장음표시 사용
101쪽
De Spontaneitate, is Volunt. Io5 cursu per principium internum, seu per vim suam ad unam prae aliis per eamdem vim possibilibus actionem determinare poteSt. Coroll. I. Actiones igitur late spontaneae dici
possunt omnes actiones, quae per vim entis internam efficiuntur, & ens, quod ita agere potest, spontanea : quare elementa corporum late spontanea, ct eorum motus late spontanei sunt cosm. 52. cor. I. 55.
Cor. I. . Facile inde collipitur , quae actiones stricte spontaneae dici debeant. Coroll. 2. Ens late solum. Spontaneum, cum semel coepit, agit in serie continua ita, iacstatus antecedens semper contineat rationem sufficientem subsequentis , donec ab externo princi io actio impediatur , quem
admodum id in dictis elementis evadit β. cit. .
Schol. Admissa hac spontaneitatis divisione variae, quae hac in re obtinent, auctorum sen- tentiae optime conciliantur. V olfius a) post k Leibnitium b) ex Aristotele contendit spon- tbὶ Essaitane itatem universim omnibus entibus seu Tης'
animatis , seu inanimatis tribuendam esse, PI,.si modo per vim internam sine principio 'officiente externo agant, provocatque ad u- 'sitatum loquendi usum , quo dicimus ignem
sua sponte moveri, aut extingui, quod nulla caussa externa apparet, quae ipsum moveat, aut extinguat; canem audita heri voce sua
sponte accedere, & quae similia sunt. Verum non miror Leibnitium molfium, ac ipsorum sectatores unum hoc spontaneitatis
genus propugnasse; nam si ipsorum senteptiae larvam detrahamus ,4 clarissime patet ipsos spontaneitatem stricte acceptam specioso libertatis titulo condecorasse. Hinc alii, qui veriora amplectuntur, affirmate pronunciantino sponte Ggere magis determinatum esse , quam per principium internum sine inciente externo Ggere; neque propterea spontanei-
102쪽
ios Psych. P. L. Seci. ITI. C. Ltatem, quae spectata etymologia die Willhusirsignificet , ullo sensu rebus etiam inanimatis competere. pOSsct . opinionem hanc suam quoquie fecit Daresius; unde spontane itatem definit , principium entis efficiens intrinsecum, quo enS Sine aliorum principiorum ef- scientium extrinsecorum concursu cum COH- tingentia formali sgere poteit illud autem cum contingentia formali subjecto competere dicit, cujas oppositum in eodem ente salao statu antecedente inesse potest. Quod si jam utramquου hanc sententiam paullo accuratius examinemus , facile deprehendemus, utri-qus aliquid visi subesse ; illa communi loquendi usu nititur: haec vocabuli et Ologia, cui praeterea ex eo magnum ponduSaccediti, philosophi sollicite motus necessarios a spontaneis distingua , alveinde eumprimis in bQui, principtam acti- vum , si ves animam inesse colligant , quoathsarum motus spontanei sint, non necessa- 'mi quales tu. inani malis des prehenduntur vero per vis inasn duplicis spontanei-
eatis ut iij satisfit Eo enim: ς posita foe ananiniatig non rorsus denegat , dc animatis in 7 porsectiori gradu tribuitur
spontane itas ; consentientem habeo peril lustrem de Martini: spontaneitas, ita ait vir clarissimus, late accepita est facultas eulis per Principium esciens inpernum a
liquid agendi sine externa quo dam Di di
stricte Dero spontaneitas, Sein nudum iam
bitrium est, quae, ad actiones phySice, re subjectiυe contingentes competit . ' CVI. Anima gaudet spontaneitate ram Iare, quam stricte suntla. Ihprimis enim anima Ust ens activum , ac vivens r agit proinde vi sua propria, ac sins principio efficiente externo, atque sic sentit, imaginat , . recorda tur , attendit , reflectit, ratiocinatur appetit, vult; atqui as spontaneitatem late in
103쪽
Pe Spontaneitate, se Volunt m Itam amplius nihil requiritur g. praec. isi spontansitas late sumta, atque istud ita in vulgus notum est, ut molfius putet neminem, qui quidem termini significatum intelligat, dρ eo dubitare. Deindsct numeratae nunc actiones diversae per sam
viniat. 9. 170. Sch. , dc anima saepe unam v lalteram prae omnibus reliquis possibilibus a. Cilonibus producit: quin ad id a phitin s
ficiente extrinsece determinetur, ut sensu in ipsana sinctprincipio ess caente externo ad unam action mex pluribus possibilibus determinare sed hoc cis sumta S' V et pontaneitate stri
natio ad eligendum bonum, quod appetit se
spontaneitatis stridis sumtae quaedam species s se criΠeitas stricte sun a jam magis destord a ta . quatenuS nemps ad actiones , quae 2n visi
em praege/t. Cum enim voluntas tendat ad
104쪽
o6 Psych. P. I. Seci. III. C. Lappetit, aut ad praefert. qu d mens aversatur . praec.), appetitio vero, aut aversario sine repraesentatione boni, aut mali non fiat β. 9a , etiam
voluntas sine repraesentatione boni, aut mali, agere non potest; sed haec representatio ad facultatem cognoscendi pertinet s . 6. : D- cultas ergo cognoscitiva hac boni, vel mali repraesentatione facem Voluntati praesert. C9λ'OH. I. Repraesentationes boni, & mali sunt motiva sq. 99. igitur voluntas sino motivas agere nequit: quia porro in statu
indifferentiae nulla fg. 85. ); in statibus vero aequilibrii, & praepondii adsunt motiva
M. 97. Cor. 2. , mens nostra in his potest,ri altero non potest aliquid velle .l nibi , corolt. a. Facultas Cognoscitiva usi insertor , latita, Iel superior est β. 7. λ: igitur dc voluntas in sermone philosophico duplex est, inferior , & superior, de illa entibus quoque sola inferiore cognoscendi facultate instruo ctis Convenire potest.b uiri Musi. . Vereor tamen, ne quis aegrIus, quam iuiti- oportet , ferat belluas quoquo voluntatem vam. tribui : quare hac vocabuli usu posthac 'abstinebo, partem spontaneitatis, seu arbitrii solum superiorem Doluntatem pvoro arbitrium sensitiuum eonapsellat rux. volunt, ηε Res jam postulat , . ut des finition Ari
rum, qui eam ex Aristotile aIiud esse negant, quam petitum' sationalem, imperterritus defendam . Confidenter ajo voluntatem appetitum rationalem minime dici p*qse , nisi sub una solum condidi 'nt insta insinuanda , qua tamen ipsi uir nolunt'. assorti mihi duplex est: i. in Ssnsu intimo nobis constat , posse non objectum abstractum sub ratione boni per intellectum , rationem repraesentatum , quod propterea appetitu inionali appotimus U IOQ. , eli--
105쪽
De Spontaneitate , se Volumi. Io 7 gere, vel non eligere, tametsi inclinati nem rationalem versus illud, quam eodem tempore inviti etiam sentimus , impedire non queamus, idem est de aversatione rationali : unde fit, ut saepissime illud ipsum, quod rationaliter aversamus, reapse tamen . eligamus, & am lectamur. Sentit exempli Caussa quis sanguinem nimis concitatum, proptereaque liberaliorem vini haustum sibi nocere judicat, atque hoc nocumentum
sibi distincto ope intellectus, A rationis repraesentat, unde rationalis a vino aversatio. ita ipso exoritur; at victus tamen voluptate sensuali vinum liberalius hagrit: anno istud infrequens λ Quid autem inde colligendum λ istud : conscientia teste inesse in nobis
facultatem distinctam, qua secundum, vel conixa aphetitionem non modo sensitivam , Ferum etiam. rationalem agere possimus. Certe universim experimur praeter inclinationes illas , quas ad. bonum quomodocumque perceptum necessario sentimus, Opus
esse nova alia determinatione ad illud reapse eligendum, quae iam vero haec facul- . tas , nisi voluntas; voluntas igitur ab appetitu rationali distinruenda . est . Prosecta. Cum facultas generatim alias non sis, quam possibilitas actus; ex diversitate actuum rΘ-i Ct. arguitur diversitas ficultatum s Ont. β.95αὶ ; sed actus inclinationum, & aversa-- tionum rationalium sunt diversi ab actibus
electionis, & fugae r iuites es facultates, a quibus ii eroficiscuntur, in se diveriae sunt,
voluntas nimirum dc appetitus rationalis x.ὶ Si voluntas sit appetitus rationalis, actum est de libertate nostra, quam tamen deinceps demonstrabimus i Est enim . appetitus in genere Caussa necessaria , ejusque actus ex repraesentatione boni, & mali , velut sua ratione sumiente sβ. necessario.
profluunt , neque A edin possunt, nisi
106쪽
toR Psych. P. T. Sect- ΠL C. L. quatenus nonnunquam eae perceptiones re moventur cum igitur ex logicae legibus , quaecumque de generΘ dicuntur, etiam spe - ciebus sub eo Contentis conveniant, eadem necassitas nominatim. tam de appetitis sensitivo, quam rationali praedicari lebet. t talioquin inter duos hos appetitus aliud discrimen non est, quam quod ibi repraesentatio boni sit confusa : hic distincta . cautera omnia sunt pariae : si igitur appetitus sensitivus non libere, sουε necessario figat, quod ejuς ratioe sumiens sid repraesentati γboni confusa ; ut ipsi Leibnitiani ultro fatentur , & si illi inficiari vellent, bruta lo-
. querentur : pariter appetitum rationalis non libere, sed necessario aget, quod sius Tatio; sussiciens sic repraesentiatio boni distincta ; quid enim distinctio illi essiciet ancles
ipsa sola totum libertatis pondus sustinebit . Cert neque in nos a sempΘr est yO' testate distinctam habere repraesentationsm, J 'el non ; nemo si -Et, id ad vera mi li-- bertatu notionan consulauendam sussiceret, manifeste enim inde regramus in infinitum. proflueret ό: quemadmodum in ostendam. modsi. tam m aliquis hisce omnibus nore mo- veretur, & portinacite contenderet appetitionss rationales ad voluntatem pertinere,.
ostendam illi modum, quo sententiam suam cum aliqua probabilitatis specie tueri, possit. Ponamus 'vohamarum a sacultate appetendi non reapse distingui; sed habere, i psam tamen aevus duplicis, ac omnino diversi generis v posita hac hypothssi voluntas . ni facultas saltem aequivalenter duplex considerari debet ; nempe ut esz facultas appe; tendi, vel aversandi tam sensitive , quis- rationaliter, & ut est famitas se determinandi ad eligendum bonum, ves iugiendum malum perceptum ; illius actus, qui: inclina- noues, dc aversationes sunt, dici poteruut
107쪽
' Spontaneitate, et Volunt. Γον Tolitiones, ac nolitiones in deliberatae, dc necessariae: hujus vero volitiones, & nolitiones deliberatae ac liberaeo En conditionem, de qua supra mentionem feci, sed quae Leibnitianis nihil prorsus prodest, cum ipsi appetitum sensitivum voluntate separent,& sam in solo appetitu rationali constituant. Solus Daries ius, qui ut sere alias,. ita in P yc., hoc quoque argumento plus ceterus sapit, hujus hypothesis usum aliquem fecisse vi- ζ. detur, cum ait : patet enim eae dictis, me are a. non semper id, quod Dolo, eligere. Ei X., luntarium generatim, comparate Vo ad ei in voluntate instructum, dicitur quidquid aliqua ratione a voluntate ipsiuS pendet, ut noIvo- deartibulatis sanitatis causSa SuScepta .. Non Iunia-Doluntarium, quod a voluntate quidem non pendet, cui tamen ipsa positivo non reniri- δ' ς tur ut sunt motuS naturales, se Ditales in hium ihomine. DDoluntarium, quod ita a voluntate non pendet, ut ipsa etiam.Contra nitatur; ut si quis raptetur ab egus Actus a voluntate pendentes sunt vel Quid a-etistiti, vel imperati ; illi immediate a volun--Hitate tamquam, principio activo proficiscuntur, suntque solae Dolitiones, & nolitiones hi alacultatibus distinctis, ad nutum tamen, Sive, immjunt, imperium voluntatis effciuntur, ut attentis, contemplatio longior alicujus, Objecti, ιοctatio, deiambulatio..coroll. Omnis actus imperatus, pendet ab ali- Quomo- quo actu elicito, & sine illo absolute poni nequit; imperium enim illud voluntatis via ipsa volitio est,. vel eamdem certo includit. CXJ. Voluntas adactus elicitos cogi nequit. , voluntatem cogere ad actus elicitos est illam vi extranea adig2re ad volendum, vel nolen- eiti eo: aum, cum nullum adest motivum vel ad vo- etiis tendum id, pro quo pugnat motivum nolitionis, Oc nolendum id, pro quo stat motivum
108쪽
ne irio P ch. P. L Seci. ILL C. L. volitionis; sed nihil horum fieri potest, cumvojuntas sine competente motivo aliquid velle, aut nolle nequeat cf. Io, cor. I. γ, Er- go voluntas ad actus elicitos cogi nequit. Ve-i ritatem hanc ipsa quoque conscientia loquituri CXII. Voluntas ad actus imperatos cogi nequit. Actus imperatus existere nequit sine i i praevio actu elicito rio. cor. ; sed ad. actum illum elicitum voluntas cogi nequits β. praec. λ: ergo neque i ad actus imperatos, voluntas cogi potest.
Coroll. Voluntas igitur nullo modo vi exte na cogi potest, nec pariter potest ullus actus a voluntate pendens, qui coactus vicii queat: quare omnes actus a voluntate pen i , dentes & voluntarii I. iou. , & stricte . a 'iispontanei g. Io 5. cor. I. y Sunt. i Schol. Ruit igitur eorum opinatio, qui volunitatem non quidem ad actus elicitos, quodi docuisse s neminem, qui philosophi nomen ' meretur, scio; sed tamen ad actus imoer/tos Cogi posse putant. Non equidem inficior possct uim etiamdam extraneam, Cia. resistere -Musisqueamus, in corpore nobis inserri, ut cumi usuis ab equo raptatur; vel actionem exter i. nam quam ponere volumus, impediri posse, ut si quis deambularam volens vinculix. coo- stringatur. AYnButro in casu existunt actus -ie i imperati ruiti priori enim sunt passi es :in hoc omissiones jDUnde cum reus equulν tortus scelus co 'tetur, aut mercator in ps cillo naufragii constitutus merces in ma-- ro projicit neuter ad suum actum impera- cogitur ; ille Enim coqfession- sceleris tamquam medium aptissimum.ad evitan- dos praesentes. . dolarm ; ille meretum .e3ω cbionem ut hecestiarium' vitae conseruandaei subsidin m. volens uterque; eligit. . MAU
Liberum a cohctione dicituτ, .uod ad actus suos vi extranea cogi nequit. igitur coaetione est immunitas a dete se
109쪽
De Spontane itate, se Volunt. III natione ad agendum per vim externam effe- qua voluntatem in actionibus suis tam elicitis, quam imperatis gaudere in aperto est ββ. Iri. Ita. ) . Schol. Haec libertas, ut expendenti parebit ,
reapse aliud non est, quam. mera Spontane itas, ac proinde omni enti, quod vel late Spontaneum est, competit'; quidquid enim principio intrinseco agit, a coactione' sexterna liberum sit, necessct ESt. Immo actio coacta nullo modo intelligi , potest cum comparate ad ens nihil: actionis nomen mereatur, nisi quod a 'principio eidem interno proficiscitur; reliqua namque in passionum numero habenda sunt. Quotiescumques igitur mens nostra agit, agit ea cum libertatΘ a coactione: sic libere, & non coacts ipsa percepit objectum rite propositum I sic assentitur veritati evidenti; appetit bonum perceptum, & aversatur malum repraesentatum ; atque istud cum belluta ipsis, quin& cum omnibus entibus inanimatis lato, spontaneis commune habet. Hinc autem perspicuum fit , quam contomptim de anima
nostra sentiant ii philosophi, qui illi praeter
libertatem a coactione nullam aliam tribuunt ; optata dum icerte potius foret, ut vOcabulo libertatis abstinentes occulta sui a. nimi sensa iri lucem proferrent; nam dum bertates m magnifice extollunt, magno ver-
'borum apparatu nihil dicunt, nisi illud, do mo dubitare nemini unquam in mentem ve- tui; ineautos tamen interea in gravissimum errorem praecipites agunt. Sed de hoc post
CLIV. Volitionis, is nolitiones animae conin Voliti ringentes iant. Anima vult , slid non semster vult, aeque idem semper vult, quemadmodum εxperientia intima docet 2 ergo volitiones ani- tingentes nise vi Ementiae non tribuitur; sed quod enti μα- vi esssaliae non tribuitur, contingens est coni.
110쪽
xta Psycm P. I. Sect. III. c. ILIO a. in . ergo volitiones animae contingentes sunt. Idem est de nolitionibus Coroll. I. Cum volitiones, dc nolitiones non habeant rationem sufficientem externam, ut . drinceps apparebit, manifestum est, ipsas ad modos analogicos .pertinere ont. 56. ,
atque earum contingentiam internam esse. - Ont. β. Ioa. cor. I. in . GmIl. a. omnes quoque actus a voluntatE
imperati similiter contingentes sunt cons.
, . - . C A P. U T. II. . De Natura Libertatis Humia me . Quid nis CXV. Libertas, sive liberum arbitrium est oluntas , quatenus Ea habitis omnibus ad a-.kt gendum requisitis potest objectum perceptum velle , vel non velle; velle item aut nolle , aut deniques velle hoc, aut illud. Nominatim libertas exercitii, seu contradictionis appellatur , quatenus, potest velle , vel non velle ; 'contrarietatis, quatenus potest velle, vel nol- lle; & speciscationis , quatenus potest velle lhoc, vel illud. . Coroli. Vera Iaitur libertas, . dc spontaneita- l. tem striete sic dictam it. io5. ), prae- l viam perceptionem objecit qua boni , veI :Euni de mali I. Io8. i. λ,j ct contingentiam β.praec. . . involvit; noni tamen his duntaxat absolvitur, iij 'isa. Leibnitius contendit, sed ad illius prae- εterea visentiam facultas suspendendi acti .. nem etiam tum, cum omnia requisita ad- sunt, pertinet. .
Definitio Schol. . De volitionibus. ει nolitioni sy utpo- l
vindica- te solis actionibus elicitis ilo. mihi l
hoc uoco sermo est: actus enim imperati per lse libΘrtatis capaces non sunt , sed i eam , qua gaudent , ab actibus elicitis , a quibus