장음표시 사용
221쪽
mando genItum ; factum , & non faetiam ἱ creatum & non creatum verumiano, ac recto sensu haec intelligi pQ unt . Vario quippe respectu genitum dicitur & ingenitum : genitum, quia ham origὶnis principium, ingenitum, quia nullum habet existentiae suae initium , quia semper extitit: factum autem & creatum idem est Uud origenem', ac genitum e quamquam ex dictis antea , constat, Filium non esse factum di crearum , ut sunt aliae ereaturae. Quapromer ab Origene Verbum non dicitur , Deus a se, sicut Pater ia habet sus originem , nempe Patrem: tametsi vox illa αὐσeσοι, idem significat apud Origenem, ac , Deus ipse ; quo sensu Filius ab eodem appellatur, ipsa vita, ipsa veritas , tua sapientia ire. Ad id , quod de articulo voci Dei praefixo notat Origenes, certe i genti genis textum Tom. a. in Io. videbitur eum hoc unum velle , mempe praefixum articulum designare tum Patrem veram esse personam a Filio distinctam , eum esse totius divinitatis sontem dc Originem, a quo, quicumque dii dicuntur, suam de naturam, dc appellationem hahent acceptam ; adeoque Filium Dei ex Patre habere , ut Filius sit de Deus verus e alios vero, qui dii dicuntur improprie , ac metaphorice, a Deo etiam suam accepisse auctoritatem, propter quam dicuntur dii. Ita
henigne explicari potest , ae debet Orirines. Ad septimum et Quae ex Lib. r. in Iob hic objiciuntur, tam impia sunt,le iis, quae ex genuinis Origenis operibus laudavimus, tam . directe &manifeste contraria, ut necesse sit agnoscere, aut verba , quae opponun-rur, Ariana manu inserta fuisse , aut Opus integrum, quale jam extat, Origenis non esse. Erasmus in censura husus operis , existimat illius auctorem Arianum esse, illudque Maximino Ariano adjudicat. Sixtus Sene sin Bibliotheea, illud arguit haereseos Mareionis, Encraritarum, Montani, Manichaeorum . Multi post Genebrardum, Sixtiam Senensem 1 Possevinum, Bellarminum, ex eo capit e supposititium judicant , quod in eo mentio fiat ομουσι. longe post tempora Origenis nati . Non placet Sandio haec ratio, 'quia contendit temporibus Ori 'nis i vocem illam , usitarum jam fuisse; de qua controversa suus erit infra dicendi locus. ιUnius Genebrardi judicium ci rea opus istud in Job hic moseremus. Sic ille loquitur in Collectaneis de Origenis vita. Opus i , ait. Origenismon es , tametsi eruditum lectu dignum. praeterauam', quod phra sis Meendi metridus longe distaι ab Origentea diatone, illud quoque accedit, quod auctoν, contra Origenis consuetudinem, innumeris penebattoragiis redundat , -ltumque temporis consumit, dum personis orati
nes ρω aequo longiores inuit, nune ad Iob, nunc ad diabolum pervo viam Aquitur; inter baec oriani Martynis eHebrat agonem, is
Homo i nomen, ἐν Homo anorum sententiam eommemorat ... Constat autem Lucianum Marinem .. DU Origenem fuisse; ipsumque Homoufii
Homo anorum nomen Iove pin Origenis tempora enarum.
Ad ultimum et Iam praemonuimus doctrinam origenis non ex sustr giis auctorum, a quibus vel damnata , vel probata illa fuit. aestimandam esse , sed ex genuinis At indubitatis ejus operibus . Hieronymo , Epiphanio, aliisque Origenis Censoribus opponemus Eusebium Caesariensem, Pamphylum Martyrem, S. Athanasirum , Gregorium Thaumatur-Pm, Gregorium Naκia enum, Basilium , aliosque Origenis defensores et sed, his motivis externis sepositis, de Origene ex otione ipso sudicium
222쪽
IoyS. Dionysius Alexandrinusu S. Dionysius Alexandrinus Origenis discipulas, in suspicionem negatae Fi- .lii consubstantialitatis aliquando venit, ejusque patrocinio multum gloria-hantur Ariani. Scilicet cum Sabellianam haeresim personas Sanctisthnae Trinitatis confundentem vehementi studio ille debellasset, scripta eam in rem ad Ammonium& Euphranorem Epistola, dum totus in eo incumbit ut personarum distinctionem demonstret, a Pentapolitanis accusatur quod in o hostium errorem deflecteret, ct ipsius divinae naturae divisionem, ac distinctionem in personis divinis induceret . Accusatio ad summum Pontificem Dionysium nomine delata fuit, ac convocata Romana Synodus, ubi coninsubstantialitatis fides fuit confirmata. Admonitus a Patribus Dionysius Α- flexandrinus de sibi intentata haereseos accusatione, ac de fidei suae veritate requisitus , apologiam scripsit ad Dionysium R. Pontificem, in qua ab imposito crimine strenue seipsum purgat, adversarios autem malle fidei a cusat in suis reserendis verbis, quae illi mutilabant , di calumniae in salsi criminis accusatione . S. Dionysium Alexandrinum contra Arianorum inluvius egregie defendit S. Athanasius, edito eκ professo Libro seu .Epistola pro allius iententia exponenda., in qua historiam hanc ab exordio narrat. Cum igitur habeamus Dionysii se se explicantis , & Athanasii mentem quO- ue illius exponentis certissima testimonia, sin merito tanquam Arianae impietatis praeformator accusatur S. Dionysius Alexandrinus. Et quidem tria potissimum Dionysio Alexandrino criminatores Pent politani objiciebant excerpta in Epistola ipsius ad Ammonium dc Ε
I. Quod negaret Filium Dei esse aeternum. II. inod vellet illum esse opus quoddam &factitium; neque natura pro prium, sed peregrinum , secundum a Patre ; ae Patrem ad ipsema compar ri, sicut agricola comparatur ad vitem , & navis fabricator ad navem.
III. Quod Patrem appellando, simul di Filium non appellaverit, &vicissim ; ex quo inserebant, disjunctum & separatum esse Filium a Patre in sententia Dionysii Alexandrini. Porro tria illa momenta tam aperte diluit Sanctus Doctor , ut omnem prorsus a se negatae conlubstantialitatis suspicionem avertat. Ad primum sic respondet in Apologia sua apud Sanctum Athanasium , Filius ese fit splendor lucis .eternae , im ipse omnino isteraus est . LAre enim semper existente , manifestum es ἐν olendorem se εν exsere. Et postea: Solus autem Filius , qui Patri semper coexistu , illa , qui est , , . planus, ipse quoque sev Patre. . Idem docet in Epistola , quam contra Paulum Samosatenum scripsit, & T. i Cone. in Responsionibus ad Pauli quaestiones, Epistolae sub ctis. In Epistola ait: ρ. 33o. Unus es cis reus, qui es in Patre, coaeternum Verbum. In Responsione ibid. pi . ad quaestionem quartam sic loquitur: Ego, qui semper sum persona Chri- 834. D. flus, aequaris Patri, nuru di miiitudine substantiae, eoaeternus Domino v o M. ritui. Et in respontane ad decimam quaestionem . Seripsi, feribo , in- ipsi D, quit, ἐν confiteor, ae credo is, praedira coaeternum Patνi Cissum unigeni- 'Avum Verbum Parras. i. εῖ I. D.
Ad secundum , respondet se Filium Dei dixisse opus ejus , cujus Deus factor erat , ratione carnis assumptae . non ratione divinitatis Quod si tamen quis etiam ratione divinitatis Deum Filii factorem esse & creatO- - Tourneo de Trinitate. Tona. II. O rem
223쪽
rem diceret, adhuc sano posset sensu intelligi, cum apud Graeeos Deere ςM .hahas prρή cere, idem significet. inquit , Sapientes Graeci fe,- - , suorum Librorum factores appetiant, tames iidem propriorum Librorum pa--o s. sunt. Non itaque Filii aequalitatem cum Patre negasse censendus est ' ' S. Dionysius Alexandrinus, etsi Deum Filii factorem A ereatorem di ciuset etiam ratione divinitatis. Praeterea, apud eumdem S. Athanasium profitetur Dionysius se Filium Dei Patri consubstantialem agnoscere , licet vocem ipsam, consubsantialem, fateatur in Scripturis non extare . Quibus , inquit, criminationem eorum deputi, mendacemque ostendi , qua Hebant me Cbrisum negare Deo esse consubstantia m. Tametsi enim fateoν mohoe voeabulum n quam in Scripturis saeris veI inmenisse veI legisse , arta men ariumenta mea, quae subsequuntar, quaeque isti tacuerunt, ab ea se tentia nihiI discrepant. Ibidem respondet ad exempla, quibus usus saerat , agricolae ac vitis , navis & sabri navium, plantae & seminis, fluvii & sontis &c. vultque illa a se prolata esse contra Sabellianam haeresim , eo animo ut personarum in Deo distinctionem probaret, ae priora quidem exempla agricolae ct vitis &c. tanquam minus apta se strictim & tantum in transcursu , ut ipse ait, attulisse, quae humanae Christi naturae accommodavit, rati ne cujus solius spectatus Christus , tam est a Deo alienus 3c extraneus , quam sit agricola a vite r posteriora vero exempla tanquam aptiora adprobandam Filii cum Patre identitatem naturae, conqueritur a calumnia. toribus suis praetermissa suisse, ex quibus tamen intelligere potuissent di- .stin tionem quidem esse personalem inter Patrem & Filium , sed naturae tamen persectam aequalitatem , qualis est inter Solem & radium , fi vium dc sontem. Filii consubstantialitatem eum Patre diserte docet Dionysius Alexandri-τοη Epistola contra Paulum Samosatenum iam laudata. Illum, inquit , Cρης-ρ g natura Dominus , Verbum Patris, quem Sancti Patres consub 13 flantialem Patri vocaTerunt. Ad tertium , apud Sanctum Athanasium se respondet S. Dionysius . '' Singula nomina a me proiata a se invicem nee separari nee dimidi queu't.' Patrem dixi, is priusquam Filii mentionem facerem, Jam illum in Patre signi aram: Filium a unxi, ac etiamsi Patrem non prius nominassem, issamen in Filii nomiae eo rehensus fuerat.
M his omnibus facile colligitur, puram & sanam fuisse Dionysii fidem circa Mysterium Sanctissimae Trinitatis; ac contumeliose & per insigne calumniam adulteratae fidei crimen im tum illi fuisse: qu H eonfirmari
ex eo maxime potest, quod in pace Ecclesiae diem extremum obierit Saactus ille Doctor, a tusus communione nunquam sejunctus fuit.
Sanctus quidem Basilius Epistola At. & cinnadius Lib. de Mel asticis
dogmatibus, fidem illius & oithodoxiam vellicant : verum & potior ha benda est ratio testimonii ipsius Dionysii Alexandrini Ac. S. Athanasi , quam Basilii, qui vel Apologiam S. illius Doctoris non legerat, vel, si Edi . vit. , minus aequus fuit A indulgens pace viri tanti dixerim erga Tom. a.' Dionysum. Quamquam de in Libro de Spiritu Sancto ad Amphilochium,
s). B., Basilius Dionysium magnum appellat , musque auia ritatem adducit pro p.r33. D. demonstranda Spiritus Sancti divinitate. Gennadius inconsulto prorsus nintam hane Sancto Dionysio inussit. . Neque audiendus est Sandius , dum Apologiam Dionysii Alexandrini ad
224쪽
ad Dionanium Romanum missam suppostitiam esse ex eo contendit, quod eu Chronico Eusebii constat, Dionysium Alexandrinum valde senem mor tuum, eique successorem Mavimum , ann. 263. constitutum prius fuisse , quam L nysius Romanus Episcopus ann. 26'. renuntiatus fuisset. Namque illius Apologiae meminit Eusebius Lib. 7. Hist. c. 26. illius γsragmenta repraesentat , Athanasius. Quod vero ex Chronico Eusebii πο-
sertus , norunt omnes mendum esse & gravissimum errorem .in annorum
supputatione apud Eusebium , qui annos Pontificatus Xysti antecessoris Dionysii R dicat undecim omnino fuisse , cum tamen constet ex Libro de Pontificibus Romanis, quem edidit Cuspianus, Xystum amis solum' duobus & mensibus undecim Romanam Sedem tenuisse. Atque hinc mendosi Eusebiani ealculi origo, & falsa Sandii confectura. Lege notas doctil-smi valesii ad L . Historiae Eusebii c. 27.
Probriur secundo ex Patribus Latruis.
Inter Latinos unum hie Tertullianum reseremus, non quod desint alii a Flor. as. niniti enim sunt, quos indicabimus, eiusdem fidei Nicaenae testes , ae desens s. res ante ipsum etiam Nicaenum Concilium , sed quod Tertullianum antiquises mum auctorem, suum esse praesertim glorientur Sociniani, utpote qui durare minime castigata sua loquendi ratione, violatae fidei circa SS. Trinitatis Mysterium gravem suspicionem injiciat. Quamquam nihil causae nostrae veritati decederet, si in tanta aliorum M. Patrum pro fide Trinitatis testantium nube , unum Tertullianum Socinianis dimitteremus, idemque responder mus, quod Olim S. Hieronymus Helvidio, moleste ferens eum sibi opponi, τ ε ρεδ Eccle e bominem non fuisse ε, vel, ut ait Apologia adversus Russinum , '
dare /res hominis ingemum, sed damnare haeresim . C Uequens enim error de 'traxit scriptis probabilibus auctoris-- , Sanctus Hilarius Comment.in
Matth. c. s. verum neque ipsum Tertullianum nobis hac in parte eripi patiemur, quem nemo veteram erroris incusavii contra SS. Trinitatem; quiaque diserte, ut nullus alius magis, fidem Nicaenam confrmat. Ac I. tres esse in Deo personas distinctas in unitate essentiae , data opera toto Libro contra Praxeam demonstrat. Cap. a. docet, regulam hanc esse fidei: ut unum Deum agnoseit, qui fit Pater , Filius viritus Sanctus ... anitatem in Trinitate disponit, tres dirigens , Patrem Fitium Spiritum C.
Sanctum. Tres autem non flatu, sed gradu ; nee substantia , sed forma ; nec potesate , sed specie . untur autem substantiae , is unius flatus is unius pote- fatis; quia unus Deus , ex quo is gradus si, is formae , ω oecies , in η mine Patris em Fitii is visitus Sancti deputantur: ubi vides , tres personas esse unius substantiae, status & potestatis . Per gradum autem intelligit haud dubie Tertullianus, ordinem illum originis, quo Filius est a Patre, dc Spiritus Sanctus ab utroque; ita ut Pater sit prima persona, Filius secunda , di Spiritus Sanctus tertiar per formas vero dc species, non naturam intelligit aut substantiam, ut Gnstat, sed varios subsistendi modos, quibus Pater Filius ot Spiritus Sanctus subsistunt, qui modi vocantur a Sch Iasticis relationes seu personalitates divinae. II. Verbi divini aeternam generationem diserte docet eodem Lib. contra Praxeam c. s. Ante omnia , inquit, Deus erat suus , ipseMi is mundus Pat sori viscur is omnia solus autem, quia nibit aliud evisinseeus praeter itum. Caete- D. o a rum,
225쪽
eam ne tune quidem solus, habebat enim Deum, quam babebat in semeti . , rationem suam scilicet. Et c. 8. Sermo ergo is, in Patre semper, Rcut dicit , Ego in Patre; is apud Deum semper, ficut feri tum es : Et sermo erat oua
Deum ; γ nunquam separatus a farre , aut alius a Patre, quia, Ego P Pater unum o nidis . Nihil hoc testimonio disertius potest desiderari. Lib. adversus Hermogenem cap. q. hoc principium tanquam certum statuit: aetermitatem Dei esse censum. Cap.vero IS. refellens Hermogenem γ, i alserentem Deum indiguit se materia sibi coaeva, ex qua mundum produ-' ceret, de Sapientia Dei, seu Verbo divino sὰ loquitur: Si nersaria est Deo 139. C. Opera m ηdi, ut Hermogenes existimavit, habuit Deus materia is Ioue digniorem , idoneiorem , non apud Phisosophos aestimandam , fea apud Prophetas in elligendam. Subiam suam scilicet ... Ex bae fecit , faciendo per itum , is faciendo cum ilia .... Quis non hanc potius omnium fontem originem commendat Materiam vero maseri.irum non sibi subdj-tam, non flatu dιversam, non motu inquietam , non babitu informem , sed. insitam is propriam, is compositam is decoram, quali Deus potuit Qui se , fui magis quam aIieni egens Habes ex hoc loco, Sapientiam Deo coaevam eme, ex qua dc per quam omnia condidit, toto materiae, quam admittebat Hermogenes ; eam ver . Sapientiam . quam Tertullianus vocat materiam materiarum , usurpans ni mirum verba Hermogenis, & ad senium illius loquens non esse Deo subditam, non statu , hoc est, natura diversam , non extraneam Deo, sed insitam , sed propriam, hoc est naturalem, adeoque vere aetemam, & V ram personam divinam Deo coaequalem & conlubstantialem. Aas. Deinde saepius adversus eii indem haereticum probat Tertullianus , eum A. . materiam aeternalia Deo & Uerbo ipsius seu Filio coaequare , materiam , inquit cap. parem Deo infert. Supponit igitur Tertullianus , Verbum seu Filium aeternum esse , alias quomodo materia in sensu Hermogenis aeterna posset ei coaequari Denique L s. adversus Marcionem c. 8: non procul ab initio de Christo agens, ait: In quo consistere taberet tota substantia Spiritus , non quo ρο- ea obventura illi, qui semper Spiritur Dei fuerit ante carnem quoque . Ergo Christus Spiritus extitit ante Carnem is 1II. Filium eiusdem esse eum Patre substantiae multis in locis inculcat δ' - ς' Tertullianus Apologetici eaput 1i. Hanc , nempe Dei Filium ex Deo prolatum didicimus. , is, prolatione generatum, i, idcirco Filium Dei se Deum dictum ex aenitate substan i .: nam in Deus Spiritus .. Ita de viri ru Spiritus , ir de Deo Deus,. ut tamen de Amine. Quae verba postea Nia caenum. Concilium in Symbolo fidei descripsit ec adoptavit. ν , o Lib. contra Praxeam c. Dei non duo dicuntur , inquit, nec Domini ,' qua Pateris, Filius duo; hoe non ex separatione substantiae , Ied ex di postone , cum individuum. is inseparatum. FUium a Fatre pronum iamus . Et cap-22. testimonium Patris & Filii vocat testimonium individciorum duo u Et ibidem ostendit opera Trinitatis esse indivisa. , quia fiunt ab una Via. b. v eadem urrtute. Et c. 23. Scimus , inquit, Deum etiam. intra abyssos U- p. si . , ubique e si fere , sed vi im potestate; Fmum quoque, ut individuum, P. sis. R. cum ipso ubique esse. Et c. 2 . Ego im Pater unum fumus; ad. substantiae , inquit, unitatem, non ad numeri singularitatem. Nihil his testimoniis diser- . I tius piMiserri potest ad comprobandam Filii clini Patre consubstantialita,
226쪽
Objicies et . Tertullianum Lib. contra Hermogenem. Cap. Hermogeni contendenti matellam aeternam esse debere , eo quod Deus ab aeterno &Deus sit & Dominus , Dominus autem esse non possit nisi extiterit ab aeterno materia, inquam dominium suum exercuerit, respondet Tertullianus Deum ab aeterno Dominum non esse , adeoque nec materiam ab
aeterno existere; quod probat a simili: Deus scilicet ab aeterno judex non est , neque pater, siquidem ab aeterno nec delictum suit, nec filius; ergo nec Dominus fuit ab aeterno. En verba: Quia i , pater Deus est , iudex Deus est ; non tamen ideo pater is judex semper , quia Deus semper . Nam nec pater potuit esse ante filium , nec iudex ante delictum. Fuit autem tempus, eum delictum smius non fuit, quod iudicem'qui patrem Dominum faceret. Resp. I. Tertullianum ibi non agere de aeterna Verbi generatione , de qua controversia ipsi non erat cum Hermogene, sed de sola materiae aeternitate. Unde Resp. a. Tertullianum non ex propria loqui sententia, sed eκ principiis ab Hermogenς admissis, quae adversus ipsum contorquet . .Nimirum istud est Tertulliani argumentum: Si Deus ab aeterno Dominus est praecise , quia Deus , adeoque materia aeterna esse debet ut ipsi imperet, sicut videtur Hermogeni; pariter Deus ab aeterno judeκ & pater erit, quia Deus semper est , tam quippe & judex & pateresset debet, quam Dominus : atqui eκ ipsa Hermogenis lententia Deus ab aeterno nec judex nec pater est ; non judex, quia nullus judex sine delicto, de quo judicet: ab aeterno autem nullum est delictum, materia quippe, quam Hermogenes aeternam supponit, nullius d licti capax est, cum sit ab aeterno inlatinis omnisque actus expers. Non fuit etiam ab aeterno pater, quia ille pater non est, qui nihil produxit extra se ab aeterno: sed Deus ab aeterno nihil produxit extra se, in principiis Hermogenis; materia enim, de qua solum inter illos erat controversia, improducta
est ac aeterna; ergo Deus non est ab aeterno pater, adeoque nec DominuS, quod habebat contra Hermogenem demonstrandum : in quo ratiocinio nulla plane mentio fit generationis Verbi aeterni, de qua non erat, quaestio.
Insabis i. Eodem Lib. contra Hermogenem c. I 8. de Verbo Dei , seu 'Sapientia Deo interna sic loquitur Ter lianus et Denique ut necessariam sensit ad opera mundi , statim eam condit di generat in semetipso Dominus , inquit Scriptura, condidit me initro viarum Dartim .... Agnoscat e go Hermogenes, idcirco etiam Sophiam Dea natam is conditam praedicari, ne quid innatum on inconditum praeter solum Deum crederemus . Si enim
intra Dominum, quod ex ipse , is in ipse fuit , fine initio non fuit et So-ρ bia Ditieet i us exinde nata is condita . . . multo ma is non capit . 'isitio quidquam fuisse , quod extra Dominum fuerit. . t Ex quo testimonio haec urgeri solent . i. verbum Del non suita conditum , nisi paulo ante mundi creationem , ad quam necessarium erat . a. Ex eo Tertullianum contra Hermogenem probare , materiam non esse
inconditam , quia ipsamet Sophia Dei incondita non est , cum solus Deus plane ingenitus sit . Si, autem supponeret Tertullianus Sophiam Dei
esse aeternam, male omnino inferret ex aeterna illius productione, aeter nam non esse mauriam ; imo contrarium potius deduκimet Hermogenes.
s. Sophiam Dei . quae in Deo est , non esse sine initia. q. Nihil ingenitum esse praeter solum Deum ; ex quibus omnibus sequitur Soptimo
Dei aeternam non esse , nee consequenter Deum.
Confirmatur haec objectio ex Lib. contra Praxeam c. 6. & p. in primum , .. Tourne F de Trinitate. Tom. IL Ο 3 inquit
227쪽
inquit e. 6. Deus voluit ea, quae cum Sopbiae ratione is, fermone dio u/ν, intra se , in substantiar is oecies suas edere, ipsum primum Hortitit
fremonem, habentem in se individuas suas, Rationem Sophiam. tit per ipsum fierent uriveris . per quem erant cogitata atque dis Ma , imo is, facta Iam quantum in Dei sensu .... Tune igitur etram ipse fermo iseriemem ornatum suum sumit. onum vocem , cum dicit Deu : Fiat Iux . me est nativitas perfecta sermonis dum ex tuo procedit : conditas ab eo primum ad cogitatam in nomine Sophiae , Dominus condidit me initium viarum suarum . D ebine generatus ad effectam. Ex quo testimonio naec habes . I. Sermonem a Deo productum, quaa do exterius voluit emittere, quod interius decreverat. 2. Sermonem speciem suam , ornatum dc perfectam nativitatem habuisse , quando dixit Deus : Fiat lux ; ergo ante mundi creationem sermo ille plene & perse- ,
cte genitus ac natus non erat.
Dissimulandum non est ista pavio duriora esse & explicatu dissicilia :possunt tamen ac debent ex aliis, quae laudata sunt, clarissimis pro fide Catholica SS. Trinitatis testimoniis lucem aliquam mutuari, Ac benigne exponi. Resp. itaque ad primum testimonium ex L. contra Hermogenem c. I 8. I. Tertullianum ad hominem, dc ex principiis ab Hermogene admissis Arguere. Scilicet admittebat Hermogenes materiam quidem aeternam , sed informem & incompositam , quae verbo Dei . seu virtute Dei opus habuerit , ut in tempore varias indueret formas r quidni igitur , urgebat Tertullianus , eadem materia eodem Verbo indiguat , ut simpliciter ex iis steret , siquidem de Sermone seu Verbo absolute pronuntiat Scriptura :Dominus condidit me initium Siarum suarum.
II. Dico, Tertullianum cum multis aliis veteribus Scriptoribus duplicem
agnovisse Verbi nativitatem , unam aeternam , Deo immanentem , Pro priam & naturalem , quatenus est Patris ratio, sapientia, idea &c. alteram temporalem , aliqua ex parte externam , impropriam & metaphoricam , quatenus est Patris mandatum, immrium, verbum prolatum, quo omniaeκterius producuntur . De ista pol rema verbi nativitate loquitur Tertullianus UL contra Hermogenem, ut ericiat materiam ipsam conditam esse iaquandoquidem Verbum, per quod facta est, conditum quoque sit. De nam autem Verbi generationem, prout est Patris sapientia , ratio , idea , in qua omnia prae mantur, agnoscit in hoc ipso Lib. Tertulla c. ao. μ . Sophia, inquit, Deus fecit, in qua cogitando is, disponendo Iam fecerat. Cum igitur Tertullianus contendit Dei Sophiam, seu verbum conditum esse, ne quid omnino dici possit inconditum praeter solum Deum , Hermo. genem perstringit, qui materiam aeternam dc improductam admittebat; ac generale istud principium statuit, nihil esse plane inconditum, praeter solum Deum , quocumque tandem modo sit inconditum, mr negationem sive creationis, sive originis & generationis . Mens enim Tertulliani non est, mi Sophiam eo ipso modo conditam esse, quo materia; verum ipsi lassicit si ostendat Sophiam suo modo conditam esse, idest genitam , ut inde concludat materiam etiam conditam essis suo modo, hoc est per veram cre tionem , scut ostendit postea . Hermogenes quippe admittendo materiam omni modo inconditam , illam Dei Sophiae anteponebat , sicut arguit Tertullianus; Sophia enim eondita saltem est via generationis. Non ergo te moveat, quod ait Tertullianus, Sophiam non esse sine initio:
. per initium quippe non naturae aut temporis initium intelligit, sed originis,
228쪽
auod ipsi satis erat ad suum contra Hermogenem urgendum institutum , uando etiam ait: nihiI esse iunatum styx inconditum pr ter Dium Deum; Deum
ibi non opponit di vinis perionis Filii dc Spiritus Sancti P quae productae sunt,
sed opponit materiae, de qua moVebatur quaestio. Vel dici etiam posset, per Deum intelligere Tertullianum, Vel solum Patrem, vel divinam ipsam essentiam : Pater autem & divina essentia nec generatur , nequir producitur. Ad eonfirmationem ex Lib. contra Praxeam, eadem est responso i agere scilicet Tertullianum de nativitate Verbi non aeterna , sed temporali, quae in ereatione rerum consistit , & quae nativitas improeria seu metaphorica dicitur; haee porro temporalis Verbi nativitas, supponit aeternam ejusdem Vecth generationem: namque, ut ipse ait Tertullianus eodem L. e. I. Etsi p. 61. ADeus nondum sermonem suum miserat, prolyde eum cum ipsa, in ipsa ratione intra semetipsum habebat, tacite cogitando disponendo secum , quae per
sermonem mox erat dicturus . Porro quando Tertullianus externam illam
Verbi prolati nativitatem vocat perfectam ,, dure haud dubie imuitur ;nativitas enim illa est impropria , ut mox diximus, & metaphorica: persecta tamen aliquo sensu dici potest , in quantum per illam declaratum fuit & eκterius manifestatum Dei Verbum , quod antea latebat & ignorabatur. Sic benigne interpretandam esse Tertulliani mentem nemo aequus negaverit . qui attenderit multa alia esse apud Tertullianum durissima ,
quae tamen ad litterae corticem usurpanda esse nullus affirmat ; verb. gr..
cum ait, Deumfetuum quasi agitare, quando intra se rerum creationem molitur : Verbum iEua a Deo per uisum quemdam ae laborem exterius protrudi: ill udeme vocem tm fonum ex vurea cordis Dei exiens& ccetera ejusmodi, quis emollienda esse nemo diffitetur . Quidni ergo benigne interpretabimur cum ait externam Verbi nativitatem persectam esse 3 Instabis 2. Lib. adversus Hermogenem cap. I 8. Tertullianus probat materiam lare verbo antiquiorem , si aeterna esset; supponit igitur Verbum
Resp. Tertuli. eo loci eκ absurdo Hermogenem urgere ; n; mirum materiam Verbo aequalem lare , imo dc persetitorem , quia nempe materia , in mente Hermogenis, nullum sui initium habebat , nequidem originis ; Verbum econtra ab alio est , ratione saltem originis dc generationis. quo titulo materia Verbo persectior di antiquior. Objicies et . Tertullianus Lib. contra Praxeam c. 8. & 9 docet Filium a Patre procedere sicut radius a Sole , fluvius a sonte procedit : ipsum Patrem totam esse susstantiam ,i Filium vero derivationem totius & m,rtionem , sicut ipla profitetur , inquit , Quia Pater mallor me est ι ergo non censet Filium esse Patri consubstantialein . Resp. comparationes illas Solis re radii, fluvii & sontis frequenter a SS. Patribus usurpari in exponendo Mysterio SS. Trinitatis r idque ob eas ratisnes , quas attigimus supra cum de S. Iustino egimus: has ibi consule . Tertullianus his comparationibus usus est, ut contra Praxeam ostenderet distinctionem personalem Filii a Patre in unitate essentiae: hic enim unus videtur esse Tertulliani scopus ac finis, Profiteor, inquit, cap. 8. me duos P. io . C. direre Deum ἐν sermonem eius, Patrem ἐγ filium ipsius . Nam radix
o, frutex , duae res sunt, sed coniunctae , fons, flumen duae species sunt, sed indivise .. Cum itaque Filium dicit esse portionem substantiae divinae & derii a-tionem . sensus ejus est, Filium esse a Patre per generationem, ac conse- Ο Α qnenten
229쪽
quenter eum a Patre distingui persona & hyirostasi, coem quo tamen individuus est natura & essentia , scut in hoc ipso Libro repetit saepius. Non alium tem esse Tertulliani sensum, constat ex eo ipso, qui opponitur, loco : Iius , inquit, est qui generat , alius , qui generamr: alius qui mittit, alius qui mittitur ; alius qui facit , alius per quem Iu ; quibus verbis solam perib nalem distinistionem Filii a Patre urgebat adversus Praxeam , qui divinas confundebat personas . Si quando vero Filium Patre minorem dicit Tertullianus, ad kripturae, quam laudat , sensum intendit, minorem scilicet esse ratione humanae naturae, non divinae . Vide quae paulo ante in solutione Objectionum eκ Scripturis, susius eam in rem a nobis disputata sunt. Multa alia hic brevitatis causa omittimus SS. Patrum Ecclesiae Latinae testimonia ; S. Cypriani Lib. 2. testimoniorum adversus Iudaeos eap. 6. Dionysii Romani in Epistola adversus Sasellianos, apud S. Athanasium Lib. de D cretis Synod. Nicaenae Tom. r. pag. 23 I. Novatiani Lib. de Trinitate e 3 I. ad calcem operum Tertulliani, Firmiliani Epissi ad S. Cyprianum. Arno-bii , Lactantii, & aliorum , quos recenset eruditione utinam & integra fide commendandus nil lus Praesbyter Anglicanus, in eis mio opere, cui titulus: Defensio fidei Vicaenae, ubi momentum istud suis ac erudit prosequitur. Hac con1tanti & perpetua Ecclesiae fide ac Traditione inspecta & dili genter excussa. , trecenti decem & ocui Patres in Concilis Nicaeno generali primo, anno 3as. sub Sylvestro S. Pontifice congregati , praesente ac protegente Conflantino Magno Imperatore , in 1blemni fidei Symbolo declararunt ac definierunt , Credere se in Gnum Dominum Jesum Christum Filium Dei , ex ratre narum unigenitum , ides , ex substantia Patris , Deum
ex Deo , lumen ex Iumine , Deum verum ex Deo vero : natum nori factum , .
consubstantialem Patri , per quem, omnia facta funt Post celebrem illam definitionem , multi magni nominis viri in gravis-smam apud multos violatae fidei Nicaenae suspicionem venerunt , de quibus in utramque partem nostri disputant Theologi , nempe de fide Eus bii Caesariensis, Liberii S. Pontificis, Osi Cordubensis Episcopi, & Patrum Concilii Ariminensis , de quo postremo capite abunde dictum a nobis sulti, ubi de Ecclesia Tom. r. pag. 274. 4 s. di sequeutibus. ω se Eusebii Caesar tensisti .
Profundam in omni litteraturae genere Eosebii eruditionem demonstrann quae scripsit, non tantum de Historia Eccles allica, cu1us parens est , sed etiam de Praeparatione , & Evangelica Demonstratione . Fidem, autem ipsius circa Verbi consubstatuta litatem in ambiguo versari , probant tam viversa de illo Scriptorum Ecclesiasticoriun testimonia; accusantibuS alias, . aliis vero defendentibus. Ex tribus autem potissimum capitibus tentari ac dignosci. debet Eusebii Caesariensis fides circa Verbi divinitatem . I. ex Vendi ratione . a. ex Scriptis ipsius tum rante , tum' post Co cilium Nicaenum . 3. eκ Antiquorum de fide ipsius -' quae, tria etsi seorsim sumpta decretoria non serent , , si tamen conjuncta simul in ejus damnationem conspirent , certissime rectam & sanam non fuisse ipsius λdem apertiis me convincent. Qnaestio igitur est , sui trae Eusebius non tani tum factione ac patrocinio, sed etiam doctrina S: sententia Arianusὶ in Nostro quidem judicio , Eusebius ab Ariana labe purgari omnino non potest,.
230쪽
potest , quem accusant ratio agendi , Scripta ipsius, &III Veterum testis
I. Ratio agendi hominem ex animo Arianum prorsus redolebat: sum mo studio auctoritate, consilio , gratia , qua valebat apud Principem , Mianos quantum poterat se juvabat , promovebat errorem . Ante Nicaenum Concilium in gratiam Arii scripsit ad Alexandrum Episcopum Alexandrinum, a quo primum damnatus est, ac ejectus Arius, ut vellet eum communioni suae restituere . Sedens in Coacilio Nicaeno, Symbolo fidei subseribere primum recusavit, moras sibi concedi postulans ut deliberaret ;postridie pamen, Constantini,. qui in Concilio praciens aderat, reverentia, 1eu potius exilii ac depositionis metu subscripsit . Unde porro tanta haechonimis anxietas , nisi ex animo non satis in fide Nicaena confirmato
Post Concilium vero Nicaenum, inito cum Arianis scedere, S.Athanasium strenuum fidei Nicaenae vindicem plurimum divexavit . In Concilio Tyriensi adversus S. illum Doctorem coacto se cui ipsemet Faeerat Eusebius ;& in Antiocheno Conciliabulo ,. calumniarum ac depositionis sententiae in magnum Eustathium Antiochenum Antistitem conscius ac particeps fuit una cum aliis Episcopis Arianis . In suis Historiae Ecclesiasticae Libris , altum de Ariana haeresi , ejusque damnatione silentium : cujus quidem affectati in re tanti momenti ae ponderis silentii , non alia causa, oc ratio fuit, quam, quod suorum pudori parcere, ac Catholicis victoriae gloriam
eripere voluerit. Denique scribens adversus Marcellam eum redarguit ,
quod Ecclesiae Patrest ac verae fidei doctores incusare auderet; inter illos autem recenset Paulinum Tyriensem , Narcissum Nerodiadem, Eusebium Nicomediensem , Asterium risphistam, qui publici ac declarati habebantur
Ariani . Porro raro admodum contingit , ut qui tam impense inereticis Qvet, tacitat non seratur in haeresim ipsam inclinatione ac consensione. II. Eusebii Scripta , sive ante, sivo post Synodum Nicaenam, mentem ejus plane Arianam manifeste produnt. Etsi enim' dissimulandum non sit, nonnulla esse , in iis praesertim , quae ante Nicaenum Concilium elaboravit , quae emolliri ac benigna interpretatione donari possent , sicut Veterum nonnulla paulo durius ac minus castigate dicta in bonum sensum nos ipsi adduximus attamen spectato auctoris consilio , ac suspenso semper in Haereticos lavore , benignam hanc interpretationem non meretur , ac summo jure cum ieso agendum.
Lib. 7- Praeparationis EVangelicae c. I 2. Verbum appellat naturam, ah ram a Patre. Et e. I s. docet , Verbum secundam este a Patre nia 3r ,
sicut Spiritum Sanctum tertium a Patre, & Fili O ,, eosque a se tu indignitate ac gradu differre, quemadmodum stella ab alia differt in claritate . Quapropter e regione hujus loci , ad marginem lector monetur :ut sibi caveat. Patremi inquit sesequitur Verbi divini potentia , quae reliqua pariteν moliatur, is tuustret ... Deinde pos secundam illam nataram , Luniae quo Deo, Sancti Spiritus natura succedat . Qui Eusebio lavent, reponunt, eum hoc in loco per , non essentiam seu naturam intelligere, sed personam seu hypostasi in . Verum hula
benignae interpretationi obstat similitudo , quam refert , stellarum : istae quippe haud dubie non hypostasi , sed claritatis seu gloriae gradibus a se invicem distant; ergo, secundum Eusebium, tres personae in Deo non tan*m hypostasi disserunt , ista etiam essentia. Lib. q. Demonstrationis Evangelicae e.-vit,. unicum esse filium , ο