장음표시 사용
361쪽
A ni cedens, hominem se in hoc verum demonstrans. M reus cap. s. aliam etia P. expressit causam, nempe, ut pusillum cum discipulis quiesceret, venientibus. enim discipulis ex praedicatione & narrantibus, qur egerant dixit, Venite in idesertum locum, & quiescite pusilum: erant enim,qui veniebant, & redibat multi,&necspatium manducandi habebant,lisc Marcus. Mare Galilae rest, iquod alio nomine dicitur Tyberiadis, a ciuitate celebri ad littus eius adi .
cente, quod etiam alio nomine dicitur lacus Generareth. Cltera in annota . tione require .
Christus D Is dominus miraculum multiplic
uit, vitiit quando Ioannes narrat,& hoc idem de assa leti scripserunt, Matthaeus cap. ιδ. Marcus cap. 6. Luc. cap. 9. ita docent Aug.tract.
24. Chryseli. homil. i. & est consensus communis. secundo quando ex septem panibus, ct paucis pisciculis turbas resecit, & hoc polierius gestum est,cuius sellam Matthaeus cap. α ι. & Marc. c 8.me-ῖ minerunt. ad prius ego reuertamur, quod nunc describitur. Aug. lib. 2. dec 5sen. Euang. c. 4s. & Chrysos l. ho m. hi Matili. & Hieronym. Matth. iq. hoc
miraculum post c dem Ioannis ab Herode factum putant: nam Matth. I dici Miraeulum tur, Postquam occisus est Ioannes,acce- hoc qua do dentes discipuli eius tulerunt corpus eius, & sepelierunt, & venientes nuntiauerunt Iesi,quod cum audisset Iesus, secessit in nauicula indesertum locum, ta-
en haec sententia habet magnam dissicultatem mam cum constet ex Ioanet miraculum hoc prope Pascha celebratum, eon quentur, mortem Ioannis iactam esse illo: ipsis tempore, cuius contrarium C Ecclesia celabrat: nam mense Auousti decollatio Ioannis peragitur,quod ii attente Marcurii ca. 6. & Lucam c. s. legimus, non est diis cath inuenire, non eo tepore Dominum abi illa in locu , ubi hoc
tecit miraculum; nam narrat Dominum.
Apostolos ad praedicandum misisse,&eodem tempore Herodem famam Iesia audientem dixisse: Ioannes Baptista stirrexit a mortuis: & cum haec narrasset, statim tractat, & delici ibit Ioannis caedem Apertum est autem non narrasse , ut id temporis iactam: nam prius di cerat He iodes, Ioannem surrexisse a mbreuis, rato antequam Herodis hoc I rotulisse ,
iam erat Ioannes occisis. Narrat ergo historiam etdis velut ex occasione qua dam, non quod tune Acta esset: continuans autem historiam dici Greuersos es 'se Aposto iis,& narrasse omnia, qui ζgerant, & docuerant, tunc ait Dominus , Venite seorsum in desertum locum. Ex
his manifestum prosectb est, hoc mira aculum factum post missionem , postolorum, & Aeoliolos mistas fuisse etiari post Ioannis occisionem, ilite quam ad Herodem iam a Christi perueniret. hoc autem medio tempore, dum Apostoli mittuntur, Herodes audiuit Christi famam: reuersis igitur Apostolis,& renuatiato ad Christum, quod Herodes dixerat de illo:abiit cum distipulis in dest tum. Ex.Marco igitur, & Luca per 'deducemus historiam occisionis Ioanis
3arrarum,nsi ut tunc factam: nam prius Herodem de Christo pronuntiasse reserunt, surrexit Ioannes a mortuis. Erat ergo iam occisiis Ioannes : sed verbora illorum occasione historiam multo am pie gestam narrat: quando ergo dicit
Matthetus discipulos Ioannis, postquasepelierunt eum, venisse,& nuntiasse
Iesse,& cum id aud isset Iesus,sece siisse in
locum desertum, intelligere oportet, ca thymio, uti diximus incommorie, non tunc venisse, cum primum lepeli
runt: sed post aliquod tempti , & sima Christo & occisiqnem ,εc 'erba Hero dis multo post caedem de christo prolata rε nuntiasse .. Dici etiam pq est ver
bum illud Matthaei, quod quin audio
set reserendum esse ad nictoriam prae cipue institutam: nempe cum audisset, 'quae Heroaefflixerat, audiens samam eius, non autem ad ea, uae ii irrarunt discipuli de morte Idannis: ex Marco in Luca, & Ecclesiae traditione inlisicelibritate, habemus non continuo
362쪽
si post diuinis occisionem hoe miraculastisse.
quomodo Ioannes noster Christum uas mare Galilaeae abiisse dicat, ubi
Mnt Euan miraculum hoe narrasidis
v iuro. ex aliis oritur Euangeli itis: nam
itui plose Matthaeus cap. 14. & Marcus cap. 6. in io m. desertum locum abi jile dicunt . nec hoc tantam facit dissicultatem, quantam Lucae teli imonium,qui cap. 9. reser t. abi jD
si in locum desertum,qui eli Bethsaidae: ai Bethsaida est citra mare, seu lacum, venientibus ε Iudara sita, qua igitur ratione dicitur Chrastus abiille tranν marre, ubi celebratum eli miraculum lilia 2 immo inter Marcum ,& Lucam fidetur quaedam repugnatia: nam secundum Lu-- 3 cam dicitur abhsse in locum desertum
Bethsaidae, ubi miraculum secit: at se- cundum Marcii conioleto miraculo co sit disti pulos, ut a laenderent nauicula, α pra cederent eum trans fretu ad Beth
sudam. Pro huius dissicultatis res lutione ,
euale mare sunt nonnulla c6sideranda. Primum est mare Galilaeae esse lacum quendam iux-
ra regionem Galilaeae, per quam transiti Iordanis fluuius, qui terrae sanctae orient talis est terminus, habetque secundum Iosephum lib. 3. de bello Iudaico,ca. I 8. centum stadiorum longitudinem, quadraginta latitudinem: quamuis Hesist
pus lib. 3. cap. 26.longitudinem centum
quadraginta stadiorum esse assirmet: o autem stadia milliare I tali cum c6ficiunt. Dicitur autem Mare iuxta Hest braeorum morem, qui congregationes
aquarum siue salsae, siue dulces, sint,
cant mare: quod annotauit Hierony. in traditi. Hebra. in Genes. in principio. - ει ex Genes i. habetur, Congregatio-
Nomina diuersa habet a locis prope ripam sitis: dieitur enim mare Galilaeae, quia iuxta regionem hane lacus iste est:
Tyberiadis vero, a ciuitate celebri in principio eius sita. haee olim, ut dicit
Hieron. Ezech. s. dicta est Chinereth, sue Chineroth, quae Iosuae I s. vocatur reth dicitur,Num. 3 & Iosii. II .sed de- Duructam, Herodes in honorem Tyberis
Caesaris reparauit, & nomen impositi Tiberiadis. dicitur etiam stagnum Ge- nazareth, siue Genesar,a terra quadam continente se appellata , quae ad littus elus adiacet, cuius regionis latitudo est viginti stadiorum, & longitudo triginta iecundum Iolephum loco at lcgat. , in qua regione ipse Ioleph Capharnaum
sitam aderat: nam a sontis nomine caui
tas sic est appellata, ex quo fit ut Chinereth non sit idem,quod Genesar, seu Gene Zareth, cum hoc sit regionis nomen, illud autem Civitatis, ut ex Hieronymo diximus. Nisi etiam dicere velimus Tyberiadem non esse eandem, quet olim dicebatur Chinereth aes seque nomen re- Agionis idem cum Genesar,seu nomen es.si urbis, di regionis citra lacum ad littus Galilaeae. Alterum annotandum est, Bethsaida, Bethsaida quae erat Apostolorum patria, sitam en stus. se a nter Tyberiadem, & Capharnaum rerat autem Capharnau in fine locus ad ripam citra ipsum lacum venientibus Iud a & Galilaeamon enim necessarium
his erat transfretare, ut venirent C
l harnaum, sed ad ripam regionis Galia
aeae sita erat. In lacus autem principio erat Tyberias ex opposita parte, ita tamen, Vt propter curuitatem & sinu quendam lacus,itet breuius, & commodius esset nauigatio, sed non necessaria : nam eastendendo per ripam iter terret ire c6fici poterat ad Tyberiadem venientibus ex Iudaea, & Galilaea, quamuis Iordanis fluuius per p6tem transiri debuerit. FInter Tyberiadem ergo & Capharnau, in sinu & curuitate hae erat Beth aida civitas Apostolorum, non multum a Capharnaum distans. Aliqui recentiorum alteram Bethsaidam ex aduersa parte lacus dicunt, hancque esse, quam Phili pus Tetrarcha in urbis speciem ampliauit, nomenque Iuliadis a Iulia filia Crisaris nuncupauit, ut refert Iosephus lib. 18. Antiqui. cap. 3.& eius meminit Plianius lib.s.cap. I s. & hac distinctione Euangeli liarum loca in concordiam as ducunt, ut Lucas de Bethsaida vitta lacum meminerit, in cuius desertum abijeIesis, ta miraculum iacit, & huius deser-
363쪽
ti mentionem laetant Matthaeus, & tae. miraculo facto iterum tran, ite insean Bethsaidam dicatur, rumpe eam quae Apostolorum patria erat.Sed quia apud antiquos, & graues auctores non inuenitur haee distinctio Bethsaidae, non probo hane respolionem: S quamuis euet vera distinctio,non satisfacit propositis dissicultatibus; aliter respondent non-αulli nostro seculo: sed vera,& legitima resposio hetc est, quam peritus locorum iacile acceptabit. Antequam igitur permeniatur Tybem dem, est Capharnaum. prosciscenti- h. s autem erat ad ripam Bethsaida G -stolorum patria, & superius versus yberiadem antequam ad eam,& ad psitem Iordanis perueniretur, erat locus, desertus Bethsaidae. hue Dominus naui-rauit; nam quamuis pedes venire potuisset, tamen commodior erat,& breuior via nauigio propter curvitatem, & sinu stagni, & ascendit ad locum desertum relicta Bethia ida, cuius locus ille erat i ter Bcthsaidam, & Tyberiadem situs, S abi. miracullam persectum est ; eoque peracto iussit discipulos trasseetare vertiis Bethsaidam ipsam, ipse autem in eo loco mansit, poterat quidem iter confici pedibus, sed propter finum , uti diximus, erat facilior via per a ram. Et hae Dratione concordia multorum habetur anam Apostoli facit E relicto Domino Dbierunt, existimarunt enim peditem venire voluisse, quiano multum diliabar, turba etiam sequi eum pedibus potuit, L. quia via patebat & terra,& aqua,& huc
patet intelligentia huius loci. Quando enim Ioannes dixit, s Abi jt trans ma re, J illa dictio, Trans, J non significat ripam oppositam sagno, sed ripam ex
eadem parte; tamen sinu interiacente
sunt,id quem per aquam transitus sis cilis erat patet etiam intelligentia Luc'. non enim dicitur, In desertum qui est Bethsaida, sed qui est Bethsaidae, ad ea enim ei uitatem pertinebat, sicut loca
urbium circumuicina, nec erat ex O
posita parte ripae sit pra Tyberiade; hae aenim ratione turbae sequi pedibus non possent longoque esset iter deo ut vix quae Euangelistae dicunt, fieri possenta patet etiam ratio, quare Ioannes dicat nunc mare Galilaeae, quod est Tyberi' dis, nempe ut insinuet lociun miraculi, qui filii supra Bethsaidam patriam Apostolorum in deserto loco versus Tybia madem, inquε nauicula peruenit Chria Istus, propter sinum,& veluti dorsim l cus, quod transsietase dicitur.
e Et sequebatur eum multitudo magna, quia videbant signa, quae, laciebat super his, qui infirmabantur . .
COMMENTARIVS. NARRATVRVS Euai elista miraculu, qud magna hominum multi
titudo quinque panibus satiata est: qua ratione hsc multitudo,& unde conuenerit prεmittit; ne si nulla mentio fieret unde haec tanta multitudo ,in deserto comparauerit, aliquis haesitaret: smul etiam causem adi ungit, quas tantam multitudinem in desertum locum, Christum sequi permo uerit, suudebant,J enim, L fugna, quae iaciebat superiis, qui infirmabantur, J hac de causa ex oppidis circum uisinis multi ad eum cou fluebant, pars ut sanaretur .a suis infirmitatibus, pars ut infirmos, & aegrotos ipsos deferret:pars etiam, ut credi sacile potest, ut viderent mira opera Christi. Vtilitate enim corporis magis, quam animae ista multitudo concurrebat: quod Euangelista non desinulauit, causim miltitudinis congregata exprimens. i
364쪽
ctasti A Ttende omnia miracilla Christi λα-huinani, miser ijs, &ti iis .nta ui urbis depellendis sere gesta esse, quod
. Ecb, optimo consilio iactuna est, cuius tres aescia -- possumus assignare causas: una eii ratio-Maa Laa. ne concdiandae,uti enim in 3 8. annotatione praecedenti capitis diximus, fides non solum ex intellectu, sed ex vinluntate etiam pendet: cum nim neces sarias non habeat demonstrationes,
pus est voluntatis assectu intellectum inclinantis ad assensum: in sdei ergo pra dicatione necesse est,& intellectum ill urare docendo, & voluntatem afficere inducendo: multum autem ad hoc pro-- dest utilitas propria addiscentis,& a
quos benevolos habemus, beneuolia tem beneficiis fiunt. hae igitur ratione Dominus noster benefici js, quorum ea magna sint quae ad vitam, & sanitatem conducunt, attrahebat eorum ass.ctum,
ut verbum dodrinae facilius intellectui imprimeret. Altera huius eausa est, ut Dfinem sui aduentus sensibilibus effectibus ostenderet: veneia tenim E coelo nimae morbos, & mortem peccatae pellere: idcirco sanandis corporum a ignitudinibus, de mortuis sistitandis id significauit: ut medicus animorum, tam insignis, & nouus corporum meis dicus, esse eranosceretur: praeterea corpora etiam, lino tamen tempore, nempe ultima reserrectione perfecturus e
rat, velut ergo quoddam signum eius, quod futurum erat, haec miracula praemisit Terxia causa est, ut principium aduentus sui, etiam mundo mani resta- ret: non enim ex iustitia, sed ex summa misericordia venerat redimere, propterea eam misericordiam his ex- Aterioribus operibus explicabat . at Iudaei essectum miseri eordiae considera tes, nec oculos mentis ad potentiam sanantis, ut diuinitatem eius crederent, attollentes, hae utilitate sola exteriori
hi ergo in montem Iesus, & ibi sedebat cum discipulis suis.
COMMENTA Ra V s. O Mittit Euangelista, quod alii narrant, Matth. i . & Marc. s. ascenis
derunt in nauiculata ipse cum discipulis, & abierunt in locum desera lium seorsum: :&viderunt eos abeuntes,& cognouerunt multi, de pedestres de omnibus ciuitatibus concurrerunt illuc, & praeuenerunt eos. Ex annot tione secunda ficile intelligitur, qua ratione potuerit illa multitudo ped stris concurrere ad locum in quem Iesus transfretaverat, nam transfretatio erat non totius latitudinis lacus,sed sinus cuiusdam. Illi ergo pedites per u nerunt,immo,praeuenerunt, uicula enim non multum itineris conficiebat, uia sorsan nec ventus secundus erat, nec multum rςmigando laborabant, une illi potuerunt praeuenires non omnes, saltem magna pars. Dominus a tem e nauicula egressus montem cum discipulis ascendit, adhuc multitudine confluente. Notanda est illa particula illatio; s Ergo,J instituat Ioannes ca su cur montem ascenderit. Cum enim multa turba piae uenisset eum, esse
que in loco, ubi e naui descendit, & adhuc multi confluerent, ut paululum cum distipulis quiesceret reliquam turbam venientem expectaret, san turus motos, & eos omnes cibaturus, montem hac de causa solus cum discipulis ascendit. Ex hoc loco etiam probari potest Dominum non transfretasse
in oppositam lagoi ripam,sic enini non potuissent illi,qui ipsum sequebat , orando navim ascendit,maxime cum multi infit mi essent,illo eodem die Pe
365쪽
A uenire ad locum, In quem Dominus transfretavit. poterant quidem pede- uis ' o. '-k Tyberiadem peruenire, ubi per pontem Iordanis trannis vitia su situs patebat, sed non tam breui spatio temporis id fieret, praesertiin tanta Mium nou multitudine existente:&vti diximus, infirmis multis, quibus non ita citis i fgς. transcurrere facile erat, locus igitur erat citra Tyberiadem.
Erat autem proximum Pascha, dies.sestus Iudaeoru m. TE M P V S describit miraculi edendi, nempe prope Pascha Iudaeorum,
festum celeberrimum. Vides ex hoc loco Ioannem anisum ferὰint grum silentio praeterijsse: nam historia de languido tempore Haschatis gestan titit, uti diximus: modo autem sequens Pasciis proximum esse dicitur. hoe sunt a Christo: quae alia narrarunt Euangelistae : est autem diis quo mi hoc pascha terti j anni praedicationis Christi: hoc enim miraculum gestum racula n . est instante iam anno tertio': & est hoc pascha secundum a celebratione n ptiarum: unde probabile est: quod Augi . sermo. . de Epiphania dixit: Donno Laa Hoc miraculum panum esse celebratum eodem die: quo nuptiae: sed non e creditur. dem anuo. Curit. lib.3 .cap.r i. existimat hoc sellum esse ta bernaculorum dictum Scenophegia , quod mense Septembri celebrabatur, sed huic opinioni duo obstant, Unum est verbum Euangelistae expressum, dicit enim Pascha suisse proximum, quod nulla ratione illi fello valet accommodari. Cyrillus quidem non legit Pascha, propterea verisimile est eam asseruisse sententiam tamen omnes alii Doctores, & Graeci, & Latini codices id legunt,qua lectio iis admissa sententia Cyrillisiistineri non potest . Alterum est, quia etini ipse historiam languidi tempore Penteco spestam affirmet, immo etiam si Pa schate suisset facta, tam breue tempus erat ad festum tabernaculorum, is non possent ea esse gestM quae alij narrant Euangelistae.
c Cum sublevasset ergo oculos Iesus, A vidisset, quia multitudo maxima venit ad eum, dixit ad Philippum. ν
. . exlijs Vlta praetermi itit Ioannes, quaesii Euangelistae reserunt,Primo Ma ..hi. au IV tthaeus, & Marcus dicunt exi)sse, id est, e montis secreto ad turbas via
ovilecta. deiidas prodijsse: Secundo,addunt tactum esse misericordiae assectu: Tertio causam Marcus assignat,quia erant velut oves non habentes pastorem: Quar- . to dicit Lucas illum excςpisse eos placido,&humaniter obuiam processisse r. Quinto Marcus refert,cspisse eos docere multa. Sexto addit Lucas de regno Dei: Septimo Matthaeus, & Lucas addunt aegrotos,& qui curatione indigebant, finasse: Octauo secundum Matiliaeum, de Marcum, Erat hora tarda: de dies inclinabat, accesseruntque discipuli dicentes, dimitte illos, ut euntes in vicos,id villas proximas emant cibos sibi, quos manducent. Nono secundum Matthaeum, & Marcum,dicit Iesus,date illis vos manducare. Decimo secundum Marcum respondent, Euntes emamus panes ducentis denarus , di dabimus eis. Undecimo, quod Ioannes nunc refert, fCum sublevasset oculos, de
udis letJ maximam multitudinem, ad Philippum conuersiis ipsunt interr ga iam enim documsitam miracula mctiali infirmos sanauerat, nunc Mib
366쪽
imi madcorporalem refectionem illorum applicans oculos subleuat, ut mul- otitudinem cibandarn maximam videat, non lotis corporeis oculis: sed etiali terioribus ad inserendum. Illa particula, sErgo, J insinuat causam pracedentem ab aliis narratam Euangestitis,tractarat enim iam cum diseipulis de cibo Fraebendo, responderant discipuli maximam esse multitudinem, ut ducento-ium denariorum precio cibus illis, vel pro singulis modicus comparari non Hosset, iamque,ut inquirerent,quot panes ibi essent, iusserat; hac de causa subleuat oculos multitudinem contemplans,ut ei prouideat,& nota verba, Multitudo maxima venit ad eum: J dignum censuit ijs consulere: qui ad illum usnerant et quamuis enim propria traxerit eos utilitas: tamen animo benevolo
ad eum cqnμ ςrant ciiqetam illorum merito : quam benignitate: dc miseria cordia sua propria inducebatur ad labueniendum.
. Vnde ememus panes, ut manducent hiλ . A D Philippum conuerses interrogat, qua ratio oe comparari pecuniae
IA. possint ad cibos emendos pro multitudine cibanda. Hic est seu lus, de ememus, J id est qua via pecunias, seu praetium inueniemus, quo cibos Omamus p Percontabitur aliquis, quare ad Philippum potius, quam ad alios conuersiis est,ut hoc interrogetὸ Pro cuius intelligentia sciendum, Dominii, C Dii
ripauid ante ex aliis Euangelistis retulimus, exim aliis etiam discipulis hoc
idem tractasse,nam dixit,Date vos illis manducare. Rursus iussit, ut quot pa- ros interr nes haberent,inquirerent,quod totum optimo est fatium cosilio, erant eniph PM . discipuli solliciti de victu, de vestitia,cum pauperes essent, nec haberent unde sibi id compararent, nisi ex eleemosynis,& plus nimio huic curae indulgebat, Quid 'hia' minusque Christi prouidentiae, & potentiae,quam par erat,confidebant .pr ponit igitur Dominus hoc miraculo prster alia eos abstrahere ab hac licitudine nimia,& inducere,ut se committerent diuinae eius prouidentiae,& virtutis: solicitudo enim haec ex modica eorum fide procedebat. Ut igitur hoc per
ficiat iubet eos inquirere, quot paries habeant, & ut ipῖ dent manducare; vec hac ratione cognoscentes se nihil habere,non solum, quod pro tanta multitu Fdine, sed nec etiam quod sibi ipsis satiandis suscerct, & postea experietes diuinam eius virtutem, ipsius postea fidant prouidentiae, & nimiam solicitudinem deponant. Hoc ita esse indicant verba Matthae.16. Quid, inquit,cogit iis inter vos modicae fidei, quia panes non habetis λ nondum intelligitis neq; recordamini quinq; pinum,& quinque millium hominum, " cophinos sumpsistis3 Ex his facile est respondere, cur nunc ad Philippum conuertatur post discipulos,quibus iam de hoc locutus erat. Puto id eue factum, vel quia tunc non aderat cum illis, vel quia Philippus intelo plus hac soliditudine distaciti premebatur, vel utraque simul de causa;plus autem solicitum esse Philippum nuid indicat, qu do enim interrogatur, LVnde ememus panes,J respondit d centos denarios non suscere,ut modicum quis accipiat . alij vero responderant ducentis denariis emi cibos posse: quod argumento est Philippum maio' ri solicitudine premi circa victum: magisq; esse timidum.hsc igitur eli causa, ad quam reducere psi sumus,quod Cyril. bc Chrysosrespondent.Chrysenim m. t . id factum dicit,quia nouerat Dominus, qua doctrina magis discipuli indigerent;erat aut tunc temporis Philippus i inbecillis fidei, ideo ut eum i
iii Umerx ogat. Irudib.a .c, i a adem sere respondet Philippum saepe quaesiuisse.
367쪽
Asuisse, te interrogasse: sed non fuisse ira acutum, ut altiora posset penetrare propterea ei dictum est postea Ioan .a . Tantb tempore vobiscum sum, &noesi cognouillis me. Aliam possumus hiritu etiam excogitare causam nempe Philippum fuisse in hisce quae ad victum comparandum pertinebant, peritiorem Nintelligentiorem, cuius rei argumento illud est eum iudicas e non suli reducentos denarios ad comparandum cibum turbae tantae, sicut csteri discipi Ii existimarunt. Dominus autem interrogare hunc voluit. ut sebsidium luimanum undique deesse omnibus illis constaret, quandoquidem nec qui intellia
gentior erat inter eos inuenire potuit.
Hoc autem dicebat tentans eum, ipse enim sciebat, quid esset facturus.
ex ignorantia aliqua interrogasse videretur, Euangelista musam im terrogationis exposuit, linquit eum tentaret: nam ipse quid facturus esset, sciebat:decreuerat enim miraculum edere,quale paulo post edid t.Teq- tire Christus Philippum , ut omne humanum remedium deesse cognos tu, Evirtutem Christi diligentius aduertat: ipsiusque diuinae prouidentiae exembum attentius consideret: de discat cum alijs omni solitudiue rerum temporalium deposita, Christo confidere. .
do non aliud est , quam periculum si cercitae scientiet, siue virrutis,sue alicuius alterius, qutra in illo latet. Fit aliquando haec tentatio, aut propter eum, qui tentat,nem e quia ex tentatione experisntiam capit illius , quod in tentato ignorabat, aut propter eum, qui tent tur: quod dupliciter fit. Uno modo, ut eis in malum aliquod,& peccatum inducatur, qua ratione Daemon tentat homines,non ut ipse experientiam accipiat, parum enim hoc eurat, sed ut in peceat si impellat: hoc modo Deus neminem tentat, ut dicitur Iac. I. Altero modo,ut is, qui tentatur,ad bonum aliquod promoueatur, sic inus tentat, vel homo sitam imbecillitatem eognoscat, ct diuina virtutem inquirat; vel ut ipsius virtas exerceatur, & adhuc perlataior fiat; aut ut alsi, etiam illius exemplo, instruantur; se Deus Iob tentauit, & Abraham, veexerceret, & alijs notam saceret eorum virtutem , tantoque exemplo profice rent; de qua re alio in loco distinus est tractandum. tentat nunc Philippum Dominus, non ut ipse discat, aut experie
tiam accipiat virtutis Philippi: sciebat enim cordium scrutator eum in fide, &fiducia esse debilem, nouerat quid esset responsurus: sed propter ipsum Phili' spum interrosat, non ut fidem eius notam alijs iaciat: sed ut & ipsium hum num remedium deesse aduertere faciat, disie distat Christo se totum committere , ia solicitudinem stiperuacaneam temporalis victus deponere, tanti iam
Respondit ei Philippus, ducentorum denariorum pynes non sufficiunt eis, ut unusquisque modicum quid accipiat. COMMENTARI Us.
ALII distipuli secundum Marcum responderant; Euntes emamus panes ducentis denariis,& dabimus eis:at Philippus uti de victu magis s licitus respondimoa su re duceatos deauios pio panibus, etiamsi uni
368쪽
qui'ue modicum quid cipiat summam hanc denari orsi,viginti nostros seu D tos aureos paulo plus minusiteconficiunt .. Philippus Christi virtutis immemor, ista humana sabsidia considerauit non ad diuinam potentiam conuersus est, scuti conuersa eli beatissima Christi mater vino in nuptijs deficiente.
Dicit ei vitu. indisci 'ulis eius Mareas si ater Simonis Petri, est puer unus litin qui habet ψlinque panere hordeaceos, Ad uos pisces ed haec quid lant inter tantost
ANtequam Philippum interrogasset, dixerat discipulis. Quot panes
habetis, ite, Z videte ι ut narrat Marcu,;lacia diligentia aliqua inuenes rant hunc puerum in turba illa habentes panes quinque, de duos pisces: siue puer hic esset unus de turba i qui pro aliorum commoditate haec deferebat: siue esset pro discipuloruin usu, quamuis verisimilius sit, unum suisse de turba, qui aliorum cibos conseruabat, inuentus est a discipulis puer hic: respon- Esione autem Philippi secta,unus ex discipulis A ndreas frater Petri resposum Domino retulit. Omisit Euangelista noster, quod Marcus Dominum discipulis dixisse narrauit,& solum,quod responderunt,describit, misit aute Christus discipulos,ut viderent, quot panes haberent, ut eos cognoscere faceret, omne humanum deficere sublidium: nihil enim inuenerunt apud te, apud eos verb,qui de turba erant, puerum xepererunt habetem quinque panes hordea' si ieeos, duos pisces: sed Andreas hiauianaconsiderans addidit, sSed lisc quid sint inter tantosλJ quasi dilatomiae humanum deficit subsidium; nam & hoe tam modicum est; ut multitudini collatum I quasi nihil esset reputari debeat. .sInter tantos,J dicit,quod alias inter tot , siue inter tam multos dicimus, sed id illa phrasis Latina est, &probata.
Dicit ergo Iesus facite homines discumbere ierat autem foemam multum in loco, dilatabuerunt ergo viri numero
nua nempe allati su*t pa 3ς, pisces. 1 it ergo H facerent discum re, rat autem inli cs4pura multum,J proptereaque aptus locus erat discia iidum.Secundum autem Marcum praecepit illis,ut accumbere facerent omnes secundum contubernia super viride quum,& discubuerunt in partes percentenos,de quinquagenos. Numerus secundum Mnthaum erat quinq; millia virorum exceptis mulieribus, di paruulis, illa secunda particula, sugo,J cisse. ..- illationem facit ex praecedentibiis, ut sit sensus;propterea discubuerunt, quia telistae in
discipuli iussi a Domino illos discumbere fecerunt,&Ioci commoditas erat rropter linum inultum.Ioannes quasi quinque millia virorum ei se dicit. L cas ierὰ quinque millia, at Matthaeui: & Marcus absolute quinquc millia: sed in hoc bulla cii repugnantia.Nam in Graecu te 'μ etia hos duos Euangelistas Particulam minuenxem apposuisse legimus, ut numerum non omnino 'iis
sumpletum significariniled parum aliquid dotiis,& quamuis talis par thala
369쪽
A non esset apposita, adhue nissu est eontradictio; nam & in staptura: te in n
communi losuendi modo,numerum absolutum ponimus, etiamu aliquid desit, niaximE in magnis suppurationibus,qua de causa Interpres Latinus talen particulam omisit.
Accepit ergo Iesus panes, & cum gratias egisset distribuit diascumbentibus,similiter A ex piscitas, luan
tum volebant. DIscumbentibus iam hominibus acrepit Dominus manibus suis panes,primissaq; ad Patrem actione gratiarum diuidere increti,& per Apostolos dii tribuere discumbentibus,&expiscibus,ttidem, sQuantum volitant,J id est,u',ad persecta resectionem,ut nihil amplius desiderarent. non enim B dicum singulis datum est,sed plene, Sc perfecte singuli cibati sunt. secundum m Matthaeum,& Marcum,' Luca accepit 'vina; panes, dc duos pisces,& aspiciens in coelum benedixit,&fregit,& dedit discipulis ranes; discipuli autem
turbis,dc manducauerunt omnes,&saturati sunt, ne enim modicum singulis, aut non omnibus datum arbitraretur aliquis, propterea omnes Euangelistae diiciunt. Manducauerunt omnes quantum volebami, & saturati sunt..Sex Dominus circa hos panes, de pisces fecit ; accepit eos primo in manus voles Au. suas,ut se miraculi,& multiplicationis auctoremostenderetSecundo asperiector sex in coelum,ut se de coelo esse, tue a Patre cflesti potestatem talem habere signi v PQ sicaret:Gratias tertio egit in quantum homo,pro diuino beneplacito,quo t tum miraculum in hominum salutem ,& spiritualem , & corporalem facereuo iacta decreuit; nostrum enim bonum Christus reputabat sibi proprio, idcirco prorunt: voluerunt enim ea,quae Christus in Eucharistia pane sacratissimo secit, C praesignare,ut inserius dicevis. P .
pR O maiori superiorum declara
tione aliqua sunt annotanda. Pria:
α.h.' φ naum ei Graecos textus habere, fCum gratias egisset distribuit discipulis, discipuli vero et umbentibus. & ita C milus, & Euthymius legunt. Rursis e-' tiam illud, i volebant,d aliqui textus habent in singulaca, ut ad Christum reseratur,qxii pro sua voluntate distributuli e tamen :ensum non mutant, nam etiamsi per discipulos distrii ieret, ipse dici potest distribui ae, & quantum voluis distribuit:. oluit autem illos, quantuni voluerunt manducare. Basil. autem in lib. discumbentibus,& quantum volebant. Alterum est noluiste Christum panes Noluit 'de nouo creare, sed praeexistentes mul- tiplicite, ut hoc miraculum iva virtute in inriti factum esse magisinnotesceret; Si enim nisestis rutereati hi issent δε eius preces,Deum illos uiuacialκ panes misisse dixissent turbae, sicut ora tione Heliae pluit a & sicut in deserto missis sint coturni es; at dum ipse ma nibus suis panes accipit, & multiplicat. in eo esse virtutem tantam nemo dubi-Mos rega 38. cap. a. Iesit. Distribuitrare poterat, qua etiam ratione in nu'ptiis noluit vinum creare, sed aqua coauertere in vinum. Factum est etiam hoc
ad mysterij significationem:vti enim in serius dicemus omnia haec propter doctriliam de sacratissimo Euctaristiae pasem
370쪽
A ne ficta sint, in qua non nouus panis creatura eis panis iam factus assumitur, qui diuina virtute in Christi substam
Tertium est, voluisse Dominum panes G proprios ,sed eos, qui apud unum deturba inuenti simi multiplicare; ut tota virtur ipsi,non panibus, aut artificio alicui latenti humano . aut daemoniaco
Quartum est, diuina virtute multiplicatos esse panes hos,&pisces,siue c6 iratia si uersi materia adiacente aeris in substantiam panis,& piscis; ut dicit Euthymi' sue omnipotentia Dei ad stactione panis nouis partibus iubilantiae creatis .llare autem multiplicatio primo saeta D, est in manibus .Christi, ut dieit Auguit.
tract. 14. Secundo addit Chrys.ho etiam in manibus Apostolorum. Tetti, addit Halar.lib.3. Trinit. iii manibus dia
scumbent sum. Anab an Luc. utrumque coniunxit, in manitatis, dc Apostolorum,
& discum elum. Veratas eis,& in Christi manibus,& Apostolorum,& discui pilum,uirtute tamen una Christi operante iacta esse multiplicationem; tum ut tantae multitudini opportuna ministratio fieret tum ut virtutem iiivinam singuli cognosterent,& non cibis precia conquisitis , sed diuina potentia multis plicatis eibatos se esse experirentur.
- ut autem impleti sunt,dixit discipulis suis, colligite quae super uerunt fragmentisinὰ pereant. Collegerunt ergo,& impleue runt duodecim cophinos fragmentorian ,ex quinque panibus ordeaceis, quae superfuerunt his, qui manducauerant.
COMMENTARIVS.Co LLIGERE iubet Dominus Apostolos, quae abunda runt fragmen
ta, ut miraculi virtus,& magnitudo notior sit,& manifestior,quo ex tanta inopia, tam magna,& abundans iacta est copia; de ut ipsi magis in fide,& fiducia confirmentur,ut notat Chrys. hom. i .& probat ex Matth. as. Marc. 8 via Dominus eos arguit,reducens in memoriam hoc miraculum. Propterea,
inquit,duodecim cophini sunt iuxta numerum Apostolorum, suos iam duo-- decim esse constat,ex fine huius capitis;ubi dicitur Dominus aci duodeeim di xisse; Nunquid vultis abire Voluit etiam Dominus, ut dicit Cyril. lib. 3 .c. 13. misericordiae virtutem commendare:qui enim largitur,semper abundat; auaro autem,& nihil danti,semper deest,collegerunt autem Apostoli post distributionem duodecim cophinos: fotian etia voluit Dominus se hoc tacto Moy se saperiorem ostendere, hic enim non proprijs manibus manna porrigebat, sed de coelo Angelarum opere factum descendebat, de nihil poterat in alterudiem asseruaritat Christus suis manibus panes multiplicauit,& distribuendos dedit:& ut asseruari posse significaret,fragmenta in cophinos duodecim couligi iussis:& verisimile est haec fragmenta collecta, non esse omnia ea, quae eieresectione superfuerunt: multa enim ipsos comedentes sibi reseruasse in cibum suturum, siue in testimonium tanti miraculi,ut fieri solet, probabile est. Ex iis ergo, quae relicta sunt, collecta fragmenta impleuerunt duodecim cophinos quod Euangelista insinuauit dicens, quae superfuerunt iis, qui manducauerant, id est, quae reliquerunt manducantes, conaederunt enim multa N: multa sibi reseruariant:tanta tamen eorum erat copia r ut impleti sint nihiJ
minus duo decim cophini .. Lactantius lib. . cap. I s. testimonium billae ad fert hoc