장음표시 사용
51쪽
telligi homo. Mar. ult. 1 F., , Praedicate Evangelium omni creaturae : vel propter excellen iam hominis , qui ordine n turae minor est Angelis, sed excellit inter inseriores creaturas, secundum illud Psal. v II. 7. is Minuisti eum paulo minus abis angelis omnia si ibiecisti sub pedi se bus eius, oves, & boves universas , in- is super Ac pecora campi. Vel quia communicat eum omni creatura : habet enim est e eum lapidibus, vivere cum arboribus, sentire cum animalibus , intelligere cum Angelis, ut Gregorius hom. xxix. super Evang. dicit . Alio modo potest intelligi de universali creatura. Nulla enim creatura ex propriis naturalibus potest Dei eilentiam in se ipsa videre: unde & de Seraphim dicitur Esai. vi. quod dii Abias alis vel ebant caput. Sed sicut homo intelligit Deum per creaturas visibiles, ita Angelus per hoc quod intelligit propriam essentiana . Potest autem aliter intelligi per creaturam mundi non ipsa res creata , sed rerum creatio i ac si diceretur, Α creatione mundi; &tunc potest dupliciter ordinari. Uno modo quod i ii-telligatur quod invisibilia Dei intelliguntur per ea quae iacta sunt tempore gratiae; a- ,
tio modo quod intelligatur quod a creati
ne mundi, homines inccpzrunt inum cognoscere per ea quae iccta sunt. Iob xxxvi 23. is omnes homines vident eum. los.
sa autem dicit quod per invisibilia Dei intelligitur persona Patris, secundum illud I. Tim. ult. 36. auem nullum homi- ,, num vidit , se nec videre potest: per sempit ornam virtutem persona Filii, secundum illud I. Corinth. r. 24. is Christum, Dei virtutem: per divinitatem , perissona Spiritus sancti , cui appropriatur bonitas: non quod Philolaphi ductu rationis
potuerint pervenire per ea quae facta sunt in cognitionem personarum , quantum ad propria quae non significant habitudinem causae ad creaturas sed secundum appro priata. Dicuntur tamen defccisse in tertio
signo, id est in Spiritu sancto : quia non posuerunt aliquid respondere Spiritui faniacto, sicut potuerunt aliquid respondere Patri, scilicet ipsum primum principium; realiquid respondere Filio , lai licet primam
mentem creatam , quam vocabant pater
num intellectum, ut Maerobius dicit in Labro super somnium Scipionis.
ITa ut sint inexcusabiles: quia cum cognovissent Deum , non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt; sed evanuerunt in cogitationibus suis , dc bscuratum est insipiens cor eorum: dicentes enim se esse sapientes, stulti fasti sunt; Ec mutaverunt gloria incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis ho minis, & volucrum, & quadrupedum, dc serpentium . Propter quod tradidit illos Deus in desideria cordis corum,in immunditiam, ut contumeliis assiciant corpora sua in semetipsis: quia commutaverunt veritatem Dei in mendacium; dc coluerunt , et servierunt creaturae potius quam creatori , qui est benedictus in secula . Amen: Postquam ApostoIus ostendit veritatem Dei fuisse a Gentibus cognitam , hic ostendit eos suisse obnoxios culpae impietatis, & iniustitiae : dc primo ostendit hoc quantum ad culpam impietatis ; secundo quantum ad culpam iniustitiae, ibi, Et sicut non probaveνunt Cre. Posset autem aliquis credere , eos a culpa impietatis extulari
Propter ignorantiam, sicut Apostolus de se dicit insta I. Tim. I. I 3. ,, Misericordiam consecutus sum , quia ignorans feci . Primo ergo ostendit Gentiles non esse in-eacusabiles; secundo ponit eorum culpam,
ta I. amore; iur secundum illud.
ibi, Et muraveνunt gloriam . Circa Primum considerandum est , quod tunc ignorantia culpam excusat quando sic procedit , de causat culpam, quod non cautatur a culpa; se ut eum aliquis adhibita diligentia debi ta , dum credit percutere hoste,n , percutit patrem . Si vero ignorantia causetur exculpa , non potest subsequentem culpam ignorantia excusiare: unde ii quis per ebrietatem homicidium committit, non excutiι- tur a culpa, quia peccavit se inebriando runde secundum Philolaphum II. Polit. capiauit. J meretur duplices mulctationes . Pri
52쪽
mo igitur proponit quod intendit, dicens:
Ita quod est Dei, notum est eis, Me sivit inexcusabiles; id est , ut per ignorantiam excusari non possint. Iac. Iv. 37. is Scienti - , , num, oc non operanti, peccatum est il-M li. Infra H. I. Propteν quod inexcusabilis es. Secundo ibi , xuia eum cognovissent Deum ere. probat quod dixerat : & primo ostendit quod prima eorum culpa ex ignorantia non processit; secundo quod ex hac culpa est ignorantia subsecuta, ibi, Sia e -- nueruns . Quod autem prima eorum culpa non fuerit ex ignorantia, ostenditur per hoc quod Dei cognitionem habentes , ea non sunt usi ad bonum. Dupliciter autem Deum cognoverunt. Uno modo sicut omnibus sit- pereminentem & sic ei debebant gloriam, α honorem, quae superexcellentibus debentur : ct ideo isti dicuntur inexculabiles :quia eum cognovissent Deum, non sicut Deum
glorificaverunt : vel quia ei debitum cultum non impenderunt: vel quia virtuti eius, ct scientiae germinum imposuerunt, aliqua eius potentiae , & scientiae subtrahentes , contra id quod dicitur Eccli. xliat. 32. se Glorificantes Dominum quantumcumque , , poteritis . Secundo cognoverunt eum sicut omnium bonorum caulam, unde ei in omnibus gratiarum actio debebatur ι quam
tamen ipsi non impendebant, sed potius suo ingenio, & virtuti suae bona sua adscribebat: unde subdit: Gratias non egerunt, scilicet Domino . I. Thessal. ult. II. is In O M mnibus gratias agite. Deinde eum dicit, Sad evanuerunt , ostendit quod in eis ex culpa est ignorantia subseeuta : & pri. mo ponit intentum ; secundo mχnifestat propositum, ibi , meentes se osse sapientes . Primo ergo proponit culpam, quae est ignorantiae causa, cum dicit, Evanuerunt : VR-r um enim dicitur quod non habet stabilitatem, seu firmitatem: solus autem Deus de se est immutabilis. Malachiae Ir. 6. Ego 4, Deus, & non mutor : dc a) ideo tune solum . mens humana est a vanitate libera ,
quando Deo innititur . eum autem , Praetermisso Deo, innititur cuicumque creatu. Tae, incurrit vanitatem. Sapient. XIII. 1.
Uani sunt omnes homines in quibus non
,, subest scientia Dei , dc de his quae vi-
, , dentur bona , non potuerunt intelligereri eum qui est. Psal. xci II. I I .is Dominus se scit cogitationes hominum quoniam va- nae sitiat . Ia eos rationibus suis evanuerunt , inquantum in seipsis , & non in
Deo fiduciam habebant, sibi , & non Deo
bona sua adscribenteς, seeundum Illud Psalm
x r. F. M Labia nostra a nobis sunt: quis no- is ster Dominus csty Secundo ponit ignorantiam subsecutam, dicens: Et obscuratum .st, id est per hoc quod obli uratum est, factum est cor eorum insipiens, idest lumine sapientiae privatum , per quam homo vere Deum cognoscit. Sicut enim qui oculos cor .porales a sole materiali avertit, obscurita. tem corporalem incurrils ita ille qui a Deo avertitur, de se ipso praesumens, ct non de Deo, spiritualiter obscuratur. Proverb. XI.
a. se Ubi humilitas per quam scilicet ho- si mo se Deo subiicit ibi sapientia , ubiis superbia ibi contumelia . v Matth. xi. 25. M Abscondisti haec a sapientibus se- is cundum quod scilicet eis videbatur 3 dcis revelasti ea parvulis , P id est humilibus.
Et de his habetur Ephes. iv. 17. is Gentes, , ambulant in vanitate sensus sui, tenebris ,, obscuratum habentes intellectum. Deinde cum dicit, Dicentes, exponid quod di. xerat : dc prima qualiter in cogitationibus sivis evanuerunt, cum dicit: Dicentes se esse
sapientes, susti facti sunt. Dicentes, idest sapientiam sibi a seipsis adscribentes. Esai. v. ai. , , Vae qui sapientes estis in oculis ve- , , stris. μ Ibid. xxx. D. Quomodo dicetis si Pharioni : Filius sapientium ego , filius is regum antiquorum Ubi nunc sunt sa- is pientes tui. Secundo exponit quod dixerat, Et obseuratum est insipiens eor , cum
dicit , Stasti facti sunt, quasi contra divinam lapientiam agentes. Hier. X. I 4 ,, Stul.
,. tus factus est omnis homo a seientia sua, de qua scilicet praesumebat . Deinde cum
tum impietatis Gentilium: & primo quantum ad hoc quod peccaverunt contra Dei
gloriam; b secundo quantum ad hoc quod
peccaverunt contra veritatem n1turae ipsius, ibi, aeuia eam mutaverunt teritatem . Circae
primum duo facit. Primo ponit impiet tis culpam; secundo poenam, ibi, Propter quod tradidit. Culpa quidem eorum .fuit quod, quantum in ipsis erat, honorem divinum in alium transtulerunt, secundum illud Hier.
II. II. ,, Populus meus mutavit gloriam
,, suam in idolum. Primo ergo ponit id quod mutaverunt; secundo id in quos mutaverunt, ibi, Io similitud uem . Circa pririmum tria sunt attendenda ex parte Dei . Primo quidem ipsius gloria , quam tangit dicens: Et mutaυrruut glorἰam: quod potest intelligi dupliciter . Uno modo de gloria qua homo Daum glorificat , ei cultum la- D triae
53쪽
triae exhibendo. I. Tim. I. r . se Soli Deo autem omnia sunt a Dro homini supposta. honor. ' Hanc igitur πutaverunt, cum Plat. V . Omnia subiecisti sub pedibu, cultum Deo debitum exhibuerunt aliis. A- ,, eius. EZech. vio. 9. ,, ingredere, Eclio modo potest intelligi de gloria qua Deus is vide abominationes pellimas quas isti fata in se plorio: us est, cuae est incomprehensi- ,, ciunt hic. Et ingressus vidi & ecce o bilis, ct infinita. Proverb. xxv. et 7. se Per- , , mnis similitudo reptilium, animalium, , scrutator maiestatis opprimetur a glo. abominatio.
,, ria . Quae quidem gloria nihil est aliud Est autem notandum , quod , scut dicit
quam ipsa claritas divinae naturae : M lu- Cloiia, ab adventu AEneae consueverunt incem enim habitat inaccci libilem : I. Italia imagine' hominum coli, puta Iovis ,
lim. ult. i 6. Hanc autem nutaverunt , Herculis, S similium. Sed tempore Caes dum eam aliis attribuerunt is incommuni- ris Augusti, devicta AEgypto, eorum cuiari cabi je enim nomen, lignis, & lapidibus tum Romani a sumpserunt: qui imagines a-- impoluerunt , ut dicitur Sap. xiv. et t. nimalium colebant propter figuras anima-becundo notatur incorruptibilitas, cum di liu In quae notantur in caelo, quibus e AEgy-cit, Inedνruptibilis: ipse enim solus persecterptii, tamquam astrologiae dediti , cultum incorruptibilis est , qui est omnino immu- l divinitatis impendebant . Unde dc Domi tabilis: omnis enim mutatio quaedam cor-inus filios Israel in AEgypto nutritos , abruptio eli : unde dicitur I. Tim. ult. io . huiusmodi cultu removet, dicens Deuter. Iv. , , Solus habet immortalitatem . . ' Ter- i9. Ne forte oculis elevatis in caelum lio notatur naturae sublimitas , cum da - , , videas solem,& lunam, re omnia astra caecitur , Dep : ut enim in Psalm. xlv . 2. o li, re errore deceptus adores eas. dicitur, si Deus magnus Dominus . Ex Deinde cum dicit, Propter quod tradidit, parte vero eius in quo3 mutaverunt , triaiponit poenam liui ulmodi culpae responden correspondentia ponuntur. Nam contra pin- tem. Circa quod considerandum est, quod viam dicit, In similirudinem imaginii , id est, homo medium locum obtinet inter Deum in similitudinem alicuius rei per modum i- dc animalia bruta, ἰχ cum utroque extre- maginis ab aliquo expressae . Manifestum imorum communicat: cum Deo quidem si
nim est quod similitudo imaginis est poller- cundum intellectualitatem, cum animalibusior illa re cuius eli imago. Gloria autem,svero brutis secundum sensualitatem. Sicut sive elaritas Dei est principium omnis spe-ligitur homo id quod est Dei mutavit usque
ciet ec sormae. aὶ Et sc dum Dei gloriam ad bestias; ita Deus id quod est divinum in
in similitudinem imaginis mutaverunt, con- homine 1ecundum rationem, subdit ei quod verterunt primum in ultimum . Sap. xiv.'est bruta te in ipso , scilicet desiderio senas . se Acerbo luctu dolens bin pater, citois ualitatis, secundum illud Psal. xlv .ia. , sbi rapti filii secit imaginem . Contra ,, d Homo cum in honore esset, non intelle iὸ quod dixerat, Interruptiallis , dicit rru-iis xit similitudines scilicet divinae imagi-ptibilis . Psal. xxix. io Quae utilitas ini, , nis propter rationem comparatus estes sanguine meo dum descendo in corru- ,, iumentis inspientibus . Hoc est ergo se ptionem scilicet quid est amplius iamiquod dicit : Propter quod tra idis illos Deus
corruptum , sue mortuum Sap. xv. 37.lin desideria cordis: ut eorum ratio subdereis Cum sit mortalis , mortuum fingit ma- tur desideriis cordis, scilicet sensualis asse-- nibus iniquis . Contra id quod dixit , clus , de quibus dieitur infra x m. I 4.
Dei, ponoe, Hominis. Iob xxx 1. 21. , , Non Carnis euram ne feor tis in desideriis. Quod
,, accipiam personam viri, di Deum homi-.quidem est contra naturalem ordinem ho se ni non aequabo. Et , quod est abomi- minis, secundum quem ratio appetitui sennabilius, homo gloriam Dei transtulit non sibili dominatur. Gen. IV. 7. is Sub te erit solum in hominem, qui est ad imaginem Dei,i appetitus eius, ct tu dominaberis illius. sed etiam ad ea quae sunt infra hominem : Inducit ergo homines in desideria cordis eo-
unde subdit: Et volucrum, quantum ad vo- rum , sicut in manum dominorum crude-latilia, ct quadrupedum, quantum ad gressi-llium. Esai. xi X. 4. Tradam AEgyptum bilia, is serpentum , quantum ad reptilia . , , in manu dominorum crudelium. Prae-Praetermittit autem pisces , tamquam ma-icipue tamen circa appetitum sensitivum ,
bis ab humana conversatione seiunctos. Haec bestialis quaedam deordinatio pertinet al
scilicet divinae imaginis propret rationem j comparatus est iumentis indipient bas . M Hoc . est Quod
54쪽
eccata carnalia r nam delectationes tactas, icirca quas tunc gula, oc luxuria , mani se iesunt communes nobis, & brutis; dc ideo iiiiii magis exprobrabiles, quali magis brutales, ut dicit Plii losophus in II. Ethicor. cap. x. Et hoc designatur cum sit bdit, D immund ria. v, quae ad peccata carnalia pertinet , secundum illud Ephes. v. s. , , Omnis fornicator, se aut immundus: quia scilicet homo per huiusmodi peccata maxime convertitur, &trahitur ad id quod est infra ipsum: unumquodque enim dicitur cile impurum , sive immundum aὶ ex commixtione vilioris , seu t argentum ex commixtione plumbi . Unde exponens subdit: Ni con umelias, idest turpibuς, & immundis actibus , aftriam ,
id est inficiant, corpora sua in semetipsis; id est , non quasi ab aliis coacti , puta a Barbaris , sed a semetipsis hoc agunt propria
sponte . Infra I x. 2 r. An non habet teres a- r. n simulus tari, ex eodem luto fatere aliud υas tu honorem, alius in eontumeliam scilicet in turpem usum.
Sed cum huiusmodi immunditia sit peccatum, videtur quod Deus in eam homines non tradat: quia , ut dicitur Iacob. I. I 3. Deus intentator malorum eis.
Dicendum est , quod imus non dieitur tradere homin 'ς in immunditiam directe , ine linando affectum hominis ad malum , quia Deus omnia or inat in seipsum . Proverb. v . 4. ,, Universa propter se operatus est ,, Dominus: peccatum autem est aliquid per aversionem ab eo. S d in directe tradit homines in peccitum , inquantum b) iuste subtrahit gratiam , per quam homines
Continebantur ne precarent; sicut si aliquis alicuius substentaculum tolleret , diceretur facere casum eius . Fe per hunc modum , primum peccistum est causa sequentis peccati , sequens v ro ost poena prioris.
Ad cuius evidentiam sciendum est , quod unum Deccatum potest esse causia alterius indirecte. & directe. Dir ct quidem, inquantum ex uno peccato inclinitur ad aliud : quod fit tripliciter . Utio modo secundum rationem causae finalis, sicut cum quis ex avaritia , se in vel invidia ine itatur ad homicidium committendum: sccundo siccun dum rationem causis materialis; si e ut gula inducit ad luxuriam , ministrando materiam: tertio secundum rationem caul e moventis sicut cum ex multis actibus alicuius peccati , generatur habitus ad sim e peccatum inducens . In directe autem , sicut primum
peccatum mer et urcxclusonem gratiae, qua subtracta homo ruit in aliud peccatum; dc sic primum peccatum est causa secundi indirecte , sive per accidens , sicut removens prohibens. Sed notandum cst, quod prcca tum, inquantum huiusmosi, non potest effer a: quia paruam contra voluntat m patimur; p ccatum autem cli voluntarium , ut Augustinus dicit. Sed quia peccatum habet quaedam adiuncta, quae sunt contra voluntatem peccantis , ratione eorum peccatum dicitur poena praecedentis peccati . Hoc autem cst uno modo aliquid praecedens peccatum, sicut si ibtractio gratiae, ex qua sequitur ut homo peccet . Alio modo
est aliquid adiunctum ipsi peccato, vel interius , sicut est inordinatio animi r unde Augustinus dicit in I. Conses. - Iussili Do- is mine, &sic est, ut poena sibi sit omnis in-
is ordinatus animus: sive quantum ad exteriores actus, quibus dissicultates , ac labores adiit riguntur , secundum illud quod dicunt impii Sapient. v. 7. is Ambulavimusis vi is diiselles . Tertio quantum ad id
quod sequitur peccatum, sicut est rem ortus conscientiae, infima , dc similia.
Deinde cum dicit , Commutat erunt veritatem Dei in mendacium , ponit culpam impietatis, quam commiserunt contra veritatem divinae naturae : & primo ponit culpam; secundo poenam, ibi, Propterea tradidit. Divina autem natura potest considerari dupliciter . Uno modo secundum quolest ratio cognoscendi, ut veritas prima; dc quantum ad hoc dicit: Quia commutaverunν veritatem D-ἰ tu mendacium : quod quidem potest intelligi dupliciter . Uno modo quia
veram cognitionem , quam a Deo accepe
runt , perversia ratione ad falsa dogmxta converterunt; sicut eum dixerunt idola esse deos, vel Deum non eme omnipotentem , vel omni scientem . Hierem. IX. s. , , D . se clierunt linguas suas loqui mendacium. Alio modo veritatem Dei in mendacium mutaverunt, quia divinitatis naturam, quae est ipla veritas, attribuerunt idolo , quod est mendacium, inquantum non est Deus, ut dicitur Hier. xvi. I9. is Vere mendacium se possederunt patres nostri, vanitatem qua is eis non profuit . Numquid faciet homo
is sibi deos & ipsi non sunt dii Alio
modo potest considerari divina natura secundum quod est principium emendi omnibus per creationem ι Ac sic debetur ei ab homine , interius quidem cultus secundum D et pium
55쪽
llium assectum: Ioan . ix. 3 r. ri Si quis cul- ,, tor est Dei, dc voluntatem eius facit, is hunc exaudit: exterius vero debetur ei servitus latriae , secundum illud Deut.
I. X m. Dominum Deum tuum adora
Eit contra eos, scilicet Coluerunt, is se ν-
et Ierunt ereatura totius quam creatori : col
bant enim caelestia corpora, & aerem , dc aquam, & alia huiusmodi, secundum illud
Sapient. ADI. 2. - Λ ut ignem , aut spiri- is tum , aut citatum aer m , aut gyrum G stellarum, aut nimiam aquam, aut solem, ., dc lunam , rectores orbis terrarum deos D putaverunt . Et in hoc improbat sapientes Gentilium, qui quamvis numquaemin imaginibu et aliquid numinis elle crederent, ssicut sectatores Hermetis credebant, neque ea quae a Poetis fabulose dicebantur de diis, crederent esse vera creaturis ta
men ta aliquibus cultum divinitatis impendebant, ex quibus rationem fabularum a stignabant; sicut Varro posuit totum mundum este Deum propter animam eius, dicens, quod toti mundo , & omnibus partibus eius, divinitatis cultus impendi potest, scilicet aeri, quem vocabant Iunonem, de aquae quam vocabant Li eum, dc se de aliis. Platonici etiam posuerunt , quia Gmnibus sub tantiis rationalibus quae sunt supra nos, cultus divinitatis debetur puta daemonibus, ibὶ animabus caelestium corporum, intelligentiis, id eli substantiis separatis. Quamvis autem his quae supra nos sunt aliquam reverentiam exhibere debea-
mu , non tamen eultum latriae , se quae potis lime in sacrificiis , dc oblatione consi. stit, perquam homo profitetur omnium bonorum Deum esse auctorem sicut & in quolibet regno aliquis honor supremo do- .mino exhibetur, quem non licet transferre in alium . Et ideo subdit : Rui est benedia eius ; id est , cuius bonitas est mani testa . ιιὶ Sic enim dicimur benedicere Deum ,
inquantum cius bonitatem corde recogno scimus , dc ore confitemur. Eces i. xli. 33. is Benedicentes Deum exaltate illum is quantum potestis. Addit autem, In δε-cula, quia eius bonitas est sempiterna, ab
alio non dependens , sed est omnis boni principium; & ex hoc sibi debetur omnis
latriae cultus. Addit autem, Ahnen, ad Omni inodam certitudinem asser 2ndam. Eui.
lxv. I 6. is Qui benedictus cst super terram, is benedicetur in Deo. Amen : quod idem est quod verum, vel fiat . Videtur autem Apostolus triplicem thcologiam tangere Gentilium. Primo quidem civilem quae Observabatur a pontificibus in adoratione ido lornm in templo; di quantum ad hoc di ἀ
cit : Et muraveνunt gloriam incorruptibilis Dei.
Secundo theologiam sabularem, quam Poetae tradebant in theatris; dc quantum ad hoc dicit: Ωut eommutaverunt voritatem Dei in mendactam . Tertio theologiam natura lena, quam observaverunt Philosophi in mundo, partes mundi colentes & quantum ad hoc dicit: Et toluerunt, o servierunt cre rura Nyius quam creatori.
PRopterea tradidit illos Deus in passiones ignominiae: nam semine eorum im
mutaverunt naturalem usum in eum usum quod est contra naturam . Si mittater autem & masculi. relicto naturali usu seminς, exarserunt in desideriis suis in invicem, masculi in masculos turpitudinem operantes, & mercedem quam oportuit erroris sui in semetipsis recipientes . Et sicut non probaverunt Deum habere Et notitia, tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea que non conveniunt, repletos omni iniquitate , malitia , fornicatione, avaritia, nequitia, plenox invidia , homicidiis, contentione, dolo, malignitate, sui urrones, detractores , Deo odibiles, contumeliosos . superbos, elatos, inventores malorum, parentibus non
obedientes, insipientes. incompositos, sitne afluctione, absque scedere , sine misericordia: qui cum iustitiam Uei cognovissent, non intellexerunt, quoniam qui talia agunt, digni sunt morte, δέ nod solum qui ea iaciunt, sed etiam qui consen tiunt facientibus.
56쪽
spiosita culpa impietatis, secundum qui in lcontra naturam divinam peccaverunt, illic ponit poenam, qua scilicet ad hoc re-lducti itini ut contra suam naturam pecca-ὶ rent: dc primo ponit poenam secundo ex ponit, ibi, Nam semina , tertio eius convenientiam ostendit, ibi, Et mercedem. Dicit ergo primo: Propterea, scilicet quia Dei veritatem in mendacium mutaverunt, tradi-
it illos Deus, non quidem impellendo in malum, sed deserendo, in passiones ignomiania , idest peccata contra naturam , quae dicuntur passiones secundum quod proprie passio dicitur ex eo quod a aliquid trahitur extra ordinem suae naturae puta cum aqua calefit, aut cum homo infirmatur. Un. de quia per huiusmodi peccata homo recedit ab ordine naturali, convenienter dicun. tur passiones. Infra ura. s. Passiones peccarorum. Dicuntur autem passionas Ignominia , quia non sunt nomine digna, secundum illud Ephes. V. 12. o Quae aguntur in Oc- culto ab eis, turpe est dicere. si enim v ccata carnis communiter exprobrabilia
1 unt , quia per ea homo deducitur ad id quod est bestiale in homine , multo magi Fpeccatum contra naturam, per quod etiam
homo a natura bestiali decidit . oleae iv . is Gloriam eorum in ignominiam comis mutabo. Deinde cum dicit, Nam femi
na eorum immura Verunt naturalem usum cte.
exponit quod dixerat: & primo quantum ad seminas; secundo quantum ad masculos, ibi, Simili er autem masculi. Dicit ergo primo: Ideo illos dico in passiones ignominiae
traditos: nam femina eorum mutaverunt Π turalem usum in eum usum qui est contra naturam . I. Cor. X r. 34. ,, Nec ipsa natura se docet vos. Esa.xx lv. s. is Mutaveruntis itis, dissipaverunt foedus sempiternum ,
id est ius naturale. Lil autem considerandum, quod dupliciter est aliquid contra naturam hominis . Uno modo contra naturam differentiae constitutivae hora inis, quae est rationale; dc sic mne peccatum dicitur esse contra naturambominis , inquantum est contra rationem
rectam . Unde dc Damas enus dicit in II. Lib. de s de , cap. iv. post princ. 9 quod Anhelus peccans, versus est ex eo quod est secundum naturam in id quod est praeter naturam . Alio modo dicitur esse aliquid
contra naturam hominis ratione generis , quod usi nimal. Matii festum cil autem quod secundum nω tura intentionem commixtio aca xlu:n In animalibus ordinatur ad actum generationis. Unde omnis commixtionis mo-ὸus ex quo generatio sequi non potest ei contra naturam hominis, inquantum est animes; & seeundum hoe dicitur in Gloila:
A Naturalis usus est ut vir, dc mulier in is uno concubitu coeant contra natu- ram vero ut masculus masculum polluat, o ec mulier mulierem : & eadem ratio est de omni actu coitus, ex quo generatiosequi non potest. Deinde cum dicit, SMiliter amem orata. sculi, exponit quantum ad mares , qui scilicet relicto narArati tisti femina , exarserunt, idest extra terminos naturae arserunt , secundum illud Pi l. cxvii. ris Exarseruntis sicut ignis in spinis: dc hoe in d sideriis suis , scilicet carnalibus, in υicem masculi
in mascuios turpittidinem operantes . EZech.
XVI. 37. H Nudabo ignominiam tuam coram ,, ei S , & videbunt omnem turpitudinem is tuam. Deinde cum dicit , Et meree- - , ostendit hanc poenam convenientemeli e culpae, dicens: Recipientes in semetitsis, idest in deformatione suae naturae , me ce tem erreria sui, scilicet quo Dei veritatem
in mendacium commutaverunt : merce em,
idest retributionem. quam oportuit, scilicet eos recipere secundum iustitiae ordinem, ex qua debitum erat ut qui in Dei natu ram iniurios suerant, id quod est proprium libi, creaturis attribuendo, in tui naturam contumelioli existerent . Et quamvis merces proprie videatur in bonum sonare, tλ. men hic sumitur communiter pro quacumque retributione, etiam in malis , secu
dum modum quo dicitur insta vi. 23. Stipendia pereati mors. Mich. r. 7. is Mercedesis eorum igni comburentur.
Et est notandum, quod satis rationabiliter Apostolus vitia contra naturam , quae sunt gravissima inter peccata carnalia, pOnit idolatriae poenam, quia smul cum id latria incepisse videntur, scilicet tempore Abrahae, quando creditur idolatria inceis pisse . Unde dc tunc primo leguntur in Sodomitis punita esse, ut Gen.xxx. Simul etiam idolatria crescente huiusmodi vitia creverunt: unde dicitur II. Machab. iv. quod lason ausus est sub ipsa arce optimos quosque epheborum in lupanaribus ponere . E rat autem hoc non initium, feci incrementum quoddam & prosectus gentilis, & alienigenae conversationis. Deinde cum dicit , Ea sicur non proba --
runt , ostendit eos Ibὶ iniustitiae fu isse stib- lectoa: & primo ostendit ex qua priori cul
57쪽
νa in haec peccata devenerunt secundo.ius affectus est totaliter ad peccandum dis
enumerat horum peccatorum differentias, positus, iocundum illud Plal. xiar. 3. , , Quo- ibi, R pleros omni inirnitate. Culpam autem se rum os maledictione, & amaritudine pleia praecedentem ponit cum dicit: Et si currim ,. num et . Secundo extensive, quia sci probavertini Demn habere in nitia: quod pot- licet non tantum in uno peccaverunt, sed est dupliciter intelligi . Uno modo , quia in omnibus . Sap. xiv. 27. Infandorum quamvis lumine rationis, & per creatura si, idolorum cultura omnis mali causa est. visibiles veram Dei cognitionem habere po- Consequenter cum dicit , Malitia, enumetuerunt, tamen ut librrius possent pecca- rat peccata in speciali: & primo quantum re, non proἷaverunt, id est non approbave-iad transgresssionem, qtiae opponitur praecerunt ut ipli haberent Deum in sui notitia. l ptis negativis secundo quantum ad cimisia Iob xxi . ra. ,, Dixerunt Deo : Recede a i sionem quae opponitur praeceptis assima-
nobis scientiam viarum tuarum nolu- l livis, ibi, Superbos. Circa primum duo fa vi mus. Alio modo potest intelligi quod cit. Primo ponit peccata quibus aliquis de- ipsi non probaverunt quod Deus in sua no-l terioratur in seipso; secundo peccata qui. titia haberet facta humana , secundum il-lbus aliquis si nocivus proximo, ibi, M'ui-ltid Psalm. xc m. 7. , , Dix runt: Non i-itia . Circa primum ponit quidem id primo se debit Dominus, nec intelliget Deus . Utquod est generale. cum dicit, Malitia, quae Et secundum hunc senium convenienter j est habitus vitioliis virtuti oppositus: unde
huic culpae respondet prima, cum subditur:iex maelitia peccare dicuntur qui ex habitu Tradidit illes Distis in re relum sensum. Di-lpeccant. Psalm . it. i. , , Quid gloriaris incitur autem hie sensus hominis, non exter-iis malitia In speciali ponit peccatum,ior quo seni balia cogno cuntur; sed inter- quo quis deordinatur circa appetitum cortor , secunduta quem iudicat de agendis,lporalium delectationium, cum dicit, Forni- secundum illud Sapient. vi. i 6. o Cogitare ratione . Quamvis enim sornicatio proprie se de illa sensus est consummatus. Dici-ilit eum meretricibus, quae iuxta fornices, tur autem sensus reprobus, quo aliquis re-lidest arcus triumphales, se publice prosit probandum iudicium habet de agendis, se-ituebant; tamen sic sumitur pro omni illicundum illud II. Tim. ira. s. o Homines cito concubitu. Tob. tu. I 3. Attende timente corrupti, reprobi circa sidem . Plis bi, fili mi, ab omni fornicatione. Se.
Hi r. v I. 3Q. ., Argentum reprobum voca-icundo ponit vitium per quod quis deordiri te eos. Et ideo subdit: Ut faeiant ea natur circa appetitum rerum exteriorum , stra nen tenveniunt, idest ea quae a recta ra- cum dicit, Avaritia, quae est immoderatustione discordant. Sap. m. in . ,, Inutilia appetitus babendi. Hebr. ult. 3. , , Sint mo- opera eorum sunt. Est autem conve- res tuae avaritia, contenti praesentibus. Mniens ut qui contra Dri notitiam peccave- l Deinde ponuntur peccata quae tendunt a Tunt , vel eum cognoscere nolentes, velinocumentum proximi: dc primo ponit id eum cognoscero non arbitrantes , in Per- quod est generale , cum dicit , Nequitia, versitatem sensius traderentur . Unde dc dum scilicet attent an aliquis quod nequit Sap. xiv. 3 i. dicitur: si Peccantium pinna implere; quod maxime contingit circa no- is perambulat semper iniustorum praevari 'cumenta proximorum , quibus non potestri cationem . Deinde cum dicit. Repletos aliquis aliquando pro voto nocere . Psal.
cm. ni iniquItate, enumerat huiusmodi incon- vir. II. M Consumetur nequitia peccato-
venientia opera : ct primo ponit id quod is rum. Consequenter ponit radicem hocst generale, dicens: Reptitos omni iniquita-irum peccatorum , dicens , Plenos invidia , . te: quia, ut dicitur Iloan. I tr. 4. , , omne quae est dolor de alieno bono, ex quo a l iri peccatum est iniquitas. Sicut enim O-iquis incitatur ad nocendum alteri. sapient. mnis virtus, inquantum exequitur praece- ix. 24. o Invidia diaboli, mors introixit in ptum legis , habet rationem iustitiae ; ital, , orbem terrarum. Postea ponuntur tro-- etiam omne peccatum, inquantum a regu-icumenta, saὶ & primo manifesta. re qua 1 la legis divinae discordat , habet rationem tum ad facta, cum dicit, Homicidiis , quae iniquitatis: & sic in sacra Scriptura prae-lsunt praecipua nocumenta. oleae iv. 2 M.t-cipue peccata arguuntur . Dupliciter au is ledicium, mendacium , & homicidium , tem eorum culpa exaggerat . Primo qui-io furtum & adulterium inundaverunt. dem intensive, per hoc qucd dicit , Reple- Dicit autem pluraliter, Homicidas: qu a h
ros: ill C enim videtur repleri iniquitate cu-imicidium , non selum consistit in operτ
58쪽
seg et Iam In voluntate . I. Ioan. ris. I s. enim praeesse, non subesse alienae repulae , qui odit stat rem, homicida cst , quiloc ideo praecepta bὶ omittunt . Eecti. V.
scilicet odit ad occidendum . Et quantum 17. Initium omnis peccati , superbia: A ad verba, cum dicit, Contentione. Est au- quod verum cst quantum ad aversion in atem contentio , impugnatio veritatis cumiDeo, non quantum ad conversionem ad bo considentia clamoris. Proverb. x . 3. HO- num commutabile: dicitur enim I. Tim. is nor est homini qui se separat a conten- ult. io. quod radix omnium malorum est ,, tionibus. Deinde ponit nocumenta oc-iri cupiditas. Secundo ponit procellum sit
culta, & primo illud quod cit generale,iperbis, . ex quo primo in corde nascitur e cum ἡicit, Dolo, quando scilicet aliud si-llatio, ut scilicet homo se super alio, cliemulatur , dc aliud agitur. Hier. ix. 8. rat. Luc. XV m. rt. , , Non sum sicut ce-
Sagitta vuIneranς lingua eorum , dolumio teri hominum . Unde dicitur contrari locuta est: in ore suo pacem cum amico clatos illud PL cxxx. r. , , Neque elati suntis suo loquitur , dc occulte ci ponit insi- ,, oculi mei . Secundo ex superbia, in is dias. Pcit haec ponit radicem interio- opere nascitur novitatum praesumptio ; &r m horum nocumentorum, cum dicit, AIa- quantum ad hoc subdit, Iaventores maloirum .
nitate, quae importat malum ignem , id. quia enim bona iam a Deo, & ab lio mi- est malum assectum in corde, secundum il-inibus sunt instituta, consequens est ut ipsi
lud Pial. xxvii. 3. se Loquuntur Pacem cum de novo adinveniant ma la. Esa. III. t. , , Ad- , . proximo suo, mala autem in cordibus. lis in Ventiones eorum .contra Dominum . Psalm. v. 6. , , Non habitabit iuxta te ma-d Consequenter ponuntur ipsae omissiones, dcis lignus. Consequenter ponit nocumen- Primo respectu superiorum' unde quantumia occulta , quae praecipue sunt verbis , R d parentes dicit , Parenissus non obedien-
cum dicit, Susurrores, qui scilicet occulte ter : contra id quod dicitur Ephes. vi. r. susurrant in auribus nominum ad seminan iis Filii, obedite parentibus vestris in Do- dum inter eos discordias. Eccli. xxvi ii. s. iis mino. Quantum autem ad Deum diis Susurro , & bilinguis maledictus in po-icit, Iusi mutes, idest contra divinam reve, puto : multos enim turbavit pacem ha-irentiam agCntes . Iob xxv r. 28. A Ecce ,,, bentes. ' Detractores, qui scilicet detra-lis timor Domini, ipse eli sapientia, ct re-hunt famae alicuius occulte, idest eo igno- , , cedere a malo, intelligentia. Secundorante, mala dicentes de eo. Eccle. 3. Ii .lponit omissionem , quantum ad seipsum ,
, , Si mordeat serpens in flentio , nihil eoicum dicit, Iacomposivos , in habitu, dc in minus habet qui occulte detrahit. Et incessu. Eccli. xix. 27. Amicius corpo xi e putemur ista peccata esse levia , quia i ri ris, dc risus dentium, ec ingressus ho-
solo ore committuntur, subdit, Deo o IAAl,, minis enuntiant de illo . Quidam ta- eo. impugnant enim id maxime quod Deus men inculpantur ELiri. de hoc quod com- in hoministis amat, scilicet mutuum amo- l posito gradu incedabant: quia illa comporem. Ioan. xv. I 2. is Hoc est praeceptum I iitio excedebat modum communem homi-
,, meum ut diligatis invicem. Unde di-l num inter quos conversabantur. Tertio po citur Proverb. vi. 16. M Sex sunt quae odit i nil omitsone in quantum ad pares, ad quos se Deus, ct septimum det ei latur anima e- debemus habere primo alladium in corde, , , ius, 'scilicet ,, qui seminat inter fratres contra quod dicit, Sine agemone. Proverb. discordias : U 19. Addit autem , Conru-ixis. Io. D Viscera impiorum crudelia . meliosos, qui scilicet mala in faciem inse-lTim .r D. 2. is Erunt homines seipsos aman-runt . I. Tim. r. II. Qui prius sui blas- M tes, scilicet ed non alios. Secundo de . M phemus, & persecutor , dc contumelio-lbet homo eis exhibere socialem conversa-M ius. Sic ergo haec tria vitia in mate- tionem, contra quod subsit, Ab ua foedere, Tia conveniunt , quia omnes mala dicunt i quo scilicet aliis socialitcr n In convivunt. de proximo; differunt autem in fine,iIudic. xv m. 27. M Percusserunt eos in oremam susurro intendit discordiam, detractor i is gladii .... eo quod cum nullo hominum infamiam, contumeliosus iniuriam. Conse- is haberent quidquam societatis , ac nego quenter ponit peccata quae pertinent ad o-3,, tii. Eccle. v. Io. o Vae soli, quoniam missionem : dc primo ponit radicem horum i se cum ceciderit, non habet sublevantem se. Peccatorum, cum dicit, Superios. Dicun- Quarto quantum ad inferiores subdit, Sinatur enim superbi, quas super se euntes per j misericordia , quam debemus miseris exhibe- inordinatum appetitum excellentiae . volunt i re. Iac. II. 13. ,, Iudicium sine misericor-
59쪽
- dia fiet Illi qui non facit misericordiam.
Deinde cum dicit , aeui eum iustitiam Deicet novissent , ostendit eos este obnoxios irae, sive vindictae divinae. Circa quod tria sunt consideranda. Primo naturalis eorum affectus: quia cum cognoscerent Deum iustum, ct omnes alias perfectiones habentem, non crediderunt quod pro peccatis poenam inferret. Sophon. . I 2. Dicunt in cordibus
is suis: Non faciet Dominus bene, &,, non iaciet Dominus male. Et hoc est quod dicit: Ωui eum iustitiam Dei eoin I
sent, non intellexerunt. Secundo poena Pe
catis eorum debita, cum dicit: Digni funt morte. Infra Vr. 23. Stipendia peccati , mors est. Dignum est enim quod anima quae deserit Deum , a corpore suo deseratur per mortem corporalem, & finaliter deseratur a Deo per mortem aeternam , de qua dicitur in Ps. xxx III. 22. ,, Mors peccato se rum pessima: & Apocal. xx. 6. o Iniis his mors secunda non habebit potestatem.
Tertio cons derandum est quibus talis N na debetur. Et primo his qui talia agunt. scilicet praedicta peccata , secundum illud Psal .v. 7. M Odisti omnes qui operantur in iis is quitatem , Perdes omnes qui loquunturo mendacium . Et non solum illis qui se .ciunt , sed etiam his qui consentiunt facisn rutis . Et hoc dupliciter . Uno modo directe, vel laudando peccatum , secundum illud PCal. I x. 24. o Laudatur peccator in ,, desideriis animae suae: vel etiam praebendo consilium, & favorem, secundum illud II. Paral. xxx. 2. M Impio praebes au- ,, xilium. Alio modo in directe , quando non reprehendit , aut impedit quocumque
modo, si potest . & praecipue si ex ossicio incumbat, sicut peccata filiorum imputantur Heli, sicut patet I. Reg. xv. Haec etiam Aeetaliter Apostolus dicit propter quosdam sapientes Gentilium, qui etsi idola non colebant, tamen colentibus non resistebant.
P Ropter quod inexcusabilis es o homo omnis qui iudicas: in quo enim alterum iudicas, te ipsum condemnas: eadem enim agis quς iudicas . Scimus enim quoniam iudicium Dei est secundum veritatem in eos qui talia agunt . Existimas autem o homo qui iudicas eos qui talia agunt, & facis ea, quia tu effugies m-dicium Deir An divitias bonitatis eius, & patientiae, & longanimitatis eius contemnis 3 Ignoras quoniam benignitas Dei ad poenitentiam te adducit Secundum autem duritiam tuam, & im enitens cor, thesaurizas tibi iram in die irς, & revelationis iusti iudicii Dei. Postquam Apostolus ostendit quod Gentules iustificati non sunt ex veritatis cognitione quam habuerunt, hic ostendit quod neque etiam Iudaei iustificati sunt ex his in quibus gloriabantur; & sic utrisque est necessaria ad salutem virtus evangelicae Sratiae . Primo ergo dicit, quod Iudaei non sunt iustificati ex lege ; secundo quod non sunt
iustificati ex genere, de quo gloriabantur, m. cap. id ergo est amplius tertio quod non sunt iustificati ex circumcisione , I v. cap. Ωuid ergo dicemus Circa primum con-sderandum est , quod Iudaei , & Gentiles ad fidem conversi se invicem iudicabant de priori vita : Iudaei enim Gentibus obiicie
bant, quod sine Dei lege viventes , idolis immolabant; Gentes autem obiiciebant Iudaeis, quod lege Dei accepta, eam non serinvabant. Primo ergo utrosque arguit de inordinato iudicio; secundo specialiter ostendie quod ludaei non erant digni praemior quia ea in quibus gloriabantur , non futu- ciebant ad salutem, ibi, Non enim auditores legis iussi sunt apud D/um; sed Deiores legis iustificabuntur . Circa primum duo facit. Primo consutat humanum iudicium secundo astruit, & commendat divinum, ibi, Scιmus enim quoniam iudicium Dei es semium 'e
60쪽
vliarem . Circa primum duo saeit . primo proponit mutuo se iudicantes inexcusabiles esse ; secundo assignat rationem, ibi, O quo
enim alierum iudieas . Primo ergo concludit
ex praemissis, dicens: Proprer quod Gentiles veritatem de Deo cognitam in iniustitia detinuerunt, o homo qui iudicas alium hominem , inexcusabilis es, sicut sit p. r. dixit: Da tit fini ιnoxeusabilea . Addit Rutem, inmnis; quas dicat: Quicumque sis, sive Gentilis, sive Iudaeus: quia etiam Gentilis, de quo magis videbatur , non potest excusari ver ignorantiam, sicut supra ostensum est.
I. Cor. Iv. s. M Nolite ante tempus iudi- ,, eam. Deinde cum dicit, o quo enim, assignat rationem , excludendo causam excusationis: primo quidem ignorantiam; s cundo innocentiam, ibi, Eadem etiam a D. Ignorantia quidem excluditur per iudicium: quicumque enim iudicat aliquem quas malo agentem, demonstrat se agnoscere illud
is quis eognoscet illud λ Ego Dominus seruisse tans corda , dc Probans renes. Secuniado contingens futurum, secundum illud Esa. xl r. 23. M Annuntiate quae ventura sunt in
is suturum, & dicemus quia dii estis vos. Et ideo, seu e dicit Augullinus de sermone
Domini in monte citer. D. cap. xxv m. duo sunt in quibus temerarium indicium cavere debemus: cum incertum est quo animo quidque factum fuerit; vel cum incertum est qualis quisque suturus est, qui nunc vel bonus, vel inalus apparet. Primum erago iudicium non est condemnationis causa. sed secundum, dc tertium. Deinde cum dicit , Eadem enim ms quo iudieas , exe Iuditaliam excusationis causam , scilicet innocen. tiam ι quasi dicat: Ideo tu qui iudicas alios, teipsum condemnas, sa quia tu eadem agis quae iudicas , idest ὸe quibus alios condemnas: de ita videtur quod contra coinientiam agis . Matth. V D. 3. is Quid autem
este malum, dc ex hoc ostendit esse eonde- l is Vides sestucam in oculo fratris tui; remnabilem . & hoc est quod dicit r Ideo
inquam, es inexcusabilis : in quo enim iudi fas alteνum, quas male agentem, reipsum con,
Gmnai; idest, ostendis te esse condemnabilem. Matth. via. 1. ., Nolite iudicare, de se non iudicabimini. Non tamen creden dum est quod omne iudicium sit condemna tionis caul. . Est enim triplex iudieium ,, trabem in oculo tuo non vides Est tamen sciendum, quod non semper eum aliquis aliquem iudicat de peccato quod ipsa committit, per hoc ipsum semper sibi condemnationem acquirit : quia non semper mortaliter peccat se iudicando, semper tamen suam damnationem manifestat . Si eis
uim publice si In peccato de quo alium Unum quidem iustum, quod scilicet sit se- l iudicat, videtur scandaligare iudicando; nisi
cundum regulam iustitiae. Sap. I. I. , , Di
λ ligite tuli i ii a m qui iudicatis terram . Aliud est iudicium non iustum , quod scilicet si contra regulam iustitiae. Sap. VI. S.,, Cum elletis ministri regni eius , non recte iudicastis. Est autem tertium iasorte humiliter se simul cum illo reprehen .
dat, pro suo peccato ingemiscens. Si vero sit in eodem peccato occulte, non peccat iudieando alium de peccato eodem. maxime cum humilitate , & conatu ad resurgendum; ut Augustinus dieit in Libro rLdicium temerarium , contra quod dicituri cap. xl x. de sermone Domini in monte Ecele. v. t. is Ne temere quid loquaris. Quod quidem dupliciter committitur. Uno
modo quando aliquis procedit circa id quod est sibi commilsum iu)icium absque debita
veritatis cognitione , Contra id quod diei-etur Iob xxix. I 6. Gulam quam ignorabam,ri diligentissime investigabam. Alio modo quando aliquis usurpat sibi iudicium de ciccultis, de quibus solus Deus iudicare haiahet, eontra id quod dicitur I. Cor. IV. s. Nolite ante tempus iudicare, quo ad us- ,, que veniat Dominus, qui illumin 1bit abs- , , Condita tenebrarum . Est autem aliquid occultum, non solum quo ad nos, sed secundum sui naturam , ad l olam Dei co-Rnitionem pertinens . Primo quidem cogitatio eordis, secundum illud Hier. xv .9. ,, Pravum est cor hominis, & tu scrutabile:
S. Th. Oper. Tom. H. is Primum sogitemus cum aliquem repreti hendere necessitas nos cogit, utrum .iale,, si vitium quod numquam habuimus ; dcis tunc cogitemus nos etiam habere potui cis set vel tale quod habuimus, de Iam nonis habemus; dc tunc tangat memoriam fra-- gilitas communis, ut illam correctionem, is non odium, sed misericordia praecedat. - Si autem invenimus nos in eodem vitio is esse, non obiurgemus , sed congemis a-- mus, & ad pariter b condolendum in- is vitemus . Deinde cum dicit , seim enim, astruit , & commendat divinum iudieium; & circa hoc tria facit. Primodo nil divini iudicii veritatem; secundo excludit contrariam opinionem, ibi. ExMimas . tertio manifestat veritatem, ibi , mi We det unἰ euique. Dicit ergo primo : Ideo dico,