장음표시 사용
321쪽
ctitatis, ibi, Et mulier innupra , ct virgo eo-' e alis: unde Glossa: ,, Partim servit Deo,
altar qua Domini sunt tertio ratione ma-lis partim mundo. toris utilitatis, ibi , Pοννο hoe ad utilitarem Deinde cum dicit , Et mulier innupta , vestram dico . Prima ratio talis est . Tran .lis virgo cogitat qua Domini μην , hic poni-quillitas in amore solius Dei praeserenda tur secunda ratio probans quod magis ex- est solicitudini mundanorum; sedeontinen-ipedit 1ervare propositum continentiae quam ecs habent tranquillitatem , coniugati io- nubere , ratione maioris sanctitatis: & est licitudinem mundi r ergo status continen-iratio sis talis . Continens studet sa nct i tati v m praeserendus est statui coniugatorum .i ti, & divinitati, oc amori Dei nupta ve-Primo ergo dehortatur solicitudinem mun- i ro mundo r ergo illa praeserenda eli isti . di ; secundo subdit quod eontinentes noniPrimo ergo tangit studium innuptam, quia sunt soliciti nisi in his quae sunt Dei, ibi, cogitat toti liter placere Deo; secundo itu-Ωtieniam qui sine uxore est , Micitus est,qualdium nuptae , quia cogitat partim placere Domini funt; tertio ostendit quod coniuga- mundo , ibi , Qiιε aurem nutis est . cogita tos oportet esse solicitos in his que lunt qua sunt mundi . In prima implicat tria , mundi , ibi , mi aurem cum uxora , solici usit cilicet continentium statum, cogitatum , est qua sunt mundi. Dicit ergo: Volo autem ' idc fructum . Statum honestum , quia in- . quati dicat : Si nubitis , praedicta facereinupra , Ο τἰrgo . cogitatum rectum , quia consulo ; sed magis volo vos esse sine soli enituitae qua Domini fiant; multiplicatum fru--diue rei uxoriae . Phili p. Iv. 6. si Nihilsctum , quia ut sit sancta oe. Dicit Ergo ese soliciti sitis . Nota , quod de hortatur Et sinat liter mMlier innupta , idest vidua , nos Scriptura a solicitudine triplici , scili-lo υirga cogitar, id est maiorem habet faculcet circa mulierem , ut hic , Volo vos Anaitatem cogitandi, qua Domini sunt, id est spi-olliitudine cor circa ventrem , Matth. vi. ritualia, dc aeterna. Cogitat , inquam , utas. A Ne soliciti sitis animae restrae , quidlsit sancta, maris quam nupta. Multae enimis manducetis , neque corpori vestro quidlnuptae sunt sanctae . Augustinus de Bono, , induamini circa bursam, Proverb. xa .iconivg. cap. xi. Ampliorem non nu- . , , Expectatio folicitorum peribit . Et is piarum & in corpore , dc in spiritu recte hoc volo , quia qui me uxore est, s iis lanctificationem intelligi voluit; non talicitus est qua Domini Iunx , ut complaceat is men nuptas omnino sanctificatione pri- ei. Non enim habet excusatio item illorumiis vavit. Sanua , inquam , eorpore , idest qui dicunt Luc. xiv. a Q. ,, Uxorem duxi ,lcorporalibus actionibus , re stiritu , idestis de non pollum venire . Solicitus , in-lspiritualibus actionibus . Vel san Ia colloquam , scilicet quomodo placeat Deo , inter- νε contrae vitia carnalia , is Diratis contratori scilicet pulchritudine sua . Felix -lspiritualia. ius votum est uxorem fugere, cuius solici- Deinde cum dicit, Qua aurem nupta est,tudo est Domino servire, cuius intentio est'hic tangit solicitudinem nuptarum , ubi Deo placere . . implicat tria . primo coniugium ι secunia Deinde cum dicit , Rui autem eum tixoreido solicitudinem, ibi , Cogitat qua sunt mun-U , oliritua est qua sunt mundi , hic ollen-li; tertio coniugii studium , ibi , aeuomodooit quomodo coniugatos oportet esse soli-lplaceat viro . Dicit ergo : brua aurem nuptacitos in his quae sunt mundi . ubi impli- est, euitat qua mundi sunt, scilicet de cu- cantur quatuor gravia . Primo vinculum ra filiorum , de regimine domus , de hu- coniugale, ibi, Liu cum uxore est studiumliusmodi . Unde parentes monuerunt Saram mundiale, ibi , SMieitus est . subiectio uam honorare 1bcrum , diligere maritum , gu-xis , ibi , Ωuomoto placea uxori operis di-lbernare domum , regere familiam , dc se
visio, ibi , Et divisus est . Dicit ergo : Ω-ilip sam irreprehensibilem exhibere , Tob. x.
autem eum ti xore est , scilicet in matrimO-4Cogitat, inquam , quomodo I latear viro: un-nio , IMisitus es qua sunt munci , id est de de hoc fine ornantes se non peccant : v regimine familiae , & huiusmodi: unde la-arumtamen magis debent studere ei placere cos acceptis uxoribus ait Genes xxx. 3 o. ornatu morum quam vestimentorum. I. T-ia Iulium est ut aliquando provideam domu limoth. II. 9. se Mulieres in habitu ornatois meae; id est, solicitus sim quomodo pia .lis ornantes se, non in tortis crinibus, aut ceam uxori . Et hoc fine potest se licitetis auro , aut margaritis , vel velle preti Ornare : nam , secundum Glossam , magnalis sad amaritudo in domo est uxor tristis : σ ta. Deinde eum dieit , Pereo Loe ad xtilita-ilis ditisus es, non natura, sed actu, scili- rem vestram dito , hic allegat tertiam ra- cet divisione ossicii , non intentionis priu- l tionem , scilicet maiorem utilitatem : de S. Th. Oper. Tom. VI. Pp est
322쪽
est ratio tilis. Illud quod ost utilius, ma- non ut laqu/um maior honestas , quia iagis expedit; sed continere est utilius quam quia cnestium , liberior facultas serviendi nubere : ergo magis cxpedit eligere conti-l Deo, quia facultatem prabet sina impia into
Notandum cst hie , quod multiplex solicitudo est bona . Prima praelationis , sicut nauta solicitus est de regimine navis , y ter de filiis: Rom. x M. s. si Qui praeest , ,, in solicitudine . Secunda praedicatio- dico quasi dicat : Consulo non nubere .inis , sicut ps dagogus ioiicitus est de pue. Poero hoe ad ut litarem et/'am, maiorem sci- ro , doctor de discipulis : I. Thess. D. a. licet , dico , ut expeditius Deo serviatis : ,, Fiduciam habuimus loqui ad vos verbum quia sic mortificatur caro , quae est inimi-:.Dei in multa solicitudine. Tertia dica spiritus. Augustiuus serm. xliv. si Sicut lectionis, licui amicus verus solicitus est deis inimicus occiaus non facit tibi inlutiam: conservatione ainoris : Epires iv. 3. M S sc caro mortificata non turbat animam. liciti servare unitatem spiritus in vin-Dico , inquam , non My laqueum fornicatio- is culo pacis. D Quarta compassionis, sicut nis, icilicet incontinentibus, et ob s inlitiam, vir misericors solicitus eli de egenis . &aliquid dissicile super hoc faciendo ; immo as ilictis: II. Timoth. I. I . ,, Cum venisset otius laqueus poneretur, si contuleret nu- Romam , solicite me quaesivit , & inve-ere: quia de muliere dicitur Eccle. vis. nit . Quinta devotionis , sicut servus quod laqueus venatorum est ζ sed potius solicitus eis de placendo domino , religio- intendens inducere omnes ad id quod houι-isus Deo: Mich. vi. s. ,, Indicabo tibi , o
sum est , scilicet ad sanctitatem corporis ,1,, homo , quid sit bonum : & post :dc animae : non quia coniugalis status noniis solicite ambulare cum Deo tuo. Sexta it honestus, sed quia minus honestus: Au- circumspectionis , licui speculator solicitus gustinus de Bono vid. cap. v. - Non ma, est de castro custodiendo : Deut. iv. I s. M trimonium turpe esse monstravit . sed se Custodite animas vestras solicite: cor se quod honestius erat, generalis honesti no- pus cnim cum Orpanis, anima cum pote is mine commendavit: Ρ & monens ad il- tiis , quoddam cxstrum est. Septima acti lud quod facultatem strat 3 alicui observan-hnis . sicut agricola solicitus est de operedi se in Domino , id est ad servitutem Din perficiendo : Luc. x. 4 t. se Martha Marin mini; & hoc δει impedim/nto , quod est in tha lolicita es : Il. Timoth. 11. 13. coniugio . Ii. Corinth. xx. a. se Despondi se Solicite cura teipsum probabilem ex litis vos uni viro virginem castam ex iubere ., bere Deo . octava provisionis , sicut , Christo. Uere eligendus est status con- dispensator de domo, mercator de compu-tinentiae ; ubi maius commodum , quia hoc 'to, pauper de pane quaerendo: Rom. X M. ad utilitatem . ubi minus periculum , quia i r. ri Solicitudine non pigri.
SI quis autem turpem se videri existimat super virgine sita , quod sit superadui .
ta , & ita fieri oportet; quod vult faciat : non peccat , si nubat. Nam qui statuit in corde suo firmus, non habens necenitatein , potestatem autem habens suae voluntatis, & hoc iudicavit in corde suo iervare virginem tuam, bene facit. Igitur re qui matrimonio iungit virginem suam, bene facit; re qui non ii .ngit, molius facit. Mulier alligata est legi quanto tempore vir eius vivit. Quod si dormierit vir eius, liberata est a lege. Cui autem vult nubat , tantum in Domino . Rea rior a Diona erit, si se permanserit secundum meum consilium. Puto autem quod &eho spiritum Dei habeam .
C Uperius egit de virginibus; hic agit des Ami ιν alligara es Ic i Manto remnro vis eiaro virginum custodibus : ostendens primoicietis. In pii ira primo Oilendat quod custos quod lieri eis virgines suas coniugio copu-ipotest dare virginem sitam in coniugio . se lare; seeundo quod non simi liter nuptis li.icundo quod non peccat hoc faciendo, ibi, cet nisi post mortem viri contrahere, ibi,iNee reccaν, si nutat; tertio qned etiAm b
nenentiam quam nuptias . i r ino uigo Onen
dit quod utile est continere; secundo quodlionestum est, ibi, Sed id quod s honestum; tertio quod facile , ibi, Et quod facultatem
p rabeae sine imped manto Dominum obsecranda. Dicit ergo : Porro hec ad utilitatem voram
323쪽
ne licit se tWando. ibi , Num qui statuit . . teum: se Non ingerens ei semitem nuptia-
δενυανο virginem suam , ι.ue facis qu-rtolis ri m. ' Eccli. vii. 26. is Filiae tibi fiunt quod licet' utrumque fit bonum tamen hocsis Serva corpus illarum . Qui incit , inest melius illo , ibi , Igitur Cr matrimo-iquam, sic, sene fatip. nio tangit vici vem suam, bene facit. In pri- De indu cum dicit, litur θ σu marmise-ma primo supponit in virgine aetatem nu-inis iungit virginem Iuam, bene faeis, lac osten-hilein; secundo voluntatem nubendi , ibi ,idit quod licet utrumque fit bonum, tam ea Se ita verter sari . tertio dat nubendi li- virg: nitas cis melior matrimonio : ubi pricentiam, ibi, Luod vult faciat. Dicit ergo: mo approbat ista tum coniugalem secundo Si quis aut . turpem se viderι exi, timat Lipraeponit statum virginalem, ibi , saui nos quasi dicat: Flie sine coniugio , honeltius iungit, melius facit. Dietit ergo: stitnν Cr qui ma- est , dc expeditius et sed tamen si quis tur-irrimψnio iungis αirginem suam, ι-e faeis; quasi .m s. ωMisi existimat, apud iudicium homi- dicat: Quia oportet fieri ut diximus : ei
num, supeν virgine sua, timens ne corrum-itur is qui ma rimonio iungis v QMem, beneratur , eo quod sit supera ulta, idest ultra facis, quia licitum est quod facit ; θ qtit
pubertatem , & iam in nubilibus annis neu tantit, eum virgo acquiescat continere, π ita verter feri ut nubat , quia non vult melius taris. Glolla: ri Alclius facit qui a- continere: quod vult virgo , faciat custos . A pud Deum meritum suum collocat, dc a.
Eccli. vis. 17. - Trade filiam tuam , dc se solicitii dine liberat eam . Melius est , , prande opus fecisti & homini leniatoienim quod licet , dc expedit, quam quod liis da illam . ' Nec peccat cultos , si nubaricet, dc non expedit . Hie enim bene uti virgo . Hoc ideo dicit secundum G oslam ,ltur malo, ibi vero bene utitur bono . Η - ne, etsi virgo non peccet 'ἐ Cullos videat ut ne utitur quis bono, continentiam dedicans peceare . Augustinus de Bono a vid. Deo; male utitur quis bono, conrinentiam cap. v m. is Quae si non continet , nu dedicans idolo ; male utitur quis malo , is bat : quae non cepit , deliberet quae concupiscentiam relaxans adulterio ; beneri egressa est, perseveret. Nulla adversario utitur malo, concupiscentiam restringensis detur occasio ; sed falsa retrahatur obla I connubio. Bonum ut pudicitia coniugalis . tio. sed melius est contin nria virlinatis , vel 3 Deinde eum dicit, Nam qui statuis M. vidualis, secundum Glosiam. hie ostendit quod custos virginis bene fa- Deinde cum dicit, Muli j alligata ε' leticit, eam in statu virginali servando: ubi im.lquanto tempore vir eius viυ e , hic oliendit plicatur quadruplex conditio ad hoc expe- quod non sinii liter coniugata, nisi vim mordiens. Prima quod cultos firmus sit in pro-ituo, poteli contrahere: ubi primo ostendit posito eam virginem custodiendi . secvnfla quois coniugata non pote: nuboee viro via quod non timeat de calu virginali , ibi , Vente secundo quod viro nortuo potest Non habens nerestarem; tertia quod cogno-i lii nubere, ibi, Iuod si dormis it et is eius, scat in virgine propositum continendi, ibi, liberata est a lege, tertio quod melius eii it Porstarem aur/m h bens με voluntatis quar- 'li continere, ibi , Leatior auem erit, si iteta quod faciat ex deliberatione , ibi, Et hoe i te manserim, quarto quod debet consilio eius iudicatis. Dicit ergo: Nam qui statuit icredere. ibi, Puto aurem qu ἀ Θ eto Spiria servare riem Juam, bene facit quasi di- tum De habeam . Dicit ergo: Multor aliun-cat: ideo autem dico, quod non peccat quilia est Iegi cte. quasi dicat : Qui non iungit irae t virginem : nam de alio qui servativirginem suam, melius facit; dc vere me- eam, patet quod bene faciat: nam qui sta-lluis, quia mutior alligata νθ Dei se. Uel sic.
proposito lito, non curans soliolem, vel aliudlsed uxorata non , quia mulier alligara essii uiusmodi, neu halens neci tatem tradendillegi, ita ut non possit nubere alteri, quan-
eam , cum virgo velit continere , potestarem ito tempore vir eitis vitis. Rom. vi I. 2. D Qu.
autem MLns, iccundum alumnae continen-ἰ- autem sub viro est mulier, vivente virotiam, ruoluntaris fua perficiendae, o hoe iu-1,, est alligata legi viri. Deinde cum didieatit in eo de suo idest, ex iudicio ratio-lcit, Duod si dormiarit , somno mortis : donis . non ea lovitate mentis, discernit cile qua dormitione Ioann. x . ii. ,, Lazam S bonum. I. Tim. v. ai. M Sine praeiudicio, is amicus noller dormit: Ur Mus. Ait pu-o nihil facias. Iudicavis, inquam, servare t iliniis de Bono vid. cap. iv. dc xx i. is Non Cire nem tuam . Ambrossus sit per hunc lo- dicit Irimus, secundus, vel tertius , veIP p a ,, quar
324쪽
,, quartus, vel quousque licet . Nee nobis diffiniendum est quod non diis nit Apori stolus. Unde nec ullas nuptias debeo dari mnare, nec eis verecundiam numeros ta-- tis afferre. Si dcrmierit , inquam, libe-νara es a lege viri: unde permittitur ei nubere . Hinc patet quod resurgenti non teretur copulari . sed cui vult nubar. Invitae enim nuptiae solent habere malos proventus; ideo dicitur Gen. XII V. 7. ,, Uose comus puellam , & quaeramus volunta- tem eius. Nubat , inquam , tantum in
Domino, id est viro suae religionis : nam in dispari cultu prohibitum est in lege matrimonium: Deuteron. vis. Per hanc licentiam Apostoli, revocatae fiant omnes poenae , ct infamiae, quae secundum leges infligebantur olim mulieri secundo nubenti infra tempus luctus, scilicet intra annum . Ergo innuptiis exigitur personarum legitimitas , unde dicitur, Liberata est: consensus libertas, unde addit, Cui muli nubar: cultus paritas, unde subdit, Tantum in Domino. Deinde cum dicit, Matior autem eris ἰ si e permanseris, hic ostendit quod melius est illi continere quam nubere, dicens: Quamvis liceat ei nubere , tamen beari, erit, sis permanserit, scilicet innupta: & hoc est consilium meum, supra eodem datum : habebit enim fructum. exagesimum, qui debe- ur viduis: Matth. xiii. Augustinus de B O vid. cap. Iv. se Satis ostendit beatam si eise post mortem viri & secundo nuisse bentem; sed beatior est non nubens . lDeinde eum dicit, Ptito autem qued π ego Spiritum Dei habeam , hic ultimo ostenditiuod debent consilio eius credere , quia in-pirante Spiritu sancto hoc consulit: & hoc
cst quod dicit: Puto aurem quod ego Spi-νitu ν. Dei habeam; quasi dicat. Faciendum est De Endum consilium meum , quia puto quod is oro, sicut ceteri Apostoli, Spiritum Dei Aabeam. Rom. v . et et A Sed & nos ipsi ,, primitias Spiritus habentes. Hoc ergo
consilium debet impleri & propter fructum
sequentem, quia ἱeatiore erit, & propter consulentis auctoritatem , quia sectindum ee itum meum, & propter Spiritum Dei inspirantem , quia pura quia O ego Spirithm D.i
Hie quaeritur super illo verbo, Volo tismo soli rudine esse . Contra. Rom. XII. II.,, Solicitudine non pigri. ' Responsio . Ibi
loquitur de solicitudine spirituali, hic de
temporali. Item super illo, Dis sus est. Contra. inseae x. a. ,, Divisum est cor eorum, nuncis interibunt . Responsio . Ibi loquitur de divisione intentionis principalis, hic de divisione actionis. Item Glossa ibidem: is Parti in servit Deo,
is partim mundo. Contra is Matth. v I. 24.
,, Nemo potest duobus dominis servire . Responsio. Uerum est , ita quod aequaliter serviat utrique in eo quod duo , idest contrarii, sunt. Item super illud . Mulier innupta cogita qua Domini fiant , Glossa : ,, Non cogitat seis ne damnetur a Deo. Contra. Damna ri potest , ut patet in parabola de saluis virginibus. Responsio. Non cogitat hoc solum, sed cum hoc etiam ne offendat sponsuma
Item super illud , Ut sit sancta erepora, distisitu, Glossx: is Non potest fieri ut nonis se sanctum corpus quo utitur sanctificatoris Spiritus. Contra . Spiritus sanctus usus est lingua Caiphae no, sancta, Inan. x I. Responso. Utebatur ea ut spiritus , non ud sanctificator. Item . Sod ad id quod honasiam est . Contra . Ergo matrimonium turpe. Responsio, secundum Glossam . Postivum posuit pro comparativo.
Item super illud, Quἰ non iungit , metiux facis, Glosla: is Hie scilicet in coniugio ,
is bene utitur homo malo. Contra . Cuius usus bonus est , ipsum quoque bonum est. Responsio. Illud intelligitur de usu rei per se, icilicet ad quem ordin ta est, non per accidens, scilicet ad quem ex prudentia utentis Ordinatur . t
Item Glossa ibidem : is Melius est bene
,. uti b no , quam bene uti malo. Contra
Hoc difficilius illo . Responsio . Loquitur hic de malo vitii, non supplicii . Item super illo verbo in Gloffa , ,, Duae
,, permissae. Contra. Ergo duae nuptiae non sunt a Deo. Responsio. Non ex eo quod duae , nisi ex consequenti. Item. Si dormiarar vis: quid dicendum est, si resuscitatur Responsio. Requiritur coninsensus novus ad hoc quod sit matrimonium. Item super illud , Puro quod Spiritum Dei
habeam. Contra. Rom. v m. 38. M Certutis sum quod neque mors, neque vita ....is poterunt nos separare a caritate Dei.
Responsio, seeundum Glosiam. Non dicit hostdubitando, sed quasi increpando.
325쪽
DE his autem quae idolis sacrificantur, scimus quia omnes scientiam habemus . Scientia initat, caritas vero aedificat. Si quis autem se exillimat scire aliquid, nondum cognovit quemadmodum oporteat eum scire. Si quis autem diligit Deum , hic cognitus est ab eo. De estis autem quae idolis immolantur , stimus quia nihil e t idolum in mundo, & quod nullus Deus nisi unus. Nam & si sunt qui dicantur dii sive hi cclo, sive in terra siquidem sunt dii multi, & domini multi nobis tamen unus Deus Pater, ex quo omnia, dc nos in illo; & unus Dominus Iesus Chri tuis, per quem omnia, & nos per ipsum .. Sed non in omnibus est i cientia. Quidam autem cum conscientia usque nunc idoli , quasi idolothytum manducant ; dc conscientia i pibrum cum sit infirma, polluitur. Eica autem nos non commendat Deo: neque enim si manducaverimus, abundabimus; neque si non manducaveritamus, deficiemus. EXeluso errore circa eorrectionem criis
minum , cap. v. dc ut . item circa virginitatem, dc matrimcntum , cap. Visis hic excludit errorem circa elum , dc abstinentiam ciborum cap. isto, & t x.& x. loquens de his quae idolis immolabantur; a quibus, quamvis tu se licitis, ab itinere monet, primo allegando eis standalum infirmorum cap. isto; secundo exemplum sui , qui propter alios abstinet a receptione sumptuum licitorum, Cap. IX. tertio exemplum pςnae Judaeorum post tanta beneficia Dei in deserto prostratorum , cap x. Ergo propter standalum proximi, exemplo Apostoli , ta non propter timorem supplicii, debemus abstinerea cibis aliquando licitis. In primo ostea ditquod in se licita est eomestio idolothytorum ; secundo monet nihilominus abstine. re propter scandalum fratrum infirmorum, ibi, ridare ne forte hae licentia vesra offendisv-Mm far infirm/s . In prima primo proponit quod maiores eorum habent scientiam de idolothytis : seeundo ostendit qualem stientiam habent de eis, ibi, Da escis aurem qua idolis immolantuν, si s quia nisiil est idolum in mundo. tertio quod quidam infirmi hac stientia carent, ibi, Sed non in omnibus est Irientia; quarto quod alii coram eis idol thyta edere non debent , ibi , Esca autem
nos no commendat Deo. In prima primo dieit ,
quod de idolothytis seientiam habent secundo quod eam sine caritate inutiliter habent, ibi, Scientia inflat, earitas aurem adi
scar tertio ostendit a quibus habeatur haec latentia insuffcienter , ibi , Si quis aurem .aesimar so se re at quia , nondum emi ovis
quemadmodum oporteat eum scire ; quarto a
quibus suiscienter, ibi, Si quis autem dili
Deum, bis cognitus est ab eo . Dicit ergo e Da his autem qua idolis Der eantur , scimus quia omnes Diauriam habemus', quasi dicat: De
praedictis quaesivistis a me, scilicet de pertinentibus ad matrimonium: de aliis autem. ut de immolatis idolo , non fuit necesse quaerere: quia omnes scitis super hoc veritatem: dc hoc est quod dicit : De his au rem qua idolis sacrificantur, an liceat edere , vel non, scimus, ego de vos, quod liteat ea comedere, secundum illud ad Titum t. in is omnia munda mundis : scimas quia o-I mnes scientiam habemus, ego scilicet, oc vos
persecti inter alios , scilicet scientiam do Creatore, dc erraturis: & ideo minus excusabiles, si male iacimus. Deinde eum dicit, Scisnsa instar, hic o stendit quomodo sine earitate seientiam in inutiliter habent; quasi dicat : Habetis quidem latentiam; sed non valet vobis , quia
inde superbitis contra ignaros. Scientia autem , si sola est , inflat. Eccle. 1. 33. M In is multa sapientia, multa est indignatio. Λα xxv I. 24. ., Multae litterae te faciunt ,, insanire. Haec enim suit plaga AE yptiorum , id est sapientium huius mundi ,
vesicae turgentes : Exod. IX. Caritas vi
ro ad car , infirmos . quae quod eis obesse potest, dimittit, quia non quaerit quae sua sunt. Unde addenda est stientiae caritas . Augustinus t epist. ext x. ὶ - Αddite ergo is latentiae caritatem, dc utilis erit latenis tia.
326쪽
,, tia. V Per se quidem est inutilis, ex caritate vero utilis . Philosophus II. Et hic. cap. iv. se Scire aut nihil, aut parum prod- ,, est ad virtutem. Deinde cum dicit, Si quis a pem eae stimarso Ic re aliquid o e. hic ostendit a quibus haec scientia habetur iniuiscienter, quia ab illi, qui ea utuntur in nocumentum proximi :dc est sua ratio talis . Quicumque habet scientiam , non in dum utendi ea , habet scientiam in si issicienter: sed qui habet scien tiam sine caritate, est liuiusmodi: ergo qui habet scientiam sile caritate , habet in sui
scienter sesentiam . Primo ergo suppor it scientiam sine caritate. leeundo ollondit in . 1 uiscientiam talis scientiae, ibi, suom cognotir . tertio rationem iniussicientiae, ibi, bluemadmedtim verrear eum scire . Dicit ero : Si quἰs aurem existim ν se scire . qua-
dicat: Habetis scientiam , sed non sum cientem: quia si quis vestrum exlanmaν Iehise , habens sc nriam fine caritate, aliquidicit, scilicet quod liceat comedere ido o
atimscio; id i ii, qualiter debeat: uti scientia, quia in aed scationem, non in nocumentum a torum. Sciro autem contingit dupliciter,
scilicet habere scientiam, & uti scientia . se ut videre , habere visum, di uti visu . Clos a Bernardi: is Hic non approbat Ap . sto his multa scientem , si modum sciendiri nescierit . Mo us enim sciendi est ut is scias quo ordine , quo studio, quo fineis si ire quaeque oportept z quo ordine, ut se id prius quod maturius ad salutem; quossit -- dio, ut id ardentris quod est cacius est ,, ad amorem; quo fine, ut non ad inanemo gloriam, vel curiositatem velle aliquid , A sed ad aedificationem tui , ct proximi . is Sunt namque qui scire volunt eo fineri tantum ut sciant , I curiostas est; qui .es dam ut sciantur, & vanitas est . quidamia ut scientiam vendant, & turpis quas lusis est ι quidam ut aediscentur , ct pruden. se tia est; quidam ut aediscent, & caritas D est. MDeinde eum dicit , Si quis Muam diligit Deum, is e nitus est ab eo , hic ostendit a quibus hare scientia halielut sussicienter ,
uix ab illis cui utuntur ea ex caritate . Primo ergo supponit scientiam cum caritate; secundo ostendit susscientiam talis scientiae, ibi, Hie cegnutis est . Dicit ergo : Si
quis iantem dii it Deum. his cornisus es ab eo
quali dicat: I le persecte non icit qui ne scit quemadmodum oporteat eum scire . SI quis aci rem diligit Deμm , oc ita cu .u scien
tia habet caritatem, bis et nima , id est appro batus, est ab eo : is novit enim Dominus is qui sunt eius: II. Timoth. II I9. Unis de talis vere scit Deo approbante , quia bene utitur scientia propter caritatem a
Notandum est hic, quod ad hoc quod Mliquis iciat quen.admodum oporteat scire , novem sunt necessaria . Primo humilitet siue inflatione: Philippens xv. 12. A Scio b d eis mili λri: Plal. cxxx. a. is Si non humili, o ter sentiebam. Secundo sobile sine prς. sumptione: supra ri. 2. Non iudicavi me scire: Rom. xis. 3. ANon plus sapere quam ,, oportet. Tertio certitudinaliter sine h. sitatione: II. Timoth. r. ia. is Scio cui cre., , didi, & certus tum. Quarto veraciter,& sne errore : II. Tim. 1 ii. 7. ben pedi, discentes, dc numquam a s Itientiam ve. o ritati fi pervenientes. Quinto simpliciteris sine deceptione: I. Timoth. VI. 2 . Or. ,, politiones talii nomi uis icientiae. v Sexto l. lubriter cum caritate, re dilecl:on : ii
fra , iii. 2. Si habuero omnem mentiam. --. caritatem a Mem non habuero, nihil sum . S ptimo utiliter cum proximorum ad ilicatio. ite : infra x D. s. Alii datur formo Icientia in eodem uisitia. Oftavo liberaliter cum pratuita communicatione: Sapient. vi. 24. PO-
nam in lucem sapientiam eius . Nonoe scaciter cum bona operatione: se scienti o nim bonum, & non facienti, peccatum ei his illi: lac. iv. i . Primum, scilicet humili- tks scientiae, arguit sapientes superbos 3 so. brietas curiosos, certitudo dubiosos ι veri. ras haereticos; simplicitas advocatos salu britas malos ; utilitas iniquos ; liberalitas avaros; ellicacia otiosos, Deinde cum dicit , De Ueis aurem quia idolis immolandiu , simus quia nobi ἰ est idotaim in mundo , hic ostendit qualem scientiam
habent de idolothytis , ostendens primo quod sciunt idolum nihil ede; secundo qii MI sciunt omnia a Deo esse, ibi, Nam essune
si dicantur dii ... nobis tamen unus Deur.
in prima primo dicit idolum nihil esse; se cundo iuxta hoc ad declarationem ostencit Deum non nisi unum esse, ibi, Et quod . .
s tuorum in mun lo . quasi dieat : I'raedicii modis non valet scientia; sed tamen de .siriua ιmmolan Iur Golis , Iriotis, scientia vera,
icilicet quod in se sunt lici ae, nec propter idolum sunt immundae: di hoc quia idolum Ohil vi in mΛndo. Hoc tripliciter exponitur. Primo mcdo sc . Idolum nihιι ιν in mundo, idest intcr creaturas mundi , quantum
327쪽
li sit aliquid, scilicet aurum , vel argen-idem sunr dii musti , sola scilicet nuncupa eum, vel huiusmodi ; tamen nihil est for- tione, secundum gentiles : Psalm xcv. s. ma, se ilicet quae creditur ibi esse ab id iis Dii gentium daemonia; is domini multi, latris, qui credunt idolum esse Deum. Estqui aliis proeliuntὶ nobis ramen tantum undi xli. 24. ,, Ecce vos estis ex nihilo, di opus si Daus essentialiter, sci icet Paro, ex quo vestrum ex eo quod non eli. Secundo i omnia secundum naturam, & per paternam modo sie. Desum nilii es, se ilicet persona lub. t auctoritatem : Rom. X r. 36. Ex quo Ο stens ex simulacro, di spiritu praesidente. io mnia: - θ nos in illo, per gratiam: Act. Ex illis enim duobus nihil st, sicut ab ido. xv . 28. - In ipso vivimus, movemur, &latris putatur . Hier. x. 14. M Confusiisl ,, sumus: is umιι cum Patre Deus D .
,, est omnis artifex in scii Jptili , quia fal- mistis Iesus Chestus: Ioan. x. 3 o. o Fgo, &ri sum est quod conflavit, re non est spiri-iis Pater unum sumus: per quem emnia , se tus in eo. Tertio modo sic. Iderum ni-lici licet facta sunt secundum naturam: Ioan. Aia es in mundo; idest, nullius rei quae sitit. 3. Omnia per ipsum facta fiant : is in mundo habet smilitudinem . Eilix o, ter inum , icilicet sumus in Deo per enim differentia inter idolum re simula-sgratiam: Rom. r. 3. , , Per quem accepimus erum: cuia simulacrum dicitur quod si ad , , gratiam, & Apollo xtum . Ergo unus similitudinem rei alicuius naturalis ; b j est altissimus Creator omnium omnipotens. idolum autem ad nullius rei est similitudi-IEx his elicitur talis ratis. Non est nisi unuς nem; ut si corpori humano addatur ea putiDeus, qui fecit omnia; sed multa sunt ido-equiuum. Ela. xl. I 3. , Cui similem feci-ila: ergo non sunt Deus, qui fecit omnia , si stis Deumὶ Aut quam imaginem ponetis nee creduntur aliquid: ergo nihil. is et Et scimus etiam quos nultas Devi S.d non in omnibus es scientia . Habito nisi unus. Deuter. v I. 4. ., Audi Israel :iquod maiores illorum habent scientiam deis Dominus Deus tuus, Deus unus est. i idolothytis, hie ostendit quod minoris hae Deinde cum dicit, Nam etsi sina γi dia scientia carent. Ubi primo ostendit quod inean ur dii nobis ramen tinus Deus, hic quibusdam defuit praedicta de idolothytiqostendit quod sciunt omnia a Deo esse, noni scientia; secundo quod propter hoc ) e uti diis nuncupati vis, vel adoptivis, ut sunt idolothytorum polluitur eorum conscientia. idola, vel sancti; sed ab uno summo. Pri- . Ubi primo tangit pollutae conscientiae ramo ergo die it quomodo potest intelliti de itionem . seeundo ipsani pollutionem , ibi,
Tum pluralitas , scilicet per adoptionem , , Et conscientia it forum polluitur . Dicit vel nuncupationem ; secundo quomodo estiergo: S/d non in omnibus es trientia ; quasi divinitatis unitas , scilicet per essentiam, ibi, dieat: Hoc scimus nos, scilicet quod ido bis se ramen tintis Deus Pater: ubi primo lum nihil est; sed non in omnitus, ut in in- tangit unitatem in Patre . secundo in Fi- firmis, est scientia liaec: dc vere non est in otio, ibi, Et unus Dominus Iesus Christis. Inimnibus; quidam ε ὶ tamen eum eonscioria Q- prima tangit tria, scilicet essentiam , qui algna nune idoli, quasi idolothytum mando eant. nnus Deus p Ilo nam , quia Pater ; poten-iVel sc . Nos scimus, quod idolum nihil est
tiam, ex quo omnia', clementiam , quia oesin mundo: quidam tamen eum conscientia Moli,
μοι in i iis . Similiter ista tangit in Filio .lquia scilicet putant idolum aliquid divinum
Dicit ergo: Nam es fune quῖ dirantur dii .... esse, usque nune , idest post conversionem , nobis tamen unus Deus. quas dicat : Et ve- se ut ante , manducanν idolor rum, id est dexe non est nisi unus Deus: nam es Dur qui sanctificatis idolis; & hoc non quas cibum Aleantur dii vere participatione divini tatis, simpliciter, sed quasi idolori=rum, scilicet ad
ut sancti: Psalm. lxx xl. 6. M Ego dixi, Dii reverentiam idoli. Et conscientia illorum, eum se estis: sit e in cato; ut sancti comprehen-lsit infirma, polluitur per illos. scilicet qui ha-1ores, με in νerea, ut sancti viatores HIbent rectam scientiam, sed non cum cari-gM.dem Iunt dii multi vere , participatione tale, per quos in hunc errorem infirmi indivinitatis, ut sancti , is multi domini , utiducuntur. Deut. xxv M. I s. ri Maledictus Apostoli, dc praelati nobis ramen unus D tis. si qui errare facit coecum in itinere. D Hic
Alio modo legitur se . Nam ct si fune qui innuit, quod non cibus, sed conscientia pol
Misanrtir dii a gentibus, scilicet falsa nun-iluitur per peccatum, comedendo ad exu cupatione, si e iv eato , ut sol , & luna 'plum malorum.
328쪽
Deinde cum dicit , Esca aurem non mismendat nos Deo, hic quarto ostendit quod coram eis idolothyta comedere non debent. Ubi primo ostendit quod huiusmodi comestio nihil prodest a Dud Deum secundo pro. bat quod non praeliat aliquod bonum augmentum, ibi , Neque enim si non man duea iarimus , deficiemus . Dicit ergo : Esca a M. rem nos non commendat Deo quasi dicat: Illis nocet vestra comestio, vobis autem non prodest : esea enim nos non cemmendax Deo ,
sed recta fides in edendo . Nam nee Esauesu lenticulae iustis eatus est , nec Elias esu
carnium pollutus est. Rom. x Iv. 17. Non
,, est regnum Dei esca, & potus . Heb.
est. 9. se Bonum est gratia stabilire edit,
is non escis. Deinde cum dicit, Neque enim si non manducaverimus , deficiamus, hoc prorit quod proposuit. & est sua ratio talis. Non e medere idolothytum non diminuit bonum; comedere non auget: ergo talis esca sumpta, vel non sumpta nihil prodest apud Deum r& hoe est quod dicit: Neque enim si non man-
dueaverimus , deficiemus . id est , minus ab eo habebimus; nequa si manducaverimus, abundaυLmus, in virtutibus : quia esca ventri, non
menti proficit , & ita cum non sit de veritate vitae , iustitiae, dc doctrinae, dimittenda est propter scandalum.
VIdete autem ne sorte haec licentia vestra offendiculum fiat infirmis . Si quis enim viderit eum qui habet sci nitam in idolio recumbentem , nonne conscientia eius, cum sit infirma, aedificabitur ad manducandum idolothyta; & peribit infirmus in tua scientia frater, propter quem Christus mortuus et te Sic autem pe cantes in statres, & percutientes conscientiam eorum infirmam, in Christo. peccati . Quapropter si esca scandalizat statrem meum, non manducabo carnem in aeternam, ne fratrem meum scandalizem. HAEc est secunda pars huius ea pἰ tuli: superius enim ostendit quod in se licitx est comestio idolothytorum; hic monet abstinere ab ea propter scandalum infirmo rum. Ubi primo monet ne offendant fratres sua comestione . secundo quod potest offendere, ibi, Si enim quis viderit eum qui abor frientiam is idolio recumLntem oec. ter. tio ostendit malum quod inde potest accidere, ibi, Et peribit infirmus in tua se en trafarer i quarto praebet se in exemplum Abl-tinentium , ibi, aeuApropter si est a feaxaal
x et fratrem meum, non manducabo carnem in aternum. Dicit ergo: Videte, quia qua n.
tum ad nos nihil prodest , vel obest esea ipsa ; sed tamen iidet. ne sorte Au licentia vestra, qua scitis licere vobis comedere de idolothytis , essendistilum far infirmis in fide, qui nondum sciunt idolum nihil esse. Lev.
XIX. I . is Coram caeco non pones ostendi
is culum. Deinde cum dicit, Si quia viderit eum qui habet trientiam in Molis raeumbentem Cre. hic ostendit quomodo pollunt offendere, quia comedendo idolothytum coram infirmis: ubi implicantur ain tria concurrentia ad scandalum. Primo kb maior scientia ι secundo comestio idolothyti publica, ibi, In i .iis recomtentem tertio . easio scandali accepti, ibi , Nonne eonfrien
tia e us .... aditis abitur ad manducandum
Dicit ergo: Si enim quis viderit eum qui ha bat mentiam in idolio reeumbentem ere. quasi dicat: Et vere potest esse offendiculum : si enim quis infirmus viderit eum qui habet μεα-tiam recumbentem in idolis, idest in praesentia idoli , nonne eenscientia eius, eum sit infirma , per te adiriabitur, id est per factu irituum, ad manducandum idolor0ta, id est La.
lcrificata in reverentiam idoli λ quasi dicae sc . Videns enim quis fratrem peritum, in idolio sacrificata comedere, incipit ipse e dere non illa conscientia qua ille , scilicet peritiae ea ui, sed id putat esse numen, in cuius reverentia hoe fiat Deinde cum dicit, Et paribit infirmus. hi ostendit malum quod infle potest accidere ;& hoe duplex . Primo scandalum proximi; secundo offensam proximi , ibi , Sis autem
peccantes in fratres ... in Christo euatis. In prima implicantur tria . Peccantis conditio, quia infirmus', peccandi occasio, quia in itini censesentia ι peccati exaggeratio , quia propter σuem Christis mortuus est. Dicit ergor Et ita poruit infr=nias, in fide , e P in tua I .Anιιa frater , id est occasione accepta a tua scientia : quia te sapientem videt c
329쪽
medere, putans quod sub idoli veneratione esse est a Deo: ergo omnis sermx. Respon- comedas : proptιν quem salvandum Christur lio . Glossia loquitur de forma putativa iumartiam est: dc ita graviter peccas . ROm. natura, non de vera.
xiv. is. is Noli cibo per4ere illum pro quo item ibidem Gloisa: is Forma hominis in
is mortuus est Christus. Sic autem peccau-iri idolo non est facta per Verbum . Conras in fratr3s, peccato sicandali , dc percu- tra. IOλn. 1. 3. is omnia per ipsum fact rientas eonymentιam eorum ιυrmam , gladio se sunt. Respousio . Quamvis forma h niali exempli: Amos Ix. r. is Percute car- minis in illo sit facta per Verbum, non ta-ὐ dinem id est conscientiam j dc commove- men in idolo, id est ad colendum. si buntur superliminaria , ' id est intelle-l Item ibidem Glossa : ,, Idolum nuti sctus, ct affectus: in Chinim peccatis , cuius ' is quia nullius rei quae iit in mundo, simili' membra luat. Non ait, In Clarist in , se-iis tudinem habet.. Contra . Non potest eundum Glossam : quia in Christum Pecca- artifex cogitare, vel sermare nili qualia vire, est Chri lium negare , idest peccare inldit. Responso. Non habet sinititudinem in fide, in Christo peecare est in his quae Chri-itoto, sed in partibus. sti sunt peccare, scilicet in moribus . scut item super illud, Maus Dou, nisi ille qui in lege est, dicitur in lege pecca-JGlossa : is Hoc dicit , ne putetur essere; qui autem in lege non est, dicitur Pec-sis Deus in idolo. Contra' . Deus , licet
care in legem. i iit unus, tamen est ubique. Responsio . In Deinde cum dicit, apropter se esca sc-- idolo est per potentiam, a non per prae . dalicar fratre meum , non mansucabo car-Judentiam, vel unionem, ut putabant Gennean. in aternum, hic ultimo proponit se in tiles.
exemplum abit inentiae: ubi primo implacat Item ibidem Glossia : is Pars Trinitatis
scandalum; secundo ex hoc explicat absti- is uou potest esse quicumque unus in tri- nentiae propositum, ibi, Non manducabo car- bus. ' Contra. Cuiuslibet numeri pars nem in aremum . tertio Praevenit dubium,sest unitas . Responsio. Trinitas non est nu- ibi, Na fratrem meum scandalizem . Dicit er-imerus simpliciter , sed numerus perlbna-go: mapropter, ne scilicet peccem in Chri-irum.1lum, si esse seandalinat fratrem meum , non Item super illuὀ, Et si sunt qui dieuntia manducabo earnem aliquam, non solum id Jdii, Glolla, ri Participatione divinitati . lothyta, in aternum. Si ergo propter scau-lspontra. Divinitas est imoarticipabilis. Re datum fratrum abstinendum est quasi a n lConlio . Participatio haec per causiam iste essariis vitae, multo magis a superfluis :inon per essentiam. ec hoe non ideo quod et ca in se mala sit, Item ibidem Glossa : is Quaeritur utrum sed αε seandalizam fratram meum. Nam is quilis Angeli vocandi sint dii. Responso. M leandalizaverit unum de pusillis istis, ex-lQuamvis participent divinitatem, tamen - pedit ei ut suspendatur an collo eius m ilecundum Glollam , non sunt dieendi disia la asinaria, oc demergatur in profundumlpropter periculum adorationis.
si maris : Matth. xvisa. 6. Rom. xxv. Item super illud, Nobis ramen unus Par/Rao. - omnia munda mundis sed malum estiGlolla : ,, Trinitas est nobis unus Pater 'is homini, qui per offend/culum mandu-iis non tamen ille qui tertia in Trinitateri cat. is persona alius. V Contra . Idem , dc di-Hic quaeritur luper illud, Scientia inflar. versum dividunt ens . Rei pondeo , quod Cloffa : ,, Seientia per se inutilis eli . 'squamvis idem 4 dc divertum dividant ens Contra. Scientia per se bona est: ergo dc creatum , Dun tamen increatum : quia ibi utilis. Responsio. Inutilis est ad tautem,lest identitas in essentia cum diversitate inutilis tamen ad multa alia. personis. Item. Capitas ad Mat. Contra. Sicut stien- Item. Non in omnibui est Dien' a. Contra. tia inflat, non per causam, sed per occa is in eodem, Omnes selintiam hebemus. Re
sonem; se dc raritas. Responsio. Non esissponso. Illud non intelligitur universaliter, simile: quia scientia habenti se manifestat ised de maioribus.
sed non sic caritas : quia nemo certus est item super illud, Esca non commendar m de caritate. Da , dicit Glossi, is Sumpta, vel non sum. Item luper illud, Moisin nihil est, Glol-ati pia . Contra. Ergo 1bstinentia nihil me-sa: , , Naturam Deus sormavit, sed stultitia retur. Relponso . Non virtus escae , sedia hominum formam dedit. Contra. Omne tvirtus abstinentiae prodest . F. Th. Oper. m. n. Q q Item.
330쪽
Item . SI Uea scandalizast fratrem meum , 'propter naturam divinitatur unde sie nul-nem mandia tabo earnem in alemum. Contra .llus est Deus nisi unus. Secundo unus Crea-Ergo pro scandalo fratris, a pane, di vinosior propter infinitatem potestaris 4 Eceli. abstinem um est in perpetuum . Responsio. t. r. is Unus est altissimus Creator omnium Non est smile de necessariis, S superfluis .dTertio unus homo propi tr singularem emi Uel loquitur hic de scandalo activo , non nentiam sanctitatis. Psalm x m. r. is Non passivo. Vel persectionis est hoc , non ne- est qui faciat bonum , non est usque adcessitatis . , , unum. Ioan. XI. I. is Expedit ut unus Notandum est hie super illud, mur Deus, is moriatur homo. Quarto unus Dominus quod Deus potest aeeipi multipliciter, sei-spropter gubernationem praelationis. Ephesi licet falsa nuncupatione & sic idola dicun la v. S. Q Unus Dominus, una fides, & unum tur dii, Psalm. xcv. s. , , omnes dii gem is baptisma: & hoe modo unus Dominus D tium daemonia. Hierem. x. rr. ,, DiisIesus Christus. Quinto unus magister prori qui eaelum, & terram non fecerunt , pter inlusionem cognitionis. Matth. xxint. is pereant de terra . Uera adoptione ἰrao. Non vocemini magmri , quia magi-& se sancti dicuntur dii. Psalm. lxx xl. 6. ,, ster veller tinus est Christus . Sextois Ego dixi: Dii estis . & filii Excelsi o- unus Pater propter productionem universi is mnest vos autem sicut homines moriemi-itatis. Matth. xx Hr. 9. M Unus est enim se ni. Mundaena praelatione; re se prae-JM Pater vester, qui in cael is est . Septi- lati dicuntur dii. Exod. xx D. 23. is Diis mo unus pastor propter generalem resecti , , non de realies . Ioan. x. 33. Si illos nem Populi .fidelis. Ioan . T. I 6. - Fiet uin,, dixit deos ad quos sermo Dei factus est. s,, num ovile, et unus pastor. tativo una Essentiae proprietate; & se Trinitas diei-lhostia propter singulare pretium nostrae redintur Deus. Deuteron. v r. 4. , , Audi Israel: emptionis. Hebr. x. 34. se Una enim obla- Dominus Deus tuus unus est. tione consummavit in aeternum sanctifica-Item notandum, quod Christus unus snelis tos. pari multipliciter dieitur. Primo unus Deus
CAPITIS NON ILECTIO I. Non sum liber Non sum Apostolus Nonne Christum Iesum Dominum no
strum vidi e Nonne opus meum vos estis in Domino Et si aliis non sum Apostolus, sed tamen vobis sum: nam signaculum Apostolatus mei vos estis in D mino. Mea defensio apud eos qui me interrogant, haec est . Numquid nota habemus potestatem manducandi & bibendi de Numquid non habemus potestatem sor rem mulierculam circumducendi. scut & ceteri Apostoli, dc fratres Domini, &CephaSH Aut soliis ego, dc Barnabas non habemus potestatem hoc operandi Quis militat suis stipendiis umquam 3 Quis plantat vineam, & de fructu eius non edit Quis pascit. gregem, & de lacte gregis non manducat Numquid secundum hominem naec dico An & lex hie non dicit Scriptum est enim in lege Moysi: Non alligabis os hovi trituranti. Numquid de bobus cura est Deoi An propter nos utique haec dicit Nani propter nos utique scripta sunt: quoniam debet in spe , qui Rrat , arare , & qui triturat, in spe fructus percipiendi. SUpra monuit ea vere ab edendo idolothy- ubi primo proponit multIplieiter quia IicIta coram infirmis propter scandalum tum est sumptus accipere ; secundo quod fratrum infirmorum ; hic proponit se in i nihilominus non vult accipere, ibi, Ego auo exemplum , quia propter alios abstinet se a i rem nullo hortim Mus sum. In prima parte,sbilicitis, scilicet ab acceptione sumptuum: l quod licitum si iumptus accipere , Probat