장음표시 사용
91쪽
inter Christianos ad eius obseruationem: ubi tamen ordinia causa distinguendum est inter infirmos &adultos, uti hac in ν parte in Iibris Symbolicis distinguitur, ceu supra Cap. 1. o stendi. s. Infirmi, & multo magis rudes, seu qui nullam adhuc fidem habent, obligantur, ut cultum publicum diei dominici non negligant, non ex lege Veteris testamenti de sanistificando Sabbatho, sed ex necessitate propria, ut infirmitati suae succurrant, desectum suppleant, ignorantiam di-1uant,& ex tenebris ad lucem perrumpanti ad hunc eni ira fi-3 nem perveniendi via monstratur die dominico.Quemadmodum enim unusquisque naturaliter obligatur ad conseruationem vitae nataratis,ita multo maior est obligatio ad acquisitionem conseruationemq; vitae aeternae,& sic ad amplectet
da omnia media huic fini inseruientia: inter quae referimus 9 cultum publicum diei dominici. Quae obligatio augetur legibus humanis plerorumque locorum, quibus praecipitur, vi sacris publicis intersuit priuati, quae leges, tui humanae si ni, tamen etiam obligationem in conscientia pariunt. ao Rom. XIII. 1. Quod vero ad adultos attinet, non quidem tanta eos liringit obligatio, sed tamen aliqua. Hi enim sunt, quibus libertas quaesita est in nouo testamento, hi morunt viam salutis, Christo uniti sunt, & quotidie eum in Spiritues veritate colunt, ut nulla necessitate adstringantur id de-u muni disicendi ab aliis: sed adest tamen quaedam obligatio
quae ex amore oritur. Amor autem nos impellit, ut ceterissimus exemplo, ut caueamus, ne occasionem scandalo suppeditemus. Obligantur ergo ut cultum publicum non
plane contemnant, cum ille rudibus & infirmis animis stnecessarius, sed potius ipsi, pro libertate tamen sua, intersint. Sed de his supra actum est Cap. I. n. M.feyy. 2 Ceterum quomodo die Sabbathi se gerere priuati, &a quibus negotiis tam licitis quam bilicitis abstinere debeant, ex iis patet, quae praecedenti capite a Principe prohibenda dixi
92쪽
diximus. Illud tantum hic addimus, signum deprauati a-I3 nimi esse, nolle vel bonum facere, vel malum Omittere, nisi praecedente Iege: oderunt peccare boni virtutis amore tiam gentilis Poeta agnouit. Quodsi ergo magistratus suo ossicio non satisfaciat, sed mala omnia die dominic, grassari in ciuitate permittat, bonus ciuis tamen,muIto magis Christianusi sua sponte abstinere ab iis rebus debet, quae vel scandaIum aliis praebere possunt, vel ipsi impedimento Ent, ne animum ad Deum elevare, contemplationibusquEsse meditationibus diuinis vacare possit. Ita quamuis usus
traharum , das Edibitetiscabieiiletiam die dominico publice permittatur, adhuc tamen eum illicitum esse, recte responditricultasTheolagica Lipsiensis d. 6. Apri L ιθα in operis subditorum, quousque prohibita sint inno- I uo testamento, dictum est supra Cap. L n.r . r. hic tan tum Ly. C de feriis explicatione indiget, ubi Constantinux ita constituit: omnes rudices urbanaque plebes s cunctarum arιium o cia veneralis die solis quiscante ruri tamens ii, agrorum: cuisura libere licenterque inserviant, quoniamfrequenter euenit aenore aptius alio die frumenta seleu, aut vinea scro
bibus mandentur; ne occasione momenti pereast commodi as cas
si prouisione concessa. Quid ergo causae suerit, quod omnes I alias operas prohibuerit die dominico Constantinus Imp.& agricu Ituram exceperit, inquirunt hic interpretes. Communiter hanc Iegem intelligunt de casu necessitatis, cum aIias Iegi Mosis de cessando ob operis contradiceret. vid.
sed haec restrictio in ipsa lege non est fundata, & di biis non Iodestituitur: nam Iex in genere excipit ruri positos, non tantum certo cassi. Deinde scire vellem, quomodo iste cassis necessitam cognostr possit e Si enim die solis tempestas aduersa est , hic labor per se cessabit; si eommoda sit, quis scisian die sequenti ceterisque aduersa non sustqvu-
93쪽
etura Ergo semper erit concedenda agricolis iraec opera. non demum in casu necessitatis, cum non constet anne-17 cessitas adsit, an secus. Christus Luc. XV. s. inter casus necessitatis refert , si hos & asinus in puteum ceciderit , quia nisi statim extrahantur, certo sunt perituri : sed de fructibus agri Nel vineae non ' conis stat quod statim perituri sint., si die doninico non colli gantur & inserantur, hinc re vera hic non adest casus is necessitatis. Ergo vel iniustitiae accusanda vel ex alio capite excusanda haec constitutio: si illud, dicendum, male secisse Constantinum, quod curam rerum naturalium prae- ularit curat rerum spiritualium, contra monitum Christi MatiώMLys. Vbi dici primum quaerenda ea esse,quae ad.ri, is gnum Dei spectant,cetera subsequutura. Quodsi ergo nostra hypothesis assumatur, qua statuimus, praeceptum de non laborando nos non stringere in nouo testamento, ex cusari potest Constantinus. Nec obstat, iniustum tameneto esse, agricolas ita impediri ab auscultatione verbi diuini: nam respondetur , non dicit, quod semper excuseri operae agriculturae debeant, sed tantum eo tempore, quo Fruct
inserendi: id vero resarciri posset, si ministri ecclesialoffi-; cium suum non adstringerent ad diem dominicum, uti proh dolor i communiter fit,sed potius singulis diebus, vel quibus Iam in hebdomade catechisiationibus, aliisque modis populum in fide & virtutibus Christianis instruerent, ad quod merito,isto maxime casu,adstringendLai Huius autem legis primo mentionem secimus interi . ges ciuiles quae de Sabbatho agunt, quia haec prima constitutio Imperatoria est, qua a eeteris diebus separatus, ac itari sanctior redditus est dies dominicus. Equidem iam antea cultui diuino destinatus is dies erat, & sponte quoque Christiani cessabant a laboribus tanquam impedimentis, sed pomquam Constantinua relisionem Christianam amplexus es-
94쪽
set, sanctiorem istum diem reddere publica Constitutione voluit. Unde liquidum est, errasse Menochium, dum in rn de ArbiIr. Iud suasi. I. a. e. y. n. ιδ. asserit, Theodosium omnium primum iuilisse dies dominicos celebrari. Cum tamen liaec lex a Constantino iam mense Martio, Anno post Christum natum CCCXXI. fuerit publicata Cons. Iacob. Gotta Osredus in nor. ad L. . C. Theodo de siriis in fine. 'Sed eodem anno CCCXXI. Menue Iunio adhuc aliam 1 legem tulit Constanrinus pro celebratione diei dominici,
cuius particula adiecta est a Triboniano Legι a. C. de Feriis, integra enim prout in L. r. C. Neoaede Femi reperitur, ita se habet: Sicuι indigni sinum miribatur dem solis venerationis siue celebrem, altercantibus gurgiis noxiis partium contentionabis occupari, ita gnatum siucundum es, eo die, quae sunt maxime voti co lexi I asque ideo emancipand manumittendi desso cuncti licentiam habeant,c ver his rebus actus non prohibeantur.In qua lege duo continentur,regula&exceptio. Re- 2
gula haec est,quod ab omnibus litibus & iurgiis cessare debeant homines die solis. Quod iam in priori constitutione
L p. C. Ius deFerus,cuius verba supra adductan. ψ.continetur, in hac vero lege denuo repetitur. Habent ergo ex his legi. 26bus priuati ius,quod in iudicio conueniri & litibus vexari isto die non possint,quod antea obtinere non poterant Christiani, ubi sub ethnicis Imperatoribus, qui nullam huius diei
praerogatiuam agnouerunt,degebant. Rationem vero huius constitutionis hanc reddit SoZomentis ἱδ .c.Τ. . quia Gel - 27tiles quoque seriis suis, quas Diis consecrauerant, iurgia amouissent. vid. Iacob Gothostedus add.L./.I. Hacsterspicua.' Neque negari potest Constantinum plerorumque quae in ecclesiasticis ordinauit, rationem a gentilibus petiisse, ceu capite sequenti demonstrabitur. Interim commodior ratio
decidendi substitui potest , quia litibus homines a negotiis sacris & piis meditationibus abstrahuntur. Exceptio vero, 23. M quae
95쪽
quae in hac lege fundata est, in eo consistit, quod, quae vo. tiua sunt, eo die fieri pollini, h. e. quae votis maxime ex peistuntur, & beneficia continent in alios conserenda : cuius duas species hic recenset Constantinus, emancipationem & manumissionem. Huius vero exceptionis rationem, si in textu quaeras, illa est, quia haec maxime sunt votiva, &sic utique bene a-3o gere debeat permissum esse die Sabbatiu.Masth.MLI r. In terim Doctores aliam substituunt rationem, scilicet, quia emancipatio & manumissio sunt voluntariae iurisdictionis, unde & adoptionem & tutoris dationem, aliosque actus voluntariae iurisdictionis permittunt die dominico,videMaran tam ,& Scacciam citatos a B. Brunnem. in Commeus. ad L.
M a C. de seriis. n. . Sed hanc Doctorum sententiaira recte reiicit ibidem Brunnemannus, rationem potius cum DO-nello in fauore & pietate negotii quaerens. Adoptio sane, maxime arrogatio, & tutoris datio aliquam causae cognutionem exigunt, quae si permitteretur, hoc ip iudices a negotiis sacris abstraherentur, quod hoc die serendum non est: insuper tutela onus est non beneficium, & cum t i tor inuitus compelli possit, ut eam suscipiat, manifestum est,hoc fieri non debere die dominico. ita ergo dicendum est, licitos eo die esse omnes actus voluntariae iurisdictionis, quibus beneficia alicui ex pietate conseruntur , quique nullam causae cognitionem exigunt. Quam ob causam Doctores omnes causas pias in seriis etiam diuinis fieri posse
Conuenit cum ista lege constitutio Leonis &Anthemii, quae reperitur in L .vD. C. de Feriis,ubi g.r. ita sanet tum estiDominicum itaque diem reisse er honorabilem decernimus
96쪽
conferant, transactiones loquantur. Cuius legis miror mentionem non secisse Iacobum Gothostedum, qui adLI. C. Theod de ferus omnes constitutiones de celebratione diei dominici ordine exhibet. Idem ergo ius, eademove im- 33 munitas ab omnibus litibus in hac lege tributa est priuatis, uti iam in L. r. C. Theod. de feriis a Constantino factum. Tantum quod in L. vis. hoc ipsum magis explicetur, Devllum dubium remaneat. Ita secundum Constitutionem 36 Constantini dubium esse poterat, an citatio die dominico fieri possit; sed vi huius legis nec citatio hoc die fieri debet, ob verba: nusia quenquans urgeat admonitio. Vt adeo uerderelinquenda siti sententia Gallii, qui l. Φ. Ob . n. F. existimat, citatio nem die seriato ad non feriatum fieri & insinuari posse: quem proinde merito resellit B. Brunnem. in
Vnde facile constare potest, quid ad illam quaestionem 33 respondendum sit, an testes si in die non seriato absolui non potuerint, in die seriato examinari possint quod ac
firmat Farinac. de risib. qu. Io. n.Π.seqq. Menoch. dein bitr. Dd. Euas. l. . qu. 3s. n. s. Vbi tamen merito negati- I9ua sententia amplectenda, nam si nec citatio insinuari potest die dominico, ut antea probatum, multo minus testium examen suscipi potest, hoc enim insuper moram & laborem exigit. Quid vero intelligatur in hac lege per horri- 4odam praeconis vocem, non omnino conueniunt Doctores.
Alii his verbis subhastationes die dominico vetari existimant, fiebant enim illae praeconis voce, cum ergo sub- hastationes debitoribus molestiae suerint,liorridam esse praeconis vocem. Alii ideo hic horridam praeconis vocem ΑΙ dici arbitrantur, quia praecones ut plurimum et gantur
97쪽
92 CAP. III. DE IURE PRIUATORUM
homines stentorea & horrida voce praediti. vid. Dionus. Gothorredus in not.add.L.visit. T. Nobis nec una nec altera coniectura displicet, interim tamen hoc probabile sit, ad rertum casum non respexisse Imperatores, qui generalem legem condiderunt, inde per limridam vocem hic intelligi vocem minus gratam, qua vel ad iudicem quis citatur, vel alio modo contra eum quidquam suscipitur. 43 Neque tantum iudicibus interdicta cognitio die dominico, sed & arbitris.. Quo pertinet L. 7. C. de fieriise ubi in fine haec verba sunt: In eadem obseruatione quod scilicet iura disserri debeant) numeramus-Hessolis, quos dominicos rite dixere maiores, qui repetito in sese calculo reuoluuntur: in quibus parem necese est habere reuerentiam I vs nec apudi os arbitros, vel a iudicibusflagitatos,velJonre electos, usias u cogni
44 Neque huic obstat, quod tamen in L. I D. C. 'riferiis dicatur transactiones fieri posse die dominico, & sic arbitros sponte electos cognoscere posse, cum hoc modo ad transactiones perueniri possit: nam rei pondetur, illae transactiones permissae, quae sine magno negotio expediri possunt, at arbitros secundum viam iuris procedere debere,& ab eorum laudo ad arbitrium boni viri seu iudicis prouocari posse, ex iure constat, ac proinde hoc non est medium transigendi, sed litigandi. 4s Λ cunctis etiam exactionibus abstinendum esse,constitutum est in L. vlt. sivm ιit. ut adeo nec debita liquida exequi possit iudex: siue priuata fuerint, siue publica, quae alias magnum fauorem habent. Quo pertinet L.3. C. Neod. 46 de Exsecutor. ibi: Debitum fluilicum'iuatumque nu agi-ιet. R L. I. C. Neod eod. sit. cuius haec verba sunt: Gesolisti ae faustus habetur' neminem Christianum ab exactoribus volumus conuemm, contra eos, qui id facere ausi Aunt, hoc nosti tui inter Ictopericulumsancientes. Quae constitutio repe
98쪽
tita in L. D. C. Iseo de Exactionibus. Publicas autem exa- 47ctiones a Valentiniano primum hac L.κ prohibitas esse, cum Constantinus in L. r. C. N. desertis, priuata tantum debita
prohibuerit exigi, tradit Iacob Gothosted. ad ae L. . C. N. de sicut. Sed an a paganis & Iudaeis exigi possint debita Αἶdie dominico quaeritvry Licuit id per constitutionem Valentiniani lenioris in L L. . quia tantum Christianorum facit mentionem , Cum autem postea Valentinianus iunior in L. f. C. N. eoae in genere prohibuerit, ullum debitum publicum & priuatum emagitari, ab eo tempore, etiam a paga nis & Iudaeis debitum isto die exigi. non posse asserit Iac. Go
Hactenus de causis ciuilibus dictum est, quod omnes 49 lites, omnia iurgia, Omnes etiam admonitiones & executiones c effare debeant die dominico, nunc de causis criminalibus quaedam adiicienda, ubi tamen facilis decisio est, sicut enim caulae ciuiles, tanquam minoris momenti, cognosci non possunt die dominico,ita multo minus caulae crimi-niales tanquam maiori S momenti, vid. L. 6. C. de seriis, quae quidem in specie de tempore quadragesimali agit, sed tamen ad diem dominicum pariter applicari potest. De tor- tura insipecie disquirunt Doctorcs,an fieri possit die dominicol Id quod communiter amrmant, si atrocioris criminis reuς sit torquendus, ne differatur sceleratorum proditio consiliorum, quae per latronum tormenta quaerenda est, L. o. C. deseriis,quae,cum ipso Paschaed e, qui est dominicus, torturam permittat, recte etiam pro decisione quaestionis allegatur. Atque hoc de veneficis, maleficis, adulteris, Vi- diatoribus monetae, homicidis & parricidis in genere asseritur in L 3. Cri Episci Au ient.. Verum si ad regulas iustitiae FI examinentur istae Ieges, non poterunt defendi. Vtut enim illi pessimi homines nullo fauore digni sint, Vtut etiam non statuamus, specialem sanctitatem inesse diei domi-
99쪽
9 CAP. III. DE IURE PRIVATORvM
nicoonterim tamen, & pessimis hominibus concedendum, ut hoc die quiete omnibus concessa fruantur: debebat ipsis potius verbum Dei etiam in carcere praedicari , debebant admoneri,ut is gerent poenitentiam, quo & ad veram animae quietem peruenire possent, hoc ipso plus em-
sa ceretur nterdum quam per torturam : insuper torquendo iudici eiusque ministris qui adesse & exequi torturam debent, tempus, sacris meditationibus indultum, auiseris
inquit, faciet iudex, si etiam hfce in delictis executionem in ali .
um diem nonferiatum disse ι. Dceι enim peccatum non esset,Heferiato aliquem torquere, es tamen horrendum cae miserabile spectaculum , a quo propter Dra reuerentiam es omn/no absι-nendum. Add. Iul. Clarus in Pr.LMe.qu.υ.n6 is j .st . n. Inde non aliter hoc admittendum quod in d. I L. fiatu tum quam in casu neces litatis, & ubi in mora est periculum.B. Brunnem. adae L. o. C. de Feriis insin. Qui tamen casus necessitatis rarissime continget.
s Colophonis vice,dum circa leges iuris ciuilis, quae de celebratione diei dominici agunt, occupamur, illud etiam addendum est, quod interdictum sit priuatis isto die theactaculis interesse, & hanc in rem spectacula celebrari sit pro-36 hibitum. Ita primum Theodosius M. in constitutione sua, quae in L. a. C. N.de Spectaculis reperitur, praecepit: Nustass-lis die populo spectaculum praebeat, nec diuinam venera ionem confectasolemnitate confundat. Vbi ad legem praecedentem se refert Theodosius. Idem postea generalius constituit Theodosius iunior in L. vlt. C. N. despectaculis . his verbis: Dominico siquiseptimana totius primuου es dies es Natali, atque Epiphaniorum chrisi, Pascha etιam ω quinquagesima diebus,omni seatrorum ais circensium voluptare, ster uniuersas urbes,
100쪽
In . in Lisit. C. si de feriis constituerunt : Diesssos M isaii alii ma dedicatos, nullis volumus voluptatibus occupari.& f. I. circa finem: nihil eodem die si bi vindicet fena ιhe malis , aut circense certamen, aumenarum lata mos spectacusa. Id quod Impp. etiam ampliarunt postea, ne ullo praetextu huic legi contra ueniri posset, dum pergunt: innofrum ortum,aut natalem,celebranda solemitas incideris differatur. Addendo & poenam grauissimam: Amissionem misi-riae, stroscriptionemque paιrimonis susinebit, siquis unquam socine fesso spectacum interesse, vel cuiuscunque ruaecis appariιor praetextu negot/ι pubsici seu priuati,hae,quae hac lege saluta sunm, crediderit remeranda. Ex quibus textibus illud sua sponte sgfluit, etiam contra Ieges ciuiles agere, qui comoedias & spectacuIa die dominico permitti posse cum Carpro uio asserunt , sed hac de re iam supra actum est Cap. II. naos sqq.
Hic tantum binis verbis adiicio, communem illam senten- tiam, qua nonnulli statuunt cum Carpro uio, finitis Cacris usum comoediarum aliarumque rerum ludicrarum permitti posse, pluribus erroribus scatere, quos omnes quidem nunc excutere superfluum est : Hoc tamen certum inoillam distinctionem , an ista fiant durante cultu publico, an post eum, pro manare ex principiis moralistico papillicis, quod & agnouit Theologus quondam Lipliensis Io. Bone
uarrus in militii Manuali sore ibcl. qui audita missa consumit dies festos in Iudis licitis, vel choreis, veI vagando, non