장음표시 사용
121쪽
De Natura Liberi. Humanae. I 23 adesses debeat aliquod practicum intellectus judicium, quo voluntas ad obiectum percE-ptum volendum, vel nolendum ita determinetur, ut neque absque eo quidpiam velle, aut nolle; neque eo jam posito volitionem , aut nolitionem omittere queat 3 Quid do hac quaestione ad naturam libertatis penitius. cognoscendam per necessaria sentiendum sit, ex sequentibus patebit. CXXL Voluntas non eget praeuis judicio practico ad aliquid libere volendum, vel nolendum. Voluntas potest absque praevio judicio practico habere actum primum proximum completum ad aliquid libere volendum, vel nolendum , neque enim praeter motivum aliud quiddam requiri cum ratione asseritur;
quin judicium illud practicum, Cum per adversarios foret necessario connexum cum actu Secundo, nec potest Inter constitutiva actus
primi proximi locum habere: β. ii 5. scii.) : Ergo voluntas non eget praevio judicio practico ad aliquid libere volendum, vel nolendum. Schol. Sane ex eo, quod voluntas non seratur in incognitum, numquam hanc necessitatem extundent; objectum enim non est amplius incognitum, . Cum jam vel per simplicem repraesentationem, vel etiam per aliquod judicium theo reticum ut bonum voluntati objicitur. Accipe paritatem : ad hoc ut visus in objectum seratur, necesse non Est, ut objectum applicetur ut visum De I Ei-' uenduxit, sed sussicit, si modo applicetur ut visibile : igitur etiam ad hoc, ut voluntas objectum liberes velit, necesse non est, ut illud per inisellectum ut eligenduxn proponatur, sed sussicit omnino, si ut eligibile repraesentetur. Idem est, si plura concurrant bona, etsi inaequalia : neque enim Etiam tum necesse est, ut praecedat judicium practicum, quod unum alteri praeferendum esse jubeat.
122쪽
ias Psych. P. T. Sec t. III. c. s. lminus ab CXXII. Voluntas ad aliquid libere Dolen
tui. a praevio judicis practico. Sit enim ita: erit igitur illud judicium vel actus absolute necessarius, vel liber. Si primum: actum eSt de libertate, quae facultas est habitis omni- lbus requisitis volendi, vel non volendi g.
II 5.), quin nec ullus libertatis usus esse posset, quippe nec in judicio necessario, nec in , volitione per judicium necessarium necessario determinata. Si alterum : unde haec judicii libertas λ an quatenus Essicitur ab intellectu :an quatenus imperatur a voluntate; illud esse nequit: omnium enim consensione intest lectus lnon est facultas per ses, & formaliter libera: ergo hoe sat vesro si judicium illud praevium imperetur a voluntates, quaeror illa volitio imperans judicium praevium determinaturne
ab alio judicio praevio, vel non si ajasi redibit semper eadem quaestio, quae in infinitum siterata 'absurditatem sententiae manifestat . 1 si neges; jam in consesso est, voluntatem non semper, & consequenter ob paritatem rationis numquam a judicio praevio ad suas liberas volitiones, & nolitiones determinari; nisi ad summum vi alicujus prioris volitionis liberae, a qua reliqui actus imperati libertatem participent: ergo voluntas ad aliquid li- bere volendum, vel nolendum a praevio judicio practico necessario non determinatur. Schol. i. His accedit, quod non appareat,
unde judicium intellectus ossicaciam invictes' determinandi voluntatem. mutuari possit seam certe non habet ratione sui; nam ad intellectum solum pertinet voluntatem illuminare, ac ejus operationes dirigere, quem admodum contra soli voluntati proprium est, per suum imperium alias potentias efficaciter ad agendum determinare. Sed nE- ique hanc essicaciam intollectus obtinet ra- 'tione objecti percepti; nullum enim bonum
123쪽
. De Natura Liberi. Humanae. I 25 finitum potest voluntatem, quae nullo tali bono exatiatur, ad sui amorem necessitare, hocque solum bono infinito clare, &Intuitive cognito convenit. Quare, qui hanc opinionem tuentur, intellectu, & ratione, quae omnis libertatis radix est, ad eam ea utuntiir. His cum S. Bernar- 'act. dedo dictum velim: Habet sane Doluntas 2, 8 c
quocumquσ Se volDerit, rationem Comitem, tis,quodam mcdo pedissequam: non quod Semper eae ratione, sed quod nusquam - GbSque ratione moveatur, ita ut multa fa-- Crat per ipsam contra ipsam, hoc est, quasi per Utas ministerium contra ejus consilium. - - t Nero ratio data voluntati, ut instruiat Illam, non ut destruat: destrueret augem, δι necesSitatem ei ullam imponeret, quo minus libere pro arbitrio sese volveret, . SδDE in malum Congentiens appetitui , sive ad bonum. - Si inquam horum quod-- libet prohibente ratione voluntas non PO
set, voluntas jam non esset ; ubi quippe necessitas, jam non voluntas libera ).., quaedam, quae adversariis favere videntur. AIunt nempe I. Voluntas nunquam aliquid vult absque Solvun- praevio judicio practico: ergo ab eo deter- tur dum
minatur. bia. n. con. Tametsi voluntas numquam aliquid vellet sine praevio judicio practico, non tamen inde sequeretur ipsam abhil' determinari : sed hoc aliundes comprobari deberet; fieri Pippe posset, ut sit solum quaedam objecti applicatio ; quemadmmodum Ignis semper urit, cum ad materiam applicatur, & sine hac applicatione numquam urit, quin tamen propterea haec plicatio ignem ad urendum determinet. I/ansmisι deinde antecedens: quia licer- istud frequenter eveniat, non tamen abSO- tute necessarium est; sufficit enim simplex
124쪽
326. Hych. P. L. Seci. IV. C. n. boni repraesentatio, quin verum judicium
formetur. Quid λ quod judicium illud praesicum, sinε quo fere nihil volumus, rem
accurate expctndendo, non tam volitionem ipsam antecedat, quam comitetur: eo enim momento, quo voluntas aliquid libero decernit, simul intellectus iudicat esse volendum, & aliis potentiis imperandum ut eae exequantur , quae ad possessionem objecit voliti requiruntur. Neques dici potest, voluntatem agere non posse, quamdiu judicium intellectus est indeterminatum, judicium enim indeterminatum nec datur, nec
dari potest ; judicium quippe yel existit,
usi non: ia priori casu determinatum est, . sive determinate existit; in altero non est, ergo neque inde terminatum est a. Voluntas numqaam aliquid vult contra
practicum, ac ultimum intellectus judicium et
ergo R. d. ant. hoc sensu et quod voluntas numquam non Delit, quondo actu vult, C. aut.
hoc sensu: quod ita aliquod judicium prae- tium sequatur, ut illud necessaria sequi debuerit, n. ant. ε, Cons. Judicium praevium, quod sit ultimum, ab ipsa voluntate habet, , sive tum est ultimum, quanda voluntas jam
vult ', inde uti quis certum est, contra hoCvoluntatΘm agerct non posse, quia simul
vellet, & non vellet Interea tamen, quia nullum judicium praevium ejus modi Esr, ut ab eo voluntas ad volitionem eliciendam necessitetur, neque ipsa ab ullo judicio practico determinatur; sed potius in illius potestate constituitur aessicere, ut aliquod judicium sit ultimum, vel non. Sic si voluntas, quod fieri potest, sequatur hoc judicium ultimum, ut sua utatur idbertate ,
hoc ipsum ab ea pendet . ipsa enim intellectui illud imperat, ac per suam solitio nem actualem efficit, ut sit ultimum
125쪽
De Natum Liberi. Humanae. I 2 3. Voluntas est de ses quod dici solet, potentia caeca; item non potest propenderae ad malum ; atqui si non detoerminaretur a judicio practico, ea non esset potentia cae-
Ca, possetque in oppositum malum prope dere : ergo. c. M. n. m. Voluntas ideo solum caeca
dicitur, quod numquam agit, nisi ipsi i tellectus quasi ficem praeserat, quod fieri potest vel per simplicem repraesentationem, vel per judicium theoreticum, vel etiam' per practicum, quin ulla indo necessitas inferatur; tametsi enim objectum bonum esso judicem , non continuo illud velle debeo, nisi simul judicesin illud esse bonum necessarium, seu infinitum. Nequct etiam sequitur voluntatem possct propendere in malum - oppositum: nam vel tantum omittet volitionem, vel propendebit in bonum oppositum ; ut cum quis ad vitam commodius agendam libere vult malas artes, rapinam, furta dic. potest, utique ejus voluntas immo et Iam deberet propendere in bonum Oppositum, nimirum in bonum honestum qua tale cognitum; ut contentus suis nemini injuriam inserat.
4.) Si voluntas non determinaretur a judicio practico, posset quis peccare sine praevio errore in intellectu ; sed hoc fieri nequit ;dicitur enim : errant, qui operantur malum. Addunt etiam iliud Aristotelis : Omnis pec- Gh. i. 3
cans eSt ignorans: ergo. - e. r.
R. c. M. n. m. Cur fieri nequeat, ut quis peccet sines praevio intellectus errore λ n nepotest bonum ut mixtum malo, aut malum bono mixtum repraesentari, virtus ut honesta, at simul ut ardua, vitium contra
ut turpe, at simul ut delectabiis ; nonns angelorum primim hominis peccatum ab ignorantia, aut onoro profectum non est Zirua autem, quod ex S. litteris adsertur,
126쪽
128 Poch. P. L. Sera. ILL C. IT intelligendum est vel de errores intellectis. subSequentct, vel de errore voluntatis: nam S haec recedendo a vera, bonitate, & regula morum Errare potESL: 'quemadmodum
ille, qui a secto tramite recedit, errares dicitur, etsi intellectu vere judicet. Et quoniam adversariis S. litterarum auctori, . tale pugnarct placet: consimilem ipsis opponere liceret: scion ti, bonum facere, non facienti peccessum eδι illi. Ceteruioafatendo,. quod reS est, rarst omnino vidinurvoluntas labi, quin quidam error, aut d E- ctus ita intellectu maecedat, vel enim , ipsa neglectio considerationis plurium rationum az motivorum,. quod saepe fit, ignorant a quaedam practica dici potesst, judiciumque inde ortum actus imprudens atque hoc sensu allatum Aristotelis enatum commode
explicatur Essai Milol. a. Argumentatio. supra adducta viaet
quoquo in Lochium, qui putat voltis tomlium. . a. Semper ab aliqua inquititatione Mneasinen), oh. vel desiderio ad. agendum g terminari, & ia'. 3z. generatim in Omnes eos, qui totam: liber-ἰ tatis naturam- in praevia. quadam delibera. tione, sive, ut aiunt, consultatione con- 'bi. : stituunt. Ita. videtur sensisse Clericus, cum,
i, I ait: Libertas consistit in indisserentia deli-io . o. Oerrantis Iuntuti S ; nam quiandiu ipsa de-De Ieg. liberat, i libera est usquo ad illua monum- η P' tum, quo agit. Clarius perillustris des, Mar- 44 o. . A/ bi triuini quod riationis ope deter . mincri potest, liberum clicitur,..Seta libera tas homo igitur, qui rationis usum habet, . libertates eδt praeditus. Etsi vero intellectus rebus evidentibus assentiri, Dolutitia. Uero generatim in id inclinare, qucci videtur lb0num, aut fugero, quod videtuD malum, i bessi, salva tamen est facultas rtii Cer- titudinem penitius examinandi, tum do ejus bonitate, dc Dimitia PeculiaritUr C*n- l 'titandi, et sese interiin cohibendi, in qu0 i
127쪽
De Natura Liberi. Humanae. I 29 libertas sita est. Issi denique haec opinatio plurimorum ex Leibnitiana familia ; cum enim illi repraesentationem boni, & mali statuant rationem sufficientem volitionum,& nolitionum liberarum s . II 8. Sch. , etiam principii hujus consectaria non inficiantur; docent nimirum posita, aut ablata repraesentatione boni, & mali, poni, aut auferrj volitionem, & nolitionem ; posita duplici repraesentatione boni, una majoris altera minoris, poni volitionem majoris; posita duplici repraesentatione duorum bonorum aequalium nullam poni posse volitionem eo, quod aequales boni rationes collidanturi ac se destruant, nisi IeDicula saltem, ut ait Wolfius, ratio unde unde demum accedat. Si jam ex iis quaeras, quo- pacto cum his principiis libertas a necessitate stare POS- sit; si arguas ex repraesentatione boni vi principii contradictionis sequi volitionem ;sicut ex ratione suffciente rationatum, hanc porro repraesentationem boni in nostra non esse potestate, esse deinde ex logicis certum, ex duobus praemissis quoad materiam necessariis non posse sequi conclusionem, nisi aeque necessariam : si inquana hoc, vel simili modo ipsos impugnes,
audies tibi reponi: in eo totam, qua gau demus, libertatem Consistere,. quod in nostra sit potestate rationem ita consilium Vocare, motiva accuratius expendere, nova conquirere, ab aliis mentem abstrahere, aCad alia convertere; verbo maturam deliberationem, ac consultationem instituere, ac
sic denique velle illud, pro quo sortiora motiva , major boni species, deprehensa fuerint. Quoniam eum in fnem deliberasti , verba sunt Mehmii, ut quod conveniens est, velis, nunc demini vis. Sed expugnemus hanc refugii arcem. CXXIII. ema necessitate liberta3 non con
128쪽
56, 'γch. P Seci. m. Q. Vsistit in consuItatione Dolitionem praecedent . vel illa consultatio. cum omnibus actibus ad eam requisitis pendet al, aliqua voli tione antecedente, vel non si non : ea est actus absolute necessarius k actus enim intellectus a voluntate non imperatus est absolute necessarius, &generatim, quod nec elicitive,
nec imperatioe a voluntate pendet, nulla ratione liberum Esso potest; sed' actus absolute necessarius consultationis qu1 nat, nequaquam intelligi potest nec, sI POSSis, ConStituendae, exmicandae, aut salvandae, ulla modo libertati a necessitato servi rΘ potest ergo consultatio volitionem praecedenς non est actusn essarius. Assumamus jam aliud membrum,. pendeat igitur consultatio α volitionem a praecedens ab alia praevia volitione b; quaeram. rursus; haec volitio b pendetne ae novae Consultatione praevia β, vel non si xta 2 redit eadem quaestio, quae vel in. inunitum,. quod Rperte ropugnat, continuari poterit, vel tandem in aliqua eonsultationΘ absolute necessa ria termnabitur; si non: id est, s I vOlItio D, Conmutationem. α praecedens nota pendeat R. praevia nova consultatione β, jam habetur li-iara volitio. absque praevia consultatio e : e go vera a necessitate libertas non consistitin. consultatione volitionem praeeedente.
Coroll. Qui igitur totam nostram libertatem in praevia consultations sitam esse putant, ex his tribus unam admittere coguntur ἔ vel seriem infini tam volitionum, & consultatio
num sub ordinatarum, vel consultationem unam. aliquam, atriolute necessariam, ae qua
liberae volitio. pendeat deniquo liberam, meniis potestatem sese absque specie maioris boni ast volendam, sivΘ eligendam consultationem, determinandi. Primum omnem volitionem libsram absoluto impossibilem: incit z nequit enim, serias infinita umquam Feragrari: alterum libertatem a necessitat
129쪽
De Natura Liberi. Rinianae. s rtollit ; quod enim cum necESsario connexum Est, necessarium quoque sit, oportet: ultimum si falsantur, arsiem Produnt. εSchol. Ita enim argumentari pergam ; potest menS nostra se absque specie majoris boni pro sua potestate, α arbitratu determinare ad instituendam consultationem,sicque suam, quaecumque ea sit, indisserentiam, vel aequi librium sine ratione suilicientes ab extrinsecus adveniente tollerer ergo etiam potest semens nostra pro sua potestate, arbitratu
absque specie majoris boni determinare ad objectum, quod ut bonum repraesentatur, im-mmiato volendum : ac proinde quoque ad eligendum alterutrum ex duobus . nis sequalibus propositis sine ulteriori inquisitione. Accedit denique, quod praetensa haec Leibnitianorum consultatio in ipsorum principiis locum habere numquam possit, id quod
hac argumentationE conficio r mem nos travel est in statu persinae inditarentiae f.
85. , in quo nullum ipsi bonum repraesentatur , tumque deficientct omni ratione sufficiente nihil prorsus velle, nec proinde etiam consultationem eligerct potest; vel habet repraesentationem Doni unius, aut duorum inaequalium, tumque ob positam jam rationem sussicientem vi principii contradictionis statim sequitur volitio illius unius, vel majoris ex duobus bonis, utpotου rati natum, quin ullus praeviae consultationi locus relinquatur ; vel denique mens in statu. persecti aequilibrii 97. constituta duo
bona aequalia aequaliter percipit, qui casus potissimum ab ipsis assignatur; putant enim in eo' non possibilem modo, verum. & ne cessariam Essct consultationem praeviam. At imprimis hic rursus alia reprmentaTio, quae ipsam consultationem instituendam sub spe- Ccie boni exhibsint, necessaria seret; deinde passim. ipsorum princeps Lesbnitius acerrime con-
130쪽
r32 Psych. P. I. Se t. III. c. ILLtμndi statum porsecti aequilibrii ab solite repugnare; si igitur status illΘ, in quo solo
ea consultatio locum habere possct videretur, numquam obtineat, con Sequens est, ut etiam ipsa consultatio numquam institui possit. Ceterum cum conscientia res re frequenter de rerum electioiae deliberare, . ac Consultare
soleamuS,. probe advertendum est, id genus consultationem minime requiri ad volitionem, seu electionem qua liberam, sed, solum qua Providam, dc prudentem p ad illam enim susticit repraesentatio bonk Quare siqua consultatio instituatur, ea pendet a voluntate; estque actus ab ipsa. imperatus,' adsoquo & voluntarius & libΗr: indes etiam saepes homines ob ejus neglectione rei poena,& reprelisnsione digni sunt, praeserpim Sires' majoris momenti agatur. Deliberamus igitur liber , non ud libere velimus sed uevera bona libere velimus, utque volitiones nostras libεras ast rationis praescriptum con-
De Exissentia Libertatis Humanae:
CXXIV. Anima humana gaude, dem libemi
tuis a necessitum. Fndubitatum est animam humanam hac libertate gaudere, si ea Semei iipsanx pro arbitratu, & delectu suo ita fossi lpra ' Qe ς cienter determinet ad valendum, quod vult,
ur pHrsistentibus iisdm, adjunctis, ac inei tamentis possit sese etiam determinare, ad non volendum, vel etiam ad nolendum, vel ad volendum aliud p atqui rem itis se habere s susInti tirus luculenter testatur ei saltem, qui animi sui sensa attemtius' perscrutatus fuerit: attinuam Itaque humariam vera libertate a necessitate gauderes certi Ssimum eSta, Se l. r. Locus hic non est, ut firmitas argu-