장음표시 사용
51쪽
. nibus ad aquilonias, de ab iis rursus ad australes transiitum ceperis liceti in rams contrarietatem qua a terra longius recedunt,ac prope eandem iter tenent: nec no qua congrediuntur, digrediun/turq;. In luna autem,& eius illustrationes 5e deliquia. Quo fit ut sphaera sola immobilis no capax contrariorum esse uideatur. Aliter quos respondeas.Supra diximus inesse hoc quidem sublian. tiae veru no omni.n enim speciebus compriit ac generibus, sed quae sub iis continentur indiuiduis. Unica uero ne omnino generis quidem uel speciei cuiuspiam sunt indiuidua, ut sol de luna. de uero callum prorsus unicum quoddam est.No ergo sermo arguatur Aristotelis et sit capacia caelestia no sit contrariorum.nam de indiuiduis quae sub generibus speciebusq; comprehenduntur, non de omni substantia agitur. Diximus item hoc soli substantiae quan uis non omni congruere. quanquam ne indiuiduas quidem inest uniuersis,ut quidam putarunt,propter cycnum qui albano mutat.Verum tametsi oppositionem hanc no admittan suscipiunt tamen ut dictum est oppositionem aliam quae est calidi de frigidi,humidita ac sicci. Secundk autem substititiae utqus sunt
immutabiles, non recipiunt contraria. similiter & caelestia cum sint immutabilia, quatenus talia sunt, contraria no admittunt.Quidam uero dissicultatem proponunt,nempe uniuersalem homi/nem si mutabilis sit,capacem contrariorum:sim n5 mutabilis, deum igitur, labsurdum est,sore. Dicimuni costitutivis eius partibus esse immutabilem,ut animali rationali mortali. homo enim nullus vi animal sit,fit inanimal. aut vi racionalis existat, expers evadit rationis. aut moria is ina mortalitate fruitur. sic enim de Plato opinatur, qui immutabilem escntia, actione uero mutabi/lem esse rationalem anima asserit. NISI QUIS FORSITAN lNSTET, AC ORA
TlONEM OPINIONEMQUE EIUSMODI ESSE DICAT. NAM ORAT io EADEM ET UERA ET FALSA ESSE VlDETVR: VT Si VERA SIT SEDERE ALIQUEM, UB I IS CONS URREXERIT, E ADEM FALSA ERIT ORATIO. EODEM MODO ET DE OPINIO, NE . SIQVlS ENIM VERE OPINETUR SEDERE QUEMPlAM vT IPSE SURREXERIT, FALSO OPINABITVR IS Qv I EANDEM
DE I pSO OPINIONEM HABET. Quaestionem quandam per se ipse in medium
adducit, quam ab aliquo exulcerati par erat: eiq; quoad fieri potuit solutionem asserti quisquam enim dubitasset,quomodo solius dicat substantia: proprium esse, oportere, quae idem unumque
numero est,capacem eam essi: corrariorum. Nam ecce de pronunciariua oratio.& opinio quarum oratio tum pronunciativa tum animo concepta quantum est, opinio autem quale, cum unum
idem maneant capaces ueritatis sunt de falsitatis. quae enim dicit oratio Socrates sedet si sorte sedeat Socrates,uera:rursum si surrexerit,hac eadem falsa est. Similiter dc opinio de Socrate sedem te si eum sedere contingat,recte sentat:ssi surrexerit,eadem salso existimat. itaq; eadem oratio, at se opinio eadem, cum unum idemss maneant, capaces sunt ueritatis salsitatis p. Solutionem igitur quaestioni bilariam inseri, tum per fiduciariam reprobationem csic enim eam uoco quam graeci antipatastasin nominant tum per instantiam,quam iidem graeci enstasin appellant. Est ergo fiduciaria reprobatio,cum id quod obiicitur admiserimus ollenderimus autem quanquam ita res haheat, ei tamen quod dicimus nihil ossicere. Instantia uero, est cum nihil omnino quastioni cedi mus, sed ipsam subuertimus, perinde quasi non ita ut est proposita habeat: ac primum quidem
per fiduciariam reprobatione soluit sic inquiens. SIQUIS AUTEM VEL HOC AD
MISERIT, MODO TAMEN DIFFERT. NAM QUAE SUNT LN SUBSTANTIARUM GENERE, CUM MUTENTUR IPSA , CAPACIA SUNT CONTRARIORUM. MUTATVM NANQUE EST FRIGI, DUM EX CALIDO FACTUM. ALTERATUM ENIM EST. ET NI, CRUM EX ALBO. ET STUDIOSUM EX VITIOSO. EODEM P CTO ET IN QVOVIS ALIORUM IPSvM MUTATIONEM SUSClPIENS CONTRARIORVM EST CAPAX. ORATIO AUTEM AT/
QUE OPINIO IPSA QUIDEM IMMOBILIA USQUEQUAQUE OMNINO PERMANENT, AT RES CUM MOVETUR FIT CIRCA
EA CONTRARIUM. Si uero etiam inquit orationem eae concedemus contrariorum receptricem, non eodem tamen modo cum substantia suscipiet contraria. nam substantia quidem motum ipsa concipiens ex calida aegida fit,de nigra ex alba:m caeteris quos contrariis eodon modo.at manens immobilis oratio, eo st mota res sit, ueritatem accepit aestat s. nam um sedeat
52쪽
Socrates oratio qus sedere eum dicit uera fit. ubi uero surrexerit.salsa est ergo Socrates is qui mouetur,oratio autem manet immobilis: id y merito. nam neq; in solis orationibus, ne* in solis rebus ueritas mendaciumque est sed in uerborum cum rebus cohaerentia Quemadmodum enim calceatio nes in solo pede, nes in calceo sed in calcei ad pedem cocinnatione spectatur. sic ueritas quos in uerborum cum rebus conuenientia. Eadem & in opinione dicemus. nam manens & illa immobilis, re comota uel uera uel salsa dicitur. Modo igitur quodam hoc proprium substantiae est: si quidem a Ilio modo coceptrix est contrariorum subtantia alio oratio atqi opinio. Q U O D
SI QUIS RECEpTIVA CONTRARIORVM ESSE OpINIONEM ORATIONEMQUE ACCEpTAVERIT, HOC UERUM NON EST.
Ac per fiduciariam quidem reprobationem hoc pacto. per instantiam uero sic dubitationem sol Mit hoc autem uerum no est idest dicere ab oratione uel opinione admitti couaria uerum no et .
SIM p LICITER AUTEM A NULLO NEQUE ORATIO MOVETUR NEQUE O 'INIO. QUA PROPTER NON ERUNT SUSCEPTIVA CONTRARIORVM, CUM NULLUS IN lIS AFFECTUS PROUE/
N E RIT. Nam substantia in contrariis excipiendis motu cietur qualitati conueniente. horum Uero neutru ab altero mouetur. siquide ness Oratio causa est rei mutanda: atl in contraria dimouendae net res mota quidquam secum orationis comouit nam mansit eadem immobilis oratio, nec quidquam perpessa est.assiciuntur enim quς capacia contrariorum sun cum sit aikcl us mutatio in contraria.at quae assiciuntur mouentur.nam motus est ipse affectus. Si ergo non perma net pronunciatiua oratio sed simul ducta est,etiam deperiit c5mt nec ea moueri. quomodo enim quod non est mouebitur nisi moueatur neq; asscitur.nis assiciatur, negi admittit contraria. sed ab oratione sane latebimur quae eadem specie, no etiam numero sit contraria excipi. eodem pacto
S in opinione allegabimus. QVO CIRCA PROPRIUM FUERIT svBSTANTIAE . UT EADEM ATQUE UNA NUMERO CAPAX CONTRA RlORVM PRO SUA IPSIUS M UTATIONE SIT. Cum orationem no una
eandem P manentem contrarioru receptricem esse ostenderitis, soli hoc insit substantiar. per hac sermonem concludit. decenter uerba illa pro sua ipsius mutatione.apposuit.non enim oratio inxit at* opinio contraria suis arum mutatione, sed eo quod res immutetur accipiunt. at sub/antia ipsa cum penes qualitatem mutetur,receptrix facta est contrariorum. Vnum autem numem dixit, quoniam numerum ut materiam intelligamus oportet econtrarietate i cura hanc fieri,
Uanti autem aliud quidem est discreta aliud autem cotinuum.υ aliud quidem ex habentibus possione ad seinuice in ipsis partium constat, aliud aut ex non habetibus positionem. Est autem discretum quide ut numerus, o oratio. continuum Vero, ut linea superficies,corpus:amplius aut praeter haec Gocus π tempus. Parti meten im numeri nullus est communis terminus ad quem copulentur partes eius: ut quinques sint denari3 partes, ad nullum terminum communem copulantur quinque o quinque: se emper creta suntio tria π septem ad nullum communem terminum copulantur . nes omnino habeas in nu mero communem terminum partium accipere se emper dscretae μnt. quapropter numerus qui dem discretorum est.Similiter autem o oratio. Quod etenim quantum At Oratio, manifestum est. mensuratur enim Ollaba breui π longa.dico autem cum voce oratione actam. ad nullum enim communem terminum particulae eius copulantur. enim est communis terminus ad quem Ollabae
copulentur,sed unaquaeque diuises ipsa secundum seipsam.Linea vero continua est. est enim fu/mere Ummnem terminum positam ad quem partes eius copulentur. Muperficiet,lineam. Marinans partes ad aliquem communem terminum copulantur militer autem o in vorehabeassumere communem terminum lineam velsupersciem, ad quam corporis partes copulantu Estote
talium G tempus o locus. praesens enim tempus copulatur ad praeteritum s adsuturum rursu
53쪽
contantur. ergo π loci partes quae obtinentsingulas corporis partes ad eundem communem teraminum copulantur ad quem o corporis partes. Quopropter cotinuus erit o locus. ad unum enim
communem terminum eius partes c tantur.
OvANTI VERO ALTERUM DISCRETVM EST, ALTERUM CON
Cuiusnam rei gratia 'posita sit pmdicamentis omnibus substitia iam supra enarrauimus. sedem autem secundam obtinet in praedicamentis quantum pluribus de causis. ac primum qui/dem quod quanti in sermone de substantia meminit, cum dixit non esse proprium substantiae nihil esse ei contrarium,siquidem est 6c quanti. ne agitur diu nos quanti natum ignaros relinquoret.protinus de hoc post substantiam uerba facit consulto. Deinde uero, quoniam quantum locundum sibi locum in rerum natura uendicat. Prima enim materia,ut tape proditum est cum in corporea informis,infiguratal sit, prius in molem elata quantitatem consequitur, ac tres dimen sones capit fili triplici p ditum distantia, quod secundu subiectum Aristoteles nominata sc qualitates suscipit,& fit compositum facit elementa:uerbigratia quod trino constat spacio,calid tale frigiditatem accepta,fit ignis: frigiditate autem & humiditate,fit aqua: similiter & reliqua. Secundum igitur locum in iis qua sunt iure obtinet quantu. Quale uero in iis quo sunt tertium possidet..Quartum γε ad aliquid pertinen siquidem respectus quidam utriusq; praedicamenti sunt qu e ad aliquid reseruntur. Et quoniam caeteris sublatis mente concipere potes naturale corpus.si desit dimaeo ne corpus quidem complecti animo ualeas. locus autem & tempus & reliqua compilata inde sunt.Tertia causa est,st quoniam substantia in primam ac secundam diuiditur, primum autem dc secundum numeri eii, numerus uero quanti, merito locus quanto post substam tiam destinatus est.Et aliter.ipsum quaerere prius, quanti est.Rursus numero utitur definitio corporis cum inquit quod triplici constat dimensione. Nus autem subflantia est. numerus quam ii Ita* sermone de quanto iure facit Aristoteles omnibus de causis secundum. Diuidit uero qua tum in continuum ais discretum. Est porro cotinuum quantum quod unitas habet partes at Uint et se cohaerentes. discretum quod ecotratio se habet, quod partes inquam a se inuicem obtinet dissurustas. Quanti continui qui my species enumera lineam,superficiem, corpus locum,tempus. discreti duas numerum,orationem . dierum gratia eorum qui geometria initiati non sunt de his opus est pauca dicere. Sciendum igitur id a geometris corpus uocari quod tres obtinet dimcnsiones longitudine latitudinem,profunditatem. corpus autem aut finitum esse aut infinitum. Sed non esse infinitum demonstratum Philosopho est in naturali auscultatione. ergo necesse est finitum sit corpus omne si infinitum esse nullum posse ostensum est.quod autem finitum terminatumra est id a termino clauditur.aliud ergo terminus est ab eo quod terminatur. quadoquid terminos ambo,aut ambo terminata appellare erat necesse. Na si hoc terminus est,illud quod ter minatur,idem uero et D terminatur est terminus,nec ab eo diuersus, necesse est st diximus sequatur.Ut enim Socrates eius, imago, diuersa,no eadem sunt nam si essent eadem,aut ambo Socra/tis imago essent aut ambo Socrates ita in termino & eo quod terminatur sese res habet. Haec igitur non esse eadem est necesse,quandoquidem esse diuersa consessum est. Corpus ergo si tribus infestum sit dimensionibus,huius terminus tres non habebit. Aut igitur duas,aut unam habuerit. sed unam obtinere non potest. non enim corpus ipsum in uniuersum terminabiti enim uero terminus totum id quod terminat extrinsecus emetiatur oportet opus igitur est ut corporis ter minus totum ipsum deseris ambiat,nec profunditatem tangat. id si sit,longitudinem solum lati/tudinem p habebit corporis terminus. quocirca dimensione una a corpore superabitur . ne idemst corporinqui est superficies corpus limitans, ac secundum longitudinem latitudinem* circumscribens. Quoniam uero ne haec quidem extremo uatat, cesse est huius quoq; terminum iuxta sermonem de corpore habitum una dimensione ab ipsa superari. Haec igitur cum penes longit emem ac latitudinem consideretur, ille unum tantum quod est in longitudinem spatium hil bit. is autem linea est,tongitudo latitudinis expers uti eius quo habet definitio. At quoniam terminata quo* linea est, necesse est huius etiam terminus eadem ratione uno dimensu sit ea in tior. Haec ergo cu in sola sipectetur longitudine huius terminus dimensione omnino uatat,quod
est putastum. iccirco dc ipsum finiens geometra, putastum inquit est cuius pars nulla est. Quod
54쪽
autem nostrae comentum no sit cogitationis esse Iongitudinem quae latitudine careat, sed id in re i ,rum quiny natura inueniatur, perspicue ostendunt locorum distitustiones illustrium ab opacis. l LG, ubi enim sol uerbigratia parieti incubuerit eius p partem illustrauerit necesse est quod locum col l δε-n re νύ tutatum ab obumbrato disterminat logitudo tantum sit quae in latitudinem no mgatur nam a fa/ io . si habeat latitudinem id omnino aut lumine affusum est aut umbra contectum. non enam quid r A s' Qequam inter haec medium est: sed si lumine meditu illustrato: si umbrosum obumbrato applica l . AP st . .
batur. At uero linea palam inter haec media cernitur: qus in longitudinem solum extensa obscura strio. ' ιη tum a luminois discriminat. nam si discreta haec a se mutuo sunt necesse est ris ter tarc sit aliquid ., quod ipsa disiungat nec radiis ivluminatum sit, cumbra occupatum. Necphoc latitudinem hau . tbebit. habet enim id latitudinem quod necesse est lumine sit aut umbra affectum. at horum neu trum est cum utrius p diremptio sit.Quare necesse plane est insolati atq; inumbrata loci intortimitium longitudinem latitudine carentem esse dutaxat quod est linea. Quin comunis quoly usus, lineae naturaliter notitiam obtinet, cum uias metimur. longitudinem enim sine latitudine solam accipimus. Rursus uero ipsius superficiei notio habetur cum mensura definimus agros. nam eo rum logitudinem solum latitudinem qi aestimamus. At uero puteis dc parietibus 5c lignis meticndis corporis intelligentiam concipimus, logitudinem dc latitudinem dc profunditatem nimirum assumentes. Rursum ita si infinita linea no est sed terminis conclusa,ipsius quoq; omnino finis necesse est ab ea uno spacio uincatur. Linea igitur quoniam unam in partem dimensile est, huius terminus nulla constat dimensione, quod est purastum . quamobrem de id ita finiunt,cuius pars nulla est. Ac sic quidem per resolutionem haec inter se deinceps posita esse ostedimus. dc uero percopositionem ide hoc rursus demostrabimus. Punctum si in fluxu ponatur, lineam facit. princi pium enim lineae est,ut ipsum nunc temporis,& mometum motior .Quapropter recte affirmat Aristoteles proportione ham sibi inuicem respondere, punctum, de ipsum nunc, di momentum. Quam enim punctum ad lineam ut pote lineae principium absq; dimensione habet rationem,eandem de ipsum nunc ad tempus obtinet,& momentum ad motum: cum principia sint consequemtium,ac spacio careant. Linea uero in latitudinem mota superficiem parit. haec autem si in profundum agatur,corpus efficit. Ais haec de agnoscendis a nobis his quid linea sit,& superficies de corpus.Quod autem sint haec continua nemo ambigit. cohaerent enim ipsis partes, suntl una inuiscem iunctae. At locus 6c tempus non ex se habent continuum.quocirca Be Aristoteles tribus prio Tibus enumeratis linea superficie corpore uelut ab alio principio subiunxit. ADHUC AU
TEM p RAETER HAEC LOCUS ET TEMPUS. Quasi illa ex se continuita
tem habeant haec non ex sese sed aliis de causis. Est enim nihil aliud tempus quam motus mensura qui in caelesti fit globo.Diem nanq; ese dicim us solis reditum ab ortu adortum rursus.& mensem ubi luna iterum ad idem purustum unde moueri coepit redierit. magis uero a sole discedens rursus ad idem cum ipso punctum secundum longitudinem coluerit. Similiter Be annum,circuitum solis in signi scio. Tempus ergo mensura est motionis: autem motio in magnitudine. Aristotelas enim motum nullum per uacuum fieri posse demonstrat. nam si quis motum inquit peruacuum fieri uelit,is rationem quam assignet non habet cur celerius globosa corpora iis quae solii speciem reserunt tametsi pati constent mole deorsum isantur: aliau praeterea demonstrationes affert. Quare cum tria haec ordine sint disposita magnitudo, motus tempus, ut cum* sese habet magnitudo, sic motus quo , ac quemadmodum motunitidem habet de tempus. Nam si conti nua si magnitudo continuus erit εἰ qui in ea fit motus: q, si motus continuus sistit de tempus continuum.Simili modo εc si discreta magnitudo sit discreta erunt de motus 5c lepus.Si in ligno uerbigratia fiat motus, huius uero sint partes discretae, fiet discrete Be motus. at s continuae hae sunt,est 6c motus continuus. Itas si continuus sit caelestis globus est & qui ab eo fit motus contis
rivus.continuum uero & tempus.est enim nihil aliud tempus, quam mensura quae in eo fit mo/tionis. Non igitur continuitatem ex sese habet tempus,sed propter motum. motus uero propter corpus in quo fit motus.quocirca tempus quos continuitatem obtinet corporis beneficio. Verune locus quidem ex se continuum habet.est enim locus,uti iam diximus inminus ambientis quatenus rem quae ambitur complectitur: ut dolium locus est uinim' ipsum totum, sed eius caua superficies duntaxat ergo ut quod .ntinet sh habet sic habesita loclis. Cum igitur continuucorpus omne ais in loco necessario sit, erit Sc locus cotinuus. qua de re locus quis corporis ope quod in ipso est continuitatem habet.est eri locus ut modo diximus terminus ambientia. Nam
55쪽
uuatenus quidem terminus est ambientis superficies no locus dicitur. continuus est. quatenus Dero ambit locus .habetq; qua locus est continuitatem ex eo ipso quod continetur. Quod autem continuus sit omnis locus uel hinc constare potest. Si enim dolium rescideris, nimias extra uinu, nem aerem nem aliquod corpus aliud supposueris, inuenietur uim illius pars quae per scisitiram apparet in loco non esse,quod est absurdum. nam corpus omne loco contineri est necesse. quin laitur hae sunt species quanti.Quam ob causam uero speciebus quanti no connumerat nrotum Dicimus propterea quoniam motus infinita res quaedam est. est enim uia a potestate ad actum. ob id igitur huius n5 meminit. Et item tanqua ad introductitios uerba faciens.prsceptione enim maiorem requirit sermo de motu. Vel magis motum ne proprie quidem quantum e se dicendii. est enim actus quida eius quod mouctu .nam quonam pacto alterationem,uel auctionem uel decrementum dixerim quantum Ut ergo nec generatio quantum est, ita ne motus quidem ullus. nam nec motus localis ipse quantum est, sed actus quidam . propter subiectum uero in quo fit &n5 per se continuitatem habet.Quamobrena mulationes in uniuersum id quod supra quoq; asterebam uias in praedicamenta no praedicamenta ese dicendum est. aut alia ad aliud praedicamem tum reserenda, ut loco illo prodidimus. At tempus cum numerus mensurassi existat motionis. proprie est quantum .nam quanti sunt numerus & mensura. est ergo tempus quantum .si comonuum quoque idest corpus quatum est.Citerum quaeritur quanam ratione corpus inter species uuanti cu corpus substantia sit connumerauerit. Dico itaque esse Squantum & quale ut antea nuoque indicauimus substantiale. uerbigratia calidum in igne quale substantiale est & in corporetripliciter dimensum,substantiale quantum. Quem igitur ad modum siquis calidum in igne. no ut ignem sed ut qualitate simpliciter contempletur id ad qualitate reseret, ita corpus quoque uoad logitudinem &latitudinem & profunditatem simpliciter habet spectates ut speciem qua ei nec ut substantiam considerauimus. Discreti uero species sunt ut traditum est oratio& nume xvi. Est enim oratio,& quantum,& discretum quantum.quantum quidem,quoniam syllaba breui&longa eam inquit metimur. discretum uero quoniam syllaba quavis propriam circumscri/ptionem habet: possumust syllaba una prolata supprimere alteram. Porro & numerus discretoruest nam & huius quaelibet unitas circunscriptionem propriam obtinet. Hoc igitur pacto diuisio/ne usus ac subdiuisione rursus modo quodam alio subdiuidit quantum: quatum inquiens tum ex habentibus inter se partium quae insunt ipsis positionem.tum ex non habentibus constare. Ex
partium suarum inter se positionem habentibus dicuntur illa quae alicubi posita ac demonstrabilia sunt.partest habent totas simul consistentes, ut lapis.etenim situs est uerbi gratia in pariete. &eemoniliari potest. sub sensum enim cadit. sim uis partes eius omnα consistunt. Ex situm ita phabentibus sunt corpus & superficies,& linea S locus. demonstrabilia nanq; haec sunt omnia, α sita alicubi habent* partes omnes qui simul costent. At uero tempus& oratio nes demonstrari queunt digito cum sensui no succumbant.nes simul costitutas habent partes. neq; enim tempus simul totum existit,sed in ipso nunc solo. ipsum enim esse in eo obtinet in fat corrumpaturq; protinus.Verum ne oratio quidem smul tota subsistit.nam pronunciata syllaba quae sequuntur di/cenda nequaquam expectat, sed prius interiit prima quam secunda prodierit. Quomodo igitur quod no permanet positionem quampiam habet atqui ordinem magis naturalem quendam ha
here haec dixeris est enim ipsum nunc suturo no autem futurum ipso nunc prius. stil natura Iis ordo cum no reflectatur.Ordoautem ad nos relatus est cum nullo discrimine reciprocai:uclut cum a dextris inchoantes primum dixerimus dextrum.rursus si incipere a sinistris uelimus, sins strum primum asseruetimus. Et uero oratio quoq; ordinem obtinet naturalem. nam qui oratio dicit primam syllabam hanc habet,illam secundam. Quin ordo etiam in numero est.s, duo pri ra uno numerentur. Verum quoniam est duplex numerus alter in animo numerans, alter in nu merabilibus:quemadmodum di Sextarius duplex,tum quo metimur,tum que metimur:animo insitum numerum no posse ex iis esse quae positum partium habeant perspectum est. no enim si/tum quempiam habent erus partes , cum sit intelligibilis. qui autem in numerabilibus est rebus, ut in decem equis,is ex positum habentibus ci istit. nam iacent usquam eius partes, ac quendam
inter se obtinent stu.ob id iora dixit. POS. TIONEM AUTEM HAVD νLANE ACCEPERIS. Nec diviti equaquam: haud ignarus numerum alterum ex positionem ha/bentibus constare, alterum ex non habentibus. Sedenim uel in ipsis auctoris uerbis perscrutati ea
quae diximus operaepi una est. PARTIUM ENIM NUMERI COMMVNis
56쪽
PARTES. Quod numerus quantum sit, ne probatione dignum quidem arbitratur. quietam numerum non uult quantum esse, nec aliud quidquam censuerit. st autem discretum sit quantum nimirurn hoc asserit. non enim inquit terminum habet ad quem paries eius comittan/tut comunem. Nam si denarium numerum In duos quinarios diuiserimus, discretum utrum cy, circunscriptioncmi habere propriam coperiemus. ne F enim unitas aliqua est quae partibus utari coniuncta sit uat opera continuitatem us largiatur. Similiter & in septenario numero. nam quarta unitas trinitatum neutram ne F ad seipsam iness eas inter se conectit: sed ipsa quoq; in cita cunscriptione propria consideratur. quare discretum quantum est numerus. Sed oratio quos inquit discretum est quatum eadem de causa. nam nes orationis partes,syllabas inquam per coma Dem terminum quimpiam continuari cernas,sed circunscripta quaelibet est.Orationem autem dicit quaecum uoce fit. quandoquidem enim oratio altera pronuncia tua est, altera interius insita, quae in animo spectitur,ob id de pronunciatiua se oratione loqui admonet. nam interior ne quatum quidem est omnino. uerum si quidpiam est modo,anum qualitas proculdubio est, si habutus dispositio est animi,disipositio autem & habitus qualitates, uti intelligemus. Numerum aute rationi anteposuit, quoniam per eum orationem metimur. LINEA UERO CONTI/
NVA ES r. EST ENlM COMMUNEM TERMlNUM SUMERE AD QUEM EIUS CONTINUANTUR PARTES, PUNCTUM . ET SVὸ
PERFICIEI LINEAM. Linea iure continua est. est enim Iinea longitudo latitudine cfrens .iiam pars eius quaelibet ad aliam ato aliam copulatur qui punctium terminum obtinent comunem .purinum autem imperi est,uacat dimenso . merito igitur & eius partes continue ac citra dimensionem unitae sunt. diuiditu r enim in puncto linea, in quo dc eius copulantur partes. Caeterum punctum leu comunem terminum potestate nec actu oportet cepisse. nam si actu accesmis, no erit linea tota continua. Et uero superficiei partes comuni termino id est lineae copulam tur quocirca continua est.& superficies per lineam enim diuiditur.* si linea longitudo est ea talaritudinis cum superficies per longitudinem secetur,partes latitudinis interstitio carebunt quandoquidem nec linea spacium habet secundum latitudinem. Porro uel hoc loco linea potestite &non actu capienda est. PARTES ENlM PLANI AD TERMINUM QUENDAM COPULANTUR COMMUNEM. Antiquiores enim superficiem absolute
omncm,plan um .unum pro uno diceres appellant. siquidem nullo discrimine superficiem uel planum nominant.Iuniores uero no omnem luperficiem planum uocant, sed extentam durarat. no runt quipe superficiem genus esse. ual in planam dc teretem,&globosam ac si alia sit quaepiam
diuidi. EADEM VERO RATIONE ET IN COR p ORE COMMVὸNEM TERMINUM LlNEAM VEL SUPERFICIEM SUMERE AS. SIC NAREQUE HABEAS , AD QUAM SE CORPORIS PARTES
CONTINGANT. Copulantur enim ad superficiem terminum comunem corporis partes. ob eam uero 6e ad lineam. Nam cum superficies secundum profundum diuidat corpora, ipsa ue ro profunditatis dimensone omnino careat necessario quoque partes corporis per superficiem ad se inui em citra dimensionem copulantur. rursus autem & hoc loco diuisionem etiam ad supera
ficiem potestate accipimus. OB SUPERFICIEM VERO CORPORIS p AR, TEs VEL AD LINEAM COPULANTUR. Quoniam enim uti diximus adepta
si um linea superficiem facit, is a linea incipiat oportet qui corpus secundum supersciem diuudi ms uelut attrahendo superficiem constituat ars ea subiectum diuidat. Quamobrem quoniam corpus ipsa per se totam super es secat necesse quom est ut suo termino,linea inquam,corporis tr a coniungat. EST PORRO TEMPUS ET LOCUS HUIUSMO,
DI. NAM TEM9US NUNC, AD PRAETERITUM AC FUTURUM COpULATUR. RURSUS LOCUS CONTINUORUM EST. OCCH PANT ENIM LOCUM QUENDAM CORPORIS PARTES QUAE AD COMMVNEM TERMINUM QUENDAM CONNECTUN,
T V R. Si enim corpus coniunctas continuesque habere partes demonstratum est. nanque secunnum se totum in loco est omne corpus locus ergo qui corpus ambit continuus est. siquiscem par, nulla corporis quin in loco sit effugit. igitur ob corporis continuitatem habet de lo/
57쪽
ri Amplius autem. Alia quidem constant ex paribus suae incissunt postionem bubptibus adsoinuicem. alia autem ex non habentibus postionem: ut lineae quidem partes positionem habent abra insuemsingulae naque earumstaesunt alicubi,eI habeas Vnde distinctesumas, ta signes ubi sugulae fit int in plano, o ad quam partem reliquorum copulentur militer autem o partes ploni postionem habent aliquam militer naque signaretur Vnas aes ubi iacet, o quae copulentur adje inuicem.Jed σJolidι partes iliter, et loci. In n mero autem non positi qui quam ostendere quemadmodum partes eius postrone aliqvam habeant adstinvice aut ubi iaceant, aut quc partes ab uicem connectantur.nes eae suae temporissunt: nihil enim permanent partes temporis: μautem non est permanens, quomodo postionem aliquam babebitc Sed magis ordinem quendum dices habere,eo quod aliud quidem prius sit temporis,aliud vero posterius. Sed π in numeros iiij ter,eo quod prius numeratur unum qi duo o Do b tria: eoc habebunt aliquem Ordinem: postionem vero non omnino accipies.Sed π oratiosmiliter. nulla enim remanet partium, sed dictum est smul, o non est hoc amplius assumere. Qu*propter non erit nulla postio parsitim eius squidem permanet. Igitur alia ex habentibus postionem partibus constant,aba ex no habentibus potione.
PRAETEREA QUAEDAM EX PARTIUM QUAE I pSIS INSUNT POSITIONEM INTER SE HABENTIBUS CONSTANT, QUAE . DAM EX NON HABENTIBUS.
Attendendum est construi in priore divisione tempus quantis continuis, lineae superficiei corpori loco: hic uero iis quae no ex positionem habentibus partium constant.quandoquidem ex habentibus positionem consistentia tribus his figurantur quod sita usquam sint superius inserius: quod digito demonstrari queant: quod partea coniunctas hoc est totas simul existentes habeant: quorum ne unum quidem tempori comperit. Numerum autem cum in prima diuisone discrotis connumerasset, hic positionem habentibus iunxisse quodamodo uidetur. enim uero de quali
numero sermo ei sit superius diximus. VBI SITA QUAELIBET l N p LANIT iE
Si T. ET QUIBUS RELIQUARUM PAR TlBUS COHAEREAT ine
haec uerba ubi sita quaelibet sit receptiuum dicit .Per ea uero,& quibus reliquarum partibus co/haereat sex politus adverbia. Qua uero ratione quantum non in id quod praeditum ordine sit Scno sit,sed in positum habens de no habens diuisits Quoniam ordo in quanto spectatur.no enim in polititiis ordo est dutaxat, sed in positu quoq; carentibus. nam ct in numero uisitur,siquidem unum prius duobus est:& in Oratione, quandoquidem exordium narrationi praemittitur: dc in rem π.prim um enim praeteritum est,dein praetem,postremo futurum.
x3 Proprie autem quanta haec dicuntursola suae dictasunt: alia vero Omnia secundum aeridens. Ad haec enim a purentes,eν alia dicimus quanta:Vt multum dicitur album, eo qssuperscies multast.ο amo longa,eo se tempus multum π motus multus. N es enim horum sngulum persequantum dicitur: visi quis signet quanta actio est,tempore di 1 ret annuum, velscaliquo modo assignans.π album quantum qui Ut signans superficie doniet. quanta enim fuerit superfites, tantum album esse diceret .Quaresola proprie secunda elsa dic tur quanta quae dictasunt. aliorum vero nihil persessias orte, per accidens.
CAETERUM PROpRIE QUANTA HAEC SOLA DICUNTUR QUAE COMMEMORAVIMUS . ALIA VERO PER ACCIDENS OMNl A. QUIPPE AD HAEC RESPICIENTES, ET A LlA QVAN/TA NOMINAMVS. VERBI GRATIA MULTUM VOCATUR A L. B UM, QUOD SlT SUPERFICIES MULTA.
Scientis munus est no subiectas modo eius scientiae res contemplari uerum eas etiam qus esses uidentur,nec re uera sunt persequi ars refellere. Id quiny Aristoteles iacit. Nam cum species qua ii septem nempe continui qums, duas autem discreti enumerassetino eatenus stetit sed num lubquatum redio de alia quaepiam possint disquirit. Quadoquide ditur alta de multu de paucum
58쪽
..i uidetur quanti autem sunt multum & paucum: sed actionem quos longa δἰ hreuem vocamus, uec inquit non proprie quata,verum per accidens appellamus. enim quanta & ipsa nuncupantur se in quantis existant. Nam quoniam in superficie album est, si multa uel pauca illa sit album quiny multum paucumue esse ex transumptione hac Hrmamus. Similiter de actio ut longa site aut breuis per accidens habet. Cum enim exempli cauti Troianum bellum in quodam tempore sit puta decennio consectum,tempus autem longum nominemus iccirco S actionem quae an longo tempore obitur, longam esse per accidens dicimus. Quamobrem quanta proprie ea sunt quae recensuimus:alia uero illorum gratia quata per accidens appellantur. ET MOTUS MUL T V S. Multus dicitur motus esse,quod tempus in quo fit,multum existat.Tempus enim men
sura est motionis. nam mesem vocamus lunae restitutionem. annum uero,solis circuitum annuo tempore consectum.quippe siquis quanta sit actio quaepiam rogatus fuerit.tempus respondet ut
decem annom. QUANTA ENIM CUMQUE SUPERFICIES FUERIT, TANTvM QvOQUE ALBUM ESSE AFFIRMABIS. Nam si quantum
sit album interrogaueris,dicimus bicubitum sorte uel tricubitum, quam nimirum dc superficies est quae album continet.Quare non ipsum album multum uel paucum sed superficiem appella mus. Ceterum potest & in cubitali superficie album eo magis quod in bicubitali est album esseruerum tunc album no albo plus,sed album albo magis album nominamus.
- Amplius.Quanto nihil est contrarium. In defnitis enim manifestum est quod nihil est contru/rium rvibicubito vel tricubito, versupersciet,vel alicui talium. nihil enim illis est contrarium. Nisi quis sorte dicat multum pauco esse contrarium,vel magnam paruo. Horum aut nihil est quantum:sed magis eoru m quae sunt ad aliquid.N ihil enim ipsum per Ieipsum magnum vel pomum dicitur:sed eo se ad alterum resertur.νι mons quidem paruus dicitur,millium Nero magnum. eo se
hoc iis quae suntsui generis maius sit,illud vero 3s quasvisunt generis minus. ergo ad alterum est eorum relatio.Nam' per seipsum magnum vel paruum diceretur,nu Ivam mons gurde aliquando paruus,millium vero magnu diceretur. Rursus in vico quidemplures homines esse dicemus,Athenis vero paucos. cum ni illis multo plures.ο in domo sui&m multos:in theatro vero paucos, cusnt plures.
ITEM QUANTO NIHIL EST CONTRARIUM.
Cum quanti diuisione nobis tradita,qualia proprie quanta sint, de qualia per accidens dixerit, nunc vult, rande ais in substantia secit proprium quanti assignare. nam finitionem eius promere minime licuit ob eam quam supra causam attulim us:nempe st generalissimorum generum is nitio explicati no possit.siquidem de decem prsdicamentas ens ut in introductionibus proditum est,no ut genus praedicatur. Nam si de quanto hoc quonam ei ut bicubito sermo haberetur fiori potera ut genere asia mendo quod est simpliciter quantum, eius naturam finitione exhiberet. Nunc uero de simpliciter quanto sermonem instituit, cuius genus inuenire generalissimum non est quo finitionem eius in messium afferret. Uerumemmuero quemadmodum in substantia ea prius qu.e ipsius propria esse uideretur exposuit,dein colatatis iis, uniuersum eius uere propriutradidit,hic qum, haud secus explosis prius iis quae propria quanti esse uidebatur, postea germanum ipsius proprium edocet. Ais in primis quidem nihil inquit contrarium habere,quanti esse proprium uideri.nam finito quanto quidnam esse inquit contrarium, ut bicubito uel tricubito,
uel superficiei uel eiulmodi cuiquam potest NI HlL ENIM EORUM CONTRA/
RIUM EST. NISI QUIS FORTE MULTUM p AUCO, UEL MA/GNUM PARVO CONTRARIUM ESSE AFFIRMAUERIT, Hic p
ete an magnum εἰ paruum contraria, I quanta omnino sint, accurata examinatione scrutatur. am cum in disputatione de substantia haec sola tamemorasset contrarietateeorum concessa priemit. nunc uero no esse haec quata sed ad aliquid demonstraa idq; duplici rursum uia tum per instantiam.nempe o no sint quata: tum per fiduciariam reprobationem, nimirum Φ tametsi quata esse suetit concessum no sint tamen cotraria. Ac primum quidem per instantiam sic inquiens,ho
rum autem nullum est quantum sed ad aliquid magis.mhiil enim ipsum per se magnum dicitur aut patuum,sed ad alterum refertur. Proprium nanm ad aliquid se habentium est, uno posito si
59쪽
s eo su paucuno & filius insertur,atUDI ito per itur. Eo moclo nec multum quidquam ipsum per se dicitur multum , is si ad ireseratur.nec secus quos paucum ad multum. Et uem in paruo dc magno similis ratio est.habet enim relationem utrum gi ad alterum, net horum ipsum per se uIlum finitam quampiam obii
Per naturam . idq; apertum hinc est, nam mons inquit Paruus magnum autem millii granum uocatur. Atqui si horum per se quodlibet paruum diceretur, necp ad alterum collatione ad illud te
serretur,utiqi no montem paruum, granum autem millii magnu nominaremus.ridiculum enim hoc esset.nunc uero paruum quidem montem,alio uidelicet minorem more appellamus. magnuaute millii granum, nempe alio maiorem. Sic dc paucos homines Athenis esse, ipsas sibi alii ue urahi conferentes:in uico uero complures quanquam hic quam Athenis pauciores comparationem nimirum ad uicum alium facientes.Qua de re aut continuum quanti 5e ad aliquid relati idem pesse praedicamentum dicamus aut si distincta praedicamenta sunt, haec no ad quantum, sed ad id magis quod est ad aliquid reserenda.
xx Amplius. Buabitum quidem tricabitum et νηumquodque talium pransumsigniscat: magia vero vel paraum non signiscat quantumsed magis ad aliquid. quoniam ad alterum consideraturo magnum o parvum . quare manifestum est quod in uni eorum quae ad aliquid.
PRAETEREA BI CUBITUM ET TRI CUBITUM ATQUE UNUM/QUODQUE EIUSMODI, QUANTUM S lGNIFlCAT. MAGNUM AUTEM ET PARVUM NON INDICAT QUANTUM, SED AD ALlQUID MAGIS.
Proprie enim quantum,inquit,& circa quintum sit indicat: uerbi causa haec linea & suapte natura quantum est,& circa quantum si denotat. tricularatis enim ut sic dixerim bicubi talisve est. Quare quae proprie quanta sunt,circa quantum quiny uersentur declarant. At magnum & par uum multum Sc paucum nocerium quatum definitumq; obtinent est enim horum quodvis infinitum. quapropter hsc quanta no sunt.Quid ergo diaerat quisqv m .no est fortasse infinitum quantum nam ubi continuum uel numeIum uel lineam dico, aut huiusmodi quidpiam, quan/tum quoddam pronuncio quidem,no tamen praeterea εἰ circa quantum sit definio, uelut vi tria dico uel quin iuel tricubitum. Nel igitur in his infinitudinem eandem spectari aio quae in parauo ac magno uisitur,dc multo ac pauco. Sunt enim infinitiora semper speciebus suis genera. Ani mali igitur pronunciando no perinde finio subiectum atqi cum hominem dico aut equum. Verutamen quoniam no aequivoca simpliciter uox est animal.sed insta quaedam comuniter pluribus substantia licet quod ab hac uoce animal significatur definire.atque substantiam animatam sensu praeditam esse dicere.est y certa quaedam natura ea quae ab animali denotatur. Sic igitur de in propositis. Nomi n enim continui cum generalius pateat, est quanto quidem infinitius determinato, nempe incubito: quippe hoc individuum iam est ut ibi Socrates quo indiuiduu. Similiter nurnu ra quoqi generalius significatum est quam trium dc quin y.quae sunt indiuidua.Sed est tamen dc in his quiddam,ut quod declaratur,nnitum. continuum enim est quantum cuius parus ad terminum quendam coeunt com vn .discretum autem quod no ita habet. Et uero linea nomina/da agmrudinem dico spacio uno coprehensam.superficie,duobus corpore autem litibus.ac finitum horum qnous est, perpetuo se perinde habens. nec ad respectum diuersum, differentem ut magnum de paruum .dc multum εἰ paucum naturam admittit. Nam siquis magnum dicat,puta aliud exuperet ais iccirco magnum montem uerbigratia Olympia asserat ut Hymetto uastim rem tamen eundem hunc si terrs conserat,paruum quasi minor qua ea styppellabit Ergo quod esse magnum dicitur,quatum quodpiam finitum no est:ut singula quae diximus quanta.no quata duntaxat lunt sed de circi quatum sint definiunnexempli gratia uel in unum porrigi uersum, ut linea.uel in duos ut superficies.uel in unione partium spebari ut continuum. uel in ea rudem diuisione diremption ut discretum. P terra. Iam magnum de paruum in quantas uersantur parricularibus ut in hac sta per Mimiliter εἰ in hac linea,ais in hoc corpore: dc multum ac paucum in hoc numero. Quocirca in quatis Indiuidun horum quodvis uertitur. quanta uero indiui 'ua,non quanta se modo esse. uerum 6c circa quantum fingnia eorum uer entur declarant ut
60쪽
sIhuiusmodi suetit exemplis ut is cum dixit a bicubito am incubito eluis notae si ngulis dutaxat idest subsistentibus indiuiduis quantum indicari.Nam si quantum omnino est magnum de par num,indiuiduum prorsus dicendum est si est id quod dixi simpliciter quidpiam magnum.sed magnum in subsistentia esse pronunciam .est autem & magnitudo indiuidua. Ergo si quatum est omne individuum,definit. magnum autem dc paruum,dc multum paucum cum snt indi uidua infinita quaedam existunt. non igitur quanta sunt magnum dc paruum. ac per instantiam quidem, ne quanta quidem ea esse ita concedit. Per fiduciatiam autem reprobationem, tametsi quanta esse ea concessent,ipsa tamen non esse contraria demonstrat. Illinc uero reprobationis ini lium sumit.
. Amplius.Siue aliquis ponat quanta esse haec sive non ponat, nihil est in illis contrarium . quod enim non potes sumi perseipsumsed ad alterum refertur,quomodo huic aliquid erit contrarium
ITEM SIUE PONAT QUIS QUANTA EA ESSE, SIUE NON PO NAT, NULLUM EST IPSIS CONTRARIUM. NAM QUOD IRSUM PER SE SUMERE NON EST, SED AD ALTERUM REFERTUR, QUOMODO CONTRARIUM HUIC ESSE QUI Dp IAM POSSIT
Quod dicit huiusmodi est Contraria primum ipsa per se sunt absolutam* obtinent subsistentiam: tum sic inter se bellum suscipiunt: ut album lc nigrum, cum alia prius quaedam sint, sunt enim qualitates ita aduersus se mutuo praelium intuerunt Eo siquidem ad aliquid relata a con trariis disserunt in primum ipsa per se contraria sint. licet enim qui album dixerit,nigrum no ac cepisse:& ne omnino quidem etiam si album fit, esse. contra nigrum esse, nequaqua albo existete deinde inter se pugnent. At quae sunt ad aliquid simul se inuicem patiant, simulis intereant. nam patre nominato, filiam quos simul coprehendi: dc hoc rursus perempto, simul δc filius deperit. Quandoquidem igitur magnum paruum qi de multum ac paucum per se minime ipsa sunt,neq; horum per se ipsum G alteri adhaerens subsistere aliquod ualet, no contraria, sed ad aliquid esse conspicuum est. Contraria enim esse ea dicebamus, qus mus ipsa per se subsistentiam habent propriam,dein sic inter se pugnam comiscent.
27 Amplius autem.Si sunt magnum o parvum contraria, continget ide mul contrarias cipere: π ea ips=bimet esse contraria. contingit enim ut idem paruum esse ετ magnum.est enim ad hoc quidem parvum,ad aliud vero idipsum magnum. quare idem π paruum υ magnum eodem tepore e se contingit. quare ut contraria suscipere. Sed nihil est quod uideatur ut contraria suscipere posscivi insub tutia quidem. susceptibilis enim contrariorum esse videtur:sed nullus smul sonus est o egermes album π nigrum est mul. nihils aliud μαὶ contrariasuscipiet. Et eademsbitos contingit esse contraria. namsi est magnum paruo contrarium. sum autem idem sol est magnum o paruum, ipse ibi erit contrarium ed impossibile est aliquid birps esse contrarium. Non est igitur magnum paruo coirarium: nes multum pauco. quare nis G eorum quae ad aliquid haec quis dicat sed quanti,nihil contrarium habebunt.
INSUpER SI ERUNT MAGNUM ET PARVUM CONTRARIA, vs V VENIET IDEM SIMUL CONTRARIA ADMITTERE, AT/QVE IPSA SIBI I pSIS ESSE CONTRARIA.
Ex his contraria plane no esse ea per abductionem ad impossibile demonstrat.ait enim. Si con trarium paruo magnum est, eodem tempore contraria eidem inesse continget. nam erit idem 6c magnum dc paruum,dc multum 6c paucum: rbi causa millii granum si ad fabam conferas, par uum: si ad sinapi, magnum appellatur. Sc qui Athenis homines sunt, si iis qui in pago habitant compares multos: si us qui totam graeciam incolunt, paucos nominabis. itas haec, id quod fieri nequit, tempore eodem contraria asciscent. Enimuero substantia contrariorum quidem esse cxpax asserebatur, non temporeeodem tamen contraria accipere. erit enim idem nunquam eodem tempore calidum dc frigidum, album de nigrum. Non solum autem admitti ab his contraria in/quit,sed ipsa quos sibiipsis fore contraria: siquidem dicitur idem paruum dc magnum.& multu de paucu,quod certe absurdu eaequippe ens nullum ipsum secum pugnat. NON EST IGI