장음표시 사용
71쪽
rionales: alii empirici dicuntur. Ceteriam per se clare est, tana rationis, quam ratiocinii analogum specie differre a ration Ρ, &Vero. ratioci nio, quemadmodum confusa cognitio a distincta diversa est. Scho L a. Haec de facultatibus cognosciti vis animae noStrae. Sunt itaque facultates inseriores Sensus . I 5. , phantasia 6. 2 . ,
facultas fingendi g. 26. , memoria
o9. , analogum facultatis attendendi, ab
. V 75- , expectatio , denique casuum similium V. 47.). His Baumgarten per- Spicaciam, praevisionem , judicium sensiti-Vum, Sive gustum signiscatu latiori, & sa Cultatem characteristicam adjungit, quae per sese facile intelliguntur. Superiores de- Inde Iacultates sunt sacultas attendendi, &facultas reflectendi
ac memoria antellectualis g. 4d.). Hae por- To 1acultates non ita nobis a natura tribuuntur, ut non culturam quampiam admittant; quin etiam postulent. Collectio legum, ex quarum praescripto eam culturam adhibere oportet, scientiam constituit; indo oritur; primum logica, quae, concurrente metaphysica , totam generatim cognoscendi facultatem ; deinde aesthetica , quae pro- XI me S sum Inferiorem excolit, psopterea- Quidque recte logica facultatis cognoscitivor Imerroris nuncupatur. Praestantissima haec Screntia, Cum regulas pulchre cogitandi cogitataque elegantibus signis exprimendi contineat, principia generalia Omnibus Studiis mansuetioribus, ac liberalibus artibus subministrat: Panaque debemus viris cele-Baumgarten , ac Georg. Friderico Maser; prior enim, quaecumque tum olim ab Aristotele, Tullio ,
72쪽
inesse,&Requiri lFacilitas exercitio obtine
Psych. P. I. Mot. L Memb. ΙΙ. c. IT. Quintiliano, Horatio, Longino; tum recentius a Patribus Bouhoum, Andre, di Bussiers S. I. a Rollino , Prei tingero , Bodmero, aliisque de arte pulchre cogitandi dispers tradita sunt, in unum systema Collegit, novisque inventis mirum in modum locupletavit : posterior vero opus illud eruditis commentationibus illustravit.
De Habitibus Generatim. LXXVII. Exercilium est continua , aut saltem frequens data occasione earumdem 3- monum repetitio. Quod Enti absque praevio exercitio. inesς, natura inesse; quod vero per illud obii tur, a uiri dicitur. LXXXIII. Facilitas actionem quampiam producendi . exerciti obtinetur. Constanti certe experientia notum est, eo facilius actionem determinatam a nobis essici, quo pluies occasiones ejus producendae redeunt, oc quo pauciores ex iis negligimus: ergo facilitas actionem quam hiam primucendi frequenti jusdem repetitione, id est, exercitio obtianetur vi
Coroll. Igitur facilitates agendi animae nostrae natura non insunt; sed acquiruntur, eoque majores fiunt, quo majus est exercitium, sive actionum earumdem aepetitarum numerus.
LXXIX. Habitus.. ore facilitas actionem producendi; qui proinde natura non inest, sed acquiri, seu praevio exercitio obtineri de
Schol. Sermo mihi est de habitibus naturali- bus, eorumcue nullum ingenitum esse cum Aristotele defendo. Quod ad habitus supctrinnaturales pertinet, eos & ingenitos & i susos esse posse ex sanioris theologiae prae-
73쪽
De Habititus Generatim . 5 scripto facile admitto; habet enim Deus
eam in nos, naturamque nostram Potestatem, ut uno quasi momento Conserre possit, quod nos longo solum tempore, & di Lficili exercitatione consequi pOSsumus. LXXX. Nulla facultas agendi acquiri pot--est. Quidquid acquiritur, praevium exercitium in frequenti earumdem actionum repetitione Dositum. praerequirit ; atqui nisi jam adsit facultas agenda, actiones nec poni, nec repeti possunt oni. g. abo. Ibr. : igitur ante omne exercitium facultas agendi e- istat, necesse est, ac proinde non acqui-xitur . .
Coroll. 1. Animae igitur natura Inest facultas agendi ea , ad quas facile essicienda ipsa
sese exercere potest. CoroII. a. Atque ideo habitus non sunt novae agendi facultates ut Genuensis, aliique Aures cum veteribus peripateticis contendunt .
LXXXI. Habitus sunt determinationes quantitatis formulis facultatum agendi. Eo major est quantitas sormalis cujusvis facultatis agendi, quo facilius ipsa actionem efficere potest 57. Wh.3: ergo. facilitas actionem Emiengi est determinatio ejus quantitatis formalis; at pii habitus agendi facilitates sunt m . di habitus ad determinationes quantitatis formalis facultatum agendi pertinent. LXXXII. Tot, tamque diversi in me habitus esse possunt, quot, uuamque diversae sunt actiones, ad quas facilius producendas ope facultatum mearum exercere me possum. Inde multiplex habituum divisio : actionum aliae magis ad mentem; aliae magis ad corpus pertinentῖ unde habitus mentales, & corporei oriuntur. Actiones deinde magis ad animam pertinenim vel a facultate cognosci-
tiva, vel ab appetitiva, ct volitivae proficiscum
Habitus ad quantitatem sormalem facultatum pertinent. Quotu
74쪽
' 6 Psych.P.LSect.LMemb.LT. IV. tur ; illarum facilitates vulgo habitus intellerctuales. harum morales ; & nominatim , si ad bonum; υirtutes: si ad malum tendunt; mitia cognominantur . . . Coroll. i. Facilitates igitur continuo exerciatio acquisitae sentiendi, imaginandi, recor dandi, attendendi, . abstrahendi, reflectendi, , ideas distinctas conformandi, veritatum denique universalium nexum distincte perspiciendi, generatim , ec neglecto , ut vugo fit, discrimine inter superiorem, & inseriorem facultatem , habitus intellectuales
Coroll. a. Nominatim acumen, prosunditas, ingenium F. 51. 58.ὶ habitus sunt, qui proxime ad intellectum, sagacitas vero, & soliditas β. 69. o. habitus sunt, qui 'proxime ad rationem pertinent. Quis porro his instructus facillime, dc prontissimctomnes intellectus operationes Efficit; habitus hi facilitatem utendi intellectu consti-
Schol. I. Ex dietis colligi potest, quid de eorum opinione sentiendum sit, qui nullum habitum a memoria diversum admittere volunt, quorum sententiam amplectitur Ioan- is sne' nes. Clericus vi , & ex parte etiam An-
necessarium quoddam omnium habitum inmet. p. a. Strumentum Sit, ea tamen sola omnem ha- Pr P. y4. bitum constitui vero nequaquam simile
Schol. a. Habitus corporeos quadam ratione lad animam quoques pertinere inde certum videtur , quod actiqnes illae corporis, qua- lrum exercitio acquiruntur, ab anima proficiscantur. Sed & habitus mentales quo' dam modo ad corpus spectare dubio caret,
Cum omnes animae cum hoc corporct Copulatae actiones certi in sensorio communi lmotus comitentur, quae omnia partim ex
75쪽
De Habitibus Generatim . 77 adhuc dictis, partim ex infra dicendis manifesta nunt. Omnes 'gitur habitus nostri animi simul sunt, & corporis ; neque mi-- rum I eorum enim sunt, quorum frequentia tionum repetitione acquiruntur; acquiruntur autem exercitio actionum tam mentis, quam Corporis simul, sive potius hominis , qui ex corporis, & animi conjuiIctionΘ exsurgit. At jam vero, in quo habitus, quantum ad corpus, proinde constituen-- QI Sint, nonnulli quaerunt: apis his Malebranchius respondet: ObserDandum est , dei V Spiritus animales Dicts, per quas .gis transeundum est, satis liberas, apertasque non rnDenrre ἰ unde fit, ut eae. gr. aegre moDea Ius digitos ea celeritate, quae ad pulSancia Instrumenta requiritur , aut musculoso pronunciationi inservientes, cum voces lin-- Luce peregrin pronunciare volumus ; sed Paullatim spiritus animales fluxu continuo apertunt, G planas faciunt vias illas, a- deo, ut temporis Successu nullam patiantur υιm, aut docuitatem. Isi hac autem promptitudine, qua Spiritus animales per mem-hra corporis transeunt, consistunt habitus rici quod optime congruit cum iis, quae Supra de memoria β. 42. sch. , & phantasia
o I. sch.) dicta sunt. Quod si deinde eadem quaestio transferatur ad habitus, quantum ad mentem pertinent, id quidem cer- tum est, eo9 esse determinationes quantitatis Ioi malis facultatum agendi, quibus anima instructa est sy. 8i.); sed num praeterea in quadam animae modificatione, &quid perdurabili consistant, clepnite dici nihil potest; neque enim , Ut quidam arbitrantur , . id genus modificationes in Ente simplici repugnare videntur, neque easdem in anima existere ab omni veri specie abhorret, cum hac ratione facilius intelligatur, qui fiat, ut mens s0lu-
76쪽
3 Psych. P. Seci. T. Memb. LI. c. m. ta corpore ratiocinandi, recordandi,. a Ilos- lque similes ante comparatos retinEat. Quictvero illa modificatio sit, is dixerit , qui reconditam animae naturam intime perspexerit, quod ergo supra humani intellectus vires pono.
Habitui LXXXIII. Omnis habitus continiso usu in-u u ro' tenditur ', contra Dero ejus usta langiri tem-rio uici intermisso debilitatur, O tarsem peni- debilito tuS amittitui'. Imprimis enim. qui ex habitutur. agit, sivo 'habitu utitur di ille frequentius Easdem actiones repetit, ac proinde majus habet exercitium sq. 77. γ sed quo majus est exercitium, eo major facilitas, quae, habitum Constituit β. 79.ὶ, obtinetur 78. cor. : ergo omnis habitus continuo um intenditur. Deinde habitus saepes debilitari, aud penitus amitti experientia docet; sed id non fit constanti ejus usu : ergo non usuri est, usu in- . termisso habitus debilitantur, aut penitus amittuntur.
Coroll. r. Cum actiones habitui 1- compara
ter repetimus, eo habitu 'diu non utimur :igitur etiam habitus ym actionum Contrarium. exercitium debilitatur, dc tandem amittitur. Coroll. a. Quia porro per ipsum hoc contrariarum acti onum exercitium habitus priori Contrarius acquiritur, patet universe, fieri posse, ut habitu uno amisso, alterum. Contrarium acqui ramus, minoremquo a majori, si secum collidantur,. Supprimi, ac letiam extingui.
Schol. Atquo ex his, quae adhuc doe habitibus allata sunt, facilem explicatum habent reliqua, quae dΘ ipsis quotidiana experiistia docet ; qualia sunt: facilius infantes, ac
puΘros, quam aetato provectiores novos. sibi . habitus compararo ; habitus eam quandoque firmitatem adipisci; ut in alteram ,
77쪽
De Hribilibus Generatim . 79 quod dici solet, nostram abeant, quam licet expellas furca, tamen uSque recurret; citius obtineri habitus earum actionum , quarum exercitium dum voluptate aut intensiors quadam affectione , vel etiam majore solum animi attentione conjungitur; tum & illos, qui plus phantasia, & co fore nituntur. quam mente , dc sexcenta
- alia; quo dc illud pertinest, debiliores sere
- esse habitus ceteris paribus, quo plures in uno nomine concurrunt, qua ex re, ut Sa-- pienter ait senuensis, moniti esse debent, - qui egregii, se excellistes in facultate ali--, qua esse cupiunt, ut ne pluribus animum prop. intendant; nuIIo enim modo finita natur nostrae vis Omnibus esge par potest. Et que -- ad modum si eidem solo plura, quam fere IssSit, semina commigerιs, detrahes omnius alimentum ; ita pIuribus intentus ani- mus mediocris quidem esse in illis potest, SummuS non potest . Atque haec de secuti tate cognoscendi dicta sussiciant.
' DE FACULTATR APPETENDI, ET AVERSANDI . ' . LXXXIV. Facultatem appεtendi, & l '
aversandi circa bonum duntaxat , & malum iun a versari, ejusque actus cum voluptate, aut taedio perpetuo conjunctos esse deinceps apparebit et quare ut recte, atque ordine proegrediar, agam primum de voluptate, &taedio, bono, & malo , tum de ipsa appetendi facultate ; denique pauca quaedam de affectibus subjungam.
78쪽
voluptas, taedium& status indifferentiae l
De Voluptate, et Taedio, Bono, ac Mala. LXXXV. ea animi assectio est, quae oritur, cum vel in nobis vel in objecto quovis percepto persectiones adessΘ intuitivct β. 65.ὶ cognoscimus; ita voluptate perfunditur, qui sibi egregiam Dirtutem, aut Scientiarn inesse agnoscit. sedium contra opposita est affectio, quae ex intuitiva imperfecti nis perceptionem enascitur; ut cum me multarum rerum ignorantia teneri cogito, veἶ imaginem imperite elaboratam, O prototyp Ualde dissimilem contemptor. Cum vero in lobjecto percepto nec perfectionem, nec im- lpersectionem intueor, erga illud indiserens esse dicor: quare status indisserentiae est ea meptis nostrae constitutio, in qua nec taedio nec voluptate assicitur, in quo ille versatur qui ignorat, utrum id, quod vel in se, vel in objecto percipit, in numerum persectionum , aut imperfectionum referri debeat, aut qui prorsus nihil percipit . Coroll. r. Status indifferentIae medius ost inter voluptatem, & taedium ; ac proinde taedium non est nuda voluptatis privatio, aut vicissim : neque igitur contradictoria sunt, verum solum contraria t. q. 67.
Coroll.. 2. Ruptio aut vehemens nervorum ;tensio est vera corporis nostri imperfectio, sensus vero titillationis rectam corporis Constitutionem velut veram persectionem: indicat: igitur dolor . i6. sch. ad taedium; ' titillatio ad voluptatem, ut species ad ge
Coroll. 5. Cum tam persectio, quam impΘrfectio vel vera , vel apparens esse possit, quod sine probatione patet, etiam voluptaS,
aut taedium vel verum, vel apparens dici
79쪽
potest ; ita taedium eae litterarum studio, voluptas ex otio oriunda apparens est. Corqll. 4. Id, quod eiscit , ut alterum sit , , ejus ratio susticiens est colat. I 8. ). ergo. perceptio persectionis est ratio suificiens v luptatis ; perceptio imperseictionis taedii. Coroll. 5. Quo plus rationis sufficientis ponitur, eo plus rationati ponendum : igitur quo plus perfectionis , aut imperfectionis, vel quo clarius & vividius eae percipiuntur, eo
major voluptas, aut taedium oritur. Cum - saepius jam persectionem in eadem re percepimus , occasione praesentis perceptionis hantasia praeteritam perceptionem, & vo-uptatem cum ea haustam reproducit β. 27.),- suae, quia cum praesente conspirat, eam majorem efficit, unde, quo saepius ex eadem - re voluptas percipitur, ea major est. Coroll. 6. Posita ratione sussiciente ponitur , . ea durante durat, & ea ablata aufertur ratiqnatum 'nto β. aa. ; igitur posita perceptione persectionis, aut impersectionis ponitur, ea durante durat, dc ea ablata cessat . . voluptas, aut taedium.. LXXXVI. Ou eois voluptas in indisserem voluptas tiarn, aut taedium degenerare potest. Sit imprimis voluptas solum apparens , ex errore nempe oriunda praec. cor. 5.); detecto ῶ eon igitur errore, quod utiquo fieri potest, pate- ti a. hit persectionem non adesse : cessabit ergo
perceptio persectionis , adeoque & voluptas ibid. cor. 6. 1. Porro illud, quod jam patet non esse persectio, Ni apparebit smper, ctio, vel non: si hoc; priori voluptati indifferen-λtia : si illud p taedium succedet. Sit dein do
voluptas vera o erit quidem meum de percepta persectione judicium . verum , seu vera persectio. apparebit esse vera; at mutatis adjunctis fieri poterit , ut ea persectio , vera , quidem in se, appar*at tamen esse vel nulla,
80쪽
non tollit voluptatem respectu
ejusdem objecti, sub diversa rintione considerari.
8a P cI R. LMct. I. Q. m. vel plane quaedam imperfectio, tametsi ex Errore: quo casu iterum patela praecedentem voluptatem aut in uadifferentia, stallud : aut in taedium, si hoc si mutatum, iri: quaevis igitur voluptas aut in indifferentiam, aut init aedium degenerare potest. Coroll. r. idem eodem modo inverso de taedio facile demonstra Tur Coroll. a. Multo Clarius pater ex eadem rct uni voluptatem, alteri taedium creari posse. Schol. Voluetas, quae semper eadem manet, quoties objectum percipitur, conStans; quae vero, redeunte veteri objecti perceptione mutatur, Dariabilis, audit. LXXXVΠ.. Possunt in mentem simul consistere Doluptas, et taedium comparare ad idem Objectum compositum sub dioersa ratione Con3ideratum, quin se mutuo totiant. ΝΘ-gari prosecto nequit fieri posse, ut mens in eodem objecto composito simul percipiat sub alio respectu persectionem, sub alio impersectionem, quin hae duae. perceptiones se mutuo tollant, ergo duae rationes suffici Entes, una voluptatis , altera taedii β. 85. Coro . mente simul poni possunt, quin se mimo tollant; atqui si ita, poterunz utique in mente simul poni duo earum rationata, voluptas nimirum, & taedium, quin se muFo tollant ergo possunt in mente simul consistere voluptas, ct taedium comparate ad idem objectum compositum sub diversa ratione consideratam, ,
quin se mutuo tollant ..MIu l. Veritatem huj theorematis sensus intimus, cui Mibnitiani nequidquam obnituntur, apertissim contestatur, quis enim quaeso est, qui in se nota. experiatur sibi
saepissime idem objectum compositum ob diversas rationes placere simul, & displicere λ posse ses eumdem hominem ob virtutes quasdam amare, & simul ob aliqua