장음표시 사용
71쪽
Ecee docuisti plurimos: dc infra s. dem ratione qua nec lex, quia scilicet ob is Nunc tetigit te plaga , & desecisti
Secundo tangit desectum quantum ad proximum: primo quidem quantum ad res quae surto subtrahuntur, cum dicit: Qui Dadicas non furandum , suraris λ Eia. I. 23. . Prin-- cipes tui infideles, socii furum: secundo quantum ad perib nani coniunctam , quae per adulterium polluitur & quantum ad
hoc dicit: doces non moechandum, mae.
Marii λ oleia vir. 4. - Omnes adulteranis tes, quasi clibanus. Hier. v. g. GUnus is quilque ad uxorem proximi sui a . Tertio autem osterulit eorum defectum per comparationem eorum ad Deum: & primo quidem quantum ad hoc quod peccabant contra ipsius cultum & quantum ad hoc dicit: aevi abolisinaris ἰ dola, cognoscens ictgicet ex praecepto legis ea non esse colenda , Derilegium facia λ abutendo, scilicet hi, quae pertinent ad divinum cultum . Quod quidem primo secerunt in statu legis: Malach. I. . se Dicitis: Mensa Domini conis taminata est : dc poti modum blasphe
mando: Luc. xi. I s. In Beelzebub prin- cipe daemoniorum eiicit daemonia. Secundo quantum ad ipsam gloriam, cum dicit : Qui in lege gloriaris, ter prevaricationem letis Deum inhonoras λ Sicut enim legis observantia in bonis operibus cli occasio videntibus ut honorent Deum , ita etiam transgressio legis per mala opera occasio est videntibus blasphemandi . I. Petri Q. m. Ex bonis operibus vos considerantes glo-- rificent Deum. E contra autem dicitur l.Τim. v I. I. is Quicumque sunt sub iugo is servitutis , dominos suos omni honore di-is yn I ari, trentur, ne nomen Domini, &- doctrina fidei blasphemetur. Et ideo in
Psalm. cxv m. I 38. dicitur: se Uidi prae is ea ricantes, & tabescebam. Et ad hoe in. queit auctoritatem , subdens : Nomen enimo. per vos blasphematur inter Gentes e quia scilicet Gentes videntes Iudaeorum malam comer lationem, reputabant hoc provenire
ex mala instructione legis a Deo traditae. Dicit autem, Sicutscriptum est, scilicet Es.. lservantia legis sine circumcisione valet, sine qua tamen circumcisio non prodest , sicut superius dictum est. Et circa hoc tria facit. Primo comparat circumcisionem ad Iudaeos circumcisos secundo ad Gentes incircumcisas, ibi, Si igitur praturium . tertio manifestat quod dixerat, ibi, No enim qui in manifesto. Circa primum duo facit. Pri .mo ostendit qualiter circumciso prosit; secundo qualiter non . prosit , ibi, Si autem pratiaricator legis sis Ge. Dicit ergo primo: Circumcisio quidem prodest quantum ad remissionem peccati originalis: unde dicit ut
Genes. xv D. I 4. is Masculus cuius praepu-
tii caro circumcisa non suerit, delebituris anima illa de populo suo. Sed tibi ad ulto tune finaliter prodest, si legem obseris vos; sicut religiosis prodest professio, si regulam observent . Circumcisio enim erat quasi quaedam proicisio . obligans homines ad observantiam legis. Gal. v. 3. is Testiis ficor omni circumcidenti se, quoniam de-- bitor est universae legi faciendae. Quo autem Apostolus dixit Gal. v. 2. ., Si cir-- cumcidamini, Christus nihil vobis prod- , erit, loquitur quantum ad tempus post gratiam Evangelii divulgatam . hic autem loquitur quantum ad tempus ante passionem Christi, in . quo circumcisio statum habebat. Secundo ibI, Si aurem pravarieatis legis sis, ostendit quomodo circumcisio non prosit , dicens: Si tu, Iudaee adulte , naυaricarores legis, cireumeso rua prapurium facta est . id est, non plus valet tibi quam praeputiam , quia non servas quod per circumcisionem profiteris . Hierem. xx. 26. is omnes Gentes
is praeputium habent, domus autem Israel Micircumcisi sunt eorde . Quinimmo: hoe sunt magis rei , quia non servant quod promiserunt: si displicet enim stulta, dc infidelis promissio , ut dicitur Eccle. v. 3. Deinde cum dicit , Si ergo pra-putium , comparat circumcisonem ad Gentiles , de hoe dupliciter . Primo quidem quantum ad hoc quod eius fructum haben e Gentiles observando legem: unde dicit: Silo. . , , Dominatores eius inique agunt 'circumcisio prodest cum observatione legis, i non autem sine ea; stisur si praputtam, id est& iugiter tota die nomen meum bla o phematur: & Exech. xxxvi. Q. secundum aliam litteram, ubi nostra sc habet: Non propter vos faciam, domus Israel o sed propter nomen sanctum meum, quod ,. polluistis in Gentibus. Deinde eum di cit , Circumcisio qui em prodest θe. ostendit ei
quod nec circumcisio sussicit ad salutem pa- l tu
Gentilis incircumcisus , Ostodiar iustitias letis , idest iusta praecepta legis : Psalm.
cum . 86. M omnia mandata tua veritas: ' nonne prout tam illius in circumrisionem reputabitur λ quasi dicit: Fructum verae circumcisonis habebit. Ad hoc enim homo exteria ius circumciditur in carne ut scilicet se
72쪽
ei reumei dat i a corde. Hier. IV. 4. , , Cir se eumcidimini Domino, Ac auserte praepu- tia cordium vestrorum . Seeundo ibi, Et iudieabit Id quos ex natura est prapurium, comparat circumcisionem Gentili, ta eum ostendens propter observantiam legis Iudaeo praeserri: unde dicit : Et proputium , id stGrntilis incircumcisus , eonfummans , idest implens mantata legis , ex natura , id est per naturalem rationem , ut supra dictum est, quod naturaliter quae sunt legis faciunt, ivilitabit, per comparationem , ra , scilicet Iudaeum circumcisum, qui es pravaricator legis , transgrediendo prςcepta eius , per litteram , idest habentem legem litteris descriptam, is eircumcisionem , icilicet carnis . Unde de hoc comparationis iudicio dicitur Matth. x M. 4 . ,, Viri Ninivitae surgent ino iudicio cum generatione ista , dc conde-
Deinde cum dicit, Non enim qui is m nisesto, Iudam est, assignat rationem dictorum: dc primo ponit rationem; secundo probat eam, ibi, Curus laus . Circa primum duo facit . Primo assignat rationem quare circumeisio, vel Iudaisimus sine legis observa. tione non prosit; secundo assignat rationem quare observantia legis prost sine Iudai Lmo, dc circumcisione, ibi, Sed qui in abscondiro . Dicit ergo, quod ideo circumcisio praevaricantis legem fit praeputium, dc tu. dicatur a praeputio custodiente legem: non enim est verus Iudaeus ille qui in manifesto est Iudaeus secundum earnxlem generati
nem . Infra I x. 6. Non enim omnεν qui ex
circumesone sunt Israel, hi sunt Israatira , sed qui Alii sunt promissionis. Et similiter etiam non est vera circumcisio illa quae est manifesta in carne: illa enim est fgnum, ut di-lcitur Genes xvo. ir. - Circumcidetis ea ri nem praeputii vestri, ut sit in signum ste deris. Non autem est signum verum snisi ei respondeat signatum: unde si quis Iudaeus esset transgressor foederis, non esset eius vera circumcisio; & ideo reputatur iapraeputium. Deinde cum dicit, S a qui in abscondito, assignat rationem quare praeputium custodientis legem reputetur in cir-icumcilionem, re iudicet circumcisionem carnalem: quia scilicet ille vere est Iudaeus qui est in abscondito, idest qui habet in aliachicordis mandata legis quam Iudaei profiten.
tur: Matth. v I. 6. ,, Pater tuus , qui vim
is det in abscondito, reddet tibi : de similiter circumciso vera est quae est eordia
in obitu , id est per spiritum facta . per
quam superfluae cogitationes a corde praeciduntur. Uel in spiritu, id est per spiritualem intellectum legis, non litteralem. Philip. m. 3. se Nos sumus circumcisio quiis spiritu Deo servimus. Deinde eum d eit , Cuius laus non ex hominibus , probat praemissam rationem. Manifestum est enim quod in omnibus iudicium divinum praeserendum est humano. Ea vero quae exterius apparent, sive sit Iudaisimus , sive circum-ciuo , laudantur ab hominibus . sed ea quae sunt in abscondito , laudantur secundum iudicium divinum : quia, ut dicitur l. Reg. XVI. 7. is homines vident quae appa- is rent , Deus autem intuetur cor . Unde relinquitur quod interior Iudaismus, Ac circumcisio praevalet exteriori; dc hoc est quod dicit: Cuius, scilicet interioris circumcisio. nis, Iaus non es ex hominibus , sed ex Deo . u. Cor. X. 18. , , Non enim qui seipsumis commendat, ille probatus est, sed quem is Deus commendat. M
LECTIO I. OUid ergo amplius ludaeo est , aut quae utilitas circumcisionis ' Multum per
omnem modum. Primum quidem quia credita lant illis eloquia Dei . Quid enim si quidam illorum non crediderunt: ' Numquid incredulitas illorum, fidem Dei evacuavit Absit. Est autem Deus verax; omnis autem homo mendax; sicut scriptum est: Ut iustificetis in sermonibus tuis, dc vincas cum iudicaris . Si autem iniquitas nostra iustitiam Dri commendat, quid dicemus t Numquid iniquus est Deus,
qui instri iram Absit secundum hominem dico. Alioquin quomodo iudicabit
73쪽
Deus hunc mundum Si enim veritas Dei in meo mendacio abundavit in gloriam ipsius, quid adhuc dc ego tamquam peccator iudicori Et non scut blasphemamur, de sicut aiunt quidam nos dicere iaciamus mala, ut veniant bona : quorum da innatio iusta est.
Postquam Apostolus ostendit quod Iudaismus, ad quem pertinet legis susceptio, de circumcisio non susiciunt ad salutems ne legis eustodia, per quam Gentilis, sine exteriori Ilidaismo, oc circumcisione, seu-ctum utri u que consequitur: hic obiicit contra przemissa : dc prcno quidem proponit obiectionem; secundo solvit, ibi , Multum quidem. obiicit ergo primo sic. Si ita esset,s:cut dictum est, quod non est verus Iudaeus, nec vera circumciso in manifesto , sed in occulto cordis; quid erro ampliu/ est Iuda ολ
id est, quia amplius datum est quam ceteris e Videtur quod nihil: dc hoe est inconveniens, cum Dominus dixerit De ut. v II. 6. ,, Te elegit Dominus Deus tuus ut sis ei populus peculiaris fur qua utilitas
cireumriimi icilicet exterioris . videtur ex proemissis quod nulla: quod est inconveniens, eum sit a Deo tradita, qui dicit Esa. xlv m. 17. Ego Dominus docens te utilia. DDeinde cum dicit, Multum quidem , solvit praemissam obiectionem: & primo quantum ad praerogativam Iudaismi . secvnso qua n.
tum ad utilitatem circumcisionis, I v. capibi, stuid ergo disemus Circa primum duo facit. Primo ostendit Iudaeorum praerogativam; secundo excludit eorum gloriam, quase Gentibus superbe praeserebant , ibi, Quiderio' Praeellimus eos λ Circa primum tria sa.
cit. Primo proponit quod intendit; secundo manifestat, ibi, Primum quidem . tertio excludit obiectionem, ibi, aeuid enim si quidam. Dicit e reo primo: Quaesitum est quid
amplius sit Iudaeo. Est autem ei amplius, ec quantum ad quantitatem, quae significatur cum dicit, Multum, de quantum ad n merum, qui significatur cum dicit , Per o m m modum. Habent enim amplius aliquid di in contemplatione divinorum, secundum illud Psalm. lxxv. I. is Notus in Iudaea si Deus: dc secundum dispositionem temporalium: Psalm. cxlvis. 2 . is Non secit M taliter omni nationi. Habent etiam amplius quantum ad patres , quantum ad promissiones, ec quantum ad prolem. Infra 1x. 4. Querum est adoptio filiorum Dei, orti.ria. o resamentum. Et in quolibet eorum
non est parva excellentia , sed magna, dc Praecipua. quod pertinet ad id quod dicit,
MMDum . Maximum enim bonum hominis est in Dei cognitione, in hoc quod Deo ad
haereat, dc a Deo instruatur. Psalm.xcox. . ,, Beatus homo quem tu erudieris Do- ,, mine. Deinde cum dicit, Primum quAdam ere. manifestat quod dixerat , dicens et Primum quidem, id est praecipue, amplius es hidaeis, quia eloquia mi fiant a eradi a Ulis, quati amicis: Ioan. xv. II. , , Vos dixiis amicos. Et hoc est multum, quia et quia Dei sunt honesta : Psalm. Xum. Io.is Eloquia Domini vera , iustificata in s is metipsa. Sunt delectabilia: Psal .ex vis r. Io 3. is Quam dulcia faucibus meis eloquia
tua . Sunt etiam utilia ad non pecca dum: Psalm. eodem xx. In corde meo abia, , condi eloquia tua, ut non peccem tibi .
Deinde cum dicit , Ωuid enim si qui am,
excludit obiectionem : oc primo ponit eam . secundo excludit ipsam, ducenio ad inconveniens, ibi, Numquid intredulitas ι tertio Ostendit esse inconveniens id ad quod indu
citur, ibi , ta aurem Deus verax . Posset aliquis praerogativae Iudaeorum derogare , opponendo ingratitudinem eorum, per quam viderentur dignitatem eloquiorum Dei amisisse: unde dicit: Ωti d aurem, si quidam it Iorum non creae derunt λ Numquid per hoc b concluditur, quod nihil amplius si Iudaeo
secundum illud II. Pet. Ir. 1 r. , , Melius is erat eis non cognoscere viam iustitiae, , quam post cognitam retrorsum converti. Non crediderunt autem primo quidem legislatori: Psal. ev. 23. e ri Non credideri runt in verbo eius: secundo non crediderunt Prophetis: Dech. Ir. 6. H Incre- ,, duli, & subversores sunt tecum: tertio non crediderunt ipsi Filio: Ioan. V . 4s. , , Si veritatem dico vobis , quare nonis creditis mihi λ Deinde cum dicit, Numquid Meredulitas , excludit dictam obiectionem , ducendo ad inconveniens: quia s propter incredulitatem aliquorum, praerogativa Iudaeorum tolleretur , sequeretur quod incredulitas hominis, fidem Dei evacuarzi,
quod est inconveniens; de hoe est quod dicit: Numquid incredulitas eorum , scilicet qui non crediderunt, evaeuasit fidem Deiὶ Quod
potest dupliciter intelligi . Uno modo de fide, qua creditur in Deum. Noa enim Per hos
74쪽
lioe quod quidam non crediderunt, evacua tur fides illorum qui crediderunt: malum enim quorumdam in societate existentium,
non evacuat bonum aliorum. Eccli. xxxii l.
11 , Ex ipsis benedixit, di exaltavit, lan- . bificavit, & ad se applicavit. & exi piis' maledixit , dc humiliavit . & convertit illos a separatione ipsorum et quod eucontra illos , contra quos Augustinus dicitia epistola ad plebem Hipponentem : fidia quid aliud sedent isti, dc quid aliud tra-ὐ ctant , nisi ut cum Episcopus, vel cleri-
cus, vel monachus, vel sanctimonialis ceciderit, omnes tales esse credant, sed non omnes posse manifestari Alio modo potest intelligi de fide qua Deus fidelis est implens promissa. Heb. X. 23. is Fidelis enim ,, est qui repromist. Haec autem fidelitas evuacuaretur , si propter quorumdam incredulitatem accideret quod nihil amplius esset Iudaeo. Promitit enim Deus populum illum multiplicare, dc magnificare, ut patet Genes. xx D. II. Aliquitiplicabo semen tuum. Deinde cum dicit, Absit, ostenuit hoc esse inconveniens, quod fides Dei evacuaretur propter hominum incredulitatem: dc primo quidem ad hoc inducit rationem; secundo auctoritatem , ibi , S eust scriptum es tertio excludit saltum sensum auctoris, ibi, Si autem iniquitas. Ratio autem sumitur ex hoc quod Deus secundum
se verax es. Hierem. x. I.. is Dominu Sautem Deus verax est . L Ioan . ult. ΣΟ. Hic est verus Deus, dc vita aeterna . Et tamen omnis homo es mendax . Psal. cxv. II. is Ego dixi in excessu meo: omnis ho-M mo mendax. Unde patet quod mendacium hominis, sive infidelitas veritati non adhaerens, Dei veritatem , sive fidem non
Ad horum evigentiam sciendum est, quod veritas importat adaequationem rei ad intellectum. Aliter autem adaequatur res ad intellectum nostrum, aliter ad intellectum divinum. Noster intellectus cognitionem accipit a rebus; & ideo causa , dc mensuraveritatis ipsius est esse rei: ex eo enim quod Tes est, vel non est, oratio dicitur vel vexa, vel salia, secundum Philosophum II. Per hier. cap. de oratione. θ unόe intellectus noster potest esse verus, vel falsus, in quantum potest adaequari, vel non adaequa-xi. Quod autem potest esse , dc non esse, indiget alio agente ad hoc quod si , sne quo remanet non ens: scut enim: aer sine illuminante remanet tenebrosus, ita ec jntellectus noster, nisi a prima veritate illu- Manetur, de se in mendacio remanet. Unde quantum est de se, omnis homo est meniadax secundum intellectum , sed solum est
verus inquantum veritatem divinam parti cipat. Psal. xl Q- 3. is Emitte lucem tuam, o dc veritatem tuam . Intellectus autem divinus est cauta , dc mensura rerum ι Ac propter hoe secundum seipium est indeficienter verax, & unaquaeque res est vera inquantum ei consormatur . Similiter secundum quod accipitur veritas ex parte rei, homo de se non habet veritatem, quia natura sua vertibilis est in nihilum ; sed so lum natura divina, quae nec est ex nihilo, nec vertibilis in nihilum, de se veritatem habet. Deinde eum dieit, Sἰeut scriptum est, pro bat idem per auctoritatem Psalmi L. 6. in quo se legitur: in iustiferis io sermonibus tuis, is vineas eum iudiearis: quod qualiter ad propositum faciat, videri potest, s praecedentia Psalmi considerentur : praemittitur enim, is Tibi seli pece vi ; dc tunc sequitur: ut iustiseeris in sermonibus rura , ct vincas eum iudicaris. Pronuserat enim Deus per Nathan Prophetam David , quod ei uaregnum in aeternum stabiliret in semine suo, ut habetur II. Reg. vis. Postea vero cum in grave peccatum incideret, adulterii scilicet , oc homicidii , ut legitur II. Reg. x I. propter huiusmodi peccatum di, cebatur a quibusdam, quod Deus non esset ei promissionena observaturus i intentio eris eo Psalinistae est duo dicere. Primo quidem quod propter peccatum eius non mutaturi ullitia Dei, ad quam pertinet ut suos sermones impleret ἔ & quantum ad hoc dicit : in itissimoris in sermonibus tuis; id
est, ut ex hoc appareas in sermonibus tuis iustus, quia propter mea peccata eos non praeteris. Prov. V I. I 6. ,, Recti sunt o- , , mnes sermones mei . Plal. cxiv. I 6.
- Fidelis Dominus in omnibus verbis suis. Secundo quod divina promissio imitetur humanum iudicium; dc hoc est quod dicit ,
Vincas , scilicet promissionem tuam servando , cum iudicaris , scilicet ab hominiabus , quod eam propter mea peccata non sis impleturus. Infra xx. xi. Gli minet a malo, Iad visee in bono malum . Hoc dicitur homini, quod multo magis competit Deo. Est autem considerandum, quod pro missio facta DLvid a Deo, erat implenda de Christi incarnatione : unde pertinebat ad prophetiam praedestinationis, secundum quam aliquid promittitur quasi omnibus modis implendum: quod vero promittitur, vel pronuntiatur secundum prophetiam commina. tionis, non praedicitur quasi omnibus m
75쪽
aes implendum, sed secundum quod exigunt
humana merita, quae possunt mutari . Et
ideo si non factum suisset, quod promissum est David, praeiudicaret divinae iustitiae. Si
vero non fiat quod promittitur per prophetiam comminationis , non praeiudicat divinae iustitiae, sed designat mutationem meritorum: unde dicit Hier. xv m. I. is Re- Pente loquar adversus gentem, oc adverti sus regnum, ut eradicem ,& destruam ,
, , Ac disperdam, S distipem . Si egerit poe- ,, initentiam gens illa a malo suo, quod lo M cuius tum adversus ea mi poenitentiam a- ,, gam &ego super malo quod cogitavi utri iacerem ei. Sic ergo patet secundum hunc 1entum , quod peccatum hominis divinam fidelitatem non excludit . Ponuntur autem dc alii sensus auctoritatis huius in Glossa, qui non ita pertinent ad intenti nem Apostoli; quorum primus est ut haec verba quae hic ponuntur, continuentur cum his quae ante Psalmista praemiserat, ,, Aln--, plius Iava me ab iniquitate mea , ad hoc scilicet ων iustiferis , idest iussus a Pareas , in sermonibus tuis, in quibus veniam peccatoribus promisisti, non iolum Ezech. div m. quia haec verba Psalmi prius suerunt dicta; sed citam Levit. xxv I. 41. iso D rabunt pro impietatibus suis, & reco is dabor foederis mei: dc Deut.xxx. I. Si,, ductus poenitudine cordis reversus fueris D ad Deum , reducet te Dominus Deusis tuus, & miserebitur tibi. Et sic vis cas cum iudicaris ab hominibus, ouod mihi veniam dare non debeas . Secundo continuantur haec verba cum eo quod dictum est,
is Tibi soli peec 1 vi , idest per comparationem ad te, qui solus es iustus; dc hoc eit quod dicit, tin itist Heris . idest , ex eo
Paratione mei, de aliorus Peccatorum iustus appareas: Psal. x. s. se Iustus Dominus,
,, & iustitias dilexit: & hoc non solum in factis, sed etiam in sermonibus , quod
est maximum, secundum illud Iacob. III. a. o Si quis in erbo non offendit,perfectus est. iEt vineas enm iudicaris, id est ἡum cuicumque alii in iudicio compararis. Esa. V. 3. M Iu se dicate inter me, dc vineam meam&c. lTertio reseruntur haec verba ad Christum. lqui solus est sine peccato , secundum illud
I. Pet. II. 22. D Qui peccatum non fecit, is nec inventus est in ore eius dolus: v&sc iustificatur in sermonibus in comparatione ad omnes homines. Et vineas, scilicet peccatum, mortem,& diabolum . Apoc. V. s. Ecce vicit leo. Et hoc dum iti-
diearis , scilicet in iuste a Pilato. ob lxxxvL 7. Causa tua quasi impii iudicata est . . Deinde eum dicit, Si aut m iniquitas no stra, excludit falsum intellictu .n auctorita tis inductae . Posset enim aliquis intellige. re praemissa verba secundum hunc senium, ut haec dictio ut poneretur eati aliter , de non solum consecutive , ik sc s queretur quod peccatum hominis directe ordinaretur ad commendandum Dei itistitiam. Sed Apostolus ossondit hoc esse falsum, vi sedet intelligere quod ly ut ponitur consecutive, i quia 1cilicet David peccante , coniecutumi est quod di, ina iuilitia manifestetur non autem causaliter, quasi peccatum hominis commendet Dei militiam : quod quidem probat ducendo ad inconveniens dc hoc dupliciter: primo quidem ex parte iudieii divini ; secundo ex harte iudicii humani . Circa primum tria facit. Primo ponit sensum falsum; secundo ostendit inconveniens , quod ex hoc sequitur, ibi , Κώιd dicem NNmqtita iniquus es Deus tertio ostendit hoc este inconveniens, ibi, Absit . Est eonsiderandum . quod supra Apostolus duas comparationes fecerat: unam quidem veritatis divinae ad humanum mendacium , cum di
xerat : M aurem Deus verax , omnis aurem
homo mendax: aliam iustitiae Dei ad peccatum humanum, secundum verba Psal. L. 6.
quibus dicier is Tibi soli peccavi . . . ut iu- is stificeris. Et quantum ad comparati nem a seeundam dicit: Si haec verba sunt intelligenda, quod iniquitas b nostra directe commendat Dei iustitiam, quid die mus id est , non poterimus sustinere i
convenientia quae sequuntur . Non enim peccatum est Deo necessarium ad eius iustitiam commendandam. Eccli. xv. 22. is Noriis concupiscit multitudinem infidelium Mis liorum , dc inutilium. Exprimit autem inconveniens quod sequitur, dicens : Numquid Deus qui infert iram , idest vindictam pro peccato, est iniquus Hoc enim sequitur ex eo quod dictum est . Si enim peccatum directe ordinaretur ad commendandam iustitiam , non esset dignum poena, sed praemio; & sic Deus puniens homines pro peccato, esset iniquus, contra illud Deut. xxx - 4. A Deus autem fidelis est absque ulla ini ., quitate. Excludit autem consequenter hoc inconveniens, cum subdit, Absit , scilicet quod Deus sit iniquus . Secundum Aominem dito', id est, quod haec verba protuli, non ex meo sensu, sed ex hominis errantia
sensu protuli; sicut dicitur I. Corinth. I.
76쪽
3. si Cum sint inter vos Zelus , de eonten- IO , nonne carnales ellis Hoe autem non esse dicendum ostendit, subdens: Ali suis, scilicet si Deus est iniquus , quomodo sudieabis hune mundum λ id est, quomodo conis veniet quod ipse si univer latis, dc supre- naus mundi iudex p oportet enim quod est primum de supremum in quolibet genere. esse ius illibile , ficut primum movens immutabile . Unde in Psal. xcv. x3. dicitur : is iudicabit orbem terrae in aequita-- te. Et simile argumentum ponitur F, b xxxiv. I a. ubi dicitur: is Uere Deus fionis condemnat frustra, nec omnipotens suleis vertit iudicium. Quem constituit alium is super terram, aut quem pol iiit super oris ,, bem quem fabricatus est 'stilicet, quia si ipse non iuste iudicaret, oporteret dic re alium esse iudicem mundi. Deinde cum dicit, si mim veritas, osten mi idem per humanum iudicium: εc cirea hoc etiam tria facit. Primo proponit sal sum intellectum praedictorum verborum; secundo ponit inconveniens , quod sequitur
ibi, D id adhue; tertio ostendit illud esse
inconveniens, ibi, Ruorum damnatis. Exprimit autem falsum sensum, secundum illam comparationem quae est divinae veritatis ad humanum mendacium, cum dicit : Si enim in meo mendaeis, id est propter meum mendacium, marisas Dei . manifesta scilicet, M.tinuavit in gloriam irarus,ita quod mendae tum
hominis directe pertineat ad augmentum gloriae, contra id quod dicitur Iob xiis. . , , Numquid Deus indiget vestro mend ,, eto Subdit autem consequenter duo
inconvenientia quae sequuntur. quorum usium est quod homo non deberet reputari Peccator propter mendacium , ex quo in
Dei gloriam directe ordinatur; de hoe est .quod dicit : Ruid adhuc , idest cur etiam
nune, is ora iaHeor, scilicet ab hominibus
tamquλm Peccator pro mendacio λ Sapient. xv I. Io. M Cum ut timida nequitia, data
,, est in Qmnium condemnationem: quia scilicet peccatores ab omnibus iudicio coa-demnantur. Aliud autem inconveniens est quod loeum habeat verbum falsum , quod Apostolis imponebatur : quia enim praedicabant, quod per abundantiam gratiae Christi solvebatur abundantia peccatorum , s cundum illud infra v. xo. mi abundavit de lierum, superabunda Ge o gratia : blasphemabant Apostolos, quasi dicerent , quod homines deberent facere mala , ut consequerentur bona ; quod sequeretur , si mendae tum hominis directe commendaret Dei ratiam , de veritatem ἱ dc hoe est quodicit : Nos faciamus mala, peccando sciali cet , EU mendacium docendo , ιεν ve . niant bona , scilicet ut Dei veritas , dc iustitia commendetur, sicust blasphemamur , idest sicut quidam blasphemando nobis imponunt: in ira I. Corinth. v. t 3. δε Bl spheis mamur, Ec obsecramus is sicut quidam aiunt nos dicere, verba nostra depravando. II. Petr. ult. r6. is Quae indocti,&- instabiles depravant. Haec autem ex eludit iubdens: moriam eondemnario iusta est. id est eorum qui faciunt mala ut veniant bona: sicut enim non est verum syllogizandum ex falsis, ita non est perveniendum ad
bonum finem per mala . Hierem. x II. 1-
,, Bene est omnibus qui praevaricantur, &,, inique agunt: quod dicitur ex person Σimpiorum. Vel enorum, scilicet haec nobis falle imponentium, damnario iusta s: iuste
enim condemnantur perversores sacrae doctrinae. Apocal. ult. ig. is Si quis apposue-- rit ad baec , apponet Deus plagas
is scriptas in libro isto. I O II. Uid igitur ' Pr cellimus eos Nequaquam . Causati enim sumus Iudeos . &
Grscos, omnes sub peccato esse; sicut scriptum est: Quia non est tutius quinquam, non est intelligens. non est rea uirens Deum: omnes declinaverunt , simul inutiles iacti sunt: non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. Sepulcrum patens est guttur eorum, linguis suis dolose agebant, venenum aspidum lub labiis eorum: quorum os maledictione, de amaritudine plenum est: veloces pedes eorum ad sudendum sanguinem: contritio, dc in se licitas in viis eorum, dc Viam pacis non
cognoverunt: non est timor Dei ante oculos eorum. Scimus autem quoniam que . S. Th. Os eri Tom. n. ' G cum-
apponet Deus super illum pluas &c.
77쪽
cumque lex loquitur, his qui isti lege sunt loquitur: ut omne os obstruatur, &subis litus sat omnis mundus Deo: quia ex operibu 3 legis non iustificatur onmis caro coram illo: per legem enim cognitio peccati. Postquam Apostolus ostendit praerogatI-vam Iudaeorum supra Gentiles quantum ad divina beneficia, hic excludit eorum inanem gloriam , qua se Gentibus ad fidem conversis praeierebant: dc primo proponit quod intendit; secundo probat propositum, ibi , Calati enim Iumus. Dicit ergo primo: Ita dictum est: Ωuid amplius es Iudao Priamum quidem, quia tradita sunt Glis eloquia Dei. Quid igitur dicemus nos Iudaei ad fidem converti Z Numquid praeellimur eos, sciis licet Gentiles ad fidem conversos λ de quo
erat inter eo contentio . Luc. xx . 24.
Facta est contentio inter discipulos Iesu, . quis es et nvior . Et respondens su
dii, Nequaquam Sed hoc videtur contra praemissa , in quibus dictum est : Multum per omnem mstdum
amplius est Iudaeo. Sed ad hoc respondetur in Glossa, quod illud fuit dictum quan. tum ad esse quod habebant Iudaei tempore legis; hoc autem nunc dicit Apostolus secundum ita tum gratiae et quia , ut dicitur Col. 3. D. is in Christo non est Gentilis, is de Iudaeus, circumcisio, & praeputium: quia scilicet non faciunt differentiam quantum ad stat tam gratiae . Sed haec responso non videtur esse omnino secundum intentionem Apostoli: quia infra ostendet quod etiam dum sub lege erant, peccatis subiacebint , sicut iv Gentiles , vel amplius . Mech. v. s. is Ista est Hierusalem: in meis dio Gentium posia i eam , de in eircuitu , , eius terras. & contempsit iudicia mea, ,, ut magis esset impia quam Gentes . Sic igitur dieendum est, quod supra ostendit praerogativam divinorum beneficiorum: unde non dixit, quod Iudaeus esset excellentior, sed quod aliquid esset Iudaeo amisi lius donatum . hic autem exeludit excelentiam personarum et quia illi qui divina benescia acceperunt, non sunt illis debite
Deinde cum dicit , CausarI enim fumus, ostendit propositum: & primo quod Iudaei non excedunt Gentiles quantum ad statum peccati; secundo quod non excedunt quantum ad statum iustitiae , ibi , Nune autem sine te s. Primum ostenditi dupliciter : primo quidem ex his qliae supra dicta sunt; secundo per auctoritatem, ibi, Sis ut seνiptum
s. Dicit erso: Cassari enim sumus, idest leausando rationibus ostendimus, Iudaει, arisque Grator, id est Gentiles, omnes sib peein ear Cesse. Esa. I. 6. δε Α planta pedis usque - 43 verticem non est in eo sanitas. o steadit enim primo quod Gentiles veritat Dei cognitam in impietate, & in iniustitia detinebant; secundo quod Iudaei Iegdjuscepta per praevaricationem legis Deum inhonorabant. Deinde cum dicit, Sicut serianum est, ostendit propos tum per auctoritatem Psalmistae: de primo inducit auctoritatem. secundo manifestat eam. ibi , Mimus aiarem. Circa primum duo facit. Primo ponit deceata omissionis; secundo peccata commissionis , ibi , Sepulcrum parens . Peccata autem omissionis tangit dupliciter : primo i quidem removendo privapia bonorum ope-l rum; secundo ipsa bona operat abi , Omnes
Melinaverunt. Sunt autem tria bonorum
perum principia: quorum unum tertinet ad ipsam operis rectitudinem; & hoe est iustitia, quam excludit dicens, Sicut seriptum est, sellieet in Psal.xxv. a. is Et periit san-- ctus de terra, & rectus in hominibus nonis est. Quod quidem dupliciter potest intelligi. Uno mciso quod intelligatur: Nullus est iustus in se ex seipso; sed ex se quilibet est peeeator. ex solo autem Deo habet iustitiam. Exod. xxx xv. 6. se Dominais tor Domine Deus misericors , de cle- mens ... qui aufers iniquitatem, atque peccata, nullusque apud te per se inno- , , cens est. filio modo quod nullus est quantum ad omnia iustus, uuin aliquod pec- is terra, qui faciat bonum , dc nuri pec- is cet. Tertio etiam potest intelligi ut reseratur ad populum malorum, inter quos nullus est iustus: est enim consuetudo Scripturae ut quandoque loquatur de toto populo ratione malorum, quandoque ratione bonorum, ut patet Hierem xxv r. g. ubi dicitur, quod is cum complesset Hieremias is loqui omnia quae praeceperat ei Domi- is nus ut loqueretur ad universum popu- ,, tum, apprehenderunt eum sacerdotes, αδε prophetae , & omnis populus dicentes .is Morte moriatur: & postea subditur 16. ,, Dixerunt principes,& omnis Po-
is pulus: Non est viro huic iudicium mor-- ri tis. μ
78쪽
, tis . Sed primi duo sensus dialis sunt
lacun)um intentionem Apostoli ἔ ct hoc idem dicendum est in sequentilais . Secun. dum autem principium boni u eris est disieretio rationis ι & hoc excludit subdens, Non s inulugens Psalm. lxx I. s. D N scierunt, neque intellexerunt: bc alibi Psal. xxxv. 4. Noluit intelligere. Tertium principium est rectit udo intentionis, quam excludit subden MI 3 es reqAirens Deum, intentionem suam scilicet dirigendo ad ipsum. oleae X. I . mpus in- is quirendi Dominum , qui cum νenerit,
, , docebit iustitiam. Consequenter Excludit ipsa bona opera: & primo quidem qua notum ad offensionem divinae legis , cum di.
cit, omnes declinave νunt. lailiere a 'regula divinae legis: Ela. lv I. is , , onnes in viam se suam declinaverunt. pSecundo' quantum
d ostensionem finis, u delubdit: Simul imutile, facti sunt: hoc enim inutile . dicimus quod non consequitur finem iuuini de ideo cum homines a Deo declinarit z propter
quem facti stini, redduntur in ut si s ἐν ' Ω- Τpient. IV 3. Impiorum multiLoego lion estis utilis. Tertio excludi et psa. Misai opera , cum subdit: Non est qui faciat bonum .
Hier. Iv. 22. is Sapientes sunt ut faeiantis mala, bene autem facere ne sicierunt .
Subdit autem, tyma ad unum; quod potest uno modo intelligi exclusive et quasi dieeret, Praeter unum , qui stilicet silus seeit bo.
num , redimendo humanum genus. Eccle. II. 29. is Virum de mille unum reperi , ,, mulierem non inveni. vel potest intelligi inelusve; quasi dicat: Nee etiam uinnus est purus homo qui faelat bonum, sci. licet persectum. Hier. v. t. is Quaerite iuri plateis cius an inveniatis virum sietem M tem iudicium , & quaerentem fidem . Deinde eum dieit, Sapulcrum patenr, Ponit peccata commissionis et & primo mecata oris; secundo peccata operis , ibi , Heloros
pedes eorum . Peccata vero cordis ex his peccatis deprehenduntur . Circa peccatum oris quatuor ponit. Primo promptitudinem, seu turpitudinem, cum dicit : Sonlerum parens est Intrων eorum: sepulcrum enim patens duo
habet : est enim paratum ad recipiendum mortuum , & secundum hoc, guttur hominis dieitur esse sepulcrum patens, quando est paratum ad dicendum mortifera , Derquem modum dicitur Hier. v. 16. is Phari retra eius quas sepulcrum patens: secundo exhalat sortorem: Matth. XXm. 27.
ri Similes sunt sepulcris dealbatis, quae a Pris parent hqminibus speciosa , & intus
, , sunt plena ossibus mortuorum , dc omni se spurcitia. Eorum ergo guttur est sepulcrum patens ex quorum ore procedittoerpiloquii foetor. Apocalyp. m. 17. is Et is de ore ipsorum procedit ignis, di sumus,ri Ec sulphur . Secundo tangit circa picineatum oris fraudem, eum dicit: Linruis sila dolosa nebant, aliud scilicet habendo 'in eor- de , aliud in ore . Hier. IX. s. is Sagitta is vulnerans lingua eorum , dolum locuta is et . Tertio ponit verborum noxietatem, cum dicit: Venantim aspidum sub labisi eorum: quia scilicet talia verba s aὶ evomunt quae insanabiliter proximos occidunt vel spiritualitὸr, vel cirporaliter. Deut. Ex XII. 3. A Fel draconum vinum eorum, oc venenum
is aspidum insanabile . D Quarto desinat
abundantiam horum peccatorum , cum dicit: aevortim os maledictisne plenωm est , ct amaritudina: qtita scilicet in talibus semperabundat maledictio , quia scilicet maledicunt de aliis detrahenὸo , contra id quod dicitur infra x M. I 4. Benedicite, & no-,i lite maledicere . Et amaritudina, ininquantum scilicet Mon verentur ita faciem
proximi dicene j niuriosa verba, quibus adamaritudinen piravocis lux , ςontra id quod dicitur Ephes. xv. 3 t. is omnis'. amaritudo tollatur a vobis . Deinde eum dicit,
Hlotes pedes eorum, tangit peccata operis ἰcirca quae tria tangit. Primo quidem promptitudinem ad male agendum: unde dicit: Veloeas pedas earum e prompti sunt pedes , idest affectus eoru m, ad effundendum sanguianem , idest ad facienὸum quaecumque gravia
peccata: quia inter eetera quae committi
mus in proximum, homicidium est gravius.
Proverb. I. IL ,, Pedes eorum in malumis currunt, cla festinant ut effundant sanis, , guinem . Secundo tangit multitudinem nocumentorum quae aliis inserunt, eum sub. dii: In visa earum , id est in operibus eorum , est eontristo: quia scilicet alios conterunt opprimendo eos: Ma. X. T. ,, Ad D conterendum erit cor eius et ' infaliaritas, inquantum scilicet privant homines bonis suis , ad miseriam eos deducendo . Iob xxiv. 7. M Nudos dimittunt homines,' indumenta tollentes . Possunt tamen
haee duo intelligi esse polita ad designandum
enam potius quam eulpam, ut sit sensu frara viis eorum est contrisio, o ξ elisitas ; id est, opera eorum, quae per vias designanis tur, ducunt eos ad contritionem, de inselicitatem ι ita quod contritio reseratur ad
79쪽
oppressionem poenae, qua pro peccatis pu
nientur . Esa. XXX. I . , , Comminuentur
sicut conteritur lagena figuli. In seliciutas autem reserenda est ad poenam damni,s a qua felicitate aeterna privabuntur. Sap. XIII. IO. In selices autem sunt , & in- ter mortuos spes eorum . Tertio ostendit eorum culpae obstinationem ad malum; a qua quidem aliqui revocantur dupliciter . Uno modo per hoc quod volunt
ab hominibus pacem habere; sed contra hoc
dicitur: Et viam paeis non tegumerunt; .id est, non acceptaverunt. Psex xx. 6. ,, Cum his quiis oderunt pacem,eram pacificus. Αlio modo
intuitu divini timoris; sed isti nee Deum timent, nec hominem reverentur , ut dicitur Luc. xvi xt. unde subditur: Non est timor Dei ante oculos eorum , id est ante ipserum considerationem. Eccii. I. 27. , , Timor, , Domini expellit peccatum: nam qui sine,, timore est, non poterit iustificari. Potest autem & hoc specialiter dici contra Iu.daeos Christo non eredentes, quod non cognoverunt viam pacis, id est Christum, de quo dicitur Ephes. xi. 14. se Ipse est pax is nostra. . Deindσ cum dicit, Se mun autem quia qua carerisve , manifestat Actoma fem inductam tripliciter: primo quidem exponendo sen. sum eius; secundo exponendo intentionem ipsius, ibi, in omne ει; tertio assignando rationem dictorum in ipsa, ibi, aeuoniam ex e eribus. Circa primum considerandum est, quod Iudaei, contra quos Apostolus hie lo quebatur poterant ad sui excusationem per vertere tensum auctoritatis inductae, dicendo, quod praemissa verba sunt intelligenda de Gentibus , non de Iudaeis. Sed hoc excludit Apostolus dicens: Scimus quod quain eum ne lex loquitur , Ais qui in usa sunt lo
quitur, id est ad quos lex datur, & qui legem profitentur. Denter. xxx Iri. 4. is Leri gem praecepidi nobis Moyses. Gentiles autem non erant sub lege & secundum lioe praedicta verba pertinent ad Iudaeos. Est hie autem duplex obiectio. Prima quidem, quia verba supra inducta non sunt ausumpta de lege, sed de Psalmis. Sed ad hoe dicendum est, quod quandoque nomen I gis stimitur pro toto vetera testamento . non pro quinque libris Moysi tantum , secundum illud Ioan. xv. a . ,, Ut impleaturis sermo , qui in lege eorum striptus est , ,, quia odio habuerunt me gratis : quoascriptum est in veteri testamento , non in
quinque libris Moysi , qui proprie lex di-
cuntur . Et sic etiam lex accipitur hie .
Quandoque autem totum vetus testametitum
dividitur in tria, scilicet in Legem , Psal mos, & Prophetas , secundum illud Luc. ult. 44. A Necesse est limpleri omnia quae is scripta sunt in lege Moys, Plalmis , &ia Prophetis de me. Aliquando vero totum vetus testamentum dividitur in duo, scilicet in Legem, & Prophetas, secundum illud Matth. xxta. 4o. M in his duobus is mandatis penisi omnis Lex, & Propheis tae. Et secundum hune modum Psalterium sub Prophetis continetur. Secunda obiectio est,quia in lege, idest inveteri testamento , multa dicuntur perti nentia ad alias gentes. scut patet in pluribus locis Esaiae,& Hieremiae , ubi dicuntur multa contra Babylones , & smiliter
contra alias nationes. Non ergo quaecumque loquitur I , loquitur his, di de his qui in lege sunt. Sed dicendum, quod quaeis
cumque inἀeterminate loquitur, ad eos per tinere videntur quibus lex datur . quando vero Scriptura de aliis loquitur , speciali titulo designat alios, sicut cum dicitur: onus Babylonis, ct onus Tyri &c. Quae contra alias gentes in veteri testamento dicu tur, aliquo modo ad Iudaeos pertinebant . inquantum eorum infortunia ad eorum consolationem, vel terrorem praenuntiabantur. sicut etiam praedicator ea debet dicere quοῦ pertinent ad eos quibus praedicat , non autem quae pertinent ad alios. Esa. Iura I. r. is Annuntia populo meo peccata eorum. quas diceret , Non quae sunt aliorum. Deinde cum dicit, in omne os obstraear aer. assignat intentionem praedictae auctoritatis . Propter duo enim sacra Seriptura omnes de iniustitia a Quit. Primo quidem ad reprimendum eorum iactantiam, qua se iustos arbitrabantur, secundum illud Luc. xv II. 32. o Ieiuno bis in fabbato: & quantum acthoe dicit: in emue os obstruatur, quod Pi licet sibi iustitiam praesumptuose ascribebat. Psal. lxar. xx. , , obstructum est os loquenis tium iniqua. I. Reg. II. 3. Nolito se multiplicare loqui sublimia gloriantes. secundo ut suam culpam recognoscentes s di Deo subiiciane, sicut infirmus medico: unde subdit : Ea subditus fiat omnis mund
Dιο, idest non solum Gentilis , sed etiam
Iudaeus, culpam suam recognostentes. Psal. lx I. a. ,, Nonne Deo subiecta erit animaeo mea Deinde eum dicit , Itioniam ex operibus tuis, assignat rationem praemissorum verborum: di primo ponit tianem D Q lac sta)-quia.
80쪽
secundo manifestat eam, ibi, Per Mem ere. Dicit ergo primo: Ideo non est iustus quisquam , quoniam omnis earo, id est omnis homo , non iustificatur coram illo, id est secvn. dum eius iudicium , m operibus Ieris'. quia,
ut dicitur Gai. Ir .ar. si ex lege est iuri stitia, Christus gratis mortuus est: Sad Tit. I r. s. is Non ex operibus iustitiae, M quae iscimus nos , sed secundum miseri- , , cordiam suam salvos nos Deit. Est au- te in duplex opus legis: quoddam quidem est proprium legis Molaicae , sicut observatioc remonialium praeceptorum ἰ quoddam est Opus legis naturae, quia pertinet ad legem naturalem, sicut, Non occidas, non furtum facias. Quidam ergo hoc intellisunt dictum este de primis legis operibus, se ilicet quod cς remonialia gratiam non conserebant per quam homines iustificantur . Non tamen ista videtur esse intentio Apostoli: quod patet ex hoc quod statim subdit: Per legem mmeognitio peeeari. Manisestum est autem quod Peccata cognoscuntur per prohibitionem moralium praeeeptorum, de ita Apostolus intendit quod ex omnibus operibus legis , etiam quae per priecepta moralia mandanis tur , non iustificatur homo, ita quod ex mperibus in eo cauletur iustitia: quia, ut di-l citu r infra H. 6. Si enim gratia , iam non lex operibus. Deinde cum dicit , Per Iegem ,
t probat quod dixerat , scilicet quod operas legis non iustificent i lex enim datur ut homo cognoscat quid debeat agere , quid
vitare. Psal. cx Luar. 2 o. Non secit taliis ter omni nationi, & iudicia sua non ma- is nisestavit eis. Proverb. VI. 23. ,, Manlia datum lucerna est , & lex lux , & via
vitae . Ex hoc autem quod homo cognoscit peccatum, quod vitare debet tamquam prohibitum, non statim sequitur quod illud vitet, quod pertinet ad rationem iustitiae: quia concupiscentia subvertit iudicium rationis in particulari operabili . Et ideo lex non suffieit ad iustificanduin , sed est necessarium aliud remedium, per qu se oncupiscentia reprimatur.
III. NUnc autem sine lege iustitia Dei mani sestata est, testificata a lege, & Prophetis. Iustitia autem Dei per fidem Iesu Christi in omnes, dc super omnes qui credunt in eum. Non enim est distinctio: omnes enim peccaverunt , & egent gloria Dei. Iustificati gratis per gratiam ipsius, per redemptionem, quae est in Christo Iesu, quem proposuit Deos propitiatorem per fidem in sanguine ipsius, ad ostensionem iustitiae tuae propter remissionem praecedentium delictorum, in sustentatione Dei, ad ostensi nem iustitiae eius in hoc tempore; ut sit ipse iustus , & iustificans eum qui est. ex fide Iesu Christi. Postquam ostendit Apostolus , Iudaeos ,
dc Gentiles aequales esse quantum ad statum culpae praece sentis, hic ostendit eos aequales quantum ad statum gratiae subsequentis: de circa hoc tria facit. Primo stendit propositum ; secundo ostendit quoddam quod supposuerat , ibi , An Iudastram Deus tantum Tertio respondet obiectioni , ibi , Legem erro destruimus Circa primum tria facit. Primo proponit quod intendit secundo mani sestat propolitum, ibi, Non est si stinctis; tertio insert ennelusionem intentam, ibi, Ubi est gloriario tua λ Circa primum tria facit . Primo proponit habitudinem iustitiae ad legem , secundo ais gnat cau- iam iustitiae, ibi, Iustitia au em La/i; tertio assignat huiusmodi iustitiae communitatem , ibi, In omnes, ct super omnes. Ponit autem primo duplicem comparationem, seu habitudinem iustitiae ad legem . Primo quidem quia non est ex lege causata ; & hoe est quod dicit: Dictum est , quod olim per pera legis non poterat esse iustitia Dei , vel qua ipse iustus est adimplens promissa
de iustificatione hominum: infra xv. g. D eo enim Chrsum missrnm fuisse cireume knis propter veritatem Dei: vel potius iustitia Dei, qua aliquis iustificatur a Deo, de qua dicitur infra x. 3. Ignorantes Dei Iustitiam . Haec , inquam, Dei ἰωstitia nune, idest tempore gratiae, mancisaea est, tum per Christi doctrinam, tum per eius miracula , tum etiam per facti evidentiam , inquantum emvidens est multos esse divinitus iustificatos; dc hoc με lege, scilicet causante iustitiam. Gal. v. 4. ,, Evacuati estis a Christo , quiis in lege iustificamini ι a gratia excidistis. Elai. lv I. I. is Prope est salus mea ut ve---niat, & iustitia mea ut reveletur. Et ne aliquis cred1t hane iustitiam leti esset contrariam , secundo ponit aliam habi.