장음표시 사용
131쪽
De Axisterit. Liberi. Humanae. menti ex sensu intimo pestiti pluribus demonStretur actum est ea de rs in logica166. . Id unum addo: qm validiore micunT
Spinpeta, & Baylio rationem postulat, ills
certior esse cupit se esse liberum, quam Sessse cogitantem, aut Omnino existentem. Assumtae autem propositionis veritas adeo
evidens est, ut negari non queat nisi ab eo, qui . repudiata. conscientiae suae voce, vel anticipatis opinionibus- vel distortis animi affectionibus agitatur velut extra se abripitur. Agnovit hanc vocem Tullius, cum ait: Sentit animus se mOPeri ; quod cum sentit, illud una sentit, Se Di sua, non ali Una mo-teri. Ad eam itaque in praesente hac quaestione praecipue provocandum est, dc si qui
pertinaciores .ficit, non tam argumentis urgendi, quam admonendi videntur, Ut Serio,
positisque omnibus praejudicatis opinionibus animum ad sepietipsos flectant. Profecto ex solo hoc animi sensu, & libertatis nostrae
conscientia idea, verae libertatisi qua omnes homines imbuti sunt, ortum obtinere potuit, nam, ut praeclare advertit Hoolcius: Admirabilia qu edam res eSSEt, si CGuSSae necessariae Susderent, non omnES caussas esse necesSaria S, aut si ex necessariis i linationi hi . naSCoretur sensus libertatis. Et nonne saepissime evenit, ut excisata in mente appetitione versus objectum quoddam unde unde propositum, quae nos ad volitionem, sive electionem incitat, nequaquam tamen ejus impetum sequamur; aut, dum
sequimur, tam certo.ScimuS. non posse etiam non sequi, quam certo Scimus non reapse
illum sequi λ Scio exempli caugsa, posse me pro arbitrio velle considerationem cujuscumque rei, quae sub notitiam cadit, elevationem, vel depresssionem manuum, deambu
hyionem, vel sessionem & ejus continua tionem, eique, qui id in dii bauu vocave
132쪽
a V Psych. P. L. Sect. L C. ILLrit, surgendo, elevando, deprimendo manus&c. ipso facto hanc meam libertatem demonstrare
Schol. s. verum ut nulla est opinio adeo absurda, quae non suos inter philosophos patronos inveniat, ita quoque nulla est veritas adeo manifesta, cui non aliqui adversentur. Eorum, quos proposita sententia hostes nacta est, 'aelius agmen ducit, qui, ut evia dentissimis solet ita hoc quoque dubiorum exitum non reperit. Ait illor.) Tametsi in volendo a necessitate immunes minime essemus, eumdem tamen, qu nunc afficimur, sensum intimum haberemus: ponamus enim nobis volitiones ab Ente quodam extraneo imprimi, verum tamen adhuc seret velle nos, idque a nobis sentiri; hoc tamen in casu omnia necessario ageremus: igitur sensus intimus libertatis testis idoneus
Minime vero: sqnsus intimus, quo libertatem pro mus, non in eo solum consistit, quod sentiamus nos velle, quodque nullam externam caussam, a qua ad volendum determinemur, sentiamus ; sed quod sentiamus volitionem a nobis ipsis essicienter procedere, ita, ut eodem tempores etiam omitti potuisset. Inde nemps de libertate nobis constat, quod sentiamus nos velle vi propria,
& ex proprio delectu, quodqus cuilibet id
in controversiam vocanti ipso facto libere iis demonstrationem exhibere possimus. Atque hunc sensum nequaquam haberemus, si ab alio quopiam enis volitiones nostrae nobis imprimerentur, vel nos aliunde ad eas
.3 Si acui magneticae, vErtummo, aut lapidi docidenti paullo ante motum cum cognitione desiderium aliquod versus determiuatam plagam se movendi imprimeretur, viderentnr sibi haec eorpora a se ipsis ad eam
133쪽
De Mistent. Liberi. Humanae. ISI motum determinari, atque adeo libere agere : ergo similo quid in homine quoque stante hoc sensa intimo evenire po&set. Hypotheses hae multis ex capitibus secum pugnant; sed missis his corpora haec tam
parum motus suos stricte spontaneos, minus liberos Censerent, quam parum. homo ex alto praecipitatus, caussamque gravitatis ignorans
idem des lapsa suo judicium serret; requireretur nimirum, ud sentiant posse se pro eo tempore alium quemvis motum eligere,
aut saltem hunc impedire, qui sensus longissime abesset. Quodsi absurda fictione ponas acum magneticam errore, & ignorantiadecspiam in hanc sententiam abire, ut putetsct in motu suo esse liberam, pete ab. ipsa in demonstrationem putatiliae hujus libertatis motum divorsum, & illico suum eidem rorem patefacies Idem responsum valet . in Spinozam similiter ineptientem : Concipe jam, Si placet, lapidem, dum. moveri per- ' ε' git, cogitare, scire, se qMantum Pseat, conari, ut m eri pergat. Hic sane lapis, quandoquidem sui tantum conatus est conis iscitas,'minime indifferens, te liberrimum esse, nulla alia de caussa in motu pe Seuerare credet,qu ιm quia vult. Atque haec humana illa libertas est, qualm omnes is
habere jactant O quae in hoc sola consistit quod homines sui appetitus sint conscii, O
caussarum,. a quibus determinantum, ignarι. Νihil turpius philosopho, quam confidentereTitire, quibus nec veritatis colorem tribuore possis. Nos dc antecedenter ad motiva. appetitionem, ac volitionem nostram, &consequenter, quin do eo ipso momento, quo volumus, sentimus, nos posse hoc, vel
illud usile, aut non velle. Oc quidem ex determinatione propria i habet onim haec facultas prae aliis hoc sibi proprium, quod ill in nos habere sciamus etiam ante Omare
134쪽
136 PUch. P. I. seci. III. C. III. en perimentum . inde ejus nobis conscii prae dicimus, quid i usturi simus non solum mo mento proximo, verum die quoque, vel anno sequente, ac Saepe caussas occasionales prorsus arbitrarias nostrarum actionum con
stituimus. Hi sensus, haec praevisio, haec arbitraria adjunctorum determinatio optimct congruit cum libertate, cum necessitatctnullo modo; atque hoc sensu acus illam a gnetica, aut lapis decidens omnino desti tueretur, & nos quoque destitueremur, si ab externo principio ad volendum determinaremur. Denique generatim adverte e cum omnis substantia vi agendi polleat, omni quoque substantiae spontaneitas late sumta tribuenda est; jam vero vel substantia vi percipiendi, ac conscientia simul pollet, vel non ; si istud ; non utique sciet se sua vi agere; si illud: tum usi tantum habet spontane itatem late sumtam, vel etiam strictam, vel libertatem quoque; in primo casu
sciet se sua vi agere, at non sciet Se Suavi posse rei aliud, vel alio modo agere : in
altero sciet per suam vim alias quoque actiones, sed mutatis solum adjunctis, possibiles esse ; in ultimo vero sciet ipsa & se sua vi agere manentibus iisdem adjunctis, ac incitamentis quoque posse non agere: vel aliud, aut alio modo agere. 3.) Etsi nobis sensu intimo constet nos existerct, non tamen eadem via nobis constat
nos existere ab alio, id enim per ratioci- nia investigandum ; igitur etiam, etsi nobis constet sensu intimo nos velle, non tamen simul constat nos non ab alio ad volendum determinari. illationis vim non perspicio: illud non
constat sensu intimo: ergo neque hoc; quasi diceres : non constat certo in luna ESS incolas : ergo nec certe constat illos esses
in tellure. Quodsi rationes aequales pugna-
135쪽
rent pro utraque parte, consecutio robore non careret; ad vero id nequaquam est
nam sensu intimo inde probo libertatem, quia sentio me mea vi velle, dumques hoc volo, eadem vi aliud velle posse : similis ratio pro alia parte non stat saltem manis este ; implicite namque etiam sensus intimus
doce ζ S ESSe ab alio, quatenus nempe
nos mutationi, ac desectioni subjectos esse experimur. Accedit, quod existentia ab alio defectus sit, & negatio persectionis, quae non per se, Sed tantum in alio sub . experientiam cadere potest; ubi contra libertas
facultas est vere positiva, ac reali S.,
έ. Addunt denique alii ex praejudices o quodam solum videri nos hunc sensum intimum habere, reapse ita minime esse : quemad-' modum multi putant sentire se realem anis mae in corpus influxum, per corporis membra diffusionem, atque omne si horum mo-xus a vi animae essicienter provenire, quae tamen omnia sensus intimi testimonio constare sanior philosophorum pars negat.
Multos hoc praejudicio abripi a vero abhorret; tametsi enim philosophorum plurimi realem a imae in corpus actionem ad-Struant, pauciores tamen suat, quit ad id comprobandum sensu intimo utantur ; dc fere ii solium in hunc errorem inciderunt,
qui in usu vocabularum minus accurati sen- Sum communem cum sensu intimo incaute confuderunt. Contra non philosophi mQ- do quam plurimi, sed quiv s etiam Sana ratione utens, immo totum genu si humanum paucissimis contradicentibus, ut statim videbimus, . se libertatem suam sensu intimo experiri clamitant; quis autem asseret prae Judicium quoddam hujus piae sertim generis in toto humano genere diffundi, ac tempore ipso corroborari posses Undo dein D praejudicium istu e ortum fiuisset,'si omnes
136쪽
'i53 Psych. P. I. Seci. ILL C. IV. CausSae nobis notae necessariae forent λ Λdmitto igitur lubens, eos qui actionem animae lin Corpus se experiri asseverarunt, in vitium subreptionis prolapsos fuisse ; quod enim ratione Commercii animam inter ac corpus experimur, id unum est, quod cum determinata in mente volitione determinatus in corpore motus existat, & vicissim cum determinato in corpore motu determ I- nata in mente . perceptio excitetur I quis vero inter volitionem, & motum, ac inter motum & perceptionem nexus sit, id non experientiae, sed legitimae ratiocinationis objectum est. Aliter se res habet in negotio libertatis; dum volo objectum a, Sentio me vi propria ita velis, ut possim etiam non velle, vel velle objectum b, eademque via scio me ex determinatione propria velle, qua via me cogitare, vivere, existere cO-gnosco ; ut igitur, qui istud in dubium vocaret, ipsa veritatis fundamenta evelleret,lia qui de illo dubitat, humanitatem exul S-SΘ censendus est. Denique fuerunt aliquiqua falso putarunt so actionem animae In corpus -essicientem experiri, anne continuo colligi poterit nequE de libertate sent'm eX sum intimum exstaro Prosecta non λ de 1 hhest sua physici experimenta rejiciunt, quod sae-mum con- pe errores, aut fraudes etiam subrepant; en iones sed solum majorem propterea attentionem adhibent, atque accuratius examen. inSt1-tuunt et ita acute antea intima animi sensa exploranda sunt, quam inde veritatis testimonium petaturis CXXV. Animae humariae Derum a neceSII-tate Iibertatem competere eae universali omniurn hominum consensione certissime colligitur. Haec cΘrte universalis. totius generis humani consensio aliunde oriri nequit, nisi vel ex sensu intimo, vel ex naturali animi
. Propensione ad istud judicium serendum
137쪽
De Mistent. Liberi. Humanae. I99I . log. 3; neque enim aliud principium universale, ac toti hominum generi commune exstat; sed utrum horum sit, tam generalis, tamque constans hominum consensio ab errore
omnino immunis est i63 i 7 i. log. : igitur ex illa certissime colligitur in mente
nostra veram a necessitate libertatem inesse.
Schol. Expensis illis, quae in logica des em
cacia intimi, ac communis naturae Sensus extat dicta sunt, praesens argumentatio vim.demonstrationis omnibus numeris absolutae obtinet ; si modo haec generalis Consensio efficaciter demonstretur, id quod nullo nego- , tio praestari potest. Etiarunt libri ObSCuri duob. a mihi scrutandi erunt, Derba sunt S. Augustini, mide discerem, neminem Ditupera- c. ratione, supplicioque dignum, qui aut id Dctit, quod justitia velle non prohibet, aut id non gaciat, quod facere non potest Z Mn- ne ista cantant, D in montibus pastores, is in theatris poetae, se indocti in circulis, se docti in hibliothecis, se magistri in scholis, se in orbe terrarum genus humanum8 Et tal Stan- quidem quod ad philosophos attinet, Omni certo aetate dc plures, & doctiores dc pro- biores id senserunt, suosque docuerunζ. Alia Pyth. Dei providentia; alia consilio nostro, & liber- si Detate, alia fato fieri opinio erat Pythagorae a). Plato fatum quidem in hominum Uita S et tei Inre
actiones introducit, sed et Doluntatis liber' et ι. ultitatem cum eo conjungit, scribit Ρlutarchus b); repub. clarissimo ipse passim libertatem professus est c). Aristotelis sio verba sunt: in no- , 'tio in stro arbitrio essct bona, Imalaque facere. mer. ι. s. Quid multa 3 Veterum philosophorum hac c. I. Eth. in res consensio adeo manifesta est, ut ne
Calvinus ipse e), quamquam vel maxime Optaret, eam negare ausus fuerit. Mihi o- . mnium loco Tullius est, qui tam acri - D LL. cer pro libertate depugnavit, ut, cum Praevisione Deorum cum nostra libertate I
138쪽
Jo Psych. P. I. seci. III. cap. IV. conciliandi modum non in reni rei, maluErit eam tollere, ut hanc defenderet, sicques ut homines faceret Iiberos, fecit sacrilegos, quemadmodum S. Augustinus γ) des illo seripsit. At vero 'dubitabunt fortasse aliqui, utrum Tullius eam, quam statuimus a nechssitate libertatem defenderit, quid igitur Uam defendit, quam cum prae-
visiones Deorum Stare non posse autumabat : quaenam vero illa λ Spontaneitas certe, sivo libertas a coactione nullo negotio cum praevisione conciliatur : alia ergo suerit, necesse est, pro qua ipse pugnavit; quae illa λ Libertas a necessitate; alterius enim Iraeter has duas ideam non habemus. Li-ertatem itaque a necessitate propugnavit Cicero, ac pro ea velut firmissimum argumentum generalem hominum consensionem attulit: quae res palam facit eamdem libertatis notionem in aliorum quoque, ac praesertim antecedentium philosophorum animis insitam suisse. Alii putant universalem adeo de libertat consensum numquam extitisse propterea, quod plurimi veterum fatum adstruxerunt; 'erum multos ex iis libertatem humanamia cum fato conjunxisse ; plures doctrinae suae consecutiones non perspexisse in comologia . 28. seqq. dixi, ubi objectio 'haec magna ex parte enervata est. Celeberrimum fuit Stoicorum fatum, ipsi tamhn, paucis solum, qui Cleanthem secuti sunt, 'demtis, libertatem minime negarunt; testatur enim Plutarchus bin, oleos maximam partem quoad libertatem
eum Platonicis consensisse, & generatim de illis S. Augustinus. cin scribit: Nec illa necessitas formidanda est, quam formidando Stoici laboraverunt caussas rerum imdistinguere, ut quasdam subtraherent necessitati, quasdam subderent; atque in his,' quas esse Sub necenitate noluerunt, POSue
139쪽
De Existent. Libertat. Humanae. runt etiam nosIras voluntates, ne videlicet non essent liberae, si subderentur Necessitati. Chrysippus praecipuum disciplinae Stoi- tal Ποcae lumen testibus Cicerones sa), , Aulo Gellio b) voluntates humanas ex fato exclusit, citi. l. 6. easque & liberas esse, & propterea poenam, C. a. Vel praemium promereri posse docuit. Vid.
Baylius c). Qui deinde fatum astrologicum
statuerunt, nullam sane auctoritatem hoc Chrysip. loco habere possunt; opinionem enim aperte absurdam, & nullo non tempore a sapientioribus explosam tenuerunt. Epicurus denique, qui Democriti paucissimos sectatores numerantis systema excoluit, ut hominum libertatem desedderet, motum illum tertium atomorum' cosm. 29. Sch.), Seu,
ut Lucretius ait, clinamen principiorum
Stantejus ex Laertio se Epicurum Sic ra- intelι. c. tiocinantem inducit: Uerum est quidsm in s. . a. q. rebus ratione carentibus seri aliqua necessario -; at in homine ratione utente, I, ,hul quatenus quidem illa utitur, necesSi taS Ep. p. i. prorsus est nulla, a Cnos ideo conati sutrius s. Pag declinationetis motuum asserere atomis, ut deduceremus, qui posset fortuna humanis rebus interuenirci ac illud, quod in nobis est liberum arbitrium minime periret. Miserum quidem ac ridiculum effugium, aptum tamen, ut inde nobis Epicureorum de nostra libertate sensus patefiat. Quod si jam his posteriorum tem pyrum philosophos addamus, juniores nimirum Platonicos, Peripateticos recentiores, Gassenditas, Cartesianos, facile patebit, tanti num seri comparatione nullam eorum rationem habendam esse, qui
in oppositam sententiam recΘSSerunt.
Verum dc aliorum , quos philosophis non
accensemus, haec constans est sententia ;quique ab ea recesserunt, oppido pauci sunt, ac fere vitae minus probae; unde satis
140쪽
la Psych. P. I. Seci. III. C. III.
patet, quo sne, ac mente a communi totius humani generis judicio discrepent. Univorsim deinde in omnibus humanae libertatis hostibus nullo tempore observarum est, ipsos ad eam sentent Iam, quana ore negant, vi tae suae rationes accommodare ,
quod naturalia propensionis, quam inviti sentiunt, neque ullo conatu prorsus deler possunt, clarissimum signum est . III. sch. n. 4. log. . Certe hortantur α ipsi Suos, uxorem, prolem, domesticos, ut honestatem colant, puniunt, si quid deliquerint, cavent sollicite, ne quid vel a se, vel a suis admittatur, quo ipsis vel ignominia, vel damnum quoddam accersatur. At quorsum haec cura, haec sollicitudo, si necessario fiant, quaecumque sunt Deindes Cur aegre ad Eo ferunt injurias sibi illatas 3 Unde tantum vindictae studium λ An tiori
vel eo vindicandi conatu ipsas libere sibi illatas profitontur λ Nisi enim in aliorum
potestate situm fuisset talia nocumenta non inserre, nulla foret ratio injuriae, nulla irae justae, aut vindictae; vides Eusebium. NEmo umquam ab homine amente, aut a
furiosa bellua injuriam sibi illatam suisso conquestus Est. Cum igitur illi ipsi, qui verbis libertatem tollunt, in periculis admodum solliciti, in rebus dubiis apprimo cauti, in ulciscendis injuriis valde seroces sint, neque aequaliter perfidiam, ac fidelitatem; parricidium, ac parentum Observantiam aestimare queant, nonne hac agendi ratione manifeste sibi contradicunt, occultaque animi sensa, quod ore nolunt, Operibus produnt λ profecto si omnia necessario agerentur, possemus quidem amare virtutem, & probitatem tamquam rem nobis Commodam; aestimatione, ac praenito dignam censere non possemus: quemadmodum horologium commodi caussa amamus,