Probabilismus methodo mathematica demonstratus

41쪽

34 PROBABILI sM Us utcumque Legis illius existentia ignoretur, tamen aci culpam non imputari. Sed primum eius distinctionis vel ipse meminit D. Thomas Ouodl. 3. art. 27. , & usuSest . Deinde hoc nihil refert, cum dissidentia huiusmodi non rei, sed puri mminis sit. Nam nec nos ipsi peccati materialis nomine aliud , quam culpam non imputabilem intelligimus. Ex quo patet, utri quaestionem ipsam involvere dicendi sint, an nos , qui ad eam solvendam utimur plana quadam rei distin,'ione, an

illi, qui pura quadam nominali subtilitate. XXII.

tum ab errore , & a peccato , quod rem vel a periculo erroris , & peccati, vel mat rialis timui , & formalis : vel solius formalis ritum primo modo , tutum smpliciter ς tutum vero secundo modo, tutum fecundum quid , d ctrinae causa , possumus appellare.

XXIII.

Tutius ab errore , 8c a peccato , quod a poeticulo erroris , & peccati tam formalis, quam materialis magis removet. XXIV. tum a damno , quod a gravi malo incumrendo removet, tutius , quod magis removet. Haec ita subtiliter, & minute distinguere, ac definire placuit ad tollendas omnes ambigui

tates .

42쪽

cabitur .

in Practicis favens libertati certo licitum , est impliciser tutam ab errore , & peccato , & tu- eum etiam a damno , quia sentiendo, quod remto verum , & operando , quod certo licitum , nullum est periculum , aut formaliter, aut m terialiter errandi , vel peccandi, vel grave aliquod malum per se incurrendi, ut liquet.

in Speculativis , vel favens libertati opinattae tantum licitum in Practicis, si sit tutum , non potest esse tutum nisi secundum quid; quia cum opinatisa sint incerta, a possunt esse a parte rei illicita , ac falsa; ideoque qui sentit, quod opinative solum est verum , vel facit , quod solum opinative est licitum, periculo se exponit materialiter peccandi, & errandi, aut etiam gravis mali incurrendi.

veritati jam notae, vel consionat communitati M. gistarum , m pietati , ae humilitati Sanelorum verba sunt D. Bonaventurae in pr. dist. 26. art. I. qu. a. , videlicet quod pietatem fovet, ac pium est : in Praeficis vero favet Legi, tutius est , sive sit in se verum , sive opinativum, siue etiam falsum ; quia ita sentiendo,& operando, adhuc magis recedimus a periculo erroris , & peccati tum formalis , tum m terialis , & damni alicujus incurrendi , ita ut impossibile sit, ut hoc modo vel formaliter, vel . C a main

Cor. I.

43쪽

36 PROBABILIS MUS materialiter erremuS, aut peccemus, aut grave malum aliquod incurramus . Quoniam de peC-cato , & damno res facilis intelleehu est , asseramus exemplum aliquod de errore in Speculativis , ut haec Doctrina de eo, quod est ititius

in istis, in quibus difficilius intelligitur , magis innotescat . Docet Fides generalem Carnis resurrectiorinem. Haec veritas iam cognita & certa est. Inquiritur a Theologis, num aliqui sint non m rituri , ideoque non resurrecturi . Nonnulli aia firmant, nonnulli negant probabiliter, aut pro babilius . Sententia negans, sive statuatur pro babilis , sive probabilior affirmante tutior ab e rore est , & ita vocatur a D. Thoma , ut alibi apparebit ; quia etsi reipsa falsa esset, eam tamen tenendo, nullum est periculum amittendae illius certae veritatis de universali resurrecti ne , quinimmo per illam magis confirmatur , ac stabilitur: tenendo vero contrariam affirmantem , est periculum amittendae huiusce verit

iis, si nempe ea sorte reipsa falsa est . Simile de multis aliis esto iudicium . . Tutius semper , & quacumque comparatione est id, quod vergit in favorem certae veritatis, Legis, & carentiae cuiusque mali, quia si teneatur , aut fiat, impossibile est , ut adsit periculum aut formale , aut materiale veritatis amittendae , vel violandae Legis, vel mali alicujus incurrendi . 3. Puod si ex utraque parte sit periculum peccati , id est tutius , quod removet a majori periculo fimpliciter , vel a periculo majoris peccati . Exemplum sit in Sacerdote inveniente Juvenem moribundum dubie dispositum ad

44쪽

METH. MATH. DEMONST. P. I. 37 absolutionem : quem si absolvat , forte Sacramentum irritum facit , si non absolvat , sorte Peccat contra charitatem, illum exponendo pe- riculo aeternae damnationis . In hoc casu tutius est absolvere , ut cogitanti liquet. 6. Minus vero tutum in Practicis comparatum tutiori semper est id , quod libertati fa-Vet . Nam mmus removet a periculo vel materialiter simul, & formaliter , vel saltem materialiter peccandi ; quamquam possit esse in se tutum , tuti Iimum , ut patet in licito opinat et e , in quo periculum reperitur peccati saltem materialis , & pollisimum in certe licito , in uo periculum nullum reperitur. ab Aliquan- a per o vero minus intum est idem ac non ruitum, ieu SchoIδω- non licitum , ac deducibile ad praxim . Quod sens num. ex sermonis contextu, aliisque circumstantiis 1 .cta. desumendum est. Nam alioqui nomen comparativum, susurpetur de eodem subiecto, per se 'infert formam positise in ipso exiitentem b b) per

ideoque minus tutum per se inseri securitatem. Can. I a. 7. Tutius proprie se tenet ex parte iret , seu num. a. objecti, etitum vero ex parte subsecti, seu operantis , hoc est tutius desumitur ex parte materiae, ex. ca. ex parte veritatis in Speculativis,

vel ex parte Legis , seu Praecepti in Practicis ;tutum Vero a certitudine , vel opinione operan-

tis. Nam sicut certitudo formaliter e), ita & opi- c) pernio, ac probabilitas utpote assensus mentis, sicuti Sch. Ues Def. 23. 26. videbitur, multo magis non in re, sed Σ. nuis. 2.potius, in mente est: & tutum est, quod vel cer- d) perto, hel opinative verum, aut licitum est d); tu- Sch. praestius autem quod certar veritati, aut legi favet . e) num. 6.8 Tutitis non est idem , ac certum , vel ' e per habilissimam , vel . probabilius , vel probabile et 1demn. q.

45쪽

38 PROBABILIS MUS tum quod illud se tenet ex parte obiecti, haec a) per vero ex parte subjecti a : tum quod tutius si- idemnum. gnificat maiorem remotionem a periculo , ista

praeced. vero maiorem, vel minorem mentis assensionem,&adhaesionem, ut de certitudine iam patet ex Des 4., & de probabilitare magis patebit Def. 25. 27. 28. : tum quod tutius potest esse etiam falsum,&improbabile . Plures enim opiniones tutiores sunt improbabiles , ut illa , quae requirit Contritionem perfectam ad iustificationem in Sacramento Poenitentiae . Itaque tutius , seu favens Legi poteit esse certum , Probabilissimum , pr habilius , probabile , & improbabile , ac falsum e Contra vero certum , probabilissimum , probatia , tius , 'obabile potest esse minus tutum , seu favens libertati, modo superius explicato. 9. Quod est bonum , aut melius per se est simpliciter tutum , cum repugnet in eo peccatum vel formale , vel materiale esse posse. Immo melius comparate ad bonum in eadem specie potest, &solet dici tutius . quia constat, operantem quod est melius in eadem virtute, magis adhuc recedere a tras ressione, quippe qui ad virtutem ma- sis accedit . Quamquam in rigore id, non nisi improprie tutius dici possit, ut consideranti patet.

Diclum est per se, quia aliunde fieri potest, b per ut bonum, aut melius non sit licitum b , ideo

Cor. Σ. que neque tutum , ut ex n. sequenti liuo et .

Def. I 6. Io. Quod est certo falsum in Speculativis , aut certo illicitum in Practicis, nullo modo potest esse tutum , quia illud sentiendo, aut facie do, & materialiter, & formaliter erramus, ac peccamus. Quod autem est falsum ideoque& verum vel illicitum, potest esse tutum secundum quid, quo modo supra n. a. eXplicavimus. Opia

46쪽

ΜΕΤΗ. MATH. DEMONsT. P. I. 39XXV. Opinio est assensus mentis ad unam partem contradictionis cum formidine de opposita. Hoc est ne opposita sorte sit vera , . ideoque ea, cui mens assentit, falsa. Nomen opinionis etiam aliis modis sumitur tum apud S.S. Patres, tum etiam apud antiquos Scholaiticos , aliosque Doeiores , nempe pro levi credulitate , pro apparenti persuasione&c. ; sed hoc loco a nobis sumitur, ut definia

tum est.

Cor. I. Hinc omnis opinio est incerta , &aequaliter , quia huiusmodi est omne opin tivum a . a. Iste assensus non est firmus , & perfectus, sed imperfectus, & imbecillis . Perspicuum est enim , Intellectum persecte assentire non posse ei parti, quam sormidat esse falsam. 3. opinio non est error, nec materialis, neque formalis . Non materialis , quia hujusmodi est , quod est certo falsum b) : opinio autem non est certo falsa , sed incerta e . Non so malis, quia iste est assensus mentis scienter approbantis verum pro falso , vel falsum pro vero d) : Opinio autem assensus uni parti tantum cum formidine de opposita. Unde Alex. Alen. Par. pr. Sum. Theologicae quaest. 58. art. a. ad. a. . Ubi es opinio nones error. Nam error nempe formatis ponit pertinaciam sententiae, cum falsum asseritur verum , o verum falsum. . opinio non est dubium , neque cum illq

Cor. I.

Sch. Def.

Def. 6.

47쪽

go PROBABILIS MUs a per sumatur pro formidine a , iam ex definitione eandem ipsa patet, Opinionem etiam dubium esse . b per 3. opinio potest esse tuta secundum quid, quia Sch.Def. opinative licita tuta hoc modo esse possunt b .

26. I. 2. XXVI. ' Opinio probabilis est assensus nixus fundamento vere absolute , & respective gravi , si lido, ac magno, quod Virum Sapientem, aCPrudentem ad talem assensum per se movere, atque determinare potest.

XXVII.

Opinio probabilior assensus nixus fundamento vel abRolute, vel respectiue majore , graviore, ac solidiore quod Uirum Prudentem, a CSapientem ad talem assensum magis per se m Vere , ac determinare potest.

XXVIII. Opinio probabili sima assensus nixus fundamento maximo , quod Sapientem , ac Prudentem Utrum ad talem assensum maxime per se m 'Vere, ac determinare potest.

SCHOLIUM. ITAQUE probabilissima inter opiniones locum

principem obtinet. Haec a quibusdam dicitur moraliter certa ; quod aliquo sensu verum esse potest. Cum enim supremum infimi attingat infimum supremi , quod est maximum in 'obabilitate , poterit este infimum in morali certitudine . Sed , ut ut vocetur Opinio probabilissima , ad institutum nihil ruit. O in

48쪽

XXIX. Opinio aeque probabilis , quae aequali land

mento, atque opposita nititur.

SCHOLIUM.

x. UM autem fundamentum sit duplex, a a ratione, & ab auctoritate, hinc opinionis probabilitas dupliciter desumitur, aratione, es ab auctoritate . Primo modo sumpta dicitur intrinseca, secundo extrinsieca. Itaque opinio probabilis intrinsere, quae fulcitur rationibus solidis, ac magnis: probabilior, quae solidioribus, ac maioribus: aeque probabilis, quae aequaliter gravibus, ac magnis. Probabilis extrinsece , quae auctoritate magna: probabilior, quae maiore : aeque probabilis, quae aequali nititur. Utrumque fere semper coniungitur in Scientia Morali, quamvis in Praxi unius line alio saepe ratio habeatur , uti in Idiotis Dod ores consulentibus contingit . Etenim in Morali Scientia non inveniuntur rationes magnae sine Doctore magno , & vicissim . Intrinseca extrinseca potior eit , ut liquet , quia ista illam

supponit. Nam humana auctoritas sine ratione universim aut nihil, aut modicum valet. Atque Doefores non niti cum ratione asserere praesumuntur. Dicitur uniuersm, quia in iis, in quibus res pendet ex solo telli monio hominum , vel iudicio prudentum, sola auctoritas, etiam sine ratione , plurimum Valere potest. Sint opiniones A, &B contradictoriae. Altera sit D. Thomae, D. Bonaventurae altera, & ambae smul aeque gravibus rationibus nitantur . Hae

erunt

49쪽

42 PROBABILIS MUserunt & intrinsece, & extrinsece aequaliter probabiles, cum auctoritas Doctoris utriusque aequalis supponatur. Quod si A addjiciantur aliae rationes magnae, Vel auctoritas magna, v. s. S. RaY- mundi, S. Antonini , Scoti &c. A erit B , vel tantum intrinsece , vel tantum extrinsece, vel simul utroque modo probabilior . Porro cum harCadjectio magis semper, ac magis, ut liquet, fieri possit, etiam probabilioritas ipsa maior semper, ac major ad usque certitudinem esse potest. a. Haec porro Doctrina exemplo Physico magis adhuc declarari potest. Sint faces duae sequalis molis , v. g. quattuor librarum , & itidem duae magnitudinis inaequalis, v. g. altera quattuor, altera sex librarum. Illarum lumen aequale, istarum inaequale erit. Si tam primae, quam secundar in aliquo obscuro Cubiculo binae, &binae simul e regione ponantur , unius lumen alterius non obscurabit, aut absorbebit, sed utriusque in binis primis distincte aequale, in binis

secundis inaequale esse percipietur. Quod si seo sum ponantur, ex primis utraque aequaliter , ex secundis altera quidem magis, altera vero minus , sed tamen sufficienter Cubiculum illuminabit . Ita se habent opiniones vel aequaliter , vel inaequaliter probabiles comparatae . Etenim opinio licet subobscurum , lumen tamen mentis est. Advertat autem Lector, Exen q,lum huiusmodi hic a me sumi, non ad probandum, sed ad illustrandum, quod tale est, ut aptius , opinor , excogitari non possit. XXX. Opinis probabilis speculative , quae considerat

50쪽

Mgo. MATH. DEMON ST. P. I. 63 actionis honestatem, vel malitiam in se non at tentis omnibus Praxeos circumstantiis. XXXI. Opinio probabilis practice , quae cunctas Praxis circumstantias expendit, & perspectas habet. An vere detur opinio de moribus probabilis tantum speculative, & non in actice , determinare ad rem praesentem nihil attinet. XXXII. Opinio certo probabilis , de cuius probabilitate non dubitatur. Huiusmodi sunt praesertim quae ab Ecclesia tales declarantur, vel a Doctoribus eas ex pr festa examinantibus habentur , ut inferius adiparebit . Aliae probabilitatis divisiones, quae ab Auctoribus asserri solent, ad institutum inutiles sunt. XXXIII. Opinio improbabilis, quae vel solum caret fu damento magno , vel umul etiam habet contra

se motivum certum.

Prima dicitur improbabilis negaziis, secunda st stive. Illa non est certo falsa, at vero ista, quia quod certitudini opponitur certo falsum est a . a per Silol. SCHOLIUM L ad Def. 26. Def. s.

n. 6.

ANTIQUORUM nonnulli opinionis probabilit tem ita definierunt, ut aliter ac nos i tellexisse videantur. Etenim Albertus Magnus, qui quinque ab hinc saeculis , & amplius scria iit, ita in Sum. de Creaturis par. a. tria . I. de