장음표시 사용
191쪽
aliqua parre, ut stipra ostensum est et Esa. a. Io. M Excaeca cor populi huius . Secundo ponit terminum huius caecitatis , dicens r Donec intraret . ad fidem , planituia lG-rium; idest , non solum aliqui particu- sIariter ex Gentibus , sicut tunc converte hantur ; sed vel pro toto, vel pro majori Parte in omnibus Gentibus Ecclesias a) sun- daretur. Psal. xx . i. o Domini est ter- , ra, & plenitudo eius . Dicuntur autem Gentiles ad fidem conversi intrare , quasi ex exterioribus , & visibilibus rebus, quae venerabantur, bin in spi rituales voluntate divina . Psal. xcix. 2. Introite in se conspectu eius in exultatione . Et est notandum, quod hoc adverbium Guee potest designare cavs. m excaecationis Iudaeorum e propter hoc enim permisit Deus eos excaecari, ut plenitudo Gentium intraret, sicut patet ex sit pra dictis . Potest etiam designare terminum , quia videlicet usque tunc caecitas Iudaeorum durabit , quousque lenitudo Gentium Q fidem intrabit : dcula concordat quod insta subdit de sutu- To remedio Iudaeorum, cum dieit : se Et runc , scilicet cum plenitudo Gentium intraverit, omnis Israel salvus siet , non particulariter . sicut modo, sed universa liter omnes. Oseae i. 7. se Salvabo eos in Domi- ,, no Deo suo. Mich. ult. I9. is Rever-
,, tetur, & miserebitur nostri. μDeinde cum dicit, neut fer.prum ess cte probat quod dixerat de sutura salute Iudaeorum: & primo probat hoc per auctoritatem; secundo per rationem, ibi , Secundum Evangelium cte. Dicit ergo primo: Dico, quod omnis Israel salvus siet , sicut scriptum est Lia. lix. 2 o. ubi nostra littera se habet: ,, Veniet ex Sion Redem- ptor, dc eis qui redeunt ad Iacob r hoc se foedus meum cum eis, dicit Dominus. Sed Apostolus hoe inducit secundum littexam Septuaginta, dc tangit tria verba hic posita. Primo Salvatoris a civentum, cum dicit: Tenit, Deus scilicet humanatus ad salvandum nos, ex Sion, id est ex populo Iudaeorum , qui significatur per Sion , quae erat arx Hierusalem , quae est metropolis Iudaeae unde dicitur Zach. ix. s. is Exultλ,, satis filia Sion , iubila sita Hierusalem: ecce Rex tuus venit tibi iustus , & fal-
, vator. Io n. Iv. m. si Salus ex Iudaeis
est . ' Vel dicit , ex Sion eum venire, non quia sit ibi natus , sed quia inde doctrina eius exivit in universum mundum ,
AD ROM.t per hoe quod Apostoli in eoenaeu Io stan
t spiritum sanctum receperunt. Esa. 11. 3.
o De Sion exibit lex. Secundo ponit salutem per Christum Iudaeis oblatam , diis
cens : Mui eripiat , er avertat impietatem a Iacob . Et potest ereptio referri ad libera-ltionem a poena . Plal lv. I 4. is Eripiet aniis mam meam de morte. ' Quod vero dicit , Averpat impietatem a Iacob, potest reseristi ad liberationem a culpa . Pla l. l M. F. se Avertet Domin scaptivitatem plebis suae. Uel utrumque refertur ad liberationem a culpa; sed dicit , eripiat, propter pa cos qui nune dissiculter quasi cum quadam
violentia convertuntur . Amos HI. 32. Quo
is modo si eruat pastor de ore leonis duo is crura, aut extremum auriculae; sic erue is tur filii Israel. Dicit autem, Averrae impietatem a Deob, ad ostendendum iacilitatem conversionis Iudaeorum in fine min. di. Mich. ult. is. is Quis Deus senilis tui, is qui aufers iniquitatem, & transferspec-- catum reliquiarum hereditatis tuae Tertio ostendit modum salutis eum dicit: Et hoe 0ὶ rastamenti- , scilicet novum, e
rit illis a me, eum abstulero peccata estrism . Vetus enim testamentum peccata non auferebat: quia, ur dicitur Hebr. X. 4. Di - , possibile est sanguine taurorum , dc hiris eorum auferri peccata : & ideo propter imperfectionem veteris testimenti promittitur eis novum testamentum . Hier. XXXI. 3 . , , Feriam domui Israel , & domui si Iuda foedus novum: quod quidem habebit dissicae iam ad remissionem peccati per sanguinem Christi. Matth. xxv l. 28. is Hicis sanguis meus novi testamenti , qui pro se multis effundetur in remissonem pecca- is torum. Mich. ult. I9. , , Deponet ini- qu i tates nostras, & proiiciet in profvnis dum maris omnia peccata nostra . Deinde cum dicit , Secundum Evangeliam , probat propositum per rationem : de primo indueit probationem; secundo removet o lectionem, ibi, Sina poenitentia enim sunt δε-na , ct Meatio Dei. Dicit ergo primo, quod eorum peccata auferent ar , & quod post- luam peccata habent, manifestum est quod unt inimici Christi . Secundum Evanteliram qu dem inimἰci, idest quantum ad doctrinaran Evangelii pertinet, quam impugnant, prestre vos; id est , ad utilitarem vestri cedit , ridsupra dictum est : unde dicitur Luc. xxx. 27. , , Verumtamen inimicos meos illos quiis noluerunt me regnare super se , adduci
192쪽
. ι, te hue, & interficite ante me. Ioan. sit commotio irae, sed quia ad modum irat
xv. 24. ,, Nunc autem dc viderunt, Zc se habet quantum ad punitionis effectum: vi erunt & me, dc Patrem meum. Vel se- ita quandoque pinnitere dicitur, non quali eundum Eυangelium dicit, quod eorum in iis in eo sit poenitentiae commutatio, sed quia micitia ad utilitatem Evangelii pertinet ,ἰad modum pinnitentis se habet, dum mutat cuius praedicatio oecasione talis inimicitiae quod fecerat. ubique diffunditur. Col. I. 3. se In verbol Sed adhuc videtur secundum hoe quod ,, veritatis Evangelii, quod pervenit ad vos, i dona, dc vocatio Eon sint sine poenitentia τ sicut & in universo mundo est , fructifi- l quia dona divinitus concesta, frequenter a is eat , dc crescit. Sed sunt cari mi Deo mittuntur, secundum illud Matth. xxv. 28. propter patres & hoc secunaeum eleelionem, is Tollite itaque ab eo talpntum, & date qui 1 scilicet ob gratiam patrum, eorum se- is ei qui habet decem talenta .. Vocatiomen elegit. De ut . a V. 37. Dilexit patres t Enim Dei etiam quandoque mutari videtur, se tuos, & elegit semen eorum post eos. ' cum scriptum sit Matth. xx . x . is Mutin Quod non est sic intelligendum , quasi me-iis ti sunt vocati, pauci vero electi. rita praestita patribus fuerint causa aeternae Sed dicendum est, quod donum hic acci-
electionis filiorum . sed quia Deus ab aeter-ipitur pro promissione , quae fit secundumno elegit gratis & patres , dc filios ; hociDei praescientiam , vel praedestinationem;
tamen ordine ut filii propter patres conse- vocatio autem hic accipitur pro electione: querentur salutem . non quasi merita Pa-iquia propter certitudinem utriusque, quod erum sussicerent ad filiorum salutem sediDeus promittit, iam quodammodo dat, de per quamdam abundantiam divinae gratiae,iquos elegit iam quodammodo vocat. Et ta-α misericordiae hoc dicit , quae in tantum men ipsum temporale Dei donum, δcte patribus est exhibita ut propter promistio-iporalis vocatio non irritatur per mutati
. ines eis iactas etiam filii salvarentur . Velinem Dei, quasi poenitentis , sed per muta intelligendum est secundum electi am , idestitionem hominis, qui gratiam Dei abiicit, quantum ad electos ex illo populo , sicut,secundum illud Hebr. xis. iis Conte supra dictum est , electio consecuta est . Sitis plantes ne quis dest gratiae Dei. autem sunt Domino carissimi , rationabile Potest etiam quod hic dicitur aliter inest quod a Deo salventur, secundum illuditelligi, ut dicamus, quod dona Dei , quae
Eta. lxiv. 4. is Oculus non vidit , Deus,ldantur in baptismo , & vocatio qua bapti- ,, absque te quae praeparasti expectantibu sigatus vocatur ad gratiam, sunt sne poenite. ' Deinde cum dicit, Sina haenisentiaitentia hominis baptizati: quod quidem hic anim sunt dona, ct vocatio mi, excludit ob-iinducitur , ne aliquis desperet de futura viationem. Pollet enim aliquis obviando di-iIudaeorum salute , propter hoe quod non cere, quod ludaei , etsi olim fuerint carissi- videntur de peccato suo poenitere. nai propter patres tamen inimicitia quam Sed contra hoc quod dicitur , est quod contra Evangelium exercent, prohibet nerPetrus dicit Act. I . 33. Poenitentiam
in futurum talventur . Sed hoc Apostolus. se agite , dc baptizetur unusquisque ve- falsum esse asserit, dicens : Sina paenitentialis strum. Uenim sunt visa , Θ voeario Dot ; quasi Sed dicendum est , quod duplex est pot- dicat: Quod Deus aliquid aliqitibus donet, nitentia : interior, & exterior . Interior vel aliquos vocet, hoc est sine paenitentia, quidem consistit in contritione cordis, qua quia de hoe Deum non poenitet, secundum quis dolet de peccatis praeteritis . dc talis illud I. Reg. xv. 29. o Triumphator in Iu poenitentia requiritur a bapti ato : quia, is rael non parcet, nec poemtud ille flecto ut Augustinus dicit in Lib. de Poenitentiam tur. Psalm cix. 4. Iuravit Domi4 cap. 3I. nemo suae voluntatis arbiteris nus, & non poenitebit eum. , , constitutus, potest novam vitam inchoa- Sed videtur falsum: dicit enim Dominus is re, nisi poeniteat eum veteris vitae: alio-Cenes v I. 6. ,, Poenitet me fecisse homi-' , , quin fictus ad baptismum accedit. Ex- nem : & Hier. xv m. 9. D Loquar de terior vero poenitentia consistit in exterio. ,, gente , & de regno , ut aedificem , &. ri satisfactione, quae a baptizato non re
is plantem illud. Si secerit malum in oci, i quiritur, quia per gratiam baptismalem Ii. lis meis poenitentiam agam superi beratur homo non solum a culpa , sed et,l , , bonum quod locutus sum ut facerem iam a tota poena per virtutem passionis, is ei. I Christi, qui pro peccatis omnium satisfe-ι Sed dicendum est , quod sicut Dominus, eit, sicut supra vi. 3. dictum est: irauum irasci dicitur, non propter hoc quod in eoi qκε baprinari simus in Cbrisio δε- , in morta
193쪽
s. is Per lavacrum regenerationis , & re hiat enim o vos Gentiles aliquando non ere-M novationis Spiritus sancti, quem effudit in didistis Deo : Ephef. Ir. I 2. ,, Eratis illo,, nos abunde. is tempore sine Deo in hoc mundo: nune Sed cum claves Ec cIesiae , dc omnia alia aurem msserisoriam emsecuri estis : in ira sacramenta in virtute passionis Christi xxv. s. Gento aurem super misericordia Aeaperentur se videtur quod pari ratione omnia norare Deum : oleae Ir. 23. o, Miserebor alia sacramenta liberent hominem a culpa, , , eius quae fuit absque misericordia: M
Sed dicendum est , quod passio Christi o-xcet fuit oceaso vestrae salutis ut supra diruperatur in baptismo per modum cuiusdam dium est : ita o isti, scilicet Iudaei, ntine ,
generationis, quae requirit ut homo totali- stilicet tempore gratiae , non erediderunt , ter priori vitae moriatur, ad hoc ut novamis cilicet , Christo . Ioan . Vm. 46. QuarCvitam accipiat; & ideo tol lit u r in baptismolis non creditis mihi Et hoc est quod totus reatus poenae , qui pertinet ad vetu- subdit . In vestram misericordiam , idest in statem prioris vitae . Sed is aliis sacramen.igratiam Christi , per quam misericordiam iis operatur virtus passionis Christi per mo-iconsecuti estis Tit. m. Secundum dum sanationis, ut in paenitentia . Sanatioti, si iam misericordiam salvos nos secit . autem non requiri r ut statim omnis infir-;Uel nou eν ediderunν . ut per hoc pervenimitatiς reliquiae auserantur . Et eadem ra- rent in vestram miserisordiam . Vel non eratio est in aliis sacramentis o di de tint , quod in testram misericordiam oc-Sed cum consessio peccatorum pertineat calion xliter collit, ut o is quandoque m ad exteriorem pα nitetu iam , quaeri potest sericordiam consequantur. Eia . lx rri. I.lis Mi utrum a bapti Eato consellio peccatorum roi,, serebitur D minus Iacob. Deinde cum quiratur. Et videtur quod sc e dicitur enimidicit, Conclusit enim Deus omnia in incredis Matth. m. quod baptigabantur homines allitate, assignat rationem huius similitudinis. Ioanne , confitentes peceata sua. quia scilicet Deus voluit ut sua misericor-
Sed dicendum est, quod bapti sinus Ioan-ldia in omnibus locum haberet; & hoc est nis .crat biptismus premitentiae , quia scili-iquod subdit: Couelusit enim Deus, idest con cet accipiendo illum baptis num quodam- eludi permisit, Mnnia, id est omne hominum
modo se profitebantur poenitentiam acee-igentis, tam Iu d aeos , quam Gentiles, In i pturos de peccato suo; de id o conveniens credulitare, sicut in quadam catena erroris: erat ut confiterentur , ut secundum mo-lSap. xvis. 27 . ,, Una catenae tenebrarum dum peccati , eis poenitentia statueretur .iis omne, erant colligati: ist omnium mise-Sed baptismus Chrilli est baptismus l reatur; id est, ut in omni genere hominum remissonis omnium peccatorum . ita quod i sua misericordia locum habeat. Sap. XI. 24. non restat baptigato aliqua satisfactio pro Misereris omnium Domine. t-ὶ Quoapeccatis praeteritis: propter quod nulla est quidem non est extendendum ad daemones, coni estionis vocalis necessitas. Ad hoe enim : secundum errorem Origenis , nec etiam necessaria est consessio in sacramento poe- quantum ad omnes homines singillatim, sea nitentiae , ut sacerdos per potestatem cla- ad omnia genera hominum : fit enim hic vium convenienter poenitentem solvat, vel , distributio pro generibus singulorum , & non Πget . . , Pro singulis generum . Ideo autem Deu πDeinde cum dicit , S cur enim aliquandorvult omnes per suam misericordiam salva- ar nom eredidifris Deo , a stignat rationem ri, ut ex hoc humilientur , & suam salutaturae salutis Iudaeorum post eorum inere-item non sbi , sed Deo ascribant . Oseaedulitatem : & primo ponit similitudine mix m. s. se si Perditio tua in te Israel urnter utritasque populi salutem; secundo hu-i,, tantummodo ex me auxilium tuum . Pius similitudinis caulam ostendit, ibi, Con-lSupra ID. I9. Ut omne os obstruarur , ct clusit enim Deus omnia in Herodialisare. Di-JIubritus fax omnia mundus Deo .cit ergo primo: Ita dico quod omnis Israel
ta emitritur remissionis. b '. Quod quidem non est extendendum ad Iamra, ἐλιεν edias amisi . ser . . perditio tua Iirael. omnes homines strix Il-
194쪽
LECTIO V. O Altitudo divitiarum sapientiae, & scientiae Dei, quam incomprehensibilia sunt
iudicia eius, ct investigabiles viae eius i Quis enim cognovit sensum Domini , aut quis consiliarius eius fuit ; aut quis prior dedit illi , de retribuetur ei νQuoniam ex ipso, di per ipsum, dc in ipso sunt omnia; ' ipsi honor, & gloria in
Supra Apollotus conatus suit assignare
rationem divinorum iudiciorum , qui. hus tam Gentes , quam ludaei poli incredulitatem misericordiam consequuntur nunc quali ad haec investiganda se instim cientem recognoscens , exclamando , divinam excellentiam admiratur: de primo admiratur divinam excellentiam secundo probat quod dixerat , ibi , Ruis enim e Vovit sensiam Domini Circa primum duo facit . Primo admiratur excellentiam divinae sapientiae secundum se consideratae ; secundo per comparationem ad nos, ibi, Quam m. aedimprehensibilia sunt iudicia eius i Excellentiam divinae cognitionis admiratur primo quantum ad altitudinem, dicens, o altitudo i Eccle. vis. et s. is Alta profunditas , si quis inveniet eam Hierem. xvis. 12.se Solium gloriae altitudinis a principio . Haec autem altitudo attenditur quantum adaria . uno quidem modo quantum ad rem cognitam, inquantum scilicet Deus seipsum persecte cognoscit . Eccli. xxiv. 7. is Ego,, in altissimis habito . U Alio modo quantum ad modum cognoscendi, inquantum ilicet per seipsum omnia coonostit. Psal. cI. 2 . M Prospexit de excelso sancto suo se Dominus ,.de caelo in terram aspexit. Tertio quantum ad certitudinem cognitio. mis. Eccli. x xl II. 22. is oculi Domini mul. M to plus lucidiores sunt super solem Secundo admiratur excellentiam divinae co. gnitionis quantum ad eius plenitudinem , cum dicit , Divitiarum . Esai. XXX . 6.
Divitiae silutis sapientia , oc scientia.
Quae quidem plenitudo attenditur in tribus . Uno modo in multitudine cognitorum , quia scilicet omnia novit : Ioan . ult. 27. M Domine , tu omnia scis: Colos. xi. 3. In ipso sunt omnes thesauri sapientiaeis Dei abiconditi . Alio modo quantum ad facilitatem cognoscendi , quia statim omnia an tuetur sine inquisitione, de discultate. Hebr. v. 13. is omnia nuda S aperi ta sunt oculis eius . Tertio quantum ad copiam cognitionis , quia eam omnibus communicat affluenter . Iacob. I. I. Si is quis vestrum indiget sapientia , postulet, , a Deo , qui dat omnibus asiluenter . Tertio admiratur divinam excellentiam quantum ad persectionem , cum dicit , Sasi intia , ct scientia . Habet enim sapiemiam
de divinis: Iob xit. 13 is Apud ipsum estis sortitudo, dc sapientia : D dc scientiam
de rebus creatis et Baruch a12. 32. M Qui se scit universia, novit eam. Deinde eumὸ icit , Ωuam incomprehensibilia fiant iudicIaaia, i ostendit excellentiam divinae sapientiae per comparationem ad nostrum intellectum: & primo quantum ad sapientiam, ad quam pertinet iudicare , ct ordinare zunde dicit: aetiam incomprehensibilia sunt iudieia eius : quia scilicet homo non poteli comprehendere rationem divinorum iudiciorum , quia in sapientia Dei latent. Psal. xxxv. 7. M Iudicia tua abyssus multa. Iob XI. 7. is Forsitan vestigia Dei comprehenis des, dc o innipotentem usque ad perse-h ctum reperies Secundo quantum ad scientiam , per quam in rebus operatur runde lubdit: Et invisigabiles, id est non per fecte ab homine vestigabiles, via elui, id est procellus cius , quibus in creaturis operatur . Et si enim ipsae creatu rae sat homini notae, tamen modi quibus Deus in creatu ris operatur , ab homine comprehendi non possunt. Psal. I xxv r. ao. sa In mari via is tua, dc semitae tuae in aquis multis , dcis vestigia tua non cognoscentur . Iob
XXXVIII. 24. ., Per quam viam spargituris lux numquid aspexisti
Deinde cum dicit, Luis enim eren θω senis
sum Domini probat quod dixerat; ad quod inducit duas auctoritates , quarum una habetur Esa. xl. x3. ubi secundum litteram nostram sic legitur: is Quis adiuvit spiritum is Domini, autἰqui syonsiliarius eius Lit loeo cuius hic dicitur : Ab is enim cognovissensum Dominἰ, aust quia consiliarius eius hiat Alia auctoritas habetur Iob xli. 2. Quis
ti an Hata ipsi gloria in iacula. ta I. is In mari viae Iua, in aquis mattil.
195쪽
, ante dedit mihi, ut reddam ei ex loco cuius hic dicitur : Aut quia prior dedit illi, π ν tribuet ιν ei In his autem verbis, ct sequentibus Apostolus tria iacit. Primo ollendit excellentiam divinae sapientiae per comparationem ad intellectum nostrum, dicens : Dictum est . quod ineomprehe A,Ita ni itidicia eius , is investigabiles via eius :quis enim cognouit se um Domini, per quenasci licet iudicae , & operando procedit quasi dicat: Nullus, nisi eo revelante. Sap. a T. 17. is Sensam tuum quis scire poterit ,
se nili tu dederis sapientiam, re miseris Spi- ritum sanctum tuum de altillimis &
vit nisi Spiritus Dei; nobis autem revela-- vit Deus per Spiritum suum . Secum do ostendit excellentiam divinae sapientiae secundum quod in se habet altitudinem . quae quidem est altitudo quae in supremi printi pii, ad quod duo pertinent e primo quod non si ab alio, secundo quod alia si ut ab eo: & haec ostendit ibi, moniam ex ' o. . Quod autem lapicntia Dei non dependeat ab altiora principio , ostendit dupliciter . Primo quidem per hoc quod non cst in. . fructa alieno consilio: unde dicit: Avir quis invisiliarius eius Dir quas diceret, nullus . Ille enim consilio indiget qui non plene co gnoscit qualiter sit agenduna: quod Deo non. Competit. Iob xxvi. 3. Cui dedisti cons-- lium λ Foi stan illi qui non habet sapien- ,, tiam Hierein. dixit r. I 8. Quis a G,, fuit in consilio Domini Secundo perhoe quod non est adiuta alieno dono : unde subdit: Aur quis prior dedit ΠΠ per hoc reis laetuν ei, quas prius danti Τ quasi
dicat, nullux: non enim potest homo dare Deo nisi quae a Deo accepit. I. Paral. ult. . IO M Tua sunt omnia , re quae de manuis tua accepimus deZimus tibi. Iob xxxv.
1 . se Porro si ius c ceteris, quid do tabis ei, is aut quid de .manu tua accipiet λ Deinde cum dicit , aerioniam ex 's , is per imum, . I in imo sunt omnia, ostendit altitudinem Dei quantum ad hoe quod a ex ipso sunto milia: dc primo ostendit eius causa.
ii talem seeundo eius dignitatem , iM, si
henor, cir gloria; tertio eius perpetuitatem, ibi , In facula Iaculerum. Amen. Dicit ergo
primo : ιὸ Recte dixi Hilod nullus prior dedit illi: quia ex φώ, Ο Ιεν 'sum in 'so fiant omnia , dc ita nihil potest cile nisis c) a Deo acceptum. Ad designandum au-
tem Dei causalitatem , utitur tribus praeis postionibus, quae sunt, ex , per , dc in. Haec autem praepositio ex denotat principium m tus, dc hoc tripliciter: primo quidem ipsum principium agens, vel movens , alio modo ipsam materiam tertio modo s d ipsum contrarium oppositum , quod est terminus a quo incipit motus. Dicimus enim , culintellum fieri ex fabro, & ex ferro , dc eminfigurato . Universias autem creaturarum
non est sacta ex praeexistenti materia, se quia & ipsa materia est effectus Dei : de
secundum hoc omnia creata non dicunt ex aliquo esse, sed sicut ex opposito dicuntur esse ex nihilo : quia nihil erant anteis
quam crearentur ut ellent. Sap. H. 2., . Ex
is nihilo nati sumus. Ex Deo autem sitiit omnia sicut ex primo agente . I. Corinth.
11. 12. se Omnia autem ex Deo.
Notandum tamen. , quod haec praepositio da easdem habitudines designare videtur , hoc tamen superaddit , quia semper designati s causam consubstantialem. Dicimus enim .cultellum esse de terro , non aute inde artifice . Quia igitur Filius procedit a Patre, ut ei consubstantialis , dicimus Filium esse de Patre . . Creaturae vero non procedunt a Deo tamquam ei consubstaniat ales: unde non dicuntur esse de ipsis, sesso iam ex ipso . Haec autem praepositio peν designat causam operationis. Sed quia Operatio est medium inter faciens Zc iactum , dupliciter haee propositio ριν potest operationis causam desgnare . Uno modo secunidum quod oper tio exit ab operante; scuta liquid dicitur per se operari quod est tibi
causa ut operetur . . Hoc autem est uno quidem modo forma ; sicut dicimus, quod ignis calefacit per calorem : alio modo aliquid superius agens; puta si dicamus , quod homo generat per virtutem.solis , vel potius Dei. Sic igit ut omnia dicuntur dupliciter esse per iisum . Uno modo sicut per primum agens, cuius virtute omnia alia agunt: P v. VIII. IS. is Per me Reges regnant: alio modo, inquantum eius lapientia , quae
sest eius essentia, est g forma per quam
Deus omnia fecit, secundum illud Proverb. . I9. is Dominus sapientia fundavit tem , ram . Alio vero modo haee praepositio is designat causam operationis , noni quidem fecundum quod exit ab operante, sed secundum quod terminatur ad opera ; sicut
dicimus , quod faber feeit cultellum me
196쪽
martellum: quod non est sie intelligendum, quod martellus se eum fabro operetur, sicut in prioribus intelligebatur; sed quia cultellus fit ex operatione fabri per marte l- Ium . Et ideo die ito quod haee propositio
νεν quandoque designat auctoritatem in re cto, sicut eum dicimus, Rex operatur Perbalivum , quod pertinet ad hoc quod nune dicitur; quandoque autem in causali, sicut cum dicitur , Balivus per Regem oper8tur, quod pertinet ad praecedentem modum . Hoe autem modo, de quo nunc loquimur, dicuntur omnia elle facta a Patre per Fi- Iium, secundum illud Ioan 1. 3. ., omnia is per ipsum facta sunt: ' non ita quod Pater habeat a Filio hoc quod facit res. sed potius quia virtutem faciendi Filius accipit a Patre; non tamen instrumentalem , aut diminutam, aut aliam; sed principalem, di
aequalem, de eamdem. Ioa n. v. Ist. is quaeinis cumque Pater facit, haec dc Filius simi-- liter facit. Unde licet omnia sint facta a Patre per Filium ἔ ron tamen Filius est instrumentum , vel minister Patris. Haec autem praepostio in desgnat etiam triplicem habitudinem causae. Uno quidem mo do designat materiam; sicut dicimus , animam esse in corpore ., dc sormam in materia: hoc autem modo non dicitur, quod omnia snt in Deo , quia ipse non est cau. ηa materialis rerum . Alio modo designat habitudinem causae efficientis, in cuius potestate est esse s suos dιsponere, dc secun dum hoc dicuntur omnia esse in ipso , s eundum quod omnia in eius potestate , dc dispositione consistunt. secundum illud Psal.
Ic v. 4. ,, In manu eius stini omnes finesse terrae : dc Αct. xvis. 28 A In ipso si vi- ,, mus, moVemur, & sumuῖ. Tertio modo designat habitudinem causae finalia , secundum quod totum bonum rei , Ac eon servatio ipsius consistit in suo optimo ; dc secundum hoc dicuntur omnia esse i r Deo, se ut in honitate conservante . Ol. r. 7. se Et omnia in ipso constant . Quod autem dicit, Omnia. est absolute accipiendum pro omnibus quae habent verum esse . Peciscata autem non habent verum esse; sed in. quantum sunt peccata, dicuntur per desectum alicuius entis r eo quod malum nihil
est, nisi privatio boni . Et ideo eum dieitur, Ex sts, Θ Μν ἰ - . ct in ipso Iunt omnia, non est intelligendum de peccatis . quia seeundum Augtastinum sin Psal. lvi xx. di Lib. I. Cons..cap. aevi. peccatum nihil est, de nihil fiunt homines cum P -
eant. Quicquid tamen entitatis est in pee. cato, totum est a Deo. Sie igitur secundum praemissa , omnia sunt ex imo, scilicet Deo, sicut ex prima opera trice potentia . Omnia autem sunt per 'fum , inquantum omnia facit per suam rapientiam . omnia sunt in sto, seu i in bonitate conservknte. Haec autem tria , liti licet potentia , sapientia, dc bonitas, communia sunt tribus personis: unde hoe quod dicitur, Ex tuo, Θριν tuum, re is 'so , potest attribui cuilibet trium personarum . sed tamen potentia, quae habet rationem principii, appropriatur Patri, qui est principium totius diavinitatis; sapientia Filio , qui procedit ut Verbum, quod nihil aliud est quam sapientia genita . bonitas appropriatur Spiritui sancto, qui procedit ut amor , cuius Obiectum est bonitas. Et id o appropriando dicere possumus, Ex uso, scilicet ex Patre . per tuum, scilicet per Filium, is ipfo, scilieet in Spiritu sancto, amnia ,nt. Deinde eum dicit, si honoν, U' εἰεria is ostendit Dei dignitatem , quae conustit in duobus, quae praemissa sunt . Nam ex e quod ex ipso , ο ριν imiam , is in irao sune omnia, debetur ei hunor , dc revςrentia , ct subiectio a tota creatura. Malach. I. 6.is Si ego pater, ubi eli honor meus Ex eo vero quod as alio non accepit nec consilium , nee donum, debetur ei gloria : si ut e contrario dicitur homini I. Corinthis IV. 7. Si accepisti, quid gloriaris , quasi is non acceperis Et quia hoc est proprium Dei, dicitur Esai. xlis. g. is Gl is viam meam alteri non dabo . Ultimo ponit eius aeternitatem, a) eum dicit, Imsaeuia oculorum : quia eius gloria non est transitoria, sicut gloria hominis de qua dicitur Esa. xl. 6. is omnis gloria eius quasiis flos agri : sed durat in saeuia DeuIorum , idest per omnia saecula succelentia saeculis, prout seeulum dicitur duratio uinniuseuiusque rei . Vel saeuia saeuioriam dicuntur saecula , id est durationes rerum incorruptibilium, quae continent saecula corruptibilium rerum, dc praeeipue ipsa Dei aeternit quae tamen pluraliter dici pol. est. licet in se sit una &simplex. propter multitudinem , dc diversitatem contento rum, ut sit sensus , in saecula contentiva
saeculorum . Psalm. cxl xv. I 2. Regnum tuum , regnum omnium saeculorum .
Addit autem ad confirmationem , Amen . quasi dicate Vere ita est . Et sic accipitur in Evangeliis, ubi dieitur , - Λmen dico Y VO
I. cum dicit . In saeuia μυδενα- , idest per o unia tae ala succedentiet iaculis ,
197쪽
M vobis . V Quandoque tamen aeeipitur iis men et ' ubi nos habemus , ,, Fiat
pro Fiat : unde in Psalterio Hieronymi di-l is fiat. μcitur, is Dicet omnis populus, Amen , a-l
OBisero itaque vos statres per misericordiam Dei ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem. rationabile obsequium vestrum. Et nolite conformari huic saeculo , scd reformamini in novitate serius vestri , ut probetis quae sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et perfecta . Dico enim per gratiam quae data est mihi, omnibus qui sunt inter vos: non plus sapere quam portet sapere, sed sapere ad sobrietatem; et unicuique sicut Deus divisit mensuram
tatem, virtutem, & originem gratiae, hic docet gratiae ulum , quou pertinet aὸ instructionem moralem : ct circa hoc duo faeie . Primo ponit doctrinam moralem in generali . secundo specialiter descendit ad quaedam particulari pertinentia ad eos quibus scribit , circa . medium xv. cap. ibi , Certus Ium autem , fratres moi , Cr ego ipse da visis. Circa primum duo facit . Primo docet uliana .rratiae quantum ad hoc quod sit homo perfectus secundo quantum ad hoc quod persectus imperfectum sustineat ,
re. Circa primum tria facit . Primo induiscit ad perrectionem vitae quantum ad lan.ctitatem qu m homo servat ino . secundo quantum ad iustitiam quam quis exhibet
Proximo, X . cap. ibi, Omnis anima potesarisias Iul limiorvus Iubdita sit ἔ tertio quantum ad puritatem quam homo conservat in scipso , circa finem x m. cap. ibi , Et hoc Itientes tempus . Circa primum duo fac t . Primo n onet ut homo se exhibeat Deo sanctum . secundo docet qualiter aliquis uti debeat donis gratiae Dei , quibus sanctificatur, ibi, Dico enim per gratiam qua
data est mihi , omnibus qua Iunt inter vos .
Circa primum duo facit. Primo docet qualit 'r aliquis se debeat Oxhibere Deo quantum ad corpus . secundo quantum ad anim 'ri , ibi, Et nobi e eonformari huic Deaelo . Circa pii cum duo facit . Primo inducit Ol. 4r 'at /i3 corum qua: docentur; & hoc ebri licit 'r. Uno quidem modo ex partesdiil . , , cura dicit: Οἰsecro D.Dγua vos fratres
quasi dieat r Dictum est incomprehensibilia esse iudicia Dei, & investigabiles vias eius.
Itλque eMacro vos frayres , ut scilicet obiervetis ea quae dicentur. Utitur autem obsecratione. propter tria . Primo quidem ad demonstrandam suam humilitatem : Pr verbior. Tvm. 23. is Cum obsecrationi
se bus loquitur pauper οῦ qui scilicet)e sua abundantia non confidit . & ideo non ex eo quod suum est , sed ex eo quod Dei est , homines conatur inducere
ad bonum: nam obsecrare est ob sacra comtestari . Secundo ut magis AEx amore moveat rogando, quam ex timore ib) aucto, ritative imperando . Unde dicitur ad Philem. s. se Multam fiduciam habens in Chri-- sto Ieiu imperandi tibi quod ad remis pertinet , propter caritatem magis obse is cro. Gal. ult. t. Vos qui spirituales
is est is, huiusmodi instruite in spiritu leniis talis. Tertio propter reverentiam Romanorum , quibus scribebat. I. Tim. v. 1.,, Seniorem ne increpaveris, sed obsecra utri patrem . Alio modo inducit eos ex parte Dei . cu' dicit , Per misericordiam mi , per quam scilicet salvati estis . Tit. II. v. is Secundum misericordiam suam sal is vos nos secit . Et ideo ex consideratione divinar misericordiaei debemus facere
quod monemur. Matth. XVIII. 33. H No
is ne oportuit S te misereri contervi tui, , , sicut & ego tui misertus sum Vespotcst dici: Per misericordiam Dei, idest auiactoritate Apostolatus mihi ni: sericorditer commisti. I. Cori via. 23. is Misericordiam is consecutus sum a Domino , ut lim fide
198쪽
, lis. secundo ponit admonitionem , cum
dicit 'in exhioearis eorpora et ostra hostiam vi
Circa quod sethnaum est, quod, sicut Augusti mis dieit X. de Civit, Dei cap. v. si visibile sacrificium , quod exterius Deo,, o illa itur , signum est invisibilis lacrincii , is quo quis se , dc sua in Dei obsequium
, exhibet . Habet autem homo triplex Donum . primo quidem bonum animae, quod exhibet Deo per devotionis, dc contritioni
humilitatem , secundum illud Psal. L is 'M Sacrificium Deo spiritus contribulatus. Secundo habet homo exteriora bona , quae exhibet Deo per eleeinosynarum largitionem: unde dicitur Hebr. ult. I 6. A Beneis ι, ficentiae , dc communionis nolite ob sivi-- sci: talibus enim hollitis promeretur Deus. 'Tertio habet homo bonum proprii corporis di quantum ad hoc dieit : Ut exhibeatis , scilicet Deos eorμνa vestra , sicut quamdam spiritii alem hosti 1m. Dicebatur autem animal Deo immolatum hostia , vel quia pro victoria hollium offerebatur , seu pro securitate ab hostibus vel quia ad ostium tabernaculi immolabatur. Exhibet autem homo Deo corpus suum ut hostiam tripliciter . Uno quidem modo quando aliquis corpus suum ex onit passioni , dc morti propter Deum, sicut dicitur de Christo Ephesu. 2. , , Tradidit semetipsum oblationem , de hostia in Deo: de Apostolus dieit de se Phil. it. r . si immolor supra sacri.,, ficium, dc obsequium fidei vestrae , gau- ,, deo. secundo per hoe quod homo corpus suum ieiuniis , de vigiliis materat ad Ierviendum Deo, secundum illud I. Corinth. ix. 27. Calligo corpus meum, Ac in ser- ε, vitutem redigo . Tertio per hoe quod homo corpus suum exhibet ad opera iustitiae, de divini cultus exequenda. Supra v . 39. Ex holere membνa vestra servisa iustiἰa ia
Est alitem considerandum, quod hostia quς Deo immolabatur, quatuor habebat. Primo namque ipsa oblatio debebat esse integra ici incorrupta: unde dicitur Malach. I. I . ,, Maledictus dolosus , qui habet in gregeri suo masculum, Ac votum iaciens, imm , , lat debile Domino . ' Et propter hoc di. cit, Viventem , ut scilieet hostia nostri eor-voris . quam Deo ios rimus , si vivens
ver fidem formatam carita e . Gal. I . ΣΟ.ου, quod nunc vivo in carne . in fide vivo,, vili, Dei . Est autem attendendum , quod sa materialis hostia , quae prius viva erat , oeeidebatur ut immolaretur , ad ostendendum quod adhuc mors rexnabat in homine, regnante peccato, ut supra v. i.
clum est. Sud haec h. ilia spir tualis semo ri vivit, & in vita profioit, secundum i luat Ioan. X. io. Ego veni, ut vi am habem tat, & abundantiuq habeant: qua iam .dccatum ablatum est per Christin t m*nicamus, quod hostra corporis nolle ivit asiisdem Deo per ivllitiam fit et , i H l in m li
catur concupiscentiis carni, . Co t. m. .
is Mortificate membra vestra qu i serat i i- per terram. Secundo vero hosti. I eo
oblata, in ipsa immolationes ii iii ea b. turrunde dicitur Lev. xx G. 3. o omnis i mori qui accellerit de stirpe vestra ad ea quae,, consecrata sunt , & quae obtulerunt siliis Israel Domino , in quo est immunditia , o peribit coram Domino. Et ideo subdit,
Saneiam, scilicet per devotionem, qua corpus nostrum Dei servitio mancipatur. Ov.
xx.7. is Sanctificamini, dc citote sancti, qui xis ego b sanctus Dominus Deus vester. Proprie autem sanctitas dicitur per respectum ad Deum , inquantum stitieet homo servat ea quae sunt iusta quo ad Deum . fertio quantum ad ipsam saerificii eo n- sumptionem dicebatur sacrificium sit hue, dc acceptum Domino , secundum illud Lev. r. 3. is oblata omnia adolebit sacerdos se nerri altare in holoeausti , Acin odorem litia se vissimum Domino' . v Unde hie dicit , Deo placentem , scilicet per rectitudinem intentionis . Psal. lv. I . ., Ut placeam co- ,, ram. Deo in lumine viventium. Quartato in ipsa saerificii praeparatione apponebatur lal: unde Lev. . t. I 3. Quicquid Ob-- tuleris sacrificii, sale eondi est: dc Mare. xx. g. dicitur : M omnis victima sale la- , lietur. Sal autem diseretionem sapientiae significat : unde dicitur Colosi. ult. s. In sapis otia ambulate ad eos qui laris is sunt . Sermo vester semper in pratia sitis sale conditus. Unde dc hic sequitur rRationabiti obsequium vestrum; scilicet, cum discretione corpora vestra Deo exhibeatisi hostiam vel per martyrium , vel per absti. nentiam, vel per quodcumque opus iustitiae. I. Corinth. x v. 4o. omnia honeste , dc se secundum ordinem fiant in vobis r dc in Psalm. xcvm. 3. is Honor Regis iudiri cium diligit. Aliter se habet homo iustus ad interi res actus , quibus Deo obsequitur , dc ad exteriores: nam bonum hominis, ociustitia eius principaliter in interioribus actibus
199쪽
eonsistit, quibus scilicet homo eredit. sp
rat , di diligit : unde dicitur Luc. xv M. a I. is Regnum Dei intra vos est : non autem principaliter consistit in exterioribus actibus : infra xt v. II. Non est regnum Dei
esca, ct ρπωι. Unde interiores actus se habent per modum finis , qui secundum se
quaeritur . exteriores vero actus , ad quos Deo corpora exhibentur, se habent sicut ea quae sunt ad finem . In eo autem quod quaeritur tamquam finis, nulla mensura adhibetur; sed quanto maius fuerit, tanto meliusce habet: in eo autem quod quaeritur Propter finem , adhibetur mensura secundum Proportionem ad finem: sicut medicus lanitatem facit quantum potest; medicinam autem non tantum dat quantum potest , sed uantum videt expedire ad sanitatem con-equendam. Et smiliter homo in fide , in spe , ct in caritate nullam menturam deis hei adhibere, sed quanto plus credit, i pe. Tat, oc diligit, tanto melius est : propter
quod dicitur Deuter. v I. s. o Diliges DO- ω minum Drum tuum ex toto eorde tuo , M S ex tota anima tua, dc ex tota sorti- , , tudine tua . Sed in exterioribus actibus est adhibenda discretionis mensura per comparationem ad caritatem : unde dicit Hieronymus i epist. ad Rustie. Ac ad Roman. Nonne rationalis homo dignita-M tem amittit , qui ieiunium , vel vigiliasis praesert senius integritati , ut propteris Psalmorum , atque ossiciorum decantati ., nem, amentiae, vel tristitiae quis notam D incurrat Deinde cum dicit , Et nolite eanformari εα te saeuis, ostendit qualiter se debeat homo exhibere Deo quantum ad animam: Ac primo prohibet saeculi consormitatem, Cum disit, Et noli re eonformari huis faetiti, idest
Tebus quae temporaliter transeunt : nam saeculum praesens est quaedam mensura e rum quae temporaliter labuntur. Rebus autem temporalibus homo consormatur per sisectum, eis amore inhaerendo . ineae T. o. - Facti sunt abominabiles, scut ea quae . , dilexerunt. Iac. r. 27. Religio mun-
, , da, dc immaculata ca) apud Deum, &,, Patrem haec est, immaculatum se cussin se dire ab hoc saeculo . Conformatur et-tiam huic saeculo qui vitam sareulariter viventium imitatur. Ephes Iv. x7. is Testi se scor in Domino , ut iam non amplius is ambuletis, sicut Jc Gentes ambulant. U
Secundo mandat interiorem mentis . reso mationem , cum dicit : Sed reformamini in amitare sensus vestri. Sensias autem hominis hie dicitur ratio, secundum quod per eam homo iudicat de agendis. Hunc autem sensum homo in sita creatione habuit integrum, ec vigentem: unde dicitur Eccli. xvis. 6.- Sensu implevit corda illorum , Ac bona , is ec mala ollendit illis . Sed per pecca tum hie sensus est corruptus , & quasi inveteratus : Baruch III. ar. Inveterasti in is terra aliena oc per consequens pulchritudinem , di decorem sutim a mint . Thren. I. 6. A Fgressus est a filia Sion mo mnis decor eius. D Monet ergo Apost ius ut resormemur ι id est, iterato formam, dc decorem mentis assumamus , quem n
stra mens habuit: quod quidem fit per gratiam Spiritus iancti, ad quam tb participandam homo studium habere debet . itai cilicet ut qui eam nondum perceperunt , eam percipiant. oc qui illam perceperunt, in ea proficiant. Ephes. Iv. 23. ,, R novR- is mini spiritu mentis vestrae . mal m. cIt. I ri Renovabitur ut aquilae iuventusis tua . V vel aliter . te ReformamIni, scilicet in exterioribus actibus , in novitaraesensa, vestri, idest secundum novitatem graistias, quam mente percepistis . Tertio assignat rationem admonitionis praedictie, cum dicit: Uy pr eris qua sit voluntas Dei . Ci
ea quod consderandum est , qnod sicut homo qui habet gustum m sectum, non habet rectum iudicium de saporibus; sed ea quae sunt suavia , interdum abominatur, ea vero quae sunt abominabilia, appetit; qui autem habet gustum sanum , rectum iudicium de saporibus habet : ita homo qui habet eo ruptum asses B, quasi conformatum rebus saecularibus, non habet rectum iudicium de
bono ; sed ille s d qui habet fanum a s
ctum, sensu eius in non to per gratiam , T ctum iudicium habet de bono . Ideo ergo dixit : Nolite eonformari Euis faculo , sed se
reformamini in novitate sensus vestrἰ, ut re beris ; idest, experimento cognoscata: Psal. II XI . 9. is Gustate , Ac videre quoniam , suavis est Dominus et ' qua sit voluntas osti, qua scri ieet vult vos esse salvos : I. Thess. Iv. 3. is Haec est voluntas Dei .
is tincti featio vestra : bona , id est f
qua vult bonum honestum nos velle, oc ad hoe suis praeceditis nos inducit: Mich. vet.
r. is Indicabo tibi, o homo , quid sit bo
200쪽
., tum, & quid Deus requirat a ter Η Θιeneplaeens, inquantum scilicet bene dispos to est delectabile id quod Deus vult nos ve te: Psam. xv m. 9. ,, Iustitiae Domini re-- clae, laetificantes corda: & non tantum utilis ad finem eonsequendum , sed etiam perfecta, quali coniungens nos fini . Matth. . 48. Estote persecti, sicut Pater vesteria caeleliis perfecius est. Genes. xv D. I. M Ambula coram me, & esto persectus. Talem ergo experiuntur Dei voluntatem illi qui non conformantur huic saeculo , sed reformantur in novitate sensus sui; illi autem qui in vetustate permanent, saeculo conformati, iudicant Dei voluntatem non es lebonam, sed gravem, & inutilem. Eccli. vi. α . M Quam aspera est sapientia indoctis is hominibus. Deinde cum dicit, Diso enim per tratiam sua data est mihi, omnibus qui funν inter vos, docet qualiter donis Dei nomo debeat uti: di primo docet hoc quantum ad dona quaeron sunt omnibus communia , sicut sunt Eratiae gratis datae s secundo quantum ad donum caritatis, quod est omnibus commune, ibi, Dile Ita sine simulationa Ge. Circa Primum duo facit. Prinio docet in generaliquo modo debeat homo uti gratiis gratis datis; seeundo exequitur hoc per partes,
ibi , Habentes aurem donationes. Circa primum
duo facit . Primo proponit documentum; secundo rationem assignat, ibi , Sicut enim
en uno eo pore multa membra Aabemas . Cir
ca primum tria facit . Primo exeludit superfluum, dicens: Monui quod resormemini in novitate sensus vestri, quod quidem moderate sacere debetis: diso enim, idest mando, per gratiam Apostolatus , & auctoritate apostolica, qua data est mihi. Gal. II. 9., , Cum cognovissent gratiam quae data estis mihi inter Gentes. Ephes m. Mihi omnium sanctorum minimo data est
is gratia haec, in Gentibus evangeligare di- scipuli Christo dixerunt tis vitias Christi . V omnibus qui sunt inror is nobis fidem. μωσι : quia omnibus est hoc utile. I. rinth.
VII. 7. Volo omnes homines esse seuese meipsum. Hoc, induam, mando: Non plus opera quam oporter separa . idest, nullus praesumat de sensu, aut sapientia sua, co fidens supra suam mentiaram . Eccle. vis. 7. is Non Plus sapias quam necesse est. MPsal. cxxx. a. Neque ambulavi in magnis, is neque in mirabilibus super me. Seeuniado hortatur ad id quod ell medium , diacens : Sad Iapera ad sobrierarem . scilicet , mando vobis ut mentura te sapiatis, secundum gratiam vobis datam : sobrietas enim mensuram importat . de quamvis proprie
dicatur circa potum vini, potest tamen ac cipi circa quamlibet materiam, in qua homo debitam mensuram observat . Tit. II.
II. ,, Sobrie, & iuste, & pie vivamus in ,, hoc saeculo . Tertio docet . secundum quid accipienda sit mensura medii, dicens: Et hoc, inquam, sicut Deus unicia qua dioisit, id est diltribuit, mansuram fidei, idest mensuram donorum suorum, quae ordinatur ad fidei aedificationem . I. Corinth. x . 7.is Unicuique datur manifestatio spiritus adis utilitatem. Dat enim Deus huiusmodi dona, non eadem omnibus, sed diversa diis versis distribuit, secundum illud I. Corinth. x r. 4. Divisiones gratiarum sunt . Nee omnibus aequaliter dat , sed unicuique secundum certam mensuram . Ephes. IV. 7.is Unicuique nostrum data est gratia secun- , , dum mensuram donationis Christi. Et ideo Apostolus sobrie sapiens , secundum
hane mensuram dicebat II. Corinth. I. 13. o Non autem in immensum gloriamur, sed secundum mensuram regulae qua men ri sus est nobis Deus. Soli autem Chri. ho datus est Spiritus non ad mensuram, ut dicitur Ioan . II t. Non solum autem a
lias gratias gratis datas dat Deus mensurate , sed etiam ipsam fidem, quae per dilectionem operatur: unde Luc. xv M. s. di- Domine adaugl