ille,annuntiabit nobis omnia. Mulier verba Christi nonassequens, silurum suam quaestionem non pu
tauit, idcirco ad aduentii Messiae contentionis sent iam resera: cio,' imuit, quia venit Messias,J. id est, Messiam venturum scio, ille cum veneris, omnia nobis declarabit, de omnem remouebit contentionem. illudf venit,ar quamuis praesens sit, vim tamen futuri habet,illud sinia id cla rationis est, scio quia veniet, aut stio venturum, nam samaritani quinque libros Moysi. recipientes, C hristum venturum credebant, in eis enim libris eius promissio continetur, iuxta illud Ioa. 1 .Si croteretis Moys, erederetis & mihi, etenim ille de me scripse. Illud autem, imi dicitur Christus, J vox est Euangelistae in te terentis verbum Hebra una. Messias enim apud Hebraeos: Hem quod a pud Grscos Christus significat sperabat autem Christum legem, de doctrini expositurum , ut doctorem insigne, Sc in hoc recte sentiebat,quamuis aliter multo doeiurus esset,quam ipsa putabat. Habebat Samaritana Christum dotacentem, de an nunciantem, Sc non agnoscebat, aliquatainen percipit ex Chriei praesentia motioncm, nam mota est desiderio aduentus Christi, immo da dicit annuntiabit nobis, praesensit etiam quodammodo se eum visuram, Sc vero non tu deceptu luteiactus , nec suo tilitaris asinus si inlatus est.
257쪽
Dicit ei Iesus,Ego sum qui loquor tecum.
VO Di Iudaeis instanter petentibus, si tu es Christus,dic nobis palam, iuste negauit,mulieri infimae con sitionis, de adulterae, & Samaritanae misericorditer concessit: IustE quidem tunc illis negatum est quia iam
ex operibus mirandis,&ex ipsus vel bis saepe repetitis, id potuerant cognoscere: nec voluntate credendi, sed persequendi quaeresint, at haec nec mir cula viderat, nec audierat doctrinam, eum a quo instrueretur desiderabat. veruntamen non digna erat tanti reuelatione mysterii,nisi diuina miserico dia, qua, quibus vult miseretur, nec hominum expectat merita, praeuenisset.
s Ego, inquit, sum J Christus, s i loquor tecum, i sed nec ad verbum hoc
exterius tam cito illa crederet: nili in mentem eius omnipotentis virtus intraret,simul enim aures verbo exteriori ferit,&animae eius mentem, & asi Neium coelesti lumine, R dono spirituali imbuit, ut quod exterius audiebat interius perciperet,ia crederet.
Et continuo venerunt discipuli eius, A mirabantur,quia cum muliere loquebatur. INTERRUMPIT historiam Euangelista, ut id, uod post dicta Christi
euenit, narrem. Un muliere haec verba Christo loquente discipuli redeuntes e ciuitate, ubi cibos epaerant superuenerunt. qui quamuis quid diceret. non audierun niuen eum Samaritanae loqui percipere, εἰ cognoscere potuerunt, di propterea mirati sunt quod cum muliere loqueretur. Non mirantur discipuli cum muliere colloqui Chri lium,quasi aliquid sinistrum cogitarenti sed quia in selitum erat Christo loqui cum mulieribus, praetereas quae comi unctae sanguine sibi erant, aut notae. Nec hactenus Christum ignotis cum mulieribus, maxime remotis arbitris loquentem viderant, proptereaque rati sinit,tanquam nouum quiddam,insolitum, di insperatum.
rum . illo loco utitur,ut consortiueum milieribus i elerici, vitandum esse probet, eius verba sunt haec. Et vide Apostolis breuiter probem. quantu eis
fluxa familiaritas Iotuit displicere, qui copulsi de ipso Domino loqvcnte cum tamina dubitare, nisi eos maie- satis notitia probata compesceret, sicut Euangelista resert dicens: Inter hete v nerunt discipuli eius,& mirabantur,'d
eum muliere loqueretur: nemo tamen
dixit illi, quid quaeris . aut quid loqueris cum ea haec Cypria. qui nostrae e fitioni accedere videtur. Cyril. lib. c. . & Chrysiis. hom. 3 a. assirmant,
miratos esse discipulos hum iurassi I-uatoris incredibilem, quod cum tali mallere loqueretur, quae Samaritana, & vilis erat: non tamen aliquid sinistisi e gitasse. Et hoc posterius verum est, ta- νmen admirationis causa magis ea mihi videtur,quam cum Cypriano attuli. illa enim Cyrilli, & Chrysost. locum habe ret expositio, si cum articulo Ieseretur e Cum muliere illa,at non se dici tur, sed, ' s Cum muliere, I ut sit sensiis: Miratos ruisse,quod cum i nota, & sola loquere' tur muliere. Ex circumstanti, enim loci, & temporis etiam admiratio pensanda est. Est quoque exemplam Saluat ris prudens pro his, quibus ex ossicio iacumbit, ut cum mulieribus colloquatur, ipsarum saluti consilientes,ut in imor
blico,& patenti, ut omnis sinistra suspi, cis tollitia sexino cum illis habeatur.
258쪽
Nemo tamen dixis, Mid quaeris, aut quid
loqueris cum ea. COMMENTARIVS. PROPR. Iubi est admirantium aliquem effectum, scire esse causath,
rationem eius, & propterea utuntur interrogationibus, at discipuli admirati quidem sunt cum muliere colloquium, seu causam prae domini reues rentia non quaerunt scire, propterea nec interrogant, quid quaeris ab ea, aut quid loqueris λ Non omnis, qui loquitur cum aliquo, aliquid ab eo quaerit:
propterca dicitur: s Quid quaeris,aut quid loqueris 3 l neutrum discipuli sci
re quaerunt, sed in magiitri voluntatem omnia referunt, RectECyril ib. 1. cap. 98. mirari nos de re admonet humanitatem Christi, qui cum muliere loque tur: discipulorum quoque prudentiam, qui nihil hac de re interrotiis, eontis gandum esse,non ignorabant. Hoc loco utitur Basil. inreg. susius disputatis -- -- . cap. 48. contra curiosos: qui quae ad eos scire non pertinent: Glicite scire y quaerunt, a qua curiositate discipuli se continuerunt: nihil enim horum scire ad ipsos attinebat.
Reliquit ergo hydriam suam mulie ,&abiit in ciuitatem i
ti dicit illis hominibus. . - ΡERSEQUITUR interruptam Samaritanae historiam. Mulier igitur illa audito verbo Domini,& fidem tanti mysterii concipiens, relicta hydria abi jt ad suos in ciuitatem,& annunciat,quod tactum est, multum mutata ab illa,quae erat in principio: qua enim nec parum aquae, ut biberet, Christo propinare voluit,iam propter eum & hydriam relinquit,& funem. & cui imites venire ad sontem, etiam ut sibi aquam hauriret, grauς erat: iam redire; ad ciuitatemn iterum ad sontem ubi Christus manserat reuerti, non labore, sed requiem reputabat. Mirabilis eli verbi Domini mente & ac tu concoc pii essicacia,quae corda saxea emollit,& incredulorum mentes S peccatorum Fvoluntates, ad se potenter, de cito conuertit. Illa dictio illationis, s Ergo, Isgnificat quod praecessit,causam esse sequentis sententiae: ac si diceret, quia audiuit a Christo quod ipse esset Messias: propterea relicta hydria abiit. Caasa autem, propter quam mulier haec in ciuitatem abierit, ea est, ut ciues suos tanti boni participes faceret, ut & 'ipsi viderent, S crederent in Christum. dubium enim non est, quin qui movit cor eius ut crederet, simul & ad alios , sa-H- conuocandos impulerit. quod recte Cyrillus lib. i. cap. 99. annotat dicens, charitate,quae virtutum optima est accensa bonum, quod ei contigit, caeteris quoque cursu praebere studebat: nec mirum, occultius enim christus secumo . loquebatur, dicens, gratis accepistis, gratis date . Non ergo imitandus ille seruus, qui talentum obruit, sed multiplicanda sunt quae accepimus, quod probε nobilis illa mulier secit,quae Samaritanis omnibus quae accepi proposuit . haec Cyrillus. Abiit autem cito,ne si moram faceret, Christus reced rex: nam videns discipulos venula de ciuitate, arbitrata est cibos emisse, ibiaque
259쪽
o saltem commoraturum tantisper,donec cibum caperet, rh sortis, hydria Dreliquit in usum is us, & discipulonim: & ne iusto diutius tanto bono ciues priuaret, si prius domum hydriam r*3ortaret. Temporalia enim contemnens,praeponit divina & corustia: quae autem suis ciuibus predicauit,sequun
Venite, videte hominem, qui dixit mihi omnia quaecunque
feci, nunquid ipse est Christus Z
y D E N TE R Samaritanos mos ad Christi fidem trahere studet: non
statim Christum adisse praedicat ut recte Cyri Uib i. cap. Io o. aduertit, . ne a suis, quibus mores eius cogniti erant, in insaniam potius esse conuersa putaretur: sed primo miraculum narrat: &sic eos ad fidem disponit. Ne autem fides ei negaretur, si tantum, quod factum erat, narraret, ad experientiam eos inuitar, t venite,inquit, de videte hominem, Iconfidebat enim si ad Chri uiam veniren eum doctrinae, & potentiae suae verbo illos conuersurum,' uti factum est: cumque crederet ipsa Christum esse, eos ad probandum inui- atat an Christus sit. Non enim sibi tantum auctoritatis ausa est arrogare, o doceret,& Christum esse affirmaret: quod non ex incredulitate, sed ex humilitate fuit,qua illos fitim tanti mysterij consequi sua narratione iudignam se iudica iit. Nec dicit ite, & videte: sed, s Venite, I ut credibiliora faciat, qtiae affirmat: se etiam cum eis venturam pollicetur, simul etiam, quia fidem , ruorem ex Christi verbis conceptum, non facile remittebat : sed ad eum a quo tanto est affecta beneficio iterum redire gestiebat, oblita4ue sitis Se fa mis,parem magistro vicem reddebat. Mira virtus gratiae haec est, ut indo- Maena Dinciam, & incapacem , & peccatricem Rei nam, tam cito in veritatis Christi cxx xi in conuertat apostolam, & fiat Christi praedicatrix, ad eumque trahat mulios,
em paulo prius, ad bibendum aquam negauerat. Existimo quamuis Euangm Iilia in genrali describat eius praeditationem, tamen mulierem omnia sigilatatim narraste suis ciuibus, nempe qualiter ei dictum sit quinque habui iti viros,&hi incnon esse suum: nec suo honori pepercit, vino nen Christi cel ς braret, sicut Paulus: qui, ut Dei miserihordia in magnificaret , anteactae vitae suae mala,quae ςontra Ouistum fecit,aperuit. M simul etiam, ut suis prodesset: uno ergo momento, S fidem concepit, S: magnos progressus in ea secit. ε'Euat gelistam enim omisisse aliqua certum est: nam mulier suis inlicauit is cilin, ubi erat Christus, alia multa distinctius: aliter non venissent Samariarini, nisi locum scirent,& spem inueniendi eum coaeciperent ex his, quae a muliere audierant. Nec e si mentita,dicens, s Dixit mihi omnia quaecunq; feci ,3 Iiunt modi communes loquendi hyperbolici : dixit enim Christus , quae praecipue in vita secerasilicet non omnia figillatim.
Exierunt ergo de Ciuitate,& ve aiebant ad eum.
ILLA dictio illarionis s Ergo , J vi superius etiam annotauimus, praec
de iuena I ntentiam causam sie fcquentis insinuat: ac fi diceret, propter
mulieris dictum exierunt saniaritam . xcvevirent ad Christum, fitam ius
260쪽
a eius habentes inam ipsa dixit , t venite, te videre, I propter' exserant illi, di
ti veniebant, ut viderent. Qui sua virtute mulierem impulit, ut relicta hydria ad ciues suos inuitandos,& ducendos abiret, etiam illos, ut venirent, Ecfidem mulieri haberent,coma , uix . Et verb digna est omni laude Samaritanorum Acilitas, qui 'no vilis mulieris dicto tantam fidem tribuerunt, ut relictis omnibus, extra ciuitatem ad videndum Christum conuolarent,de quem sui non receperunt, alienigenae o extranei amplectarentur.
Interea rogabant eum discipuli dicentes,Rabbi manduca . ,
REVERTIT V R. addiseipulorum historiam, dum Samaritana abiit, suosq; conuocat populares: discipuli ignari eius,quod factum, de quod
futurum erat: nempe cito fidelium magnam futuram messem, cibis emptis vesci cupientes rogant magistrum, ut manducet. In eo,quod rogasse dicuntur, quod amoris fuit vehementis erga Christum eum manducare nolle cognon uerunt; Non enim aliter rogassent eum: Cum enim Christus cito venturos a Samaritanos praenosceret,quamuis ex itinere satigatus,nullam tamen corporis rationem nabuit,ut populi saluti consuleret,distulitque corporalem suam resectionem, ut locum spirituali populorum pastui relinqueret: nugnum praelatis exemplum praebens,& discipulis, qui orbis erant suturi magistri, vessicit Cyril. lib. 2. cap. I O s.
alle autem dixit eis: ego cibum habeo manducare, quem vos nescitis. ROGANTIBVs discipulis, ut cibo corporali se reficeret, cur non id
tunc faciat,respondet. est autem causa ouia alius initabat cibus, nempe animarum conuerso,qui anteferendus est oblato illi cibo, quem vi sun erct, rogabant, illum autem cibum discipuli ignorabant: non enim Satraritanos iamiam venientes ad Dominum, & multos ex eis, propter mulieris verbum
C credentes,videbant: & propterea rogabant. Illud, I Quem vos nescitis,J cau Ff in quandam habet implicitam, ac fi dictum esset: quia nescitis, quid proxime futurum est: propterea rogatis me, ut manducem, non rogaturi, ii quod
ego scio iamiam adesse, sciretis. Mihi haec verba insinuare videntur, Domi num discipulis significasse, ut ipsi manducarent, ipse tamen cibo abstinuit, de propterea illum rogabant, ut manducaret: at ipse respondet, s Ego cibum habeo manducare, a quasi diceret, Vos sine me manducate, No enim cibum alium expecto: Solus enim Dominus ieiunare, discipulorumqne lassitudini, de fami contulens, disciplinae rigorem in se exercere volebat, quamuis nem, - sine ipiis escas acceptauit. Quantum animarum conuersionem appetat, uectae,nlita ' ea delectetur Christus, indicat, dum illam cibum vocat, cibo corporis praes rectet tu mi rendum: hunc enim differre, non illum voluit. vera est doctrina Grego. in ' libros Regum lib. s. cap. a. exponentis dictum illud Samuelis ad Isai. patrem' '' ' David, Mittite, & adducite eum: neque enim discumbemus prius litam ille veniat. Inquit Grego. cum spiritualia instant negotia, exteriora dinerantur quia cum magna mentis quiete disponenda sunt. Dic