장음표시 사용
131쪽
0o Liber III. Commentarij Literales & Morales,
Vestra, qua, propter meam praesentiam, dc pra dicationem , beatos vos iudicabatis, &beati ab aliis censebaminiὶ De beneuolentia autem vestra erga me, affirmare me posse cred bam , vos ita tunc si ii se animo comparatos , ut si fieri posset oculos vestros eruis Ru ultro mihi eos daturi. Ergo inimicus vobis effectus sim repente, dum vobis praedico veri Qui praedi-.tatem Tibi id mirum, ὀ Paule praedicator egregie Z Quando praedicator, qui veritatem sibi in miς amaram quitam nude aperit, non fit haud pii acq auditoribus inimicus il
vos sibi, suaeque legi Mosaicae subiicere : sed
non bene, scia zelo non bono, neque in bonum vestrum. Nam excludere vos volunt a me , &ὲ Cluilio, 3c eius syncera doctrina, ut vos vicissim illos a leusui, seu illis, eorumque erroribus haereatis. At vobis sonum &utile est vestros innulari magistros non in malo, quale
est iudaizarein sed in bono. u in virtutibus Chri- stiano dignis: de non ad oculum, cum praesens vobis adium, sed semper, animi constantia. Ita vobis quanto postum affectu suadeo, Filioli mei nuper a me Christo geniti per Euangelium. Quos in Ilidaismum delapsos , iam iterum parturio , seu omnem do operam, ut a Iudaismo ad Christum reducam : de sie iterum Christo pariam , donec formetur Christus in Cobis, seu ad Non me do- Christi sint litudinem renascatis. ' Porro
test Euang. f r μ' re est,cum doloribus partui agnatis pro-lii Ophiatio, ducere foetum. Ruos iterum cait Paulusὶ par-
filios spui- turio , diris doloribus affectus. Si filios spiri u les babe, tuales expetis de probi more ministri J tibi persuade, te non polle hac filii foecunditate nisi pluribus exanitatis laboribus.J
esse apud vos, c. J Vellem prosechd, o Galatae,
modo apud vos elle, de mutare vocem, seu orationem meam. Nutricum enim more si hic blandior, di obsecro : ibi gemerem & obiurgarem VOS. Quoniam confundor . Graece , anxius haereo,
haud latis sesens, quibus vos rationibus ad viam salutis relu mendam valeam persiadere. Dicitemibi. qui1ub lege adhuc elle vultis , legistisne illud Geneseos i6.is.&χ i. a. nempe Abrali mum duos filios genuis Ie , unum de ancilla , ct unum de Iibera Z Sed quidem qui de ancilia Agar natus est Ismael, secundum carnem , seu virtute carnali, ac naturali prodiit. Qui autem de libera Sara Isaac per repromissionem , & svi infra versa 9.ὶ secundum spiritum est natus, seisi ex singulari Dei proin istione, de supernaturali Spiritus sancti virtute. Quae quidem natiuitates sint pre
allegoriam dictae. Haec enim Agar, & Sarasunt, seu significant duo Testamenta vetus, de nouum. Illud in monte Sina traditum in seruitutem generans Israelitas, solis umbris & figuris se utentes. Quod Testamentum per Agar se uam significatur; Sina enim mora eii horridus in Arabia situs procul 1 terrae promissae finibus : Sed mystica significatione coniunctus est de similis terrena: Ierusalem, qua & qualis nunc e E similitudinem habet. Quemadmodum enim ibi, ita de hic lex mere ceremonialis , carnalis , de seruilis traditur : v-
trobique generantur si iij non liberi, sed
serui. Hoc autem nouum Testamentum per
Saram figuratum , & per terrenam Ierosolymam sursum est a terra , & terrenis eleuatum, proprie dictum Ierusalem, seu visio pacis. Est liberum a diaboli seruitute peccati, & Mosaicae legis. ac mortis aeternae. Est foecundis. simum, quia ex populo Gentili antea steri
li quia non Deo, sed diabolo filios pariebat Ecclesia Christi innumeros Deo filios
procreauit.Isai. 1 . I. unde de Maternosyra iure
Vers 17. 23. 29. lo. I. Scriptum enim: Laetare Neritis Gentilitas , quae nou paris, seu non
peperisti adhuc Deo filios clama : de qua non partaris , in voces laetitiae, de exultationis erumper Quia multi lain sunt filii deserta & caelibis Gentilitatis: imo magis foecunda est , quam illa Iudaea, quae a multis iam seculis virum habebat nempe legem Mosai- in : seu Molem legi satorem. Nos autem
ὀ statres, Christiani quidem secundum, seu instar Iaae fumur iiij promissionis, semen scilicet spirituale, seu filii legitimi. ad quos promissio Abrahae ficta pertinet, Sed eo pro
sus modo,quo tunc Isinaei Israccu in persequebatur,
ita ct nune carnales Abrahae fili j Iudaei spirituales eiusdem filios Christum & Christianos
dire persequuntur. ' Dirior enim a s Iolet elle fratrum, ac propinquorum, cum alliciuntur ira , quam hostium persecutio. J Sed quid hostium pela icit scriptura, Gen. 21. io 3 - auilla , ct si si filium eius e non enim heres erit filius ancillae eum
filio libera: Qua quidem eiectione Agar & ILmaelis a Deo imperata allegorice significabatur repudiatio synagoge, seu eiectio E filia Dei & Christi: siue ex vera Ecclesia. Itaque fatres, huius nostrae dissertionis clausula haec sit, non elle nos ancilla filios, qui legi veteri . :sinus obstrichi, sed libera, de ingenuae ad Euangelicam libertatem singulari Christi Domini
132쪽
in Epist. Pauli ad Galatas. Caput V mx
Christianam libertatem astruere pergit. Ad charitatem hortaturi spera carnis, er fructus 1 iritus recenset.
Τ Α T E , & nolite iterum iugo seruitutis contineri. 2. Ecce ego Paulus dico vobis: quoniam si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit. 3. Testificor autem rursus omni homini circumcidenti se, quoniam debitor est . uniuersae legis faciendae. q. Euacuati estis a Christo , qui in lege iustificabimini: a gratia excidistis. F. Nos enim spiritu ex fide, spem iustitiae expectamus. 6. Nam in Christo Iesu, ne que circumcisio aliquid valet, neque praeputium : sed fides, quae per charitatem
Operatur. 7. Currebatis bene: quis vos impedivit vcritati non obedire t 8. Persuasio haec non est exco, quis vocat vos. 9. Modicum fermentum totam massam Corrumpit. Ita Ego confido in vobis in Domino , quod nihil aliud sapietis: qui autem conturbat vos, portabit iudicium, quicumque est ille. II. Ego autem, fratres, si circumcisionem adhuc praedico : quid adhuc persecutionem patiori Ergo euacuatum est scandalum crucis. in . V tinam & abscindantur qui vos conturbant. I 3. Vos enim in libertatem vocati estis, fratres e tantum ne libertatem in occasionem detis carnis, sed per charitatem Spiritus seruite inuicem. Iq. Omnis enim lex in uno sermone impletur: Diliges proximum tuum sicut reipsum. Ιs. Quod si inuicem mordetis, dc comeditis: videte ne ab inuicem Consumamini. I 6. Dico autem: Spiritu ambulate, de desideria carnis non perficietis. 17. Caro enim concupiscit aduersus spiritum : spiritus autem aduersus carnem e haec enim sibi inuicem ad uel santur: ut non quaecumque vultis, illa faciaxis. 18. Quod si spiritu ducimini, non estis sub lege. I9. Manifesta sunt autem opera carnis : quae sunt fornicatio, immunditia , impudicitia, luxuria,2O. idolorum seruitus, veneficia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, irae, rixae, dissensiones, sectie, M. iuuidiae, homicidia, ebrietates, comessationes, de his similia: quae praedico vobis , sicut praedixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non consequentur. 22.4 Fructus autem Spiritus est: charitas, gaudium, paX,patientia, bcnignitas, bonitas, longanimitas, 23. mansuetudo, fides , modestia, continentia , castitas. Aduersus huiusmodi non est lex. 2 . Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis & concupiscentiis. 2s. Si spiritu vivimus, spiritu id ambulcmus. 26. Non efficiamur inanis gloriae cupidi, inuicem prouocantes,inuicem inuidentes.
ERS. r. 2.3. . s. 6 7. State,s no lite iterum iugo seruitutu contineri.
c .J si Christus a Galatae , est
vestrae libertatis vindex,& asscr-tor , vos quae se illam retinete,& nolite pati quod huic libertati aperte repugnat iterum iugo Mosaicae seruitutis contineri. Ecce ego Paulus, quem tam beneuole complexi estis, palam vobis de- nuncio, Si circumcidamini credentes, id esse ne-
cellarium ad iustificationem & salutem, Christum vobis nihil prostiturum licet prae vobis feratis velle vos nihilominus etiam Christum colere, eique obsequium litare. Quid id erit 2 P. Ani .dι Escis Mend. 55.in Ar, T. . P.Lerror in fide, quae solis sacramentis nouae legis, non vero Mosaicae vim iustificandi ad sei sacit. Testificor autem rursus omni homini, qui se circumcidit, debitorem se facere uniuersa legis Mosaicae facienda; quia eo ipso se obligat ad
omnes eius caeremonias , & praecepta com
plenda. Annon Baptismus est publica fidei Christianae professio, & subiectio ad nouae te gis praecepta seruanda , quod vobis praedicamusὶ Ita equidem circumciso veteris legis recpectit. Evacuati estu a Christo, seu nihil eum Christo vobis, qui in lege iumst mini. seu qui iustitiam inaniter quaeritis ex circumcisione, aliisque legis Mosaicae ritibus. Et si igitur externa specie Christo adhaereatis, agraria eius exci- dictis, nihil ab eo utilitatis sperantes. Non enim elisi noua legem profitemur,s risu seu spirituali vi , & vera icitiua , quae ex Me procedunt,
133쪽
Liber II. Commentarij Literales oc Morales,
se simul: vos autem fide vestra hisce bonis Vl- tib priuari vultis. Credite, quia in Christo Iesu, seu in Christialia religione nihil ad iusti
tiam consequendam valet seu circumcisio , seis praeputιμm , seu elle vel non esse circumcisum : Sed fides in Christum. Attamen fideshaee non debet elle otiosa , sed quae per cha-Fides fine pirateis in pia opera sese exerit. ' Fides sine ori bus 34 opermus Christianum sed non iustum, nec cae-iu ita nus teliis haereditatis participem.J Vestrae conuerta fidae uersionis initio eurrebatis bene feliciter ad cor nam properantes. Quis issus apposuit obstaculum, ut impingeretis dc , veritatis obsequio te- Taxanrur cederetis 3 od quidem dixerim eis, qui . . . ita '' viam pζx- onis seruenter ineuntes, in fer uehi. Ea uore deficiunt: Currebaris Hue, quis vos impediates deficiunt. uitii unde ii respondere Pauli interrogationi vultis, quod urbanitas postulat debetis exprimere, qui stram , vel quidnam sit, quod vos a
femore deficere e ffecit, ut correctioni studere valeatis.lVerc. 8.'. o. l l .i 2.3 3. 4. s Persuasio haemn est ex eo, e .l Hac quidem per uaso quod legi x Mosii eae obseruuio ad si lutem necellaria sit Christiano, non est ex eo. quι cou vos, non a Deo, a quoad salutem vocati e llis, procedit: sed ex diabolo, eiusqtie ministris exoritur, qui, vestrae aeternae felicitati curant insidias collocare. Advertite,precor, quod Modicu fermentum totam m.usam corrumpu Abstrahimini ergo Vel unus ab hisce prauis sociis. η Vnus enim, qui esse socius modicum fermentum videtur, suscit totainua, uri'' ' Ecclesi vestram deprauare.J Ego o do in seu Uterationem de vobis in D io, seu per Dei pietatem, quod nihil
coaumpere. aliud nisi quod i me Doctore vestro didicistis, SVietis, Mu credetis. sui autem vos circa fidem hae eonturbat, portabit iudiciumseu damnationis aetern e sententia η Adinodu namq; est i Aratu Deo, eos, qui ad ipsum pergunt a via salutis Qitim hor- abstrahere.' ' Non dixit, Portabis poenam. sed ribile Dei iu- Portabit iudicium. Vt innuatur, quam horribile
dicium im- sit Dei iudicium improbis, ut illius pondus su- stinere quodammodo pro poena susti eret.JEro autem fratres. si lut Pseudo- Apostoli dictitani adhue clam vobis, sed publice inter ludaeos, praedico circumcisionem, seu doceo leais Motaeae
obseritationem esse ad iustitiam, ic talutem necessariam: ut quid adhue ab illis persecutionem Patior ' Sic enim euacuarum est, seu omnino cessat sicandalum erueu, seu offendiculum, quod illis parit Christus cruci sulfixus. Certe Iudaeos non tam Cluisti crucifixi praedicatio irritat, quam legis per crucem abolitio. Parati enim et D ut Christum una cum Mosaica lege colere. Utinam ct ab em Nivir, qui vos contu bant. seu de , Christiana congregatione omni Praescinde no separentur. Dixerim verbum Absicindera Q Hispanὸ si nificare, Partiryor media. in Eccle- peeeato etitis ua: illius Galatum perturbatoribus contemplorripe peeratu, unum ex natura de malitia compositum Quod homine dili- quidem Paulus cupit abscindi,ita ut natura hu-Ως mana a malitia, a criminibus diuidatur: vitium exturbetur , natura incolumis persistat. Docet sacros in inistros piam plane gerere praecisonem contundendo crimina , humanaeque indulgendo naturae. Aperistius dixerim : odio habendo . de damnando peccatum ἱ amando , de seruando peccat
rem. t Vsi quidem vocati esto per Christum nil inert aetnaea ab ovacosa tegis Molaicae ieruitute. . quaeso, libertasem huiusmodi detis is tib ν- ratem earuis, seu ea non abutamini ad seruien- dum carnis desideriis. Sed per charitatem lueriatus fervit inrucem, proximo succurrite indigenti. Omnis enim lex, quae proximum spectat in o. seu breui hoc sermone , seu praecepto seruato impletur : Diliges proximum tuum sicut teipsum aeuia si inuicem mordetis, seu laceratis, σcomeditis , de loratis iracundia ferina nitituis scilicet odiis, detractionibus, calumniis sfortὸ ex horum de legalibus dissidiorum occasione,
videte, ne ad inuicem consumamini. η Nam con- Conteni tentio interitum aei seri non modo iis, qui lae- moi duritur, sed ipsis etiam obtrectationis auctori ei, qui laedi bus .l tur,ac ei vi Vers l6.i7 8.i9.1O. 21.2t 2 . 2 33.16. Dico autem. I Dixerim praeterea 3 fratres,
spiritu ambulate, seu vos gerite iuxta instinctumo uia
non carnis, non mundi,non diaboli ; sed Spiri-Ductis ν tus sancti. Ocigo enim totius mali vestri est, μομα quod Spiritus sancti monitis non obsequami ni,a vita carnali,& a lege Mosaica vos curantis amouere,& ad spiritus vitam allicere. VtriuLque vitae differentiarn annotate 3 Caro,seu ca natis appetitus concupisiu aduersus spiritum: oi ratiιs autem aduersus carnem: de veluti perpetua. P gna confligunt Sunt autem haec dico us que adeo inter sese opposita. ut non quaecumque secundum rectam rationem volueritis,eadem continuo faciatis: sed vel inuiti diros libidinis inotus excitari iii vobis lentiatis. Quia 's Joitu ducimini, non estis sub lege. Si autem iuxti spiritu na ambulatis, , lege carnis in membris vestcis repusnante legi spiritus , crudelis
planae dominae liberabimini. Manifesta suis
autem opera carmis r quae sunt Iornicatio, immunditia , Graece , maritus , qua quis contra naturam se contaminat, impudicina , Graece,
lasciuia per gestus, oscilla, tactus impudicos, luxuria seu luxus cibi de vestitus immoderatiis:
id lorum seruitus, beneficia, inimicitiae, contentiones, amulationes, cum quis conatur alium diuertere,
vel praepedire ab eo , quod ipsemet ambit. Ira, rixa, dissensiones, sella. seu haereses. Inuidia.
homicidia, ebrietates, comessationes, or bu smilia. De his autem vitiis iam iterum vobis praenuncio, quod qui huiusmodi piaculis inficiuntur,
Regnum Dei non consequentur. An titi autem βia risiti Opponit carnis operibus iam opera spiritus. Haec quidem sunt, Charitas. A cha- Charitas estritate sumit exordiam, quae omnium reliquo Riu spi rum fructu uin radix est , de origo. t Gaudiώm, quod oritur ex conscientiae secm ita te, purgatae dica vitiis. Pax. tua tranquilla mens nullis passionibus pertubatur : de amicabilis cum proximis conuertatio, quae inimicitiis opponitur. ει- rtientia, quae est animi lenitas,qua quis grauia, ac diuturiis malia fortiter ac constanter perfert. Eenignitas, seu morum facilitas, qua se aliis libenter accommodat. Bomt- , qua quis a n cumentis inferendis abstinet : dae prodesse, ac benefacere est paratus. Longaminitas, idem est
quod patientia ad dira quaeque sustinenda. M insuetuda. Mansuetum dixeris quasi manualsuetum, scilicet, trach bilem , duci qui nec
est irasci. Fides, seu fidelitas . ac veracitas in promi liis , quae fraudi, ae mendacio opponitur. Is dema, quae modum ponit , & omnes
externas actiones moderatur. Coutiuem ι ge
134쪽
in Epist. Pauli ad Galatas. Cisput VL Σ3
xio, qua bomo' omnium vitiorum illecebras continet,& cohibet. Canim a continentia itidi stinguitur. Continentia in luctamine est, C stitas in pace. Continentia est Castitas miliveta easti. tans,Castitas vero pacis corona fruens. ' Veiam post mul- ra Castitas post multas quidem victorias acqui- ω 'io0 renda.J Aduersus eos, qui huiusmodi tructus q*ὲ λ μ ' edunt, nulla est lex arguens, damnans puniens-Ac proinde si spiritu ducimini non estis sab Iege, ut supra dixi. Praemia enim vos, non poenae legis violatae manent. Profecto sunt ex Christi grege, carnem suam tot vitiis exundanatem, tot plenam concupiscentis crucifixerunt cum Christo su fixo. ' Vel passionisiac crucis Dominicae aspectus carnis scaetrat libidines, eamque quasi configit , ne procedat in vetita4 Si spiritu viuimus gratia vegetati,Spiritus sancti ductu,etiarn lyiritu ambulemus, seu opera & fructus
gratis conformes, pra recensitos proferamus.' Ex operibus enim dignoscitur,qui spiritu,qui carne vivant.J Non esciamur inanis gloriae cupiis alii alios prouocantes t alio alios inuidentes
Ad fraternam charitatem,' misericordiae ad opera hortatur. In selo Christo cruci suffixo gloriandum edocet.
RATREs, etsi praeoocupatus Derit homo in aliquo delicto, vos, qui spirituales estis, huiusmodi instruite in spiritu lenita
tis, considerans teipsum, ne & tu tcnteris. Alter alterius
onera portate, ec iic adimplebitis legem Christi. s. Nam si quis existimat se aliquid else, cum nihil sit, ipse se seducit. . Opus autem suum probet unusquisque, de sic in semet-pso tantum gloriam habebit,& non in altero. s. Unusquiseque enim onus suum portabit. 6. Communicet autem, is qui catechi Zatur Ver bo, ei qui se catechizat, in omnibus bonis. 7. Nolite errare : Deus non irridetur. 3. Quae enim semina uerit homo , saec dc metet. Quoniam qui seminat in carne sua, de carne de metet corruptionem : qui autem seminat in spiritu , de spiritu metet vitam aeternam. 9. Bonuin autem facientes, non deficiamus : tempore enim suo metemus non deficientes. IO. Ergo dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. D. Videte qualibus literis scripsi vobis mea manu. I 2. Quicumque enim volunt placere in carne, hi cogunt vos cireum cidi, tantum ut crucis Christi persecutionem non patiantur. Ι . Neque enim qui circumciduntur, legem custodiunt: sed volunt vos circumcidi, ut in carne vestra glorientur. I . Mihi autem abiit gloriari , nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi: per quem mihi mundus crucifixus est,& ego mundo. 3s. In Christo enim Iesu, neque circumcisio aliquid valet, neque praeputium, sed noua creatura. 16. Et quicumque hanc regulam secuti fuerint, pax su per illos, dc misericordia, de super Israel Dei. II. De caetero nemo mihi molestus sit: ego enim stigmata Domini Iesu in corpore meo porto. I 8: Gratia Domini nostri Iesu Christi; cum spiritu vestro, fratres. Amen.
x ERS. l. 2. . q. s. Fratres , etsi t -- fratera eccupatus fuerit homo, se. 4 Si quisnam charita--5 scatres, seu a diabolo, leu a car-ε - θ -- ne , seu a falsis fratribus praoccu--, . t ' patus, seu in fraudem actus,vel seductus suerit, vost qui Pirituales tam vestra, quam aliorum opinione estis, instruite, GraecE, instautate , pristinae virtuti restituite huiusimodi hominem, non seuere eum corripiendo; sed in stiritu lenitatis, seu cum omni mansuetudine: considerans , seu considerantes vosmetipsos : ne mi In pee- & vostentemini, & adlapsum similem deduratores im camini: η Solet Deus simili poena puniri eos, lemςt ux, qui duri,& inclementes in peccatores existuntqς 4ς p φ Preme illud. I-Πinite in spiritu lenitatis confide
ηι te. Cur non dixit, considerantes vos , ut veta elias particulae Inuruite congrueret Profecto quia ias ex multis praemisit nomen illud : Fratres. si staterna umIm iacit. eharitate illigantur, multi sunt, de virus. Ergo
ut multi Instruite , de ut unus considerans te
ipsum. ' Consideram , inquit, tς UM' QRi. heum .Is quidem delinquens velles in spiritu lenitatis thisisti agi.
corripi. Vnde quod expetis tibi fieri, hoc erga eum peeeas. fratrem delinquentem praestare debes. J inter cum pro i- alterius onera portate. Cum molestus es proximo, ille hoc onus patienter sustinuit 3 Debe, & onus molestiae tibi , proximo illatae patienter sustinere. Sic implebitis mutuae charitatis legem , quam Christus quasi propriam legem suam non semel commendauit. Nam si quis videns proximum lapsum, sibi nimium placet, quasi prae illo aliquid st: hunc suus ipsius animus fallit, seque non satis nouit de te praesuis meus cadere non posse. ' Nihil itaque est ad
135쪽
i x Liber III. Commentati j Literales dc Murales,
Coga tio stindum , callec misit sine sundamento aedita sui vutin caris. vii ciuisitauin iandamentum est vera si alia, i,duvii stimum, agiticio. J Opus avi m. 1 - . seudum2 iisti data opera , varatu , i is sui os Hiara --θ P meatum. explosut , examinet: vi ic inscitia. pio petii cmeo etibus gloriari iecui um Deum , uotive id solom in aero a te laudante. vel in conia temptu.stoicis grauius te delinquentis. Hinsi
luacum acti nuua conditione praetuliam, aut poetiam consequetur: neetae aliorum collata ne iustus,aut mi ullus est maicandus. ι ενι. o. b 9. c. con νυμι ι antara is . p.icazechιθmr, se. J Qui catech: zatur oreri sui in fidei injsiectis in lilia Hur,co unice niti, uti suo si indigeat) de o bis bonu suis te tipo Tuum ma ratibus. ' luitum est enim , ut qui spiritu ilia g stium iva mima et i inroralia recipi Q ue --ae . Estii , ais cui uiolarni Obtenaciate, Deia. enim.qui euncta . intuetur, ινm ira non poteti. Est enitii quasi in Deum irrisio osten8 te excusationem , quam Deus eoiati aspectatis. Diuolain de fuli uri esto dignoscit. emissemiis erit homo , hae cr. merra. Nec enim hordeaceo grano terrae amandato,triticea messotio tkiiui spica. Qi igitur in ea e seminat, seu opera sta proprii appulitus ecM in concupiscentiat suae exutit ira ob sequH- : nisi seu etiam de caris,quales itilaiolet L ctus plodite, Lilicet, co= Utι em,
Luxut ei see. interitum tempocale,& aeternum. in id potest luxuriet vitio accommodari. Nam qui libidini. I ' seruiunt, sicquEiet eorruptione alsciuntur,em rum GH potibus diris, ae foedis aegritudinibus e sectis. t uti, viis.m Ieminat in stimia suo terrae quidem bona,seu qui operatur ipuit Ia,me tat iam, de gloriare vim M. Bonum rem δε- cientes. non degitis, us , sed proficere in melius Iri , ta τἰltu. curemus. Nam in virtutis via non progredi, is, a 'ἡ Α usis et est. J V impore en suo metem de i. a. Munses. sea, si non defietatis, sed line intermissi te L tamus inestis tempore. seu morti aduentante, copiosos fructus glotiae pocipiemus. EVO Am se m habereus operemtiν bovum ad omne .Leu egentibus subueniamus omnibus, praecipue ver 5 au domesticos eiusdem fari nostra Eleemosina pietas uberior exeiatur. Nec enim fit apte Ordinata cum drunestiuis .pto, utilis.
amicissam iliaribus indigetvibus a cutiendos
quaerit extraneos. Vos i . a. I s. vivere, qualisti. lis ieris. .lEn ε Galatae, quae bas . Graece , quantu. seu quam prolixis tituris se ipsi bis . non aliena ut soleo) sed meam ι mana. Inde colligite, quantae vestra salus iit mihi cutae. cumqM
enim vitam placere in ea Mudaeis, si u inuatione caunatium. liue ex cinatum caere iura niatum legis Muniear: hi cogiani vos coeumeta rnon sutilio coiuplenda legio, sed ta a vicia cis Chri L pe set inuriem nori ραι - , Mescine iueifixa Clitasti praecones pati alluenti N. emis qui cocti ciuisnι- , legem ideo euri atrurit .sed. Miuae tias circumcisoria lubrici, ut iis carnavea a oriensin , ieu vanam quali rei bene gestae gliniolani,& gratiam sitae gemis aucupem
riam σαὶ Mihi oc uita uiu a uis . ut in alia te pliari iugur m Liam, q .iam in crura in. seti in fide. chria. oua de graia in 'ria beneficii crucis, de tribula ita bus Chii iii causa sat mendis. p. seu pro pter quem eruet sussi xuia, Munatis mihi cruci xui ebi , a Q. Munda. M araum enim abominor , quali cadauer ellet latronis crucifixi: de vice vella ni uidus me simili modo abominat ut, & exhortet. Qui mundum non abomi- , uatur quasi cadaucr putridum , &qui utundo mortuus est non est hol tibilis sicut cadauer ς ci sumum, mundo di iindicat se adhue ei se vitium mundi e eupis mundua incentiis J Inchrim em .s euin Christiana teligio. De nihil iuvat ad iustitiam S si finem, mDe cit-cumciso aliquid prodest,neque praeputium, id educucumcisum esse,vel non circumcisum, initinoua crearuνa. Cu anima per gratiam Christi in texim renouata, δe exterius per Baptisnum regenerata in nouaquo vita incedens. Et γι---que hane νePlam , quam de vera iustificatio
ue , t bertate , de sp tituali vita tradidi , ram secuti o pax sit iure id os . siue Israelitae 'tint , siue ex Gentibus conueis , cx super I .rael Dei. Pax enim quam precor erit L pet Ii rael,quamuis si superChristianos ex Gentibus. qilia hi sunt veri Israelitae ex Dei mente, Ze spirituale, Abrahae filij, qui huius regulae sueti ne secta totis. Mino dein ps Iudaizantium vel aliorum mi. .melestis D tequirendo , an se tuus sm Moysi an Cluistii Nam cuius sis seruus sit ex stigmatibus de notis quibus seu manibus e br.ichio, seu fronti inustis serui dignosci ait te at euius sitit Domini corpori meo infixi Fore enim Mea non gesto circumcisionis lut faeiunt se tui Mosisl notam; sed is ιa Domi-m ti . plagas sedicet, cicatri sex vulneribus propter trium toleratis. ' Cum videris te la Argi l. boribus, vel doloribus angi ptopter virtutem, tibus letuum tunc crede te verum Christi eile stitium . eiu,
stigmatibus tublicatum. J Gratia Do uinsini Dis Christi sit maneatque in tet ininabilitet ouua ιυr seu vobiscum, o fruora. Amem
136쪽
ES: Epsesus Metropolis Minoris A siae Dianae sacra, idololatriae, mai
giae, de praestigiis admodum addita: Pythagoras dicitur Ephesostodi i ste lonica schola, e qua Plato, & multi alij celebres Phia, sophi ortum habuere, quorum errores hic Paulus refutauit. Profecto Epistolam hanc scripsit Apos olus, cum Romae in carcere illis garetur, dc per i ythicum Diaconum transmisit, anno a morte Docimini vigesimo septimo.
ει quod Dens per Chri rum Dominum vis praede linarit, omni cumul ris
gratia eum laudat Apostilus. Α v Lus Apostolus Iesu Christi per voluntatem Dei. omnibus sanctis, qui sunt Eplieli, ta fidelibus in Christo
Iesu. 2. Gratia vobis ec pax a Deo Patre nostro , & Domino Iesu Christo. 3. Benedictus Deus di pater Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali in caelestibus in Christo , ε. sicuti elegit nos in ipso ante mundi constitutionem , ut essemus sancti Sc immaculati in eonspectu eius in charitate. s. Qui praedestinauit nos in adoptionem filiorum pet Iesum Christi, ni in ipsum, secundi propositum voluntatis suae, 6. in laudem gloriae gratiae suae, in qua gratificauit nos in dilecto filio suo. In quo habemus tedomptionem per sanguinem eius, remissionem peceatorum, secunddm diuitias gratiae eius , 8. quae superabundauit in nobis, in omni sapientia&prudentia: 9. ut notum faceret nobis sacramentum Voluntatis suae, seeundum beneplacitum eius, quod proposuit ideo, io. in dispensatione plenitudinis temporum, instaurare omnia in Christo, quae in caelis, x quae in terra sunt, in ipso: II. In quo etiam Sc nos sorte vocati sumus, praede stinati secundum propositum eius, qui operatur omnia secundum consilium voluntatis suae: 12. ut simus in laudem gloriae eius nos, qui anth spei auimus in Christo: is. In quo& vos, cum audissetis verbum veritatis, Euangelium salutis vestraeὶ in quo & credentes signati estis Spiritu promissionis sancto , F. qui ea pignus hereditatis nostrae, in redemptionem acquisitionis, in laudem gloriae ipsiuε, s. Propterea & ego audiens fidem vel iam, quae est in Domino Iesu , & dilectionem in omnes sanctos, iε. non celsa gratiam agens pro Vobis memoriam ve stri faciens in orationibus meis: l . ut Deus, Domini nostri Iesu Christi patetrvoria, dot vobis spiritum sapientiae M reuelationis, in agnitione eiust 13. illunminatos oculos cordis vestra. ut sciatis quae sit spes vocationi, eri & q aediuitiae gloriae hereditatis eius in sancti , 19. ω quae sit lupeiem mens magnitudo virtutis eius in nos , qui credimus ecundum operationem' potentaκ virturis eius, δ'. quam operatus est in Christo, suscitans illum M a mortuis &constituens
137쪽
ris Liber III. Commentari j Literales & Morales,
ad dexteram suam in caelestibus. 1 i. supra omnem plincipatum, & potestatem de virtutem, dc dominationem, re omne nomen, quod nominat ut non solum in hoc iaculo, sed etiam vi fututo. ra. Et omnia subiecit sub pedibus eius: de ipso m dedit caput supra omnem Ecclesiam. 13. quae eli corpus ipsius,de plenitudo eius, qui
12 uia r. iuntate ae consilio Iesu Clitimo μ. - Apostolus omnibus sinctis, de fiata, λιν - delibi is in Christo Ielu , qui Ephesi commo- tantur, salutem. Gratia lati sit , & pax a Deo Patre κε)ba, itemque i Domino Iesu Christo. B., a Om Detis Paro Dontim nisuri tis cisisi. tii boedixit nos in omni ben auctione non solum carnali, seu corporali, qua ludaicus populus magnope te gloriabatur, sed de Inritaesi, diem
m deli diis de diuiti s ta ι sitas gratiae, de gloriaepet, de propter Christum, eiusque metita
In eoaspectu Mn diaeta hos, inquit, omni benisici ones tria M., u ' Videtur, particulam Omriis bis uicti. , ita .rde ille complecti spiritualem, de corporalemitis ui. t esse benedictionem : at Paulus solum agit mem bona non vi- tiam spiritualium bonorum . quasi omnis be- de nint. nedictio in bonis spiritualibus includatur, de extra ea nulla sit benedictio. Piosectb in eoia spectu bonorum spititualium ita corporalia vi lescunt, ut elle bona minime videantur. J Sitia ipse . seu metito tum eiusdem Christi intuitu Due m a. c. hi Arionem , seu ab aeterno eis ianos, ut si eius gratia vellemus cooperari, este mus fauni, seu tulit, o macuraui, seu inculpa
ti. Pro ab paulus hie non loqui tui de ele ctione absiluta nisi quantum eli ex parte ipsus Dei. Nam ex nolita parte requirit con sensim . Ae e Operationem. Item non loqui tutde immediata ad gloriam electione; sed ad fi dem, de iustitiam. Quia omnes Eplieitos, imo de omnes Chiistianos ait hie praedestinatos, oeelectos, euin cellum iit, multos illorum filii ereprobos, de postea damnatos: quod absoluiὰ praedestinatis ad gloriam haud potest accidere.
unde addit: m esemas sancti , cT immaria si Daconsiecta LM in ιεινιι au. Qui quidem Deus praue mariti nos M iasprionem siti tim . s diu ianae hule electioni per tecta opera responderemus : idque pet δευ via chro . seu per merita Christi iri ii, iis, seu in Dei obsequium litata, sex δε- ρνopositi, a torviniaris Da iuria ipsus prouidentiae , ae placiti dispositionem. Et in iaciam ruria gratia sua , seu ad laudem glorio sae, ac perpetuo celebrandae calestis gratia suae, qua nos ob dilectissi inum Fili uin suum , euivbertim consor mali nitimur, tibi gratos reddidit. ' Sa Deo glatia ne huius electionis diuitiae ad gratiam, ad iusti reddendae obseationem ira ineffabile, ut nihil prius con-
euctio,i, adnotet, aut exquirat, quam uberem gratiatumi niti. actionem. Unde Apostolus postquam dixit Mad. Ae it nos in adoptionem filiorum, mox quali ex vi consequentiae adi ieit a D lata rarioria gratia '. . J
. J Ia quo quidem unigenito Dei Filio ha-λυri s reuemptionem per singuinem ipsius pro nobis in passione , a. morte prosusuin, ad νι- mi sanem peccatorum, quae ex c*ulentia ipsu, diuinae pietatis emanat. lus' seperabundatiis in nobis. seu , qua tanquam Elon te in nos sapien tiae de prudentiae quas Oceantis exundauit.' Sapientia. inquit,sp uentia. Sapientia enim ripis. ὀ sine prudentiae ducatu assolet non semel imi in cani tu leo
gere. J Vi per hane Sapientiam de prudentiam se
notu faceret nobis secra nitim, seu mysterium vel arcanum iuvimalis sua, quod secundum b. neplacit,m estis, seu suum, rapo sal, ae decreuit in eo, istu per, & propter Christum toti mundo exhibete : nempe D a 'nsas ne plenisuaeri, imporum . s sed cam tempora a Deo Ordina ta, ut Miluetent antequam Christus emit teretur, essent plene euoluta. proposuit, inquam, insatira1 e. restituere, renouate omnia etiain calis. σ qua in ιrra sani in ipsa Chrisio, & peteius metitum. Angeli de homines inter se elatit admodum disiuncti, imo inimici ob hominum
et in a. Deus itaque voluit arctillima rui sua amieitia uniti,&in uno ac sub uno capite Cliti sto coniungi, atque ita Angelorum i uiuas pethomines instaurari. Versi a. ix. a 3.14. D quo etiam O nos s. i.
.J In qua quidem, seu pei , 5e propter quem etiam nos siti vicati sum ti . seu sortem hereditariam salma, adepti snὸ vllis meritis no stiis. Quasi iacta omnibus sorte, cecidit stipetno, fel tetigima illa sors. vi ad Christianam teli
gionem vocatemur. . Ex nostra parte quia comisi, nihil agebamus. vi vocatemur, nec de eo em elatriae Deogitabamus,mera sors fuit,& plane fortuitum.eo xςddenda. avocati. sed ex parte Dei non suit ars, d risti Irinata electio, propositum, de consitum. unde esioni, o laxabiles admodum ostendunttir , qui ob be si .d chim neficium electionis ad Christiani vin con timias Deo gratias non reddunt. J Hi s . iis latissim loria diu. , seu ut smus materia. de at gumentum laudis, de gloriae diuinae : praeser tim nos Iudaei . si te aduentum eiu , illum expectauimus a Deo promtison: de per ipsi in redemptionem , ae Laluationem spetauimus.
D quo ct ori ὀ Gentiles speratis si lutem, si mul atque, audito Euangelio, credidistis r os 1 ii. Graece, sigiliari estis sit iis p .misum .eu spiritu sancto,quem Christus suae Eeclesiae
pronii sit. Qui spiritus sanctus per caele ilia charistiata sua hi nobis pignus herea satis cal sis.
in redemptionem acquistionis . seu vi acquistio, de posse Iio Dei Eeclesa scilicet Christi. quam ipse suo tibi sanguine acquisitit: pe
iacte ae complete aliquando liberetur, ita ut nihil. seu peccati,seu seruitutis, seu alterius miseriae remaneat. II si s. ι 6. I . t. s. o. II. 1 I. a 3. Propter
factus de fide vestia erga Dominum iesum, cuius Euangelium recipistis, de dilectionem &αdd de dilectione in omne Ianlio actu audiens vos Chri sticolas inuicem directione fraterna colligari non cesso gratias agensro tuis. seu continuo eaelesti largitori vestro ea nomine gratias reddo: memoriam Hs, i in meis agens precationibus; t
138쪽
in Epist. pauli ad Ephesios. Caput II. 3 7 .
vi qui dedit,incipem di profieete in perfectiora sectio operi resurrectionii de ineffahili elalta
bigiatur. H. inquam . Deis Donum nostri te su Christi gloriosus pavo . Li υobis stim/4m Diapiensia, o ν Mariam . hoe est , det amplam sapient iam , qua diuitia mysteria eritius vobis quotidie revelent ut i in agni lana eius , seu ut De iis quotidie magis a vobis dignoscatur, ametur, di colatur. Det praeterea habere vos ora, se di . de intellectus ti biri illuminatos , ut per- Laius in dies si iii, , qua si spes Docasaonia eius,
seu quae,& quanta sint bona caelestia , ad quae nos ipse voeauit, re illa sperare iussit. lneis a-biles quippe sunt diuitiae gloriae caelestis haereditatis, quas ans s. seu iustis eius Dominus praeparauit i Ει qua si sis , intuens magni itido vi tutii eritis in nos . seu quanta potentia usus sue rit Deus in nobis ab itis delitate ad Christum, a statu peceati ad institam traducendis :s --
do operationem potens a virtutis eius o uaam
tur non sum ira h e sartiti , seu e .am in suta- να Ae sdieeteir Tanta D entia usi seli Deus in nobis se spiritualiter resuscitandis , quanta usus suit in Christo eorporalitet suseitati do a mortuis, de ad dexteram suam evehendo sapia
milh omnes eae testes Hi ei archias.& sopia omne n pu eonuer. men, se ilicet supra omnelii personam celabrem,
pessa & excellentem, siue humana illa sit, sue An geliea. ' Quam di iselle , de quantae aestimationis est peccato is conuelso, cuius diuina eLtioni Christi videtur ae litiparariij unde oportet, te non tam sae lὸ ad peccata recurrere, ad uibus ad gratiam tam dividite remeabis. suam Lilicet Deu in exeunte potentiam. Ohontii ΡatersisArea sis pia bis, eius . simiam deuιι, seu constituit eaput de Pilticipem Iura ore em Eccle-sam tam Gentium quam Iudaeorum,tam iti-- phantem. quam militantem. Christus enim etiam ut homo , propter unionem hypostat eam euira verbo giuino nobilior est ovinibus Antelis, re omnibus praeest, imperat, de domi natui. Imdex V. Thomae de aliorum sententia probabile esse reot Chtiatim etiam Angelis meruisse gratiam, & gloriam: se bonos omnes per fidem in Christum mediatorem satia fie tos . de gloriam fuisse adeptos : eos ver ὁ , qui Chii ilo homini hane media totis dignitatem superbe inuideturit . daemones factos, de damnatio ui fuisse addictos. Accepi ex meo Suario 3. p. disp. 41. sich. i. Ecclesa autem est e, a
Cluisti mysticum, de poenitauo eius, seu per sallio, lGraeeὸ se in seu complementum cultis sui
Cluilli. Caput enim sis ecirporis accessu completur. de pellicitur. Et Chiastus eaput scele-sae est , 'hi omnia, seu quo ad Omnia , nempe dona gratiae de gloriae in omnibus membris suis ad NIιιών, seu eompletur, ae per se tur. Tan. Quam fidata etenim Christi in homines Hiaritas, ut se gua Chi taquasi mutilum existimat et eas ut, nis corpii, ito nissuum cieti Ecclesiam) sibi adiunctuiti habe et 'iet, de.dona sua in illud continuo detiti m. J
Cissum Gentiles Ivitiis gratis persidem sibi in Deo in una Ecclesia coniunxisse,
' T vos, cum essetis mortui delictis de peccatis velitis. i. in quibus aliquando ambulastis secundum seculum mundi huiust secundum principem potestatis aeris huius, spiritus qui nunc operatur in filios diffidentiae , 3. in quibus dede nos omnes aliquando conuersati sumus in desideriis carnis nostrae, facientes voluntatem carnis x cogitationum, ref eramus natura filii irae,isicut oc caeteri: q. Dcus autem, qui diues est in misericordia . propter nimiam charitatem suam, qua di exit nos. I. de cum essemus mortui peccatis, conuiuificauit nos in Chri isto, cuius gratia estis saluat in s. 8d conresuscitauit, se consedere fecit in caele ilibus in Clitilio Iesu : 7. Vt ostenderet in saeculis superuenientibus abundantes diuitias gratiae suae in bonitate super nos in Christo Iesu. s. Gratia enim estis saluati per fidem, id hoc non ex
vobis, Dei enim donum est i 9. Non ex operibus, ut nequis glorietur. io. Ipsius enim sumus factura, creati in Christo Iesu in operibus bonis, quae praeparauit Deus ut in illis ambulemur. it. Propter quod memores estote, quod aliquanda vos Gentes in carne , qui dicimini praeputium . ab ea quae dicitur circumcisio in carne, manu facta: 12. Qui aetatis illo in tempore sine Cluillo, alienati a conuersa tione litauit de hospites testamentorum, prom ssionis lpem non habentes,& une Deo in hoc mundo. i . Nunc autem in Chri isto Iesu. vos, qui aliquando eratis
longh, facti estis prophin sanguine Christi. i . ipse enim eth pax nostra, qui fecit
vitaque unum, de medium parietem maceriae soluens, inimicitias in came suar I. Legem mandatarum decretis euacuans, ut duru condat in semetipso in unum
139쪽
i 18 Liber III. Commentarij Litcrales & Morales,
nouum hominem, faciens pacem, Jc reconciliet ambos in udo corpore Deo per crucem interficiens inimicitias in scin et ipso. i7. Et veniens euangelizavit m cem vobis, qui longe fuistis; δc pacem iis, qui proph. is. Quoniam per i pliani ha benius accessum ambo in uno Spiritu ad Patrem. 39. Ergo iam non estis hos pites de aduenae: sed estis eiu es sanctorum, oc domestici Dei: io. Supet aedificati super fundamentum Apostolorum, & Prophetarum , ipso summo angulari la pide Cluisto Iesu : 2 i. In quo omnis aedificatio constructa crescit in templum sanctum in Domino : 12. In quo & vos coaedificamini in habitaculum Dei in Spiritu.
in quibris aliquando ambulastis seeundum isti tis. sculum mavisse, ibi secundum consuetu
natim principem pol stam aeria hiis , 'iratus tartarei, qui in hoc aere dominatur, mucendo ventos, enormando tempestates, tentando homines , eo ite diue arido , spiritus, inquam, qui nunc operiatur, seu operati permittitui in filio, L L,iia. se ii iii liti times ineredulos, &infideles: Iu qui bis iisdem delictis etiam nos omnes tam Iudaei, si iam Graeci vitam egimus rara fili3 ita, seu a primo conceptionis instanti, naturae nostrae rationalis initio squae pes Adamum Se originale peccatum corrupta est obnoxii it e,& diuinae vindictae r quia tune per Protoplactum maledicti: re postmodum e
uos ιμ-us, seu degimus in descieriis carnis no . sire facienses voluntatem camis, ct cog Iasionum ex eius appetits prodeantium. Cum ii quam, in licie miserrimo versale mut statu. Vos .s . 6. . 8 9. io. Detis. qui diues ιβ tam sericordia. trapter nimiaim charitatem suam . quagenus dilexit humanum: θ ctiis essem,s - itii Ob peccata,quae euin a pietate etga ingratos retrahere poterant : O imse it nos O Gripo,
seu per Christum, ei, ut I=aria cris salti ui . seu cuius metitis estis redempti, a peeeati seruitu- te: ct esumes et auit, seu participes vos iecit spiritualis tesurrectionis, de nouae vitae Christi: ct simul eum ipso consedere vos fecit Da cale- sibi tabernaculis :ιο ost uaerit in sacviis stipe vimentibus, seu sumtis abundantes nati. ἀ- uitias. in boui ale supre nos iu Christo tisti. seu ut omnibus suturis hominibus constaret illam velut prodigam diuinae munifieetitiae profluentiam,qua donauit genu humanum, ex Christimam simus meritis o tum habui fle. - ut quam sis Chris. . .' - Domino debitor o ingratillime, agnoscas JGraria enim Hlis. seu gratuiti beneseio aiixiiij diuini saluati ine hi te quidem, seu iustiseati per fideis. quae ex libero at bittis nostri eonia sensu, de cooperatione cum Dei gratia praueniente elicitur. unde non est ei nobi solis, Deque ex operum praeeedentium merito; sed D idoniam Hi gratuitum. Quia etiam voluntarius, ae liber noster a lensus non pollet a nobis eli- ei. nisi gratuita allustratione diuina praeueniremur, excitatem ut, ae roborem tit. Unde init tu iustificolonis, de salutis noniae haud potest diei nobis ζ'. sed necessarid diuinae gratiae est adsit betidum. Cum igitul Des sit donum,
de non opetum nostrorum meritum: nemo poterit in se glorari. I Dis enim stimus factina seu
figmentum eorpore de animo, reerii in cisis. Iesu in ope ibus bonis, seu creati ad tecta operae, ereenda in Christi obsequium. a popa tiis Deus nobis ab aeterno praeordinando iambi, date gratias ad illa bona opera exerendum dum utiles, ae necessaria alui te nobis in tem pore subiti inistrando, de pet illas nobiseum eoo perando : vi dei neeps tu ita via recta ambia ι-Mi. ' si ergd illa Dei auxilia , quibus recte operamur, ex gratuito eius beneficio pendent,
ut tempore opportuno donentur : quonam o--i
do qui Dritin quotidie magis, ac magis ei ui sistatio, ae iram delinquendo prouocant. accepturos ea salus certἡ. consuete auderit 3 An existimant Deum sino seino me nies conserendi eis congruum auxilium sarere debitorem 3l
mores estote. .J propter quod ὁ Ephesi . qui
per contemptum circo sane iri carne seu a Iu
daeis ei leuiueius discimini praeputium, seu p p uiati, iuei reumeis : in mores estor , si is eratis illo in te.npore, quo idolis litabatis ineenia sum, ali nas uni a raris, satione Israel : ct hos i-ιes Ne iam/nt,tiis. seu extranei, de alieni a pactis inter Deum & lsiael initis, promis is Melliae venturi non habenses . ut habebant Iudaei. Inici eratis me Ch isto. Deo. seu stie cognitione Dei veri, & Christi icia. Atiuea -ιem in Chri io tisti. seu propter eius merita toti
qui ae qua a longe versabamini a fide t facti eliis prope, seu si em iam profitemini Christi
sanguine abluti. & tublieatae gregis sui oues. Ipse enones pax no ra non sortia ter,sed eau taliter, quia scit stra ιι - , seu virumque populum Iudaicum x Gentilem in una Eeelei ascia sab uno ea ite univit: ct mea in a i/ir Graia, iniri μι --ὶ Maceria. seu inace iam vel murum. qiii mea ius erat.& ludaeos a Gentilibus separabat. Sortiti.& simul tisimilitia . ucausam perpetuorum orum ad ditici sonum sustulit per mortem , quam in ines obuiuit. Quod si seire libeat, quaenam his
maceria, vel murus 3 Dixerim esse Legem mavia da oram, seu legem Mosis, quae mandabat tantam, nee gratiam conserebat, qua mandata complerentur. Hane eum suis cunctis ear monialibus d. ma Clit illus etiacti iti, leu ab
leuit : ii duos illos populos antea ob illa decreta dinoides condat,seu concordes iam fictos
reeondat in semetipso, & tibi utileo Eeelesae capiti utrumque populum subitetat, fictum
quidem unum corpus Ecclesiae, de quasi inora hominem notitim, seu in nouitate vitae ambulantem. Itaque Christus per exticem, seu mortem
suam pacem fecit fle reconciliauit amna populos in ora Eeeleliae Christianae corpore, Deo olunitato:
140쪽
irato r ἐκ dis ritus, seu abolens inimitias in tet Deum & homines: de inter utrumque populum saeuientes insemetipso,dum Iudaeos de Gentiles ad unum Ecclesiae corpus , cuius ipse ca
put, pertraxit. Nam per crucem exaltatus a terra omnia attraxit ad semetipsum. Urs i . t 8.is. a O. 1 l. Uxeniens ea Tiliet a
nit pacem G.J Prosecto aduenien, Christus in tetrast Euangelium pacis,gratiaeque legem promulgauit moris, qui ungui isti . . Deo, a Christo, a salute confictae deitati litantes obsequium ide vobis Iudaeis Deo propinquis per eius notitiam in legem,qua in eius cultu continebamiani. Bamam per Christum mediatorem, & pacifieatorem nostrum ambo, seu tam Iudaei,quam Gentiles vicissum habemus, seu aditum in meo spristi. seu pet eundem Spiritum Annuin excitati A Deum putrem. Lut i , o Ephesis, non estis hosti res. Er aduera, peregrini de extranei. sed sti ei, s saximum in eandem eum illis Ciuitatem, seu Ecclesam ad ripti: ct domesti irriseu una eum illis ad domum, cuius Pater-
familias est Deus pertinentes: Superia dati su pra sandamentum Apostoloram ct Prophe intiri, is suMma a alari L A Chri s Iesu, vos au tem qui Christi capitis Ecelesiae membra estit, eiusdem primat i fundamenti estis superaedi statio, seu fabrica nitens super Apostolos, de Prophetas , seu super ipsorum itistitutio nem de doctrinam tanquam super secundalium sundamentum totius Ecclesiae r Clit isto exi stente primario , seu imo sundamento, O tui desti mo angviari, qui praeeipinas est in distacio. In quo omis auscuιιο constructa erastis in τι luis sentiam in Domino , siue ad gloriam sundamenti qui est Christus Dominus. In quo
Templum ad Dei habitaculum in thrata, seu spi-i itu sancto huius praeeelsae fabricae Opisce. Si Tompla Dei sumus , operae pictium, si homo nes
operis huius decentia est , ne abominatici de- T uis uii. stilationis, seu voluptatum auatitiae , superbiae
idola in Leos Io, ieu qui debet sanctu, ein, ορο imb
Beneficium vocationis Gentilium ad Christi Ecclesiam pergit extolgere.
V i us rei gratia, ego Paulus vinctus Christi Iesu, pro' vobis Gentibus, v. li tamen audistis dispensationem gratiae Dei, quae data est mihi in vobis i 3. quoniam secun-' dum reuelationem notum mihi factum est factamentum, sicut supra scripti in breui: A. prout potestis legentes in- , tellige te prudentiam meam in mysterio Christit s. quod aliis generationibus non est gnitum filiis hominum, sicuti nunc te uelatum est sanctis Apostolis eius, & Prophetis in Spiritu. 6. Gentes esse coheredes , dc concorporales, comparticipes promissionis eius in Christo Iesu per Euangelium: 7. Cuius factus sum minister, secundum donum gratiae Dei, quae data est mihi secundum operationem virtutis eius. s. Milai omnium sanctorum minimo data est gratia haec , in gentibus euangelizare in uestiga biles diuitias Christi. 9. it illuminare omnes, quae sit dispensatio sacramenti absconditia saeculis in Deo, qui omnia creauit. Io. ut innotescat principatibus ocpotestatibus in caelestibus per Ecclesiam, multiformis sapicntia Dei, i t. secundum praefinitionem taculorum, quam secit in Christo Iesu Domino nostro I 2. In quo habemus fiduciam,& accessum in confidentia pet fidem eius. 13. Pro pter quod peto ne deficiatis in tribulationibus meis pro vobis i quae est gloria vestra. I . Huius rei gratia flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Iesu Christi. s. ex quo omnis paternitas in caelis dc in terra nominatur, I 6. ut det vobis secundum diuitias gloriae suae, virtute corroborari per Spiritum eius in interiorem hominem, 17. Christum habitare per fidem in cordibus vestris: in charitate radicati, de fundati, 18. ut possitis comprehendere cum omnibus sanctis, quae sit latitudo, de longitudo, de sublimitas, Sc profandum: I9. scire etiam supereminentem scientiae claritatem Christi , ut impleamini in omnem plenitudinem Dei. 2 . Ei autem, qui potens est omnia sacere superabundanter quam petimus, aut intelligimus, secundum virtutem, quae Operatur in no
bis: 3 i. Ipsi gloria in Ecclesia, bc in Christo Iesu, in omnes generationes saeculi