장음표시 사용
61쪽
36 CAP. II. DE IURE ET OFFICIO
in negotiis etiam iure diuino expresse non definitis, principem tamen, i) ad rationem iuris diuini, a ad indolem ecclesiae Christianae maxime noui testamenti, 3) ad exemplum primitiuae ecclesie , quae pro purissima merito habetur ad utilitatem ecclesitae,& an iste actus ad emendationem ad aedificationem quid conserat, respicere debere .
Quam in rem ZiegleruS de Iur. Mai. LI. cap. II. cae I . recte, Hec vero, inquit ,scilicet potestas externa, ad hominis imperium Dectat,cum perpetua tamen adscriptura aream cae voluntatem
a s diuinam rest x, ne. Et hoc respectu, si scilicet ius circa sacra ex genuinis fundamentis suis derivetur, Sc debitis terminisci reum scribatur, recte princeps Vocatur Custos utriusque tabulae, quae locutio nihil iniqui continet, ut quidem nonnulli volunt; sed potius principem sui officii admonet, si rite explicetur. Quo pertinent verba celebris theologi Reformati, Solinii Tom.3. thes de Magistracta. 3a. s M. sequentia : Cum autem dico magistratum discistinae rusodem esse , intelli-- ge, piramque tabulam decalogi ei custodiendum esse , id est , non tantum est pacis custos Pelut armentariuου, nec tantum ventri , sed ρνimum gis iae Dei seruiat , quod ad externos mores attinet. Ac per inest etiam emendatio ecclesiarum praecipue ad magistrat o cium . praesertim cess,ntibus episcostis , aut aduersantibin euan-3Ogelio. Non ergo rigida quorundam censura dignus estConstantinus Imp quod referente Eusebio G υita Uansfini c. a.. ad episcopos dixerit : Vos quidem eorum, quae intus uni in eccisa agenda, ego Vero eorum, qua extra sunt, episcopu a Deosum constitutus: quod dictum in sensu antea exposito satis bene se habet, quamuis in alium sensum inique traham tur a Petro de Maria tr. de ConcoraeSacerae N IN. a. c. O.n. 7. 3 3 Errant itaque isti ex ministris ecclesiae, qui hanc circa sacra potestatem, ii recte eXercea ur, denegant principi. Quorsum pertinent verba luelli, in ripolog. GH Aetluan. Vbi in ter alia ita disserit: Sed cur regeι Grasianos s pios principes
62쪽
exesidunt a constens uot Aut si autoritate uam Ini e ponant faciant id, quodp ῖnt, quod iubentur, quoddebent, quodque s Dauidem Salomonem, cae atios bonos princFes scisses cimvi, ut acerdotum libidinem coerceant, eosque re adusscium faciendum ad lant f in os scio contineant: ut idola euertant: ut supersi in
que immodesse facere ' Sua scriptura principem Christianum abhmusmoae causarum cognitione unquam reputii y sc. Quem locum cum aliis huc facientibus exhibet Autor tractatus is Osficio magi atus Christiani quem GrotIus suo tractatui de p. GAnm. Pot. circa Sacra, in calce adiecit.
Cum ergo hactenus probatum sit, competere ius circa I 2 sacra principi, illudque tantum in dirigendis actibus externis, ad ecclesiae ac reip. salutem, conssistere, facile exinde sine magno negotio colligi potest, competere quoque principi ius circa Sabbathum , omnia ita ordinandi, ut fiant ἐυσχημόνως , f κατα τάξιν. Sed quibus regulis hic circumscripta 1it potestas principis, mox dicemus. Primo omnium 3 3 ea decidenda quaestio est, an principi ius competat, consuetum morem,celebrandiSabbathum die dominico,abrogandi,& alium diem cultui diuino publico destinandi ' Nouimus communem Doctorum scholam hic negatiuam amplecti. Sed nos, si rem ingenere consideremus, non possumus non assirmativam sententiam amplecti. Idque ex iis quae Cap. 34Ι. fusius tradita sunt, sua sponte consequitur. Si enim lex Mosaica de Sabbatho est sublata; si substitutio diei dominici non auctoritate diuina facta, atque adeo nulla lege diuina iubemur praecise diem solis cultui diuino consecrare , sed usu&consuetudine hic dies inter Christianos, sine necessitate legis, introductus, atque adeo autoritatis tantum humanae est; Si hic dies in se non sanctior est ceteris diehus: Vtique nihil obstat, quo minus loco eius alius dies ad eun-
63쪽
38 CAP. II. DE IVRE ET OFFICIO dem vim sacrum destinari possit, idq; a principe, cum illi vi
iuris circa flacra, ordinatio & directio externi cultus diuini competat.Cu sane perinde sit,quo die sacra peragantur, mo- , 1 do id non plane negligatur. Totum Vero negotium tollere' omnemq; cultum publicu prohiber non est in arbitrio principis.Licet enim necessitas absoluta cultum externum publicum in nouo testameto no eXigan, urget tame necessitas hypothetica, propter tot rudes & infirmos homines, qui coetui Christianorum admixti sunt, Ut certum tempuS destinetur, quo, posthabitis curis mundanis, homineS conuenire, Ic de cvita recte agenda instrui possint, ceu supra cap. l. pluribus 36 demonstratum est. Sea nec pauciores dieS, quam Vnus singulis septimanis, ad sacra peragenda destinari possunt a principe, si recte uti iure suo velit, ne cultus publicus rarior sit, quam salus ecclesiae requirit,& homines, nimium domesticis curis occupati fundamenta fidei, & regulas vitae Christianae dediscant. Cum omnino exigat ossicium prin-hipis boni, ipsaque ratio salutis publicae, Ut ciues rudem ani- mum magiS magisque eXuant,& Vitam vere beatam & tranquillam inhonestate ac pietate degant. I. . II. a. Quorsum cum ducantur publica Evangelii doctrina, utique haec occa-' 1io non aufferenda ciuibus, sed potius promouenda est.
3 Sed ista quidem, quae de licita diei mutatione modo
diffla sunt in thesi, fatis firmo nituntur fundamento. Quodsi autem in hypothesi res definienda, non dubito asserere, principem non recte ossicio suo fungi, si loco diei dominici 3 3 alium diem substitueret. Idque primum, quia nulla id suaderet necessitas, imo nec utilitas ulla: qua deficiente nihil mutandum est, quod semel in ecclesia diuturnis moribus 3 9 bene introductum. Quo ipso tamen non favemus illis. qui sub codem p textu, quod nihil innovandum sit in ecclesia, CimneSrituSmoresque, etiam vituperabiles, defendunt, hi omnino tollendi, etiamsi per integra secula illud in ecclesia
64쪽
fuisset obseruatum: quorsum verba B.Brunnemanni in Iur. Eccl. l. I. c.3. g. δ. pertinent: Licet hodie etiam constetudines imrationabios inepsa tolerentur,qdefendantur mordicus, qua rum defensores viderint, an coram tribunati Christi , consuetud nes Has ineptas, simpietatem nutrientes, defendere aliquanis
possint. Nos enim hic de consuetudine tali agimuS, quae hOna, quae laudabilis est. Accedit secundo, quod, postea-4. quam idem dies inter omnes Christianos observetur, mutatio haec non posset non ingenteSturbas, lites, dc dissidia gignere in ecclesia, quod cauendum est, ne fiat, cum iam latis in partes distractus sit coetus Christianorum, contra Nautem eiusmodi mutatione nihil melius efficiatur. Vt ita .ixecte omnino senserit Lutherus tu Careest . maior. ad 3. Praecept.p. m. ψοδ. qui postquam dixerus, nucus dies altero es melior praefantior, pauciS interiectis pergit: porro au cm.
cum a majoribus nostris ad hoc dies dominicus ordinasus sis: nones immutanda temere haec innoxia vel eru consuetudo iam recepta, ut unanimis consentiens ordo confistat, ne quis sua non nete faria innovatione conturbet omnia. In quibus Verbis Vtut tacite, ob 41
adiectam vocem temere, largiatur, mutari hoc Dosse, non tamen id faciendum esse dicit, quia haec consuetudo est innoxia. Ex quo verbo simul patet, Lutheri mentem fuisse, ceteras consuetudines, quae non sunt innoXiar, sed potius ineptae, etiamsi communiter receptae, omnino tollendaS est l.
Nunc ergo depfficio principis, postquam de iure &potestate eius dictum est, circa cultum dici dominici quar-- 'dam adiiciamus. Hoc vero, Ut per compendium dicatur, consistit in eo, ut princeps id unice agat, quo scopus diei dominici omni ratione obtineatur. Vbi & positive procedere debet, Sc remotiue, h. e. & ordinare quae bona sunt, i mala l omniaque impedimenta remouere. Quod quO- modo faciendum sit, ut distinctius explicari possit, repetendum luc ex primo capite, quem scopum sibi proposuerit
65쪽
6o CAP. II. DE IURE ET OFFICIO
ecclesia,certum diem conuentibus omnium & cultui publico destinando. Scilicer,ut homines a consuetis laboribus& duris domesticis auocentur ad meditationem rerum di. uinarum,ac ita corpuS & animam reficiant: ut rudes, imperiti dc infirmi publice instruantur in mysteris doctrina Christianae, & ad pietatem ducantur: ut ad laudandum
Deum, ipsique ex toto corde seruiendum, excitentur, &exem plo aliorum, & doctrina: utque adeo nougs vires ex doctrina coelesti, pia meditatione, seria oratione, & sacramentorum usu hauriant contra satanam, & sponsam eius,
mundum, eiuSque illecebras, & magis magisque in fide
43 confirmentur. Hime itaque scoptim princepS non euertere sed adiuuare, & pro viribus stiis promouere debet, omniaque obstacula quae hic se orrunt&ascopo abdu-46 cunt emouere. VideamuS ergo primum, quomodo princeps procedere debeat positiu e, scopum Sabbathi promouendo ubi ante omnia principi necessaria est, lectio sacrarum litterarum &, serium diuinae sapientia studium. Cum enim principis norma in Ecclesiasticis sit voluntas Dei, illa vero in sacris litteris sit manifestata ; facile inde consequitur edulo his incumbendum, ut veram hauriat s apienti- am, bene do secundum cor Dei gubernandi rempublicam
Ast eum sine spiritus se iusti lumine intelligi scriptura non possit, seriis precibus opuS est, quibus hoc lumen a Deo im-
7 petrare potest. Hunc clauem si impetrauerit princeps,caute attendendum, quam sit diueria indoles ecclesiae veteris testamenti, prae ecclesia noui testamenti,dum illius cultus multis externis ritibuS & ceremoniis fuit intiolutus, huius
vero magis in spiritu & veritate consistit,ibi lege ct coacti ne opus fuit, hic libertas spiritus exigitur Sc. Vnde&irritelligerint iam esse Sabbat ni noui testamenti rationem; qua Sabbathi in veteri testamento praecepti: qua de re diximusa in Cap. I.&dicemus in Cap. IV.
66쪽
Quibus fundamentis suppositis, i sio exemplo subdi-4s ditis praesucere debet, quod saepe plus efficit, quam leges optimae. Facilius enim sequentur subditi, quando vide-hunt principem praeeuntem , diemque dominicum meditationibus & colloquiis sacris,ueritque animae quieti tribuentem. Pertinet huc egregius locus B. Sechendoriit in Shristin Sta at La. c. I. 3.3. meita': bas Rird ingehen fo
anderit vornehmen Dau fha Itungen excediret. SoIte aberguti in proxime antecedentibus dicitur,emunteribait
Sed & a cum dies dominicus, seu Sabbathum noui test 49 menti, destinari debeat cultui diuino, piisque meditationibus, ac precibus & exhortationibus,ad vitam vere Chri astianai in transigendam, eiusmodi exercitia liberastatuere debet. Vbi tamen non sufficiet liberum permittere cultum scipublicum , sed ut priuatim quoque pietati promouendae causa conueniant homines. precibusquε Shymnis se excitent, permittendum non modo, sed omneS etiam admonendi sunt. Saepe enim conuentus priuati plus commodi sthabent, quam publici, cum ibi quilibet dubia sua commD
67쪽
nicare, declarationem & informationem uberiorem petere postit, cum contra in conuentibus publicis unus loquatur, reliqui omnes lugeant, nec quisquam isti clamanti obloqui possit, si non reatum criminis turbationis sacrorum s a incurrere velit. Isti conuentus priuati, qui hodie collegialiteratis vocantur, frequentissimi erant tempore Aposto-orum, &eo respexit Apostolus Hebr. X. M. ubi non de admonitione unius, sed de mutua agit, quae locum inuenire non potest in conuentibus publicis : ut adeo hic locus de congregationibus publicis, quae in templis fiunt, male e
plicetur a nonnulliS, cum eo tempore , certum sit, Christianos nondum habuisse templa& loca publica , in quibus
OmneS conuenire potuissent. Huc etiam pertinet locus P. Cor. XIV. v. Cons pluribus hanc in rem Dn. Arnold in
qui hodie eiusmodi conuentus priuatos prohibent, & calumniis afficiunt, siue theologi sint, siue politici, mihi videantur neXum amoris inter Christianos tollere, cultum Dei non promouere sed impedire, atque ipso quasi Anti-Christi officio defungi. Facillimum enim probatu esset ex hi storia ecclesiastica, nullam rem maiori conatu suscepisse hostes Christi, quam ut conuentus Christianorum turbarent, cum ita singuli debiliores fiant in fide Christiana, atque adeos 3 facilius a vera via auocari possint. Sed cum de hac re ex- tem passim querelae cordatiorum Sc theodidactorum theologorum, omnia, quae dicenda essent, hic non repetimus , sed acquiescimus in eo, quod principi ideo incumbati stiusmodi conuentus promouere,quia ad Kopum Sabbathis. obtinendum egregie faciunt. Vnicum tantum addimus, non eam mentem nobis residere, ac si tantum die dominico eflent permittendi conuentus tales priuati, sed & ceteris diebus, cum sane singulis diebus excitatione opus habeant homines. Quam in rem iterum laudo rescriptura po
68쪽
tentissimi regis Borumar, 'cuius mentionem seci in Differt. de iure licitised non honesti, c. r. n.3o. Vbi in genere const,
vatwauferit geha Iten meritia. Cum autem dies dominicus speciatim totus cultui diuino desinatus sit, hoc ipsis prae reliquis promoueri debent eiusmodi conuentus, seu collegia pietatiS.
Porro ossicium principis exigit, ut ossicii sui etiam 1 s
legibus humanis admoneat subditos, atque ut Deum rite colant, diemque dominicum totum negotiis sacris tribuant serio praecipiat.Sicuti laudabiliter factum inordinat.Prouinci Augusti, gloriola memoriae, ducis Brunsvic. de Anno I 6 7.
utilitatem in eo consistere putat Grotius de Imper. Summ. Pot. circ. Sacri c.I. g. II.Vt ita noua super addatur obligatio;sed nobis quoad:hanc rationem aliter Videtur. Primo enim maior ut,
que est obligatio ex iure diuino fluens, quam quae ex iure humano est; Deinde, qui non veretur Dei causa a malo desistere, eum nec leges humanae constringenti Vera 1 ergo ratio haec est, quia non pauci sibi persuadent, hoc vel illud vitium non adeo magni momenti esse, dum legibus humanis non prohibetur & punitur, etiamsi satis constet, ta illud iure diuino esse vetitum. Exemplum est in ebrietate, fg quod peccatum hodie parui a stimatur, quia frequens est in quibusdam aulis, & legibus non fatis arcetur. Hinc quando vinetur a cordatioribus, Ut prohibeatur seuero,& puniatur etiam a magistratibus inferioribus, excipiunt set frigide,non habemus legem principis, illo non prohibente hoc permittendum esse. Eatenus ergo proderit eiusmodi lex , qua spverus cultus subditis iniungitur, ut de nouo eXcitentur, sequiores & certiores reddantur , omnino & serio velle principem, Deum rite coli, & subditos ad veram pietatem duci. Ad minimum huc etiam quadrabit vulgatum illud,supe
69쪽
6o superflua non nocent. Nec minus a principe, quae ad locum, tempus, & modum cultus diuini pertinent, rite ordinanda atque eo dirigenda sunt, ut scopus diei dominici quain commodissime obtineri possit. Specialia hie non adiicimus, quia de his agetur fusius insta in capite ultimo. 6i Cum ergo hactenus dictum sit, qua ratione princeps promouendo cultum diuinum procedere debeat, antequam ostendamus quomodo remouenda impedimenta ab ipso sint, necessum erit, Vt quaedam adferamus de ea quaritione annon vi externa cultum publicum diei dominici pro-61 mouere teneaturr Vbi specialius videndum, annon princeps, si omnia rite ordinata sunt, compellere subditos vi externa & paeniS possit, Vt modum praescriptum exactissime observent; V. g Vt frequentent templa, concionibus 63 aliisque negotiis sacris intersint y Res haec non omni dificultate destituitur, quamuis enim plerique affirmativam tcneant, eX communi ratione, quod princeps gladium non
frustra teneat, ac ita poenis quoque coercere sonteS tenea-- tar, cum boni, non tantum praemiorum exhortatione,
sed& metu poenarum effici pollint; non tamen leuia sunt quae ab aliis, qui negatiuam amplectuntur, obiici solent. 6 Scilicet 1 obseruationem diei dominici & cultus publici in nouo testamento non esse necessitatis legalis, sed libertatis Christianae, hane vero tolli plane per istiusmodi remedia violenta, hinc doctrina& admonitionibus, non poenis hic opus esse: adeoque a principi gladium & ius puniendi
concessum esse in iis rebus, quae in sacra scriptura non e presse, siue quoad rem, siue quoad sententiam, libertati cuiusuis rellista: nec 3 bonos effici metu poenarum, uti quidem gentiles Icii, ex principiis suae religionis, quae tamen falsa sunt, sibi persuaserunt; bonos ciues quidem reddi metu poenarum, sed non bonos Christianos, cum horum bonitas ex libero cordis inDeum affectu , risii ex aetibuS e ternis,
70쪽
ternicindicanda sit. Etlane, tanti ponderis sunt hae rati Gnei, ut nos etiam in suas partes traherent, msi, re aCc ratiuἴ pensitata, cum addito temperamento, utraque sien-φentia conciliari posset. Constat enim, ex iis quae Cap. I. d. tradita, diem dominicum in ecclesia receptum, infirmiorum & imperitorum causia, ut hi in fide Christiana & r gulis pietatis publice instrui possint, silua tamen nranente adultiorum libertate. Pro duplici ergo hominum genere dupliciter respondendum ad quaestionem propositam. De illis, quia quadantenus adhue sub lege sunt, & paedagogia
opus habent, concedo priorem sententiam, compelli eos
a Paeincipo posse, ut intersint cultui publico 3 nec enim omnes, qui in tempore noui testamenti vivunt, statim intmembra vera & genuina noui testamenti , ut plurimum statvs legis, etiam in Christianismo, praecedit statum Euangelii. Dehis vero, adultis scilicet & prosectioribus, qui ψη tamen non ex dignitate & eruditione, sed ex pietate aesti- mandi., admitto sententiam posteriorem ; cum enim hi Deum non certo die, sed omni tempore, in spiritu & veritate colant, cum habeant spiritum sanetim intus eos docentem, quis ad externum cultum illos iure adstring ret Libertate sua, ipsis per Christum adquisita, priuari sane non debent, autoritate humana. Commendandum tamen his, ut sponte intersint cultui publico & negotiis auris, infirmiorum causia, & ne illis scandalum creent, modo
tamen cultus externus ita sit ordinatus, ut sine eonscientiae laesione illi interesse queant. Multo minus illos cogere Princeps potest, qui ob conscientiae strupulos, hoc vel illud negotium sacrum publice peragere detrectant. V. g. si quis credat selacramento Sacrae Coenae, quod etiam diebus Sabbathi administratur,in tanta infidelium & hypocritarum copia, sine conscientiae laesione uti non posse; qualia exempla hodie ignota non sunt. Hic si Princeps coactioneivi ε νο