장음표시 사용
101쪽
94 . P R o B A B r L . I S Μ V sti minus testatae in secundo exemplo , sed debere necessario oppositae parti majori testimonio fultae assentiri .
Sed in qtuestionibus facti sit sane, ut istis Probabilistis placet. Nam probabili simus. , de quo sermo est, non facti, sed J uris quaestionibus, ut ex
ipsa Controversiae propositione patet, continetur.5 a. : UL autem ostendant. Probabilioristae , inseque probabilibus, etiam ad Iuris quaestiones per , tinentibus, dubium inde necessario ortum pru- deliter deponii in probabilibus vero inaequaliter ad partem minus probabilem , Intel lectum deo terminari non posse, obvio Trutinae vel etiam Horologii, &. Hominis in utramque partem impulsi) exemplo , ob aequale utrinque pondus
immotae, ob inaequale vero ad partem alteram necessario declinantis utuntur, quam admittunt, posse quidem a Voluntate, v. g. digito in partem quamlibet determinari, sed pro sola libidine tamen, .& imprudenter . . Afferunt etiam in huius rei patrocinium D. Thomam. Is enim 7 EthicPeapeaziaffirmat, dubium minime solvi , nisi inventionat veritatis Ait namque, me es enim vera, solutio ribis, eum invenitur , ρκid M. addunt quidam in applicatione hujus kiei, vel Dem inmitius circa id ,. qtiod dubitatur.
' 3. Sed quod Voluntas possit, & dubium huius, modi prudenter , ac licite deponere, &in quibus. libet Opinativis ad partem quamlibet se de te
minare, suis. locis demonstrabitur. Nunc Trutiana Hominis, & Horologii) exemplum eX aeqtra sollicitat etiam . Probabili istas , , si omnino urgendum ei . Hinc enim legitime etiam conloquitur , Uoluntatem opinionem , nec aeque , nec minus probabilem Legi faven.
102쪽
METH. MATI . DEMONsT. P. I. 93i tem , Iaec moratirier , nec physic posse , i sed semper vel in suspentione necellario rema nere, vel cogi id partem probabiliorem faven tem libertati, ut speculanti liquet . Caeterumi latissimum Trutinam inter, & Intellectum , ac Voluntatem discrimen esse quis non videly It que nequit Voluntas Bilancem in hypothesi in quamlibet partem rationabiliter inclinare, quia ἱbi, sicuti & in aliis exemplis, operatio fit tam tum ter modum naturae , non autem electio nis oc quia ibi nihil invenit , unde hoc prudenter efficere possit. Quae etiam, ne id in quae stionibus faeti supra commemoratis fieri queat, ratio est. At , in nostra hypothesi multas rati Nes habet , quibus hanc electionem prudenter facere potest , ut infra apparebit . Ut mirum sit, Bilancis exemplum , quo conficitur nihil , adhuc tamen in medium , non solum ab Adversariis afferri, Ied etiam vehementer inculc
Quod autem D. Thomam attinet, primo aliud est dubii solutio , aliud depositio . Hoc uos affirmamus,cillud. S. Doctor. Praeterea hoc pariter a Protabiliori uis solvendum est . Cum etenim inter opiniones seque probabiles dubium necessario oriatur. α , inter vero inaequaliter per
oriri soleat , & possit b), & veritas in istis Cor. 8.hui nunquam inveniatur ce si dubium, sola inven- b pertione veritatis .deponendum est, iam Voluntas Sch.-.sere nunquam posset opinionem aliquam elige- 7. re , sed semper in suspensione necessario remaneret. Quod & Doctorum sensui, & Ρrni bpoth. . trarium est , ut in . praeallegata SuppositionO Gr.
Quid igitura vult eo loci D. Thomas Τ nempe 25. 27.
103쪽
96 . PROBABILI s M U's dubii veram, persectam, completam, ultimatam resolutionem, quae quidem 'rei discussione pera gitur , non niti veritatis inventione . reperiri . Locus enim integer est huiusmodi a Dilagando , inquit, concludit nempe Arist.otessita 'quod tales quidem dubitationes accidunt circa . prius propo ta. Et quasdam harum diabitationum oportet in terimere, quasi falsum intendentes , quasdam rolinquere , quas concludentes verum. Haec ol enim vera oc. Cui loco lucem affert alter, qui in 3. Sent. Dist. 17. quaeli. I. art. . habetur . Ibi enim ait . Dubitatio dupliciter dicitur . Primo enim , principaliter designat moltim rationis super utraque parte contraiactionisi cum formidine
determinandi alterum. Secundo ..... Primo autem
modo praedicta dubitatio conti is ex defectu mediis cientis M veritatem , inveniendam , eb' ideo contingit ex defectu scientiae. Sicut ergo dubitatio veritatis absentia per se oritur, i ita eiusdem
praesentia resolvitur . . :. Quoiu tandemi, illud vel Neresimilius pertinet , nihil mireris, Lector , quia a 'Probabilioristisi, ut Sententiam suam ibi. manifestam invenirent, ubi ejus ne quidem vola, aut uestigium reperi tritur, pro consueta sua liberalitate additum est. I 6. Hinc denique sequitur , omnia superius explicata fieri ab Intelleehu ex Uoluntatis imperio actibus non primis , sed secundis , non directis, sed reflexis, quia ad primos actus Uo a) per luntas illum movere non potest a . Itaque Cor.9.huj. imperat illa Intellectui, ut supra suos actus reflectat , sicque multarum reflexionum Ope ea omnia operetur, quae hactenus deduximus. Unde etiam ex hinc patet, quaestionem de Probabilismo esse maxime subtilem, &retrusam, atque
104쪽
METH. MATH. DEMONsT. P. I. 97 multiplicibus reflexionibus subiectam , ideoque non nisi per varios mentis reflexus , quod tamen in nobis eassim improbare , aut irridere Probabilioristat solent, extricari poste.
Haec omnia Corollaria certissima sunt, u
pote evidenter ex his Axiomatis deducta , quae tamen possemus etiam pluribus , ex singulis Scholarum Principibus, testimoniis ape iistimis confirmare. Sed non est opus. Tantum aliquot loca ex D. Thoma afferamus, cuius in hanc rem sexcenta sunt, ut appareat, Voluntatem, in opinativis quibuslibet posse Intellectum ad partem quamlibet rationabiliter determinare, potissimum ob aliquam causam se tenentem dumtaxat ex parte sui , non vero ' ex parte Intellectus.
Itaque a. a. q. I. a. q. ait. Assentit Intellictus licui dupliciter, uno modo, quia ad hoc movetur ab
ipse Objecto, quod est per se ipsum cognitum , sicut
patet in primis principiis, quorum es intellectus ; vel Hi per aliud evnitum , scut patet de conclusionibus , quaru m es scientia. Alio modo intellectus agentis alicui, non quia susscienter moveatur ab ob sito' pris nota bene ) 1 ed per quamdam electionem vo luntarie declinans in unam partem magis , quam in aliam ς si quidem haec sit cum dubitatione, σformidine alterius partis, erit opinio ; s autem stetim certitudine ab ue tali formidine, erit fides. Neque huic loco contradicit alter , qui habetur O, Iq. de veritate a. 3. ad 3. , ubi S. Doctor oppositum manifeste assirmare videtur. Ait enim, quod in scientia, o opinione non es ali G qua
105쪽
Nam hoc intelligi commode potest quoad oe--ficationem, ut Schola .loquitur, ποκσuoad ex mcitium, siouti Ioan. a .s. Thoma magnus Th mista 2. a. q. I. disp. 3. a. a. n. 3. Observa it. Lib. 3. Ethie. Leiff. 18. ante medium. Quia operabilia, inquit, sunt contingentia non cogitur
ratio ad n in dum Mis , vel . illi. ferue auxidit in den- si rivis , sed is pore te latet homo ,
si assentι-- κῶ , -l alter. 'nii covtradis i aus socita bene t acridit eo a visus opina- ltivis, in quibus plurima acie niuir , secum m istumum quod bet ores judica, honum. Pr. λ. , di a. a. , quaest. st , art. H. , qui est . Ortim actus rationis impenetur . Mi imitquam distinxit duptaem modium , quo hic actus Considerari potest, nempe amam ad exercitium . o quantum Od n ectum ., itemsine duplis actum rationis, nempe apprehensovem, & assensum; δα assisminit, quoad opprehensonem a iumhu us aicidi non esse in potestate nostra neque limperari posse , de age sone vexo ita subdit . . igitur suerint talia apprehense, quitas matur iiser istisectus assentis . Arur prima principia , asensus talium, vel dissensus non es in potesarenosera . . . . Suris autem 'aedam appreseisis, quae non adeo convincunc Intellectum sis psi assentire,
vel disentire., ves harum assensim ., vel dissensum fasspendere propter aliquam causiam, nota bene in talibus assensus ipsi, via dissensus in porris te nostra es, sub imperio cat. In quaesti disput. quaest. ε . de ride. Intinectus determinatur per Vesuuiatem , quae elisit assentire uri/ pani determinate, o p esse propter HA id , quod aes suesciens au -ουeadam voluntutem s
106쪽
METH. MATH. DEMONST. P. I. 99team, non autem ad mowndum Intellectum, utpote suod indetur bonum , vel conυeniens huic parat agentire . Et isa es dispositio credentis , ut cum aliquis credit dictis alicujus hominis, quia videtur decens , vel titile . Et sc etiami moυemur ad credendum , in quantum nobis repromittitae , scrediderimus, praemium aeternum . Et hoc praemio movetur Voluntas ad assentιendam his, qtiae dicumtur, quambis Intellectus non moveatur per aliquid
intelletium. ιNec refert, quod hoc loco D. Thomas loqua-aur de Fide, non de opinione , quia cum I tellectus neque a rebus Fidei, neque ab Opin rivis absolute cogatur ad assensum a , immoc matur magis ab illis, quam ab illis, quand quidem illae morali certitudine credibiles sunt b legitime conficitur, illud, quod est sufficiens admovendam Voluntatem , ut asseiasum imperet in rebus Fidei, sincere etiam ad eam movendam, ut assiensium imperet in opinativis , im- imo in his multo magis. Unde quod est Volum
tali utile, bonum, deceris, con Ueniens , commo
dum, ad utrumque assensum simili modo imperandum , illam aequaliter movere potest. a. Ex his clarissimis D. Thoinae testimoniis evidentissime liquet, esse falsum , quod nihil minus Probabilioriste ad ea respondere solent . Reponunt enim, posse quidem Uoluntatem inopinativis determinare Intellectum ad assensum Mnius . vel alterius partis contradictionis , hoc est vel probabilioris, vel etiam minus .probabialis in conflictu illius, sed iudirecte , o in si sci divisio, minime vero directe, sensu conia postar, videlicet posse ei imperare, ut partem, quae in eo conflictu sibi apparet minus proba-
107쪽
bilis , per inventionem maioris fundamenti , reddat probabiliorem opposita, & hoc modo illi assentiatur: verbo posse imperare , ut uni , vel alteri possit quidem assentiri, sed alterutri tamen semper sub ratione probabilioris. Hoc autem esse falsissimum, & ad eludendam adeo claram tanti Doctoris doctrinam dumtaxat excogitatum, vel ex sola forma loquendi primo liquet. Cum enim loquitur de demonstrativis, dicit suis, vel illi , cum autem de opinativis , dicit uni, vel alteri. Quibus diversis locutionis formulis vim inesse significandi , quod contendimus, etiam Pueri Grammatici vident. Deinde nihil hoc pacto interesset quoad assensum inter demonstrativa , & opinativa , quia Intellectus in utrisque semper necessario Cogeretur ad assensum unius determinatae partis praealta , nempe in demonstrativis partis demonstratae , in opinativis vero partis probabilioris . Ait autem D. Thomas , quod in demonsω- tivis cogitur ratio ad absentiendum huic , vel illi videlicet sub disjunctione ei parti , quae demonstrata est ; in omnibus autem opinatisis , quod habet homo in potestate, ut assentiatur uni , vel alteri parti nempe sub conjunctione, non uni determinate, sed alterutri); quod in talibus agensus ipse , vel dissensus in potesate no-Ibra es, m sub imperio cadit. Praeterea ait, Voluntatem im opinativis ponse assensum huiusmodi impςrare propter aliquam causam , hoc eit propter aliiquid sussciens ad movendam Voluntatem , non autem ad movendum Intellectum; videlicet, quia videtur bonum , con-niens , decens, utile ;'quamvis Intellectus non moveatur per aliquid intellecitam ; & non quia susscien
108쪽
METH. MATII. DEMONsT. P. I. Io Ii ter moveatur ab objecto proprio, sed per quamdami Hectionem voluntarie declinans iu uuam partem magis , quam in aliam . Nunc si in opinativis: Intellectus semper determinaretur ad assensum unius partis prae alia ob solam causam probas bilioritatis , determinaretur semper per aliquid intellectam ; & per aliquid susciens ad movendum Intellectum ipsum , non Voluntatem ; & ia sincienter moveretur is objecto proprio , cum probabi lioritas se teneat ex parte Intellectus, .utpote assensus illius a , non Voluntatis: non ca) per
vero determinaretur per quamdam electionem Def. 27. voluntarie declinans in unam partem magis , quam in aliam o & bonum , conveniens, decens, titile non esset causa movens Voluntatem, sed Intellectum contra id , quod affirmat D. Thomas. Tandem hac ratione Uoluntas ipsa semper subjiceretur Intellectui, non Intelleetus Voluntati, & nunquam assensus, vel dissensus proprie sub potestate nostra esset , ac sub imperio caderet , cum tam in Demonstrativis , quam inopinativis nihil autem est inter haec medium, cui mens assentiri possit) semper uni determinatae parti necessario teneretur assentire.
Caeterum hoc de phresica , ac morali potestate Voluntatis in Intellectum quoad assensum , in
Supp. I9. iterum magis etiam demonstrabitur.3. Ut causas hujus uberte determinationis resumamus, eae in universum duae sunt, quorum altera ad Intellectum, altera ad Voluntatem pertinet.
Et quidem cur Voluntas possit eum ph ice determinare, una causa est , quia ille ab Opinativis quibuscumque absolute non cogitur , quamquam vel aeque , vel 'magis , vel minus movetur , ac determinatur . Cur autem possit G 3 mora
109쪽
Ioa PROBABILIS MUS moraliter, seu prudenter , causa ex parte Intellectus est , quia cuicumque parti assentiatur , semper rationabiliter assentitur, propterea quod assentitur ob rationes adeo solido , graveS , ut possint illum ad assensum determinare praesertim quia apte solvendo omnes rationes alterius pari , quod ad veram probabilitatem requiri in Cor. supp. 29. notabitur , easque Pr
pterea veluti in nihilum redigendo, liber , &expeditus omnino manet ad assentiendum alteri parti : ex parte vero Voluntatis , causa est , quia conυeniens utile , decens , verbo lcommodum illi est uni parti , incommodum
vero alteri parti assentire. Hoc autem comm dum, vel incommodum retpectu Voluntatis ad electionem , vicem, & pondus novae ratio. is ,& quidem magnae habet . Quis enim non videat, me subiturum incommodum gravissimum, si V. g. reddam mille aureos, sequendo opinio nem probabiliorem imponentem hoc onus mihi,
quod non subibo , sequendo minus probabilem.
ab hoc onere me eximentem' Unde cum V
luntra opinionem minus probabilem eligit in conflictu probabilioris, prudenter operari potest, quia non sine ratione, aut cum levi, sed cum magna, & quidem multiplici operatur. Atque hae duae causae generales sunt . Peculiares pro Uoluntate esse possunt: ut servet suae Conscientiae libertatem: ut ostendat suave etie
Legis Christianae Iugum: quia utilius est saluti
Proximi sequi opiniones benignas: quia benigna opinio est propria v. g. suae Scholae: quia laetilior ad captum, & exercitium: quia a Superi ri, vel a Viris Doctis suadetur : ne sibi , aut aliis inierat graum. molestiam, aut notabile
110쪽
M ET . M ATu, D msT. P. I. I o I incommodum , ut exemplo ostendimus : &multae huiusmodi, quae in illis generalibus vero
bis bonum, conveniens, decens, utile, a D. Thomausurpatis continentur.
vel dissensus in rebus Intellectum non comvincentibus , existimant , illum non solum a Voluntate, sed etiam a semetipso ad quamlibet contradictionis partem determinari posse . Itaque posse & credere, & opinari ad libitum ex utraque parte sine imperio Voluntatis. me autem putant fieri ope, & habitus intellea ctualis, seu ipsius luminis naturalis, vi habitu'scientialis , & etiam habitus universalis j qui phantasmate continetur . Quod fortasse a vero non abludit. Sed quoniam hoc certum non est, & a pluribus negatur, idcirco rellatum est. S tis est, posse in hujusmodi pro libito thHice a Voluntate determinari . Hoc ab omnibus a mittitur , & omnino certum est.
eadem omnino' Potentia ire se est , sola r tione diversa.
denominatione continetur . Etenim Spe, cuiativis objectum est Uerum ut verum , - pra-