장음표시 사용
71쪽
66 CAF. II. DE IURE ET OFFICIO
poenis procedat, quid aliud agit, quam ut in conscientias Imperium liba. tribuat Licet enim erronea sit conscientia, notum tamen clueum qui contra erroneam consci- entiam agit, peccare, ut adeo Princeps cogendo eiusmodi
I hominem, ipsum. ad peccandum inducat. Quid ergo hic
faciendum Respondeo, non armis carnalibus,. sed spiritualibus,. solidiore doctrina & argumentis. grauissimis opus est, neque statim desistendum, aut pro pertinace habendus alter, si vim argumentorum non ilico percipiat,. sed insistendum,atque in mansuetudinae & caritate expectandum,ysque dum Spiritus Dei. scrupulos conscientiae illius exemerit.. Qui modus procedendi, quam clare etiam in sacris litteris praescripturi, vix tamen vilibi obteruatur, sed
statim vi & poenis, calumniis & persecutionibus procedi- Π tura clero papirante. Ex quo simul decidi potest quaestio,' an Princeps. iudaeos in rep. degentes cogere possit, Vt intersint concionibus. publicist Quod pariter tuto negamus, ex eodem fundamento. Quamuis enim nobis persuasissi mum sit certissimumque, falsam esse eorum religionem, nec aliam in caelum viam esse nisi per Christum, hactenus tamen, quamdiu illi huius veritatis nondum conuicti sunt, abhorrentin conscientia, licet erronea, a nostris eonuentibus, & sic reluctante conscientia sua compelli nequeunt.
73 Interim tamen ad id compelli poterunt,. ut ipsi conuentus instituant, permittantque ut Christiani cum ipsis de religi-.one amice & placide conserant: uti exemplum mihi rei tum est, iudati ad Christianam religionem, non tantum in inleslectu, ut comi uniter fit, sed etiam in voluntate conuersi, qui nihil magis optat, quam ut in virtute spiritu' qui . ipsum impellit, cum iudaeis sermones caedere possit de Christo, certissima spe fieres,. verbum de Christo non suturum esse ineffcax inter illos. Sed hactenus voti sui com
Npos reddinon potuit. Qua occasione non possumuε non
72쪽
incidenter conqueri de perueris modo disputandi cum illis qui alii religioni addicti sunt: Primo ad illud negotium deputantur tantum Theologi superficiarie eruditi, & qui ut plurimum spiritu diuino, qui solus vim conuincendi tribuit, Dan.XVI. Τὰ praediti non sunt, cum tamen laicus spiritualis plus possit, quam summus theologus litteratis,argumentis tantum humanis & Philosophicis instructus. Quo pertinet celebre exemplum,quod contigit in concilio Nisceno primo, ubi simplex quidam & thdoctus senex infidelem Philosophum, postquam eruditorum Theologorum
variae disputationes nihil emcere potuerunt, pathetica con-
, semone fidei, vicit, & ad fidem Christianam amplectendam
senderes Detu quod non in seramine regnum Dei, se in virtute consistat,quidam ex eo esseribus plicissima natura vir, s n
hil aliudVeiens nisi fesῖm Chrsum,st hunc erucifixum - qui eum vidissι Philosephum πψris infulcaniem - α poscit ab o. mnibus locum, vesieρρaucis eum philosophosermocinari, - - ιum vero noseri pauere - per it tamen senior, F hine mouitsermonis exoraeum I In nomine, inquit, Iesu Christ, philo- he, audi, qua venaseunt. Deus unus es, qui feciι eatum re serram.c. eredis hoc ita philosophee m Age, heluι si nunquam vitam eon rataicendisermonem didicisses, ira ob pefactus virtute aeriorum, mutus ad omnia, bo oiam potuit respondere,uasibi
videri, nec aliudverum es, quam quod dixerat. - - Audite, inquit Philossophus, o erudire viris donec verbis mecum res gestas, verba verbis opposui, criqua dicebantur, dicendi arae Abuem stir ubi vero pro verbas virιus processi ex ore dicentis, non potve runt ressere verba virtuti. Deinde inuerso ordine proceditur, tractando tantum doctrinalia non moralia, cum tamen si voluntas prius non fuerit emendata, i uellectus nanquam veri luminis capax sit. Hinc &, si externum 76 assensum doctrinae praebeat aduersarius, subsistunt Disputa I i tores,
73쪽
tores, quasi fides Christiana in intellectu consisteret, unde& facile eiusmodi peruerse conuersi irerum desertores fi-77 unt, & in pricra castra transeunt. sed & modus disputandi mere Scholasticus est, diuersissimus.ab eo quo Apostoli
usi sunt, scilicet, quia rationibus utuntur,non distinissed huis manis, non amore disputant, sed odio, unde statim rixae carnales & contentiones oriuntur, ex irato pectore ortae. 78 Et tandem, si non tatim victas manus tradat aduersarius, pro pertinaci declaratur, contumelia & calumniis afficitur,& quasi diabolcitraditur : ut plura hac de re non addamus, cum ad institutum nostrum non pertineant.
9 Sed & eo ipso promouere cultum diuinum Princeps potest, si id si agat, ut officiis sacris tantum praeficiantur1o digni, virique Theodidam, pii & cordati- Cum alias videatur contradictio esse, viam ad caelum monstrare vitiis debere, qui nunquam eam ipse ingressus: Homini carnali & naturali committere interpretationem spiritualium, quae ne intelligit quidem r. Et officium spiritus sancti illi demandare, qui malum spiritum in corde dominantem habet. vid. pluribus ossint. de inre Lissae non hon. -ns ys. 1i Hoc ergo si obseruauerit Princeps, tum demum promo uehit scopum diei dominici. Sic enim recte instrui potest. Populus in rebus credendis 3c agendis: sic & doctrina de exemplo ministrorum ecclesiae excitantur omnes. Con tra vero, si impii situ& vitiis dediti doctores ecclesiae, nunquam Verbum Dei pure praedicabunt, tanquam inimici crucis Christi, de sic populum, non ad verum cultum Dei ducent, qui in spiritu& veritate consistit, sed ad salsum cul-- tum, qui in. actibus externis de via sacramentorum Itatuitur. ar Sed hactenus iatis dictum est, qua ratione Princeps cultum diuinum promouore debeat, non quidem directo, nam cultas ille qui Deo placet, remediis' humanis promo-
74쪽
ueri per se non potest, sed tamen indirecto , subministrando media, & omnia in iustum ordinem redigendo : sequitur ergo Vs adiiciamus . quomodo Princeps ulterius circa
diem Sabbathi, eiusque scopum obtinendum procedere pocst Hoc vero. ut uno verbo dicam, contingit remouendo impedimenta, quae resistunt, quo minus obtineri debitus sto pus possit. Cuius rei necessitatem, haud opus erit, ut ranunc variis argumentis ostendam, cum prudentiores faciale id agnituri sint. Nam quotidiana, experientia docet, vix quidquam boni effici posse, doctrina etiam optima, mrudibus hominum animis, si undique illos circumstent bscandala h. e. sit nimia sit in rep. occasio delinquendi, atque liberum subditis relinquatur mala omnia impune agendi. Cum enim homines natura procliuiores sint ad malum, quam ad bonum, uno quasi impetu, etiamsi optimis do- ctrinis imbuti sint, in vitia ruunt, laustra ut plurimum Ia borantibus. ministris ecclesiae. Cui non obstat,quod tamen sapropterea homines non meliores reddantur, etiam sit omnis peccandi materia ipsis subtraheretur, si non cor ipsunt emendetur; nam hic facilis est responsio, concedendo, ita quidem non directo meliores reddi, id tamen obtinexi posese, ut non facile peiores fiant. Multi.enim his vel illis peccatis se nunquam eontaminassent, niti eiusmodi scandalis fuissest allecti. Obiecta mouent sensus. Prosectiores in Christianismo haec etiam impedimenta facile vincent, secthie de infirmioribus & initiatis quaestio est, de quibus constat, quod facile istiusmodi. illecebris herum retrahantur. Itaque per compendium dico,. Principi incumbere, ut O- 8s mniailla prohibeat die Sabbathi &e medio tollat, quae subditos a conuentibus publicis retrahunt, quae verbi praediis eati vim & essicaciam tollunt, quae illos et piis meditationibus abstrahunt, aut alias quoquo modo possunt impedi-mcnta esse. De quibus nunc in specie sigillatina agen-
75쪽
dumeta Id quod agnouit potetitissimus Rex Borumae,
ad Ducatum Magdeburgicum directo, his verbis : Eo is
16 Sed ut ordine procedamus,prius de negotiis per is . illicitis agemus, Vbi ita regulam formamus: Quodcunque vel iure diuino expresse prohibitum, vel tamen rationi iuris diuini contrarium & Christiano nomini dedecori est, II id die dominico permittendum non e Quod dum asseritur, non ea nobis sententia resider, haec rantum die dominico esse prohibenda, ceteris diebus autem permitteri . da, uti quidem nonnulli satis crasse philosophantur; sed haec mens irostra est, quia haec eiusmodi sunt, utunter Chri- - εstianos ne nominari quidem debrant, Esthes V. s. . non Perinsitienda ea esse a Principe, maxime die dominico, ubi coetus Christianorum cultum diuinum speciatim profitetur,atque adeo nihil admittendum cultui dinino contrarium, & ad cultum propriae voluntatis carnalis atque. Sata-
28 nae pertinens. Boni ergo Principes hic non subsistunt, - sed omnia illa, quae non decent sanctos, ut Apostolus lo- quitur αἱ & contra decorum Christianorum sunt, de quihus actum in Diss de iure heiti c. r. n I sqq. etiam in reliquis septima diebus non permittunt, sed seuere prohibent. 89 Inter exempla specialia producimus primo loco comis potationes illas & saltationes in popinis & diuersoriis, cuiuscunq; generis sint,quo & die reserimus,qua les societates frequentissimae inter rusticos sunt diebus do-
76쪽
. MAGISTRATVS CIRCA SABBATHUM riminicis: videmus enim plebem omnes cupiditates suas usque ad diem dominicum disterre, dum eo die, aliis negotiis externiS non Occupati, quam commodissime prauis affecti bus suis indulgere possunt.. Nec desunt patroni malitiae, γ&stultitiae aduocati, qui hunc morem pertinacissime defendunt, sub praetextu, quod miseris hominibus, duris laboribus per septimanam in terram fatigatis, hoc recreationis genus adimendum non sit, eum alias nunquam promto nimo labores quotidianos sint expedituri.. Quibus suflra- 91gautur Pallores nonnulli pessima o tuo exemplo, dum haec non modo intuentur. & sine reprehensione dimittunt, sed &ipli haud raro eiusmodi coetibus assidenti. Sed ut de his pri- θα us dicatur, optandum esset,.ut in usum reuocaretur Canon Apostolicus 42. & 4y. ubi ita constitutum rEpiscopus vel pre
byur,2 etdiaconm,atiras vel ebrietuIrbus paeans, vel desipas, vel deponatur 2 Et Canon sq.cuius haec ver ba sunt et Si quis Curiaeus in caupona comedens Represensera seuerit, siegregetur praeter quam si in publicum diuersorium in via propior necessitatem H- uerιerat. Quo etiam pertinet Constit. Eccle Elect.Sax. quam allegat Gerhardus loe. de Asns .Hό g. aδo.. v bi haec verba leo
Reformatio Politi caede Anno i 48. g. ivnti Sutrinsen ubi:
liti de A.2 77. tit. 8 in fine Illi vero tam absurdi iuncin ratio, PIcinando, ut quilibet sanae mentis facile imbecillitatem argu menti intelligere possit. Demus enim, recreatione opus
77쪽
esse hominibus, ita tamen reficiendum & recreandum corispus est, ut non debilitetur, aut plane occidatur antina: Quid autem magiς scripturae sacrae est contrarium, quam ebrietati indulgere, carnisque illecebris Sane si quis non omnis sensus diuini numinis eXpers iit, agnoscere tenebitur, haec eiusmodi esse, quae nulla ratione decent eos, qui Christin 'men prae se serunt, & se Christianos, seu unctos Spiritu Iancto, profitentur. Quam in rem optime scribit D n. A
. Varia testimonia. Patrum, qui de his prauis moribus Christi 94norum conqueruntur, subiicit. Itaque omnino recte facti uni Principes qui haec prohibent seuere, uti laudabiliter secit potentissimus Rex Borussiat supra citato Edicto de Λnno
in antecedentibus dicitur, quod ministri ecclesiae admonere
78쪽
animvenden N. Cons. Edictum Friderici ilhelmi Magni
Electoris Brandenburgici de Anno ruri, quod integrum reis seri Illustris Dn.St k in not. ad Brunn. EccLLa.ΩΙ-.I.gnverbis I brachiumseculare impertiatur. Add. Ordin. Prouinc. Λugusti glori mem. Ducis Brunsviceniis de Anno ἐε 7. tit.
Quod de compotationibus plebeiorum hominum dis Vsctum est, quod concedendae non sint die dominico, illud eadem ratione verum est,de Conuiuiis solennibus & sumtu sis diuitum, quae pariter prohibenda sunt die Sabbathi. No , 96tum enim est, quomodo conuiuia celebrentur hodie inter Christianos plerosque, quantus ibi sit luxus in multitudine ciborum delica immorum, & varietate potus, quantae com potationes. Pertinet quoque huc quod Apostolus i. cinxndicit: Sediι populus ad comedendum cae bibendum, Purrexerunt adludendum. Qualia conuiuia cum omnino iniusta sint omni 9 temporς, uti unusquisque intelliget, qui vera Christianismi principia primis tantum labiis degustauit; quanto magis turpia sunt eo die,qui specialiter cultui diuino destinatus est. Quod si conuenirent homines, ut cibum & potum necessi- 91tatis causa sumerent, & interea temporis de rebus diuinis sermones caederent,se inuicem ad vitam vere Christianam agendam excitarent, tum utique non possent reprobari eiusmodi conuentus; sed cum haec plane negligantur, nihilque aliud intendatur sumtuosis illis conuiuiis, quam ut corpus cibis potuque impleatur, & carnales affectus excitentur, atque adeo omnis vis verbi suffocetur, omnino istiusmodi scandala prohibenda suut a bono Principe. Hic dies quieti 99 destinatus est, sed ita quies non obtinetur. Recte Chrysostomus Homil. a. in Act.lost. auemadmodum,inquit, corpus
quod laboribus fatigatum s exhausum, non diligi vult, neque
79쪽
74 CAP. II. DE IURE ET OFFICIO
ventri indulgere,fledrequiesceressunter iacere ' ita s anima plurimω onerara, in quiete residentio essestsinat: qua in refociblatione es, re deliciis, resipicit, turbata est, superba es. Vt ita istiusmodi conuiuia, ubi assectibus carnis & deliciis indulgetur, tollant quietem animae, & sic scopo instituti diei dominici manifesto sint contraria mo ' Pergimus ad celebrationem nuptiarum, visuri,an& haerecte prohibeantur diebus dominicis, id enim factum est in edicto potentissimi Regis Borussiae supra n. yM. citato, ubi
expresse prohibitum, da tetiit 'ochbtiteii an deni Tage
solun an illii mei'dm. Cujus lententiae etiam non pauci
doctores sint, nuptias scilicet die dominico celebrandas non esse. Io. Conrad. Durr. Theol. Monacri a. P. R. Ih. V. Dunt IOI in Casib. Cons. c. to qu. 73. Equidem videtur haec sententia dubiis maximis subiecta: Sanctissima enim res est matrimonium Christianorum, & mysterium ingens unionis Christicum Ecclesia, Eph. R. Ia. cur ergo id non celebrari debet eo die, qui ad sanctificandum electiis est y Deus minus coluetur cultu externo, quam si matrimonium rite&iuste ac secundum ordinem scripturae contrahitur : ibi enim uniun-- tur corpora non tantum sed&spiritus; de nouo se obligant in foedere matrimonii noui cciniuges, Deo coniunctim ex toto corde seruiendi, se inuicem ad virtutes Christianas excitandi atque impellendi, omnia patienter serendi, & in mysterio crucis matrimonium enim non incongrue codici potest) per Dei gratiam magis magisque alterius aS- sistentia & admonitionibus cooperantibus, proficiendi ; quo ipso quis neget Deum coli Z cum veri Christiani per matrimonium se inuicem uniendo, simul in fide se uniant cum Christo, tanquam in quo unico benedicere vult Deus matriis monio, idq; diuina gratia sua tegere. Accedit quod haud dubie maiores ea intentione copulationes instituerint in conspectu totius ecclesiae& publicis locis, motus Christiano-
80쪽
rum coetus coniunctim pro nouis coniugibus preces ad
Deum fundat, illisque diuinam gratiam exoret, quod sane eommodius fieri non potest, quam diebus dominicis, quo omnes Christiani conueniunt. Interim tamen adhuc puto Iox recte prohiberi nuptias die dominico. Quod sienim ita con- traherentur,uti debebant,& uti per rationes modo adductas decet Christianos, si ita instituerentur, ut Christus ipse praesens esἡ posset, & pietate & sanctitate inaugurarentur, ut loquitur Petras ChrysologusMrm. V. tum & die dominico celebrari possent commodissime, & ut eo tempore id fieret, suadendum potius quam dissuadendum esset. Verum cum I 3 hodie a plerisque, i christiani vocari volunt, longe secus contrahantur, cum Rurimum tempori in comandis nouis nuptis, instruendo conuiuio, excipiendis hospitibus, agitandis mutuo ludicris sermonibus impendatur, uti verba
habent Io. Conradi Durr. eis. ιί. σύ. cum non Christi no, sed Ethnico more pFOcedatur, totum tempus comedendo & compotando, scurrilibus item verbis & impiis altationibus consumatur, ac ita totum mysterium matrimonii dehonestetur, scandalumque publice omnibus praebeatur, quis dubitet, optime iacere Principes, si tale quid die dominico fieri prohibeant. Quin quod & aliis diebus haec pessima& Christiano nomine indigna consuetudo tolli, grauissimis legibus poenalibus abrogari debebat ; ne detestandis illis exemplis alii ad premenda eadem vestigia alliciantur : id quod fit quotidie, dum homines prouocant ad
exempla aliorum, qui tamen non minus pro Christianis ha- hentur,etiam a ministris Ecclesiae, qui non raro istis impiis conuentibus, quorum Satanas autor est, assident, & sua praesentia omnia comprobant, benedictionemque diuinam nouis istis coniugibus pollicentur, quibus maledictionem potius , nisi poenitentiam egerint , an nunciare