Probabilismus methodo mathematica demonstratus

91쪽

84 PROBABILIS MUSnis propter aliquid, quod sbi inordinate placet:

sed He recessus non consummatur , nisi per defectum rationis, quae fallitur in hoc, quod repudiat id, quod reste acceptaberat. Ad Henricum vero quod attinet, ille intel- . ligitur, cum bonum ex quodam contemptu me lioris eligitur, cumque utrumque eadem facili- . . . . tate, caeteris paribus, eligi potest , uti clarius . . se eXplicat ipsemet quae. 32. , quae est hujusmo-' di. Utrum in aequali facilitate exequendi utrumque , teneatur homo semper ad melius faciendum. Concludit enim. Idcirco dico absolute, quod quilibet, caeteris paribus , semper tenetur, vere , eligere melius. Uide, si lubet. i. Atque hoc sensu omnes huiuscemodi authc ritates universim verae sunt. Profecto enim ad aliquam mentis deordinationem , ideoque ad imprudentiam pertinet contemnere meliora, Cain lque sine gravi ratione repudiare . Quod in re lnostra minime locum habet, ut liquet . Ali . qui obligaremur semper ad tutiora , meliora , optima, &ideo etiam ad Consilia Evangelica&c. Quod sensui communi, atque Catholicae Doli rinae adversatur, neque ab Henrico, Doctore ali qui nimis universim vere scrupuloso , aut ab ipsis Probabilioristis , in multis caeteroqui non nimium scrupulosis , opinor, admittitur, quia aperte falsum est.

Cor. I.

33. Intellectus est potentia naturalis, & necessaria, cuius obiectum est verum. Nempe vel principaliter reale, vel etiam se-c natario apparens )

92쪽

Voluntas est potentia libera, ac domina sui, aliarumque Potentiarum , cuius objectum est

bonum a

Scilicet vel reale , & verum , vel appa rem .

Illud est primarium, illud secundarium. s C H O L I M. IAM vero dominium , quod habet Voluntas.

in alias Potentias, non est solum aut politicum, aut despoticum, sed partim politicum, partim despoticum , hoc est partim in bonum Potentiarum, partim in bonum sui, etiam cum damno Potentiarum, quibus uti potest , etiam in earum dispendium. Sic potest imperare oculo, ut aspiciat intensam lucem , qua laeditur , &Intellectui, ut determinet se ad haeresim , ad iudicium temerarium , licet contrarium magis

appareat.

a. Intelligitur autem Axioma de Potentiis internis & externis, quas notum est Voluntatis imperio subjacere , inter quas praecipuum locum tenet Intel lectus, qui ei ad directionem potissimum datus est . Nam Potentia Nutritiva , Internomoti , Imaginatisa , Phantasa ei non subjacent, ut patet. 3. Potest autem Uoluntas dominari. praese tim Intellectui directe ,: & indirecte . Directe , cum immediate facit, ut Intellectus in actum prorumpat, vel non prorumpat : Indirecte cum facit , ut aliquid exeouatur , unde sit , ut in actum prorumpat, vel non prorumpat. Exemplo res plana fiet. Sit v. g. Sortes graviter in-

93쪽

M PROBABILIS MUSsensus Sticho, qui potiatur fama de peritia litterarum, potest Sortes ex imperio hujus voluntatis insensae male temere, seu sine ulla gravi ratione iudicare de Stichi peritia, seu iudicare esse illitteratum. Quod si etiam aliquod fundamentum frave habeat de Stichi peritia , potest nihilominus consimile iudicium facere , vel diver

tendo Intellectum a consideratione istius fundamenti , vel minus considerando vim illius &c. I. modo dicitur Voluntas imperare directe : a. indirecte.

COROLLARIA.

I. TINC Intellectus neeessario movetur, atque determinatur ad assensum juxta naturam, seu vim, & efficaciam motivi, unde movetur, veluti ad instar Speculi, quod secun dum naturam luminis magis , aut minus ill

minatur.

a. Hinc nativo pondere semper , & per Iesertur in Uerum reais, quia hoc est naturale,& principale ejus obiectum, a quo nullo modo diverti potest, non autem in Verum apparens , ruta ab hoc aliquo modo diverti potest, ut in-erius patebit , & est solum secundarium eius obiectum, atque ex accidenti , non pre se . Acipropterea necessario assentit Vero, & dissentit ratio, ita ut Falso nullo modo possit unquam assentiri, vel Uero dissentiri, cum hoc sit ejus objectum , & Oppolit*um eadem sit discipli a per a) . Unde quandocumque , & quomodo Can. 6. cumque assentiat , semper assentit sub ratione veri alicujus.

Diuitiaco by Corale i

94쪽

METH. MATH. DEMoxn. P. 1. 333. Necessirio , & absolute non cogitur, nisi a Vero, & Evidenti. Cum autem Uerum, REvidens sit multiplex ca) , idcirco diversimo- a ore de eum cogi necesse est. Sch. f . Hinc absolute, & necessario non cogitur, 3. nisi a i Uero . & Evidenti metaph co, aut ma-t natiso, ideoque ab huiusmodi Principiis, &a Conclusionibus exinde evidenter demonstratis. Etenim .Uerum hujusmodi in naturalibus est supremum, quod aliter esse, aut concipi nullo

- 3. Cogitur etiam , licet non eodem prorsus idem n.

modo, a Vero , & Evidenti ph ico , hoc est a 3. Principiis pissicis , & Conclusionἱbus inde ne- .cessario demonitratis: quia hoc Verum ex suppositione naturae ordinario modo operantis, aliter esse nequit , quamquam absolute esse pos,

sit c) . Hoc pacto Intellectus firmiter assentit c per

huic veritati, quod Sol cras tantum mansurus idem n. est supra origontem, quanta eis declinatio Ciris q. culi ab aequatore, quem peraget: tamen DEI iussu. aliter fieri potest, ut Iosue tempore contigie . Item suo modo cogitur a Vero morali

perfecto , quia etiam hoc tuo modo aliter esse non, potest d). d per 6. Non cogitur a Uero, & Certo de Fide. idem n. aut Theologice, quia etsi Fidei veritates ςertin 3. simae sint , sunt attamen ine videntes e) : res e per vero theologice certae , nonnisi supposita Fide , Def. q. verae sunt f). f)ρπ7. Non cogitur a Uero, & Evideuti In orati Sch. Def. imperi esto , quia hoc postremum in ordine cer- 3. n. a. titudinis est , &. multo magis , quam Uerum alterius generis, aliter esse potest g). Quo fit g per ut liuiesmodi Uero . praefertim non sine sarmis idemn. 3

95쪽

idem noeod.

Cor. I.

hujus a

Cor. I.

Def. 7.

Cor. Σ.

dine aliqua saltem speculativa, licet imprudera ti, assentiamus a . 8. Intellectus necessario quidem o qualiter movetur, ac determinatur ab aequalibus opinativis minus vero a minus, magis. a magis opinativis, cum iuxta vim, & emcaciam motivi necessario moveatur b) : tamen absolute.& omnino ab opinativis quibuscumque neque cogitur, neque persecte determinatur,. quia Opinativa quaecumque nullo modo Vera, aut certa, aut evidentia, sed absolute incerta, & aequaliter incerta sunt e) . Unde necessario ualiter movetur , & determinatur ab opinionibus oppositis aequaliter probabilibus, ita ut intem illas suspensus per se necessario manere debeat ;magis vero necessario mo etur , ac determinatur ab opinione probabiliori, minus ab opinione minus probabili probabiliori comparata et tamen ad assensum absolute, & se non cogitur aut perfecte determinatur, neque in primo ine que in secundo casu, neque simpliciter , neque in suppositione , seu neque in siensu composito , neque in sensu divise , ut Scholae loquuntur rquia tam aequaliter, quam inaequaliter probabilia , non Vera , aut certa , aut ullo modo eviden tia . sed omnino incerta, & aequaliter incerta sunt d .

tellectum a probabilibus quibuscumque quocumque modo inter i sese comparatis, non cogi omnino , fel, ad manendum in .suspensione alia

96쪽

METH. MATH. DEMONST. P. I.

1 setisus in aeque probabilibus, vel ad assentiendum probabiliori prae minus probabili inviceml comparatis, neque simpliciter , neque in sun i stisne, quod etiam habeat opinari: itaque non i eogi; quin possit. sive divisim, sive coniunctimi ad alterutram partem , sive in aequaliter, sive in inaequaliter probabilibus determinari. Id ut fieri possit praesertim ex Suppos. I9. re ipsa 'innotescet: & quomodo fiat , mox ex afferendis Corollariis: patebit. .st. Hinc Voluntas potest dominio suo movere Intellectum eique imperare , non solum in practicis , sed etiam in speculativis, ut d cet etiam D. Thomas in a. Sent. Dist. 38. art. 3. ad 4. : non tamen in actibus omnibus,& eodem modo . Et quidem ad primos actus intelligendi eum movere non pote it , quia utpote Potentia 'naturalis , & necessaria , vel congenito, vel adscititio lumine ad intelligendum necessario movetur : ad reliquos omnes - actus movere potes

in omnibus emcere, ut Intellectus reflectat su- Per suos actus, super actus etiam laimmetipsius nempe Voluntatis aliarumque Potentiarum: est enim maxime reflexivus a . Ut aliquid a per consideret, vel non consideret r. ut magis, vel Schol minus: ut unum magis isquam aliud: ut proprium iudicium retineat, deponat, aut suspendat: ut excogitet rationes pro una parte ma

gis, quam pro alia, dc huiuimodi. II. Non potest imperare Intellectui , neque ut assentiat Falso , neque ut diisentiat reali Uero , quia hujusmodi Uerum est naturale eius objectum , ad quod innato pondere se

turi

97쪽

Cor. 2.huj. I 2. Non potest imperare dissensum Uero b) per metaph co , ae mathematico , nequς ph co in n. 6. suppositione naturae ordinario modo operantis, neque Uero Morali perfectu quia primo Vero absolute , & simpliciter , secundo Uero abso lute ex suppositione , tertio Uero suo modo c) per cogitur, ac determinatur e . Itaque huic tri- Cor. . s. plici Vero Intellectus ita neces rio , quamvis hujus. diverso modo, assentit, ut. non subsit dominio Uoluntatis.

ig. Potest phsee imperare assensum , vel dissensum in rebus certis de Fida , & Theologiace i multo magis in certis tantum maraliter imperfecte ; & maxime in quibuscumque Opinatia vis . Nam neque a Uero de Fide , & Triologice ; neque a Uero moraliter impers te; neque ab Opinativis quibuslibet absolute cogitur , Rique determinatur, licet ab his magis, vel mi- d per nus, Vel aeque necessario moveatur d) . Quare Cori6. . Voluntas ph re facere potest , ut Intellectus 8.hujus. res Fidei credat , vel non credat multa admittat , vel neget, non obstante morali certi. tudine impersesta; ut assentiat alterutri ex duabus opinionibus aequaliter probabilibus , vel opinioni tantum probabili, aut probabiliori imuicem comparatis ; ut nulli ex his assentiat, sed omnibus dissentiat, aut in omnibus saltem assensum suspendat . Quae omnia experientia patent . Constat enim , Intellectum ex imperio Voluntatis posse prorumpere in haeresim, vel temerarium iudicium, non obstante praedicti morali certitudine , vel probabilitate, aut probabilioritate , atque ideo certo morali, &probabilibus, vel probabilioribui dissentire.

98쪽

METH. MATH. DEMOnsT. P. I. 92l 14. Ηine in rebus certis de Fido , Theologii re , moraliter imperfecte , & Opinativis Voluntasi essicere potest , ut Intellectus minus , vel ma, i gis assentiatur , minus, aut magis adhaeregi ii quam pondus rationum mereatur.

, - I. Quod quidem, quantum ad res Fidei spei ctat , conitat ex Propositione I9. damnat. hInnoc. XI , quae hujusmodi est . Voluntas non potes facere , ut assensus Fidei si magis 'muι ,

quam mereatur pondus rationum ad assensum im

pellentium . Atque inde est , ut rebus Fidei, tametsi obscuris , & inevidentibus , firmissime tamen , & immobiliter assentiamus , iisque t

i nactus adhaereamus , quam evidentibus ipsisi metaphysicis, ac mathematicis veritatibus. Hoei enim oritur ex pia arictione Uoluntatis , eSi gratiae auxilio causata . De rebus certis Theologiee ferme eadem ratio est , quia hae supposita Fide certae sunt. a per

2. Quantum vero res alias moraditer imperfecte Sch.Def. eertas, & opinativas attinet, patet experientia. 3. n. a Nam saepe experimur iis nos assentire , & magis adhaerere, quam eae mereantur, ut liquet retissimum exemplo eorum, qui alleui Scholae asdicti sunt , qui suis sententiis , ut summum probabilibus, assentiuntur veluti probabilioribus, sic etiam veluti certis , iisque adeo tenaciter adhaerent , ut quidvis potius , quam ab iis se divelli patiantur . Quae adhaesio , di firmitudo non in Intellectum ipsum, aut motiva, quibus movetur ad assentiendum, cum iuxta naturam motivi tantum moveatur b) , sed in Volu b pertatem refundenda est, quae in eas sententias ali- Cor. I. qua affectione ducitur . Unde in iis omnibus . huj. in quibus Intellectus absolute non cogitur m

99쪽

dis superius explicatis, potest Voluntas ipsumph lae determinare ad quamcumque partem ma luerit ob aliquam rationem, seu causam, etiam se tenentem ex parte tantum suimmetipsius, non vero ex parte Intellectus.

3. Itaque quod probabilitatem praesertim spectat, Voluntas phst sice essicere potest, ut Intellectus magis adhaereat , assentiatque opinioni minus probabili, quam probabiliori eidem comparatae: ut rationes illius magis consideret, quam istius: ut rationes excogitet, quibus illa probabilior reddatur, ac videatur, quam ista: ut opinetur, vel probabiliter, vel probabilius, vel nullo modo opinetur , seu ab opinando desistat . ut deponat iudicium de probabilioritate. Idemque multo magis potest in aequali opinionum probabilitate : quia potest alterutram eligere et

inagis considerare. unam, quam alteram: magis uni , quam alteri adhaerere : vividius rationes unius , & solutiones rationum alterius considerare, sicque animum attentius ad partem eamdem applicare; quo casu non reddit unam partem ex aeque probabilibus probabiliorem altera per inventionem rationum essicaciorum , sed tantum uni parti mentem vivacius applicat :relinquere Intellectum in dubio , vel dubium tollere per assensum partis alterutrius. In suminma potest Voluntas phisce eligere in opinionibus, vel aequaliter, vel inaequaliter probabilibus

inter se comparatis partem , quam maluerit , ideoque essicere, ut mens in ea comparatione, cui libet, assentiat. Quorum omnium una ratio est, quia licet Intellectus suapte natura ab Opi. nativis, vel seque, vel magis, vel minus necessario moveatur , ac determinetur , absolute t

mens

100쪽

METH. MATH. DEMONsT. P. I. 93men, & simpliciter non cogitur, neque determi natur. Unde in his omnibus simplieiter subjici tur physico dominio Voluntatis . . irue. Hinc Voluntas in his opinativis poterit, non solum ph ce , sed etiam moraliter, seu virtuose Intellectum ad uuamlibet partem determinare , i si id possit essicere prudenter , nam haec idem . sunt ) ; vel saltem dicite, seu sine crimine, si nullum i extet praeceptum ei vetans hanc liberam determinationem . , Quod enim nullo praecepto prohibetur, licitum est b Quare hoc pacto , poterit nedum phisce, sed etiam moraliter , hoc est virtuose , vel saltem licite eligere opinionem probabilem pro libemtate in conflictum, vel atque probabilis, vel etiam probabilioris pro Lege , si hoc prudenter facere possit, vel si nulla extet Lex ei prohibens hanc

electionem. 1;

a: II ROBABILIORIsTAE acerrime defendunt, I Voluntatem hoc prudenter, vel licite facere non posse, , proindeque si fiat, eius electio, nem esse imprudentem, & criminosam. Nonnulli vero etiam .ex, Probabilistis id concedunt in quaestionibus, facti , negant autem in quaestionibus iuris. Exemplum facti est de aequalibus Testibus v. g. testantibus Mintrarium in omnibus circumstantiis', vel de maioribus t stibus magis testantibus factum ex una parte In quo casu, aiunt, non posset mentem ex im- perio Voluntatis prudenter assentire alterutri pamti in primo exemplo , sed necessario manere

debere in dubio ; neque assentire prudenter parti

Cor. I.

Def. II.

Def. I a.