장음표시 사용
91쪽
per experientiam cognoscere Vuld, quo modo appetitiones, & aversationes in suamen te nascantur, is non solum ad eos casus, in
quibus consuetudine aliquid appetit, vel aversatur, animum advertat ; sed etiam eos
sollicite indaget, in quibus primum eam appetitionem, aut aversationem elicuit.. - C. Perceptio, sive repraesentatio boni, aut
mali, qua posita ipsa appetitio, aut aversatio ponitur β. 95. , ad facultatem cognoscendi a vers pertinet β. 6. ; sed facultas cognoscendi vel in serior est, vel superior : illa res obscure, aut confuse: haec distinctae repraesentat u. 7. : igitur & perceptio boni, aut mali ' vel obscura, aut confusa, vel distincta est . Ex reprae .sentatione obscura, vet. Confusa oritur appetitio, vel aυersatio sensitiυa; ex repraesentatione vero distincta , vel αυertione . ration Iis. roti. I. Igitur etiam summo jure facuItas laeuuae appetendi , dc aversandi in superiorem, &- p inferiorem tribuitur, cumque, quae competunt generi , etiam speciebus conveniant, quaecumque de facultate appetendi, appetitione, aut aversatione generatim adhuc dicta Sunt , etiam speciatim ad facultatem appetendi superiorem , ac inseriorem , atque ad appetitionem . & aversationem tam
Sensitivam , quam rationalem accomodaridobent. Corou. a. Quaevis appetitio cum voluptate ;&voluistaversatio. Cum tedio consociantur β. 9 I. Pt. ocor. ὶ : ergo voluptas quoque , ac taedium xη hvm aliud rationale, vel ut ajunt, mentale; a- liud sensitisum est. Voluptatem rationalem persensit 'thagoraS, Cum ob inven mit u tum de quadrato hypothenusae theorema viu, ι . Musis hostias immolaDit. 3 c. a. coroli. 5. Facultas cognoscendi inserior reprae' sentat objecta singularia ope sensus, aut
- phantasiae g. 8. , superior universalia, &
92쪽
Psych. P. T. Seci. II. tap. II. . abstracta ope intellectus, & rationalis v. b.s igitur appetitio sensitiva sertur in bonum sensibila per sensum , aut phantasiam repraesentatum . appetitio vero ration lis an num universali, abstractum, & a materia separatum ope intellectus, di rationis cognitum.. Idem est de aversatione. - CoroIl. 4. Cum prosectio, & imperfec io con' suse cognita pulchritudinem, di defornutatem constituat ut egregie demonstravi: Moses Mendeisso hn , 'prspicuum est, pulm chruui, & deforme objectum esse facultatis appetendi, ac aversandi inferiores, ac prO- inde hanc sacultatem ad eas pertinere, quam
cot β. 76. Sch. a - . . o. MScul. Cum repraesentationes DonI, Cc mauobscurae sunt , sentimus nos impelli ad aliquid appetendum, & adversandum, quin illius appetitionis, aut aversationis ratione scire, aut reddere valeamus , quod saepius - evenirΘ nemo est, qiu in sera nexperiatur, si modo in iis, qui intra se fiunt, discernandis satis acutus sit. Id genus appetitsonem, aut aversationem naturalem, seu an- natam vocant ; illam vero, quae . ex confusa, vel distincta representatione oritur, elicιtrum,
quod si Winhier G, sc alii quidem, cum veteribus Stoicis, de quibus Tudius D),& Peripateticis appetitiones innatas ment, eas dido nunc sensu intelligerent, nihiI eo
rum contineret doctrina , quod . rare carpi possetiat vero, cum ipsi putent actualem appetitionem , aut aversationem a natura ,nobis inditam, ac perseverantem, earumque - rerum ideas simuI animo insculptas esse, haec illorum sententia omnino reeudianda
est: solidissimis quippe ration antra ostendam , nullas, hi .lpm ortu amynitds in nobis ideas esse . Alii doniquae altis utuntur vocabulis ἔ appetitiqnes nempe, aver*a
93쪽
De Faciatate Appetendi, iste. M
iIones naturales stimulos naturaleg commulant; tum illi, quibus solam repraesentationem distinctam motivum nominare placet, repraesentationes boni, aut mali obscuras , ct confusas stimulos dicunt, atque ex sti- O via. 'mulis obscuris instinctum enasci ajunt. Vi- nor. do Boehmium. CI. Fieri potest, ut quod facultas cognoscendi inferior confuse ut bonum, vel malum iuζ', repraesentat , idem quoque Superior bonum , pnena
vel malum distincto exhibeat; at fieri otiam appetis est, ut quod una ut bonum, altera ut ma- xi0num Ium, Oc vicissim repraesentet. Quare Cum omne bonum perceptum appetamus, dc omne
malum perceptum aversemur g. m. , in priori casu idem objectum utraque facultate,
adeoqua tam sensitive, quam rationaliter appetimus, vel aversamur, tumque habetur mu- sensus appetitionum; in posteriori vero casu, quod sensitive appetimus , irationalitBr me
samur, aut vicissim, atque inde pugna an titionum oritur. Ba Gmtus medicinam pa- Icto ad versam sensitive aversatur ἔ eam dem tamen ob spem sanitatis distincte cognitam ratio Iem 'petit.
diroll. Cum idem obiectum sub diumsa ration simul appetere, & aversari possimus
etiam In hoc casu appetitio, dc aversatio mutuo sB non destruunt, neque alterutri alio sensu victoria tribui potest, quam qua- tonus voluntas liberct exsequitur, quod ab alterutro suadetu e dc quia experientia te-StS voluntas non semper secundum sortiorem appetitionem, aut aversationem se determinat, veritati minimct consentaneum
est, in hanc appetitionum pugna semper fortiorΘm sm intensiorem appetitionem vin- 'cere, quod Mibnitiani docent. Schol. l. Necessct igitur minime habemus, ut cum usteribus subjecta roapis diversa, in
quibus appetitiones pugnantes insint , con-
94쪽
G Psych. P. L. Seci. IT. C. II. stituanius . Diverserunt illi appetitum , Inrationalem, dc carnalem, huncque rursus inconcupiscibilem, & irascibilem, ajentes rationalem in superiore animae parte, quam animum; carnalem in inferiore , seu sensitiva , quam animKm vocarunt, residere , hasque animae partes, & revera distinctas esse, & secum perpetuo pugnares, velut equum cum equite, quae locutio Platoni imprimis familiaris fuit. Certe doctrina haec di sensui intimo, quo eum conflictum in uno, ac individuo ente inesse experimur, & es-ficacissimis rationibus, quibus animae humanae simplicitatem altera in parte demonstrabimus, repugnat, ut adeo mirum sit, Com- plures etiam recentioribus temporibus duas 1n homine animas, sensitivam unam ac materialem ; alteram rationalem, & spiritua
lem, cum Thoma Villisio u) statuisse pu
tantes, hanc appetitionum pugnam sine duplici anima nequaquam intelligenter exponi pOSSE I quem errorem nuperus auctor φ) ab-εurdissime recoxit . Ad extremum ratio cur homines fere frequentius secundum appetitionem sensitivam non obstante aversationerationali agant , in eo sita videtur, quod praesentibus vivacius afficiamur , quam absentibus , & abstractis; sensu praeterea in- . tuitive cognoscimus 65. , dc phantasia simul reproducendo ideam voluptatis alias perceptae praesentem auget; intellectus contra cognito ut plurium symbolica tantum Est .cit. sch. r. 3, qua bonitatem non seipsa, sed signorum ope solum apprehendimus. Atque inde fit, ut saepius, tametsi id. fieri minime opportere, appetitioni. senSi- tivae prae rationali obtemperemus, dicamusque cum Medea apud Ovidium , video meliora, proboque: deteriora sequor. Consule Silxanum Regis.
Scuol, Quemadmodum facultas appetendi ,
95쪽
di adversandi in superiorem, & inferiorem rite distribuitur β. pr c. cor. I. et ita quodque eadem facultas multiplex essicitur, cum diversorum objectorum, quae appetere, aut adversari possumus, ratio habetur. Quia porro quaevis facultas in se determinatae quan- titatis est, necesse eu, ut diversae hae ap-setendi, & aversandi facultates determina tam in unoquoque homine rationem, sive proportionem inter se habeant: haec proportio indolem cujusvis, seu, ut 3junt, tem aperamentum constituit, quod infinitis pro-1 pe modis non solum in diversis, sed in eoaem quoque homine diverso tempore variari potest. Generatim quidem huius diversitas a
, pendet quemadmodum ipsa faculta ' appetendi a. facurtate cognoscendi. Μ eius iam Saepe, a se laudatus quatu*r poti simum genera temperamentorum constituit ile , cum sacultat s supereto eks
cum inferiores; erectum, cum facultates appetendi: abjectum, cum sacultates aversandi sortiores existunt. Facultas deinde .p. petendi aut aversandi, quae in temperamento Sensitivo ceteras superat, paSSion m do-
CII. Assectus est api et illo, aut aversatio sunsitiva vehementior, & cum extraordinaria sanguiuis, ac sui di nervet commotione coniuncta. Ita in irato homine ardent oculi, inflammiatur Dullus, sanguis concitato curgu rapidissime totum corpus permeat. Id genus appetitio, aut aversatio rationalis assectus per analogiam cuna Dariesio dici potest. CoisIL Omnis igitur assectus cum voluptate. SIOrchenau Metaph. L. III. 5Quid
96쪽
Quae plitioso- p horum opinio-
0' Psych. Riseci. III. C. n. vel taedio conjungitur β. 9 I. Cor. I. , idque fundamentum praebet distributioni at-fectum maxime generali in gratos , vel Iucundos, & molestos, vel ingratos, quorum illi ad gaudium, hi ad tristitiani commo-ds revocantur. .
Schol. l. De numero, ac divisione assectuum multa variaque apud philosophos reperias.
Darissius ex illo Horatii mine gaudeat,
Gn doleat, cupiat metuatve s quid ad rem fomnes affectus ad. hos quatuor prima mos , Raudium, tristitiam ,. cupiditatem, metum reduci putat. Huic opinioni adhaesisse videntur Stoici, quorum de affectibus, quos παθηv6cabant, doctrina maximam, ac praecipuam' ' philosophiae partem consecit: in quatuor , Si genera affectus tribuerunt: bona, aJebant, alia sunt praesentia, alia futura ; des 'illis habetur laetitia ; de his titido et rursus mala vel praesentia sunt, vel futura ; de illis ae-aritudo I de his metus datur. Plato dicere solebat affectus, qui nomen habent, multos esse; qui vero nomine carent , Innume-' ros. Aristoteles cum suis undecim numeravit : gaudium, desiderium, amorem, tristitiam, fugam, odium, spem, deSper stionem, aud4ctium, timorern, is iram; hos Peripateticorum nonnulli simplices dixer unt, ct sex compositos, addiderunt, zelotypiam, pudorem, misericordiam, remulationem, In dignationem, D inυidiam. Cartesius, qui hoc argumentum libro singulari copi OSct, accurate pertractavit, affectus omnes In sὶmplices, seu primitiDOS, & Compositos distribuit, ad illos reserens admiratιonem, ammrem, Odium, cupiditatem, laetitiam, oema - . rorem; hos diverse ex IStis componi asserens. Sed est in hac doctrina quidpiam, quod non penitus probari potest, de quo videatur
Win erus a . Nec Wolfius b) quidquam intermisit, quod ad illustrandam de natura,
97쪽
& variis affectuum generibus doctrinam h conducere possit; quemadmodum & MalΗ- branchius sa) idem praestitit . Commendari hic quoque meretur opus clarissimi Mejeri. superius laudatum b) in eo enim tum de
. natura , & origine affectuum s tum de ra- ..tione eosdena dc concitandi, dc sedandi o- gregie dis seritur. Id tamen lectorem monitum velim, virum celebe imum, quod systemati harmoniae praestabilitae plus aequo adhaereat, totum Esse in contemplanda anima a corpore penitus abstracta : inde certe fit, ut complura ipsius ratiocinia tum usui esse nequeant, cum affectuum in animo exsurgentium vere reales in corpore caussas eXperimur .
SchoL a. Me tamen judice omnium accuratissima affectuum distributio ea esto quam Supra in corollario insinuavi; existimo enim gaudium, & tristitiam duos esse omnium reliquorum fontes, proptereaque recte pri-
nigenios dici. Ut autem prospicias, quomodo omnes alji ex his sontibus promanent, haec ex l3oelimio accipe. Gaudium ex fine mali sest) hilaritas; eae bono futuro incertiori spes; ex certiori, Jducia ; ex conatu bonum obtinendi cupiditas; cupiditas erga honum difficulter obtinendi conjuncta, cumflducia difficultates superandi animositas; gaudium ex iis, quae a nobiS benefacta putamus, acquiescentia; eae benigno aliorum de nobis judicio gloria: eae alterius perfectione amor; amor erga benefactorem p pter benescia gratitudo ; amor singularis propter praestantiora animi dona favor; gaudium eae alterius imperfectione malevolentia, eae absurdo risus. Tristitia eae dijscultate boni obtinendi pusillanimitas; eae mora boni sperati desiderium I eae sntea bono Diso fastidium ; eae malo quod nobis obvenirc posSes, metus f eae malo appropin-
98쪽
Io I Psych. P. I. Se t. II. c. III. quante timor; eae malo ingenti horror exrnalo. intolerabili, is ineυitabili desperatio; ex malo imprοDiSO terror; ex iis, quae a nobis male facta putantur, poenitentia ; eae sinistro aliorum de nobis judicio. pudor ;ex alterius imperfectione commiseratio ;eae alterius perfectione odium I eae alterius perfectione, quatenus illam nobis, Dei amatis evenire peroptamus , invidia; eae injuria nobis illata indignitio ; indignatio cum odio ira . . CIII. Assectus sunt natu alia humana naturae conge taria. Cum enim natura humana finita sit, & mutabilis, sibique ad persectam beatitatem, quam ardentissime desiderat, sola non sussiciat, prorsus naturaliter fit, ut pΘrceptionibus boni, aut mali commoveatur, ibique ad appetendum, quod partem perse aes -- licitatis constituere : hic ad propulsandum, quod beatitati obstare videtur, impellatur: quare cum appetitiones, & aversationes sortiores , quae simili ration E ex clarioribus bimi , aut mali psrceptionibus' naturaliter oriuntur , a Dfectus sint . praec ): manifestum est affectus esse naturalia humanae naturae Consectaria.
Schol. Verum non modo naturaliter humanam naturam consequuntur affectus; sed admodum utiles sunt, si modo justos intra limites aratione constringantur. Nihil certe valde magni, egregii, aut ardui praeytitum unNaam est sine aliquo affectu. Tum ad ipsam hominis, ac rerum publicarum integrarum Conservationem . necessarii' sunt; neque in enim homo conservari potest, nisi bonorum pos sessione, ac malorum declinatione id vero, qui fiat, nisi natura ipsa impestiente'ad bo-' na percepta pro ratione bonitatis repraesentatae inclinetur, intelligi non mi0st. Deinde societates humanas quascumque Aut a more, aut timore tam iniri, quam conser
vari quis ignorat 3 Τolis haec vincula, ct
Suavissimae civium conspirantium harmonia
99쪽
De Asectibus. IOI. loco odia, inimicitias, rixas, ac insidias
suscitabis. Praeclare Genuensis: Rntio recta nullo impetuosiori asseCtu Concitante con e.6. prop. istantius operatur, is aequabilius Sed eae i--seh. mium quidquam, distinctum ess ciet num- Iin. qus m. Eadem, ubi natura vehementissime assecta est, velut erigitur,lac, licet paullo , turbu Ientius, edicit tamen, quae mira videri possent naturae humanae. Dires Omnes ignorantibus. Itaque Plato saepe scribit, magnorum Dirorum fuisse neminem sine enthusiasmo quodam, ia est, Sine vehementiori affectu. Cum ratione igitur insaniisse censendi sunt Stoici, qui duce Zenone docuerunt .
affectus omnes sine discrimine morbos esse animi; praeternaturales motioneS: GDe Sa S a phil. l. 7.
recta ratione contra naturaim animi commO- 4eg M.tiones, proptereaque in sapientem minime cadere; haec enim institutio non modo aliquid postulat, quod supra naturae humanae a.
vires ponitur ; sed & hominem necessariis magna gerendi, ardua consilia & suscipiendi , & exsequendi instrumentis, ac sapientem sapientia expoliat: de hac Stoicorum disciplina adi Τullium, qui eam multis per Qq. tuse.
secutus est. Sapientius Aristoteles ad Ni- ι. . Comachum scribens praecepit, affectus es- qq. se virtutum materiem, virtutemque in eo sitam esse, ut animi affectus temperet, ac ita coeroeat ut apta efficiantur subsidia ad veram beatitatem consequendam . Quare labor noster non tam in eo versari debet,
ut omnes animi affectiones radicitus evellantur; id enim humanae naturae conditio: minime patitur; quam M easdem injectis frenis rationi obtemperarindoceamus. Sed hoc
jam ad philosophiam moralem pertinet.
100쪽
. CIV. Vonio ad tertiam animae nostrae fa
cultatem sensu intimo crenitam , quam eg facultatem volendi, seu Muntatem voco DiSpiciendum' hic principo loco, quid ea sit, in quove proprie constituatur ; deinde singularis, soliques illi compbrem praerogativa expendenda : libertatem intelligo; de qua, quae utiliter dici possunt, ad duo summa capita a revocaturus, de natura illius primum; tum de existentia disputabo'. Habet igitur sectionis arm-
SchoI. Libertate humana aut penitus sublata , aut perperam explicata tota ruis philosophia moralis ; hac vero eversa ipsa quoque religio. non revylata I modo, sed & naturalis cohabitur. Inae argumen il linjus gravitas permi- Cu' intelligitur quarΗ ne i mitra vitio:&derit, si in eo postractando tolliqr filem Hostes plurim i sunt sin mi na-- perto marte r ani per cunievios libertatem invadunt, ut Eorum impetus propulsentur , horum insidiar detegantur, magno molimb
cientis externi concursu se ad actionem dΘ- terminare potest. Spontaneitas vero accuratius accepta , seu aνbitrium est facultas, qua Ens