장음표시 사용
431쪽
Respondit ergo Simon Petrus, Domine ad quem ibimus p
uerba vitae aeternae habes. RE s P O N D E T Petrus & responsio eius ad duo refertur: alterum est verbum Christi eis diei um, Vultis abire: J ad quod respondet non solum se abire nolle, sed nec habere, ad quem se conuertat alium. Magnus pr feeibamor Petri, ia eximia confessio : amor quidem, dum neminem selaicit habere quem Christo praeponat, & propter qMem deserat ipsum: cousessio , dum neminem etiam alium esse, per quem vita aeterna sit consequenda, sat tur: ac si dicat, N ullus est alius, a quo sit speranda vita aeterna, nec qui rati nem eam assequendi docere valeat, praeter te. Alterum est causa, propter, quam abeundum erat: illi enim abierant, quia visus est eis sermo Christi d - r', & qui audiri, & sustineri non possit, ad hoc reserens responsum suum dicit, s Verba habes vitae aeternat, I ac si dicat: illi abierunt,quia verba tua eis sunt intolerabilia, & dura visa; at nobis non sic visa sunt, sed ver vitae etem nae: nec igitur habemus; quem tibi praeponamus, & ad quem confugiamus: Rnec verba tua dura nobis videntur, sed vitae aeternae;non ergo est cur a te r cedamus, & abeamus. Particula s Ergo,i verba hςc a Petro propter Christi verbum proxime narratum dicta esse nenificat. Nomine caeterorum duod cina Petrus respondet, ut docent Cyrili lib. . cap. 18. & Chrysost .hominis
S ipsa verba id indicant, s ibimus, J inquit te postea adiunxit, fCredimus,
di agnouimus: J Cum enim in se litem sentiret assectum, facile reliquos condiscipulos eundem habere sibi persuasit. Verba vitae aeternae habere Christit dicit, repetens vel bum ipsius Christi, Verba quae ego locutus sum, spiritus,& vita sunt; Est autem sensus: verba doces, quae obseruata vitam aeternam 'praestant, & quibus fidem habere ad aeternam vitam consequendam necessi rium est.
CEt nos credimus, A cognouimus, quia tu es Christus filius Dei. F
PSR SE IT V R suam consessionem Petrus, non solum tu verba vitae habes, sed ἱNos credimus, & cognouimus, quia tu es Christus filius belJ ut qualis es tu, talia sint verba tua . Γ Credimus J propter fidem, quam
ha mus verbis tuis s Cognouimus,J propter opera mira, quae operatus es, quibus te Dei esse filium demonstras: hoc enim ista duo verba sigmficant;primum enim ad assensum ex auctoritate loquentis, secundum ad cognitionem propter miracula refertur, ut modis omnibus se certos esse eum esse filium Dei ostendat. Haec verba resert Petrus ad illud Christi, Sunt ex vobis, qui non credunt; propterea respondet, nos non hi sumus, credimus enim,& c gnouimus te nitum esse Dei, non ut illi dicebant, Nonne hic est filius Ioseph Illud sQuia, J non causam, sed dcclarationem indicat, nouimus. quod ita es, seu te esse filium Dei; in Graeco cum gemino articulo verba leguntur: s Tu es
ille Christus, ille filius Dei,J ut verum Christum, & filium Dei ab alijs, qui aliqua ratione Christi de fili j Dei appellati sunt, differre significet, ut notat Cyrill. lib. . cap. 19. interpretans Petrum confessum est..Christum verum
432쪽
c villus ibidem inter haee verba , , exedere, & cognoscere, disserentia
constituit; ut credere,simplicem fidem, cognoscere fidem ex ratione aliqua simptam dicat, quod nos in commentario diximus ad miracula reserendum; cui enim ex miraculo credit, cognoscere dicitur. Adde etiam cognoscere, certit dinem quandam assentus, & intelli et ' mam inlinuare; quod etiam Augu stinus tract. 16. annotat dicens positum esse Prius credere, quam cognoscere, quia res fidei prius ereduntur, quam cognoscantur, & intelligantur; allegat autem
Cyrillus illud Isa. α . Nisi credideritis non intelligetis. Ex his sequitur, ut coiny gnoscere certiorem, Et maiorem intelligentiam, quam credere adserat, Est au-
tem praeterea selendum in Graeeis eodL o 'eibus legi in praeterito Credidimus, &ita legit Augustin. tract. 26. at in Latinis in praesenti legitur,& ita Cyprianus legit epist. ss. & 69. dc ita videtur logendum ; nam fidem praesentem Petrus proseisus est. Credibile enim est, etiam eos qui recesserunt prius credidisse. Scia endum rursiis ex Chrysost. homil. . . de Cyrillo lib. . cap. 19. Petrum Christa consessum esse filium Dei naturalem, noadoptionis: Chrysbstomus autem addit non siisse laudatum a Christo, ut sacta est Matth. I 6. eausam non adsert; facta Cur e tamen id esse existimo, quia his verbis potius Dominus disti pulos in humilita- nillonesute continere intendetat: alijs cedE- non lauistibus, ipsi tanquam perseuerantes super ueriti birent: laus igitur instituto praesenti
Respondit eis Iesus , nonne ego vos duodecim elegi , A ex vobis unus ciabolus estp
COMMENTARIVS. VIA Petrus ad illud Christi, s sunt ex vobis qui non eredunt; I nomia
ne omnium duodecim responderat, s Nos credimus, J Nopterea D minus hae addit verba ostendens verba sua etiam in ipsis duodecim vera esse, &propter ipsos etiam esse dicta; quasi diceret; dixi ex vobis esse,
- qui non credunt; tu autem Petre ab hac incredulitate omnes hoc duoden rio contentos numero excipis, quasi meum verbum non habeat in vobis locum; sed deciperis, nam: Nonne vos ego duodecim elegi,&tamen unus ex
vobis diabolus est3 J quasi dicat etiam ex vobis est, cui retrocedat, & destia stat: nam a me duodecim electi estis de tamen unus deficiet, Se re et de vobis. Haec verba multum continent Apostolos in disciplina & humilitate, duli gentioresque faciunt periculo proposito cadendi, ut dicit Cyrill.li. q. c. 3 o. cum vnum inter eos de numero non credentium, de eorum qui a Patre non sunt, ostendit. dum enim determinate, quis sit non exposuit, se posse defic re singuli existimare potuerunt. Adde ex Chrysost. ho m. s. propter ipsum Iudam hoc etiam esse dictum,cuius malitiam praedicit quidem, en no quisis sit indicat: hoc ne impudentius contenderet, illud, ne maiori licentia pe caret. Diabolum vocat, quia minister erat ipsius, per quem Christum bolus impugnabat, & impugnaturus erat . His verbis suam quoq; diuinitaten ostendit, qui occulta, de ventura nouit. Libertas arbitria etiam ex hoc loco
constat; eicitus enim a Ces isto, sualibertate de vitio corruit.
433쪽
viabolo I abolus nomE Gr cum est idem si- Ignificati quod LMmE calumniator
seu delatori r quadam autem Anton
masam, Arinelus malus de coelo lapsis, qui contra Uxum, dc nos inimicitias gerit,Diabolus dictus est: hic triplicem calumniam, seu delatione operatus est, &adhuc operatur;prima est,qua Deum apud homines calumniat' est; altera,qua homines apud Def m ; tertia, qua etiam ' homines apud homines. Prina loco, in principio mundi Deum apud homines calumniatus ςst,a qua omnium prima caB lumnia Iustin. in Ora paraenet. ad Gen- immith tes, dicit diabolum esse appellatum; ide rua homi etiam assirmat Tertuli.lib. 2.contra Marcio.xbi tres illius calumnias contra Desia pud homines primos numerari Deo .nim,ut homines illos contra eum prouocaret, prohibitionis impositi mendacium Cur,inquit,praecepit vobis Deus, ne de omni ligno paradisi eomederetis3 quasi Deus omne lignum prohibuerit, quod tamen salsum erat: imposuit rursiis
inuidia, quasi Deusex inuidia quadam
prohibueritesim; Scit enim Deus, quod an uaunque die comederitis, eritis sicut Dil scientes bonum,& malum;im potuit postremo mendae tum, quasi Deus me litus fuerit dicens, In quacunque horac eomederitis morte moriemini: Nequaquam inquit, moriemini,sie calumniat est, & detraxit Deo apud hominem in principio; propterea meritb Diabolus
dictus est. non his contentus calumulatiis est etia postea Deum, ut dicit Chrysost. hom. 2. in z. ad Corinth. apud gentes, dum eis curam,& prouidentiam rerum inferiorum non habere Deum aliquem mentitus multa vitia illis persiant: calumniatus est etia apud Iob: ignis, inquit,de cisto descEdit,& occidit oves,&c. voluit enim causam maloru in Deli iactare, ut se Iob contra eum irritaret.
Rectὸ ergo ealsiniator dicitur, qui Desiolumniari tentauit,& tentat. es inla- Secundo calumniatur homines apud , io, ' in, ut eum contra eos, prouocet, cuti ius calumniae meminit Chrusest. hom. . de patientia Iob, exemplo probans
psius Iob cui imposuit apud Deu,quod
propter bona temporalia, &mercedem Dilli inseruierit. Nunquid, inquiti gratis icolit Deum Iob λ idem doni Chrysost.
diom. 2. in 1. Cor. ubi hanc duplicem resert calumniam,contra Deum,& contra hominem.
Tertio loco homines apud homines Calumnia. calumniatur, ut eos inuicem saeuire sa-tur denim ciat. Innumera habemus exqmpla, sic Christianos a principio apud gentes calumniatus est, imponens illis Inlinita scelera,& crimina, ut Gentes incos insurge
ut impelleret, de qui bys calumna js tr ctat Tcrtuli. in Apologet. His igitur de causis per excelletiam quandam dictus est Diabolus. Euthymius refert aliquos dicentes hoc in loco n6 accipi tanquam propria
nomen, ut fgniscet illum, quem Ant nomastice Diabolum appellamus,sed ut Rappellativum commune nomen signi eans infidiatorem; visit sensis, Vnus ex vobis mihi, & lactis, ae verbis meis iusidiatur,at ipse in eam inclinat sententia,
ut sit nomen proprium, Iudae tamen accommodatum, ministri enim,& mali homines, quia instrumenta sunt,& oper ris Diaboli,eodem nomine nominantur,& ita etiam sentit Cyril. lib. cap. 3 Sc Greg. lib. 13. morat. cap. II. ut dictus
Iudas sit Diabolus,quia operarius,& minister Diaboli', per quem Diabolus ipse
in Christum instarrexit,& occidere procurauit, εc ita dictum est,cui consonat illud Ioann. Ia. Cum iam misisset Diabo Flus in eor, ut traderet eum Iudas & post buccellam introiuit in eum Sathanas, net i q scriptura aliter sumi solet ab Eua gelistis, & Apostolis. Vnde nee audie di sint recentiorum aliqui, qui verte
dum cessierunt, unus ex vobis calumni
tor seu insidiator est,rectius & verius legimus, Diabolus est. Non solum autem Iudas me Diabolus dicitur in hoc loco, quia mi- si appeti nister sit riis ipsius erat, sed quia eum vi pinetiam in hoc imitatuς est, ut enim dicit Basil. homil. Quod Deus non sit auctor
malorum. εc August. lib. II. sit per Gen. ad liter. cap. 26. Deus creauit Angelum
bonum & rectum, at ipse vitio sto Di bolum se fecit. εc calumniatorem; ita etiam Iudas electus a Domino bonus sactus est,& iustus,tamen ad Diaboli pat- is
434쪽
A te suo arbitrio, & malitia se conuenit. Iudas rem Non enim dicendum est Iudam, quan- .icitiis Ea 40elς, est, malum fuisse,ut aliqui senitaui eiit' tiunt, existimantes August. tractat. 27. id inrmare, qui re vera nihil tale dicit,
sed elemmesse, eum cognitus esset malus suturus, at ipsum tune bonum suisse docet Chrysost. lib. q. cap.3o. 3c Hieronymus lib. 3. coni. Pelagianos hune i eum Ioannis tractans. Idem assirmat de Tertuli. lib. de anima cap. 4 adiungens eum bonum perseuerasse usque ad loculorum ossicium, immδ verba lite Domini id ipsum indicant, s Elegi, J inquit, B sEgo vos duodecim,J quali dicat, Ego
vos feci duodecim meos discipulos, &me sequentes, & credentes, at unus ex vobis non ex me,sed ex se retrocedet &Diabolus est. Adverte etiam ut exsequentibus patet, hoc Dominum dicere propter id, quod futurum erat, nempe , quia eum traditurum nouerat, quod I
dam tune quando hoe Christia protrulit, nec cogitasse credendum est, quamuis enim tune malus erat, & sur, tamen
detradendo Christo adhue nihil ei in mentem venerat, & propter hoc praecia DE dieitur, sDiabolus est:J quamuis nim praesentis sit temporis, futuri habet fgnificationem, nam sequitur, sciebat
enim, quis traditurus esset eum.Haec electio, de qua Dominus loquitur, est illa, qua ex numero magno discipulora dum decim in Apostolos electi sunt, cuius meminit sanctus Lucas cap. 6. Vocauit, inquit, discipulos suos, & elegit duod eim ex ipsis,quos & Apostolos nomina
uiti Statimque nomina eorum recenset, inter eos autem Iudas est, unde eum
postolum fuisse, certa res est: postea pe eato sim morte punitus ab Apostolatu cecidit, & eius locum Matthias occupa uit, ut numerus duodenarius sacratus Apostolorum integer perseueraret.
Dicebat autem de Iuda Simonis Ischariote, hic enim erat
traditurus eum, cum esset unus ex duodecim.
c -VANGELIsTA exprimit eum, quem dominus suis veress insinua
in bat : iam factum enim euenerat, quando h narrabat Ioannes. Et nota 'causam,s Hic enim traditurus erat, a quasi diceret,quia eum traditurus tunc rerat, propterea dixit, s unus ex vobis Diabolus est, I Non ergo propter. malitiam tunc Iudae praesentem: sed propter laturum traditionis eius, ductus a Christo diabolus esto hinc erit unus ex duodecim A postolis, pro Grea vera fuit Christi praedictio. Ioannes haec narrat, ut diuinitatem Christi etiam in hoc commendet, qui futura sciebat, addit autem , s Ischariote, J ut eum ab alio Apostolo, qui etiam Iudas vocabatur, discerneret. Sentiebat I das tunc suam laesam conscientiam, quia surabatur, quae in Eleemos,stas ministrabantur; verbo tamen Christi, quod propter se dictum facile potuit ex suo facto cognoscere, non est commotus neque emendatus : adeb malitia, & maxime au ritia cor hominis obdurat, & insensibile facit, ocexcscat.
435쪽
O ST haec autem ambulabat Iesus in Galilaeam. Non enim volebat in Iudaeam ambulare, quia quaerebant eum Iudaei interficere. Erat autem in proximo dies festus Iudaeorum. Scenopegia. Dixerunt autem ad eum fratres eius, Transi hinc , vi vade in Iudaeam, ut & discipuli tui videant opera tua,quae facis. Nemo cuippe in occulto quid tacit, Sc qua rh ipse in palam esse:si haec facis,manifesta teipsum mundo. Neque enim fratres eius credebant in eum Dixit ergo eis Iesus, mpus mea nondum aduenitnempus autem vestrum semper est paratum. Non potest mun. dus odisse vos: me autem odit, quia ego testimonium perhibeo de illo, quod opera eius mala sunt. Vos ascendite ad diem festum hunc. Ego autem non a-- scendam ad diem festum istum, quia meum tempus nondum impletum est. Haec cum dixisset, ipse mansit in Galilaea. Ut autem ascenderunt fratres eius,
tunc & ipse ascendit ad diem festum, non manifestὰ, sed quasi in occulto. I daei ergo quaerebant eum in die sesto: & dicebant,Vbi est ille8Et murmur multum erat in turba de eo. Quidam enim dicebant, Quia bonus est:alii autem dieebant, Non, sed seducit turbas, Nemo tamen palam loquebatur de illo propter metum Iudaeorum. Iam autem die sesto mediante: a scendit Iesus in templum, & docebat. Et mirabantur Iudaei, dicentes, Quomodo hic litteras scit,com non didiceritὸ Respondit eis Iesus, & dixit, Mea doctiina, non est mea, sid eius qui misit me. Si quis voluerit voluntatem eius facere, cognoscet de doctrina, virum ex Deo ut, an ego a meipso loquar. Qui a semetipso loqui es, gloriam propriam quaerit: qui autem quaerit gloriam eius qui misit eum, hic verax est, & inlustitia in illo non est . Nonne Moyses dedit vobis legem ,& nemo ex vobis iacit testem λ Quid me quaeritis interficere 3 Respondit tu ba, & dixit,Daemonium habes: quis te quaerit interficere λ Respondit Iesus, C & dixit eis, Vnum opus seci, 8c omnes miramini. Propterea Moyses dedit . vobis circuncisionem: non quia ex Moyse est, sed ex patribus: & in Sabbato leucunciditis hominem . Si circuncisionem accipit homo in sabbato, ut non soluatur lex Moysi: mihi indignamini, quia totum hominem sanum feci in sabbato λ Nolite iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicate. Dicebant ergo quidam ex Hierosolymis, Nonne hic est quem quaerunt i terficere λ Et ecce, palam loquitur, de nihil ei dicunt. Nunquid vere cognoverunt principes,quia hic est Christus p sed hunc scimus unde sit:Christus autem cum venerit, nemo, scit unde sit. Clamabat ergo Iesus in templo docens,
dc dicens, Et me scitis,& unde sim scitis: Sca meipti non veni, sed est verus, qui misit me, quem vos nescitis. Ego scio eum & si dixero, quia nescio eum, ero similis vobis mendax: sed scio eum, quia ab ipso sum, & ipse me misit.
Quaerebant ergo eum apprehedere: & nemo mist in illum manus, quia no dum venerat hora eius. De turba autem multi crediderunt in eum:&dic
bant, Christus cum venerit, nunquid plura signa faciet, quam quae hic facit Audierunt Pharisaei turbam murmurantem de illo haec,& miserunt principesti Pharisei ministros, ut apprehenderent eum. Dixit ergo eis Iesus, Adhuc modicum tempus vobisclim sum: ti v do ad eum,qui misit me. Quaeretis me,
436쪽
A. &non In metis:&ubi ego sum, vos non potestis venIre. Dixerunt ergo D Iudaei ad semetipsos:Qud hic iturus est, quia non inueniemus eum3Nunquis in dispersionem gentium iturus est,&do rus gentes Quis est hic sermo quem dissiQuaeretis me & non inuenietis 28t ubi sum ego, vos non potestis venire In nouissimo autem die magno festiuitatis stabat Iesus, & clamabat
dicens, si quis sitit, veniat ad me, & bibat. Qui credit in me, sicut dicit seria
plura, flumina de ventre eius fluent aquae uiuae. Hoc autem dixit de spiritu, quem accepturi erant credentes in eum .. Nondum enim erat spiritus datus quia Iesus nondum erat glorificatus. Ex illa ergo turba cita audissent hos ser- .
mones eius dicebant; Hic est verE propheta: Alij diceban*Hic est Christus . mid'autem dicet i, Nunquid a Galilaea venit Christus: Nonne scripti in dicit, quia ex semine Dauid , & de Bethlehem castello, ubi erat David, nit Christus Dissensio itaque facta est in turba propter eum . Quidam autemi
ex ipsis volebantisprehendere eum: sed nemo misit supereum manus.. v
nerunt ergo ministri ad Pontifices& Pharisaeos. Et dixerunt eis illi: quare n non adduxistis illum. Responderunt ministri:Nunquam sic socutus est homo, scut hic homo. Responderunt ergo eis Pharisaei, Nunquid & vos seducti Geis λ nunquid ex principibus aliquiscredidit in eum, aut ex Pharisaeis sed turba haec, quae non nouit legem zmaledicti sunt .. Dixit Nicodemus ad eos. ille qui venit ad eum nocti: qui unus eradex ipsis Σὶ Nunquid lex nostrati iurat hominem,nisi prius audierit ab ipso &cognoueritquid satiatλRespo derunt,de dixerunt ei Nunquid ictu Galilaeus esλscrutare scripturas, ta via de quia LGalilaea propheta. non surgitia Et reversi sint unusquisque in do
Post haec autem ambulabat Iesu in Galilaeam, non enim volabaziuIudaeainambulare , quia quaerebant euru Iudaei interficer COMMENTARIvς- Qx o L T A Christi verba, & sententi as, quibus sua Emonstrat diuini m. q. Nitem caput hoccontinet; superiori autem in hunc modum conne tur. s Post haec linquit , Quae Dominusoperatus est miracula; se pol testissimumi sermonem de eius carne,3e sanguine in cibum, & potum vitae aeternae dandisti in Capharnaum publicε habitum, Christus Dominus s Ambulabat in Galiat m, Iid est, per loca,&oppida Galilaeae; nec in Iudaeam abire, seu redire
voletat propter Iudaeorum odium, quiae eum occidere quaerebant .. Recta consilio cautam; cur in Iudaeam non iret, Euangelista expreali 2 ne enim ali. quis obtrectitor obiiceret, Quod lucem fugiens Iudaeam de linarit propter coiti tua Pharisaeos, εἰ scribas in lege peritos in Galilaeaanorari interim tiroseli. Chris gens, causi adiecitIoannes, quiainter Iudaeos. tutusnon erat: quaerebam α- ῶ enim eum interficere. Dominus autenuempus a Patre praefinitum pessionis ' demortis expestiuas, illorum furori locum dabat; eorum ergo perfidia fer bies in causa erad, cur Dominusinter Galilaeo&moram aceret . Poterat Dominus,si sua uti voluisset potestate,eorum reprimere iurorem, ut aliquando
Dina comi biniam sertu accepi voluitetiamst hominem
437쪽
a reae divinam cohibere potentiam λ ut nobis daret eaemplum , quibus peis cutiones interdum licet subterfugere,ut enim Au in .etractat. Σ8. dicit, Qui ' potestatem habuit omnes superandi persecutiones: voluit declinare propter, suos fideles,quibus talis non in a potestas, ut doceat aliquando esse declinandas quia in media pericula temere non est irrumpendum. Aduerte tamen ita Dominum declinasse ricula, thocinter medio tem re a siro curia non deflectere te nam &miracula operatus est multa, di suae veritatis doctrinam aperuit; vitae enim incolumitas, ut Deo inserviamus, quaerenda est, de sic psticula sunt caueda,vi Dei gloriam sugiendo non prodamus, di propter vitani vivendi causam perdamus . Quaerebant autem Iudaei interficere eum propter
illud opus paralytici apud piscinam sanati: de quo c. s .dictum est. a NNOTATIO a.
QVNT aliqua annotanda, primum in Gali Pest hoc tempore, quod Dominus indi Galilaea propter Iudaeo n saeuitiambra itiem dicitur summoratus, multa secisse, quae . caeteri narrant Euangelistae,nempe Alat B thaeus cap. is a 6. I7.a 8.vsque ad principium decimi noni. & Marcus cap. 7. s.f. - . post illa omnia hoc medio tempore i cta, a Ioanne praetermissa, eellum est, quia Euangelista noster in hoc capite narrat. Non igitur acauit Dominus, nec i sui incij cursit, vel latum unguem distexit, quamuis in Iudaeam n6 venerit. δlterum annotandum est circa litte- l. ram: triplex enim lectio inuenitur: Pri- aut modi. inaret inablativo legamus ,in Galilaea,& in Iudaea, Staiuic re ondent Graeca exemplaria, quae nunc habentur: quasi dictum sit: Conuersiabatur in Galilaea, ron enim volebat commorari in lud a. Altera lectio est, ut utrunque in accurae rivo lagamus, & hane lectionem habent Latini codices.August. tract. Σ3atalegi immo Cyrildib. cap.3 I. Chryso. hom. 7. ita legisse videntur, si fidelis est ii
terpres , S re vera haec mihi vera lectio' videtur: verbum enim ambulare est motum fgniscam:ost sensus, Ambulabat in Galilaeam, id est, per Galilaeam: non enim uno in loco consistebat, sed a loco in locum prosciscebatur,quod rectὰ dicimus in Galilaeam ambulare, nee in Iudaeam ambulare volebat: id est, per loca illius prouincipIn hune sensim si perius c. 3. lesimus venisse in terram Iudaeam, id est, iter secit per Iudaeam , de uno in alterum locum permeando: & vera, Scant qua Graeca exemplaria ita legisse probabile est. Tertia lectio,vt primum
sit in ablativo, secundum in accusativo: Ambulabat in Galilaea, nee volebat in Iudaeam ambulare,haec etiam lectio minus probatuis media videtur magis legitima , quamuis siue uno, sue altero amodo legamus,sensiis idem sit.
Tertium annotandum est, verum non
esse, quod aliqui sine ulla auctoritate finiunt,Christumiui se in I sa,&redi j
e in Galilaeam, proptereaque nunc dictum esse,s Ambulat in Galilaeam, J putant enim tempore huius paschatis astadisse in Hierusalem, &nune venisse in Galilaeam : sed ex Euangelio nihil tale habemus,& aneo Paschate,quod sit itertii anni praedicationis eius, Domi nus
scenderit,incertum omnino est.Non e
so interpretari licet amburase in Galiaeam: quas post concionem illam eapitis sexti venerit in Iudaeam, S nunc reuersus dicatur: sed probabilius est post concionem illam immediath ambulasse Fin Galilaeam, id est, perlegionis illius
loca, nec voluisse venire in audaeam. Immo mihi unum videtur valde probabile , Euangelistam causam assignare voluisse, cur in Iudaeam non venerat, cum Paschaesiet, quando omnes asce dere tenebantur e quasi diceret, non
venit in Iudaeam in Paschatis sesto , quia Iudaei eum occidere quaerebant; non enim in Iudaeam venisse hoe paschate, etiam indicat verbum illud, I Post haec, J nempe post ea, quae gesta prius in
Quartum est annotandum,aliquos loco illius, Nolebat ambulare in Iudaea, llegere,Non poterat ambulare in Iud a
438쪽
ho. s. dictus mtem est non posse amNa-lare in Iudaea quia tutus ibi non erat: non quod potestatem non haberet, si ea uti voluisset,sed quod,si ut homo latum, S n6 o Deus agere tubi tuto continoi
ri non posset propter inimicor i inpdias, quas ut nomo istum,humano in re procedens,non posset declinare Communis lectio est,sNolebat ambulare. l
Erat autem in proximo dies festus Iudaeorum scenopegia.
COMMENTARIUS. TEMPVs describitivi causam cur Hierusalem venerit, S ad ascende
dum in Iudaeam a fratribus sit inuitatus,significet: hoc enim tempore ex omni parte Iudaei Hierosolymam confluebant ad adorandum in templo. Me nopegia sestum erat Tabernaculorum, ut in annotatione exactias declaraturi.
ANNOTATIO α. o In festis Iudaeorum.
ON inutila , nedue a nostro instituto alienum existimo, si dierum se-- storum, qui apud Hebraeos in honore habebantur, breuem aliquam de dilucidam fecero mentionem, multa enim loca apud Ioannem, caeterosque Euangelistas Domiti, ec compediosa enarratione, tacilius intelligentur.
N primis festa omnia eommuni v obuio Sabbata in scriptura appellantur, Leui. is. s sabbata mea custodite. JΩlemnitas eorum a vespera diei praecedentis in vesperam sequentis perdurabat, ut constar.Letii celebritas aut6ει cultus sellorum sita erant in oratione, sacrificiorum oblatione, eessatione ab operibus seruilibus, Sanimarum amictionemon quod omnia haec in lingui rum celebritate, sed quod aliqua saltem C exigerentur,& seri deberent. vlaiso' Ω- Festiuitatum ergo apud Hebrsor cele Lum bratarum,quaedam erato diuino trecepto, quTdam ex humano instituto indi-cts rillarum quida erant hebdomadari , ut Sabbatasquaedam menstruae, ut Neomeniq;qridam annus,& hq suerunt sex Prima dicet arur Pascha,seu Phase. S inanda Pentecoste.Tertia sellum Tubarii. Quarta sellum expiationis. inta Sc nopegia,seu festum tabernaculorum. S xta, collectae, seu Coetus. Hi verd nempe a Iudaeis institutae erant annuae, & har praecipue, nimiru festum Iudith , sellum Mardochaei,festum encaenioriim,festum pridie Mardochaei, festum a Simone Machabeo institutum,& festum ignis:dehoriun una lis ordinate quantum exstri plura consequi licet, dicemis. De sabbato.
I que die celebrabatur, erat Sabbauix s. u etide cuius etymologia;institutionis cauas: labitis obseruariae qualitate; εc et flatione dixi, mus superii Mea p. s. libus nune adian . 'stinus, uatuor hui e selio singulariuequo rum primum est :n6 solum ab omni ope re seruili vacadum tune esse iuxta Doma ni praeceptum Exo. α o. quod alijs festis commune erat, sed etiam quod Sabbato proprium fuit abstinendum a cibis c quendis,& condiendis,ut prqceptum est pExo. I 6. adeo, urnee ignE accendere licere ut constat Exo.33. haec enim pridi: Sabbati fiebant, idcirco hic dies dicebatur parasceves, quasi pr paratori ad O ius vesperam incipiebat sabbati se si si, quando ia omnia parata esse oportebat. Meunda est Glicuisse iter sacere sab Na s. subato Exod. is. nullus,inqui egredietur sabbato de tabernaculo suo die septimo,sed Sab iter me bati Zabit populiis,die septimo. Ad hoc alludens Dominus Matth. 14. dicebat Iudetis,orate ne iura vestra fiat hieme, tSabbato. Quod res e Origaib. 2.de princip c. Iud Sinonulli superstitiose,& ridicule obseruabast, cum tamen non ita
439쪽
A stris esset prohibitum, quin liceret breue quoddam spacrum extra urbes peragere: quod ex Act. .deduc inius,ubi nisitem Oliveti a Hieruntem distare habemus ster sabbati,id est, quantum die sabbati conficere licebat, hoc autem spaci sivnhis erat milliari j Italici .Hine est ut
constant ex Iosi. 3. Archam Domini antecessisse totum populum per duo milliae itorum,quae unius milliarijspacium conficiunt,quod iactum Origenes dicit, resertque Oecumen. Act. r. vi quando sabbato quiescendum esset, possent Iudaei ex suis tabernaculis orandi causa in
Die si a Tertium est,iuge sacrificium,quod sin esu diebus offerebatur. Sabbato duplsisebat, ut habemus Num. 28. Praeceperat B enim oeus Exo. 29.& Num. a 8. singulis diebus duos agnos in holocaustum osserri,unum mane, altersi vespere: qad idcirco iuge sacriscium appellatum est,uessertini autem concrematio tota nocte perdurabat,uti legimus Levi. 6. Phil.lib. v I de victimis, causam huius institutionisit exi stimat esse ad significanda perpetuati beneficia,quet toto tempore die, ac nocte ' - i Deo accipimus,quod verum inii de ρο-
. . . . to:tamen aliud adiungendum est, nempe
hoc hige sacrificium figuram suis sin stri Euangelici saerificii, quod quotidie, is ni in missi o fieri Ecclesia Hoe Christus semel in cruce visibiliter,& eruenter quasi ' sacrificium matutinum obtulit, quandost seipsim agnum immaculatum Patri ae- eeptissimum holocausum exhibuit : - bis aute sub speciebus panis & vini m do incruento iugiter usque ad inli consimmationem offerendum quali sacrificium vespertinum reliquit :huhis enim' seculi tempus nocti comparamus ta Petro laepist. c. i. Donec dies illucescat,&oriatur Luciser in eordibus nostris: qua- uis autem idem sit agnus,caro nempe &singiuis Christi, modus tame oblationis noster diuersus est ab eo, quo obtulit Christu Mane significationem,& figura ex Damia.deducamus,qui de ultimo sae culi tempore loques iuge sacrifici si restatur si pridixit,quo verim nostru Mis psa erificis, ut Sacri doctores sentiunt, pra
. signauit. Sacrificia i pitvr iuge,figura nostri bbato, Hi dixi ' Pinnaba in Quartu est, panes propositionis,quos Dperpetuo Deus in templo super mensam ranes pina asseruari iubebat, Exo. 1 s. fibbato mutabantur,recentesque collocabantur, ut
legimus Leti 13. haee plena sunt diuinis lasabbat misteriis, quia omnia in figura eontingebant illis, ab eorum aute explicati ne supersedemus, ne lolio ab institii toditi agemumillud tamen unum non praetermitta nimirum Sabbatum inter crtera maximξ praesignasse statum beatitudinis et ternae, in qua completa erit voeis huius significatio: Sabbatum enim quietem significat,quet in patria illa vera, &persecta est: ita docet Augustinus
inamor ergo illa,qui propria Sabba Sabbatu mis diximus,ea, quae in beatitudine sunt, sux uxo maximε repra tentant. Prim6 quidem Sabbato ei bi non praeparabantur, sed 'praeparatis vescebantur, quod sito facto Deus confirmauit mam Manna non plue bat Sabbato, sed die praecedenti qua tum pro sabbato etiam opus erat colligebatur, Exod. i6. Sie in coelesti gloria fiet: nam seuemur bonorum operum misella, quae in hoc seculo velut in die parasceves fiunt: enim operum,sed praemii locus ille est, quod Dominus Ioan q. stagnificauit dicens, C6gregat fructum invitam aeternam. J Secundo non licebat tunc extra urbes iter iacere, nisi modiacum,quod pro nihilo reputatur: quo significatur beatissima & sempiterna illa mansio: non enim nunc habemus eluit tem permanentem,sed fimiram inquirimus ; ad quam postquam peruenerimus, non iam unquam ab ea discedemus. Ter Et tib iuge sacrificium geminabatur in Sabbato, iustus quidem in hoc saeculo re demptionem habet solius animae, eo pus vero corruptioni adhuc subiectum est Rom. 7. Mente seruio legi Dei, ea ne autem legi peccati: illic vero utrius que est persecta redemptio.Rom. 3. Ge
mimus expectantes redemptionem cor
poris nostri: quod Ilaias capit. o. signisseauit dicens, s Recepit de manu D mini duplicia. J Quarto Sabbato renovabantur panes propositionis , & recentes in menta apponebantur; quia in gloria fiet copiola, & plena renouatio reiecta orati vetustate, quam perpe
440쪽
lud Psal. i cia. Renovabitur ut Aquilae iuuentus tua :& illud Apoc. 2I. Ecςenoua
facio omnia: verE ergo Sabbatum figura erat beatitudinis, quam speramus. Puit autem Sabbatum maximae obseruantiae apud Iudaeos; tum quia eo facto recolebant beneficium creationis, quod erat inter ea,quae a Deo populo illi collata sunt, quaeque ipsi per reliqua festa celebrabant, primum & maximum: tum quia eodem te sto Dei veram, sempitςrnamque diuinitatem,omnia idola damnantes,profitebantur. Quoniam signum exterius pretcipuu quo verus Deus discernitur, & quo eius sempiterna virtus d
claratur,est omnium rerum creat in qui igitur Deum creatore veneratur,& recolit,eunde veriim,3c solum Deum confit turi Hete causa esst, cur toties vetus tecta metum Deu creatorem repetit. Psil. 9s.
Dij gentium daemonia, Dominus autem coelos secizPal. D 3. Benedicti vos a Domino, qui secit c lum,& terra PLI. I 23. Adiutorium nostra in nomine Domini, qui fecit coelum,& terram Iunt quam
plurima huiusmodi testimonia. RectE ergo dixit Philo. libae e victimis: in principiis,sabbati obseruatiam Disse in aeternitatis Dei honorem. Qisi enim Deum
creatorem confitetur omnium, eundem
aeternum assimat: haec de Sabbato. . De Neomenia .
idem si nificans,quod latinὸ tinu,
Iunium Iudaei enim menses, Se annos secundum lunae motum computabant: prima ergo dies Lunae menstruae, erat prima mesisI Novilunium, seuNeomenia appellabatur 'tuncque festum celebrab tur, quod a noua luna Neomenia etiam dicebatur:ab Hebrps autem vocabatur
hi desci quod significat nouum,qosint initi ui& nouus mensis.Nos Calendas appellamus graeco vocabulo, quod voca .
tionem significat,quia prima die mensis Ponti lex apud gentes vocato populo, quod dies nonae a caledis dissarent pr nuciabat. Huius festi institutio,& Sacriscia in eo osserenda recusentur Num. 23.
Nebauu Iucta eo dic tubis, viles M.
sephus li. a. Antiqui. c. io. Nec in e' He braei tenebantur cellare ab oriri si seruilibus . .
Celebrabant autem Iudeti festum hoe Causa in memoriam perpetuae diuinae gub:μ ru irationis, quas gratias Deo agentes pro continuis benefici js ab eius manu proui, da,& omnium gubernatrice procedeti, bus: simul eua deprecantes,& eii agit intes,ne in laturo ea destitueretur: idcirco , hoe festum celebrabatur in Novilunio,.
quod utrunque continet tempus, cum sit 'praeteriti finis,& suturi initium. Quod etiam in figura illis cotingebat ut enim i
ni j sellum indicabat, nouitatem spiritus ia& Euangelij, per Christum,lui imposito fine,&idolatri expulsa, eruiendam, sde qua dictum est Gala. 6. In Christo
neque circuncisio aliquid valet, neque praeputium: sed noua creatura: & Titi Dbaluos nos secit per lauacrum regener tionis,& renouationis Spiritus sancti. Veruntamen non absque mysterioso l re nensium hoc non inplenilunio, quando lu- io Ple'Hunae virtus magis viget, sed in eius des, ctione cesebridum Deus praecedit cuius festum Frei ratio ex quadam doctrina Greg.Na- --.Han. orat. 2. de Paschate,maximξ elucidatur erat uippe populus ille ini dot
triam nimia procliuis, utpote ab idolo tria abstractus,& idolatras circundaturi idcireo dedit illi Deus sacrificia, & cae remonia quq sic Deo vero populu con- . iungebant, ut quandam etiam similitu-dinem; de vicinitatem cum is, quae ido. stolatrae agebant,haberent: hac enim ratione sitaui,&dulci manu ab illis genhisi ritibusablactabatur: suo post tempore ab iis etiam omnibus ablactandus: eo
cessit igitur multa similia ritibus gemtium,sed in veri Dei cultum persecta, α commutatar unde doctε & eaute dicit. Greg. lege illam velut maceriem sua dam inter Deu,& idola stille. Ex iis causam propositae difficultatis facile est i telligere: erat Hebreti propensi ad sacria scandulunae cum gentibus,quam cetii resiliam appellabant, ut constat Iere. I Prophetamq;audire detractabant ea stacrificia prohibente: concessit igitur De