장음표시 사용
141쪽
ve istent. Libertat. Humanae. 343i non tamen seria mentes aestimatione, aut
compensatione dignum judicamus.' CXXVI. Si in homine non datur vera a denique necessitate libertas, Iege3, praemia, ac poenae, II quibus Solone teste, . ut habet Cicero, Omnis mii, id humana respublica C tinetur, snem ad ae-poerius. 'i quatum, quem Iegislatores intendunt, Gc u. nanimis subditorum consensio onrobat, non consequuntur. Finis enim adaequatus, quem legislatores in constituendis legibus, distribuendisque praemiis, ac poenis sibi praefigunt, non in eo solum consistit, ut homines ad actus bonos impellantur, aut a malis essicacius arceantur; sed etiam ut illi ob actioness praeteritas , ieondigno praemio, vel poena assiciantur; atqui . finis hic sins libertate a necessitate: obtineri nequit: ut enim quis ob actum prael teritum praemium, vel poenam mereatur, ex
' Communi naturae sensu necesse est . ut actus
ille in genere morum imputari possit, quod l seri nequit, nisi actum illum ita in sua ha -
beret potestate, ut eumdem pro arbitratu suos ponere, vel non ponere possit, quemadmodum id patet ex actione hominis amentis, aut be- stiae nobis damnosa, quae in poenam non imputatur; igitur sine libertatis a necessitate adaequatus legum, praemiorum, ac poenarum finis non obtinetur. Sch I. I. Profecto Sensus ille, quem quisque in se ipso experitur, cum animum ad rectΘ aut perperam a se facta advertit, luculenter evincit, nullum homini actum ad laudem, vel vituperationem, ad praemium, vel poenam imputari posse, nisi, qui cum persecta libertato ponitur; unde enim fit, ut in aliis, quae quis cum plena rationis advertentia, ac libero egerit, sibi complaceat, laudeque, ac praemio dignum so tacite pronunciet; in aliis contra se ipsum damnet, ac poenitentia ducatur λ Eodem
ero sensu nequaquam assiciatur, cum Oas-
142쪽
dem actiones ex ignorantia quadam anto cedente . vehesmenti animi perturbatione, amentia, aut ex quacumque alia nE- .cessitate, licet quam maxime Spontdnee, ac voluntarie enicit P Nobis ab hoc sensu Discours perpetuo illud fatuum est cogitare, ut non Eu .ui. dicam impium, quod anonymi auctoris sen p. a. tentia est; dolet ille caecoriam mortalium i vices, qui sibi adeo imponi permittant, . ut putent se libere agere, cum vel . maxime fatali necessitate abripiuntur, sibique molesta conscientiae voce Ea facta exprobrent, quorum omissio in ipsorum potestate sita Noct.ast. minimΘ fuerit. Rectius Aulus Gellius pro-ι. 6. c. a. nunciavit: sine libertate parme forent injustoe ; quae ipsa quoquυ Magni Augustimens est: sublata libertate omnis humana ita Subvertitur, frustra leges dantur, frustra obiurgationes, laudes, Dituperationes, exhortationes adhibentur, neque ulla justitia bonis praemia, se malis supplicia constituta sunt. Et sane quis militem ex vulnere prostratum laudaverit, quod hostem non fugiat, aut contra reprehenderit, quod hostem non insequatur λ Ita vero res SS. haberet, si nulla in nobis esset libertas a necessitate. Ut horologium ob bonam, vel malam horarum designationem nec praemiamus, nec punimus, quod omnia in eo, necesSario, tametsi cum spontaneitate latctsumta perficiuntur; ut amentem, aut furiosum nullo praemio, aut poena dignum censemus, quidquid agat, quod rationi ac, libertatis. usu . aret, licet cum spontanei late stricte sumpta operetur ita neminem prud ter, ac sine risu laudare, aut vituperare, praemiare, aut punire possemus, si
ad omnes nostras actiones, aut earum OmiS-
. siones ineluctabili quadam necessitate, Seu physicam seu moralem eam voces, adige
143쪽
De Eslatent. Liber'It. Humanae . I 5 Quod jam. Vero. ad .majorem propositionem
superioris ratiocinii attinet , ea quoque jure in dubium vocari nequit: ex natura enim tam divinarum , quam humanarum legum ex communi rerum publicarum constitutione , quarum nulla est, quae magistratus publicos, certasque leges non habeat, uuae, ut ait Pullius, Supplicio improbOS G- DAs clunt, defendunt, ac tuCntur probOS , EXι. a. c. s. Ipso denique sensu communi certum est extare inter homines justitiam non solum correctiDam, quae videlicet in futurum pro- Spicit, curatque , ne malae actiones commit- etiam vindicatiυaxu , quae ob a Ius duntaxat praeteritos, iis praemia, vel poenas decernendo, aequissime eXercetur. Hobbestias quideria Socinianorum caussam Biam. agens nanc justitiam vindicativam in sui cum Braria hallio Anglicano Episcopo Con- Certationibus acerbe insectatus est: apud viros tam cordatos, & ab anticipatis opinionibus remotos. nihil promovit : permansit Pic constans inter homines sanioris con-
Ciln sensus. Ipse Leibnitius , quamvis id principiis ab eo stabilitis consentaneum minime videatur, ab illo non recessit: docet hanc vindicativam sendari Remaret. I quadam naturali, quae postulet ut oc OIrenso , & ais , iqui praevaricationis aliqua ratione satisfiat; du malputat nempe ad Constantiam sapientis.ie- q. T. Es gitiatoris pertinere, ut ne legis suae trans. gressionem impunitam dimittat, etsi poenae EJus Occasiono nemo alius corrigeretur. &reapse saepius factum IutSSe historiarum monumenta nos docent Cum referunt nonnullos ob admissum gravius
. delictum sussu Principis noctu, & clam,omiaibus morte mulctatos fuisse. Et certa cum communi hominum opinione id apori me conpuli; omnes enim ita sentiunt , ad Starchenau Metaph. Lib. IV. 7
144쪽
i 6 Psych. P. I. Sect. LII. C. III. . istabiliendam reipublicae salutem non satis ESSE, ut per poenas sutura solum sceleris admissio impediatur, sed jure praeterea Exigi satissaetionem quampiam pro delicto jam
patrato , licet ea nec in exemplum , nec in aliorum emendationem serviret; quem admodum nempe vera animi grati significatio ea non est, quae ad novum duntaxat
beneficium impetrandum tendit, sed quae ex memori beneficii accepti animo proficiscitur . Ita verae poenae rationem non ha-
bet, quod ad impedienda solum flagitia ,
minime vero ad commissorum vindictam insigitur . Verum haec quantumvis verissime dicta , non tamen omnibus probantur; contra enim - Scirol. 2. Ponunt I. in Tametsi omnia necessa-Abi Job nobis agerentur', justa tamen foret, edtis . nec inutilis legum constitutio , praemiorum-qucti ac poenarum repraesentatio; fingamus enim primo extare fatalem quampiam caus-Sarum connexionem, poterunt utique praemia, & poenae in ea serie ita connecti, ut
tam neceSSariarum CauSSarum , quam effectuum vices obeant fingamus deinde hominem, quod Leibnitiani docent a repraesentatione boni, vel mali ad volitionem , usi nolitionem moraliter necessitari , condu- . Cent rursus praemia', & poenae ad id , ut objectum magis bonum , t vel magis malum
. Ad primum . Posita tali nscomitate fatali locus non foret justitiae correctivae , minime autem vindicativae; vindicare enim fae ctum cum absoluta necΗssitate perpetratum 1 injustissimum ost : finis igitur aἐaequatuS , t ad quem piraemia , & poenae nune saltem omnium hominum consensionΘ diriguntur , nequaquam obtinetur . Quid quod correctio abstracte, & separatim a vindicta consides- rata nec vero, & proprio sensu actus ju-
145쪽
De Existent. Libertat. Humanae. I '
stitiae dici potest; nemo prosecto judicat
actum justitiae esse occisionem belluae furiosae, aut hominis amentis in me violente irruentis & verberationem canis ob carnes furto ablatas, sed de his postea. Ad alterum plura sunt, quae reponi possunt. I. Qnaevis bonitas in objecto repraesentata jam est ratio suffciens volitionis, cur igitur ea per appositionem praemiorum augeatur. 2. In compluribus actibus honestas,
usi inhonestas ipso rationis lumine tam claro homini tantillam attentionem adhibenti proponitur, ut ea claritas nulla praemii, vel poenae adjectione augeri posse. videatur 7 cur igitur legislatores etiam hosactus maximis praemiis, vel gravissimis poenis adjectis praecipiunt, aut vetant. 5. In hac rursus opinione excluditur omnis justitia vindicativa, quum tamen Leibnitiani ducis sui exemplo tueri omnino deberent. 44 Hunc unum finem per praemia, ct poenas nec a legislatoribus, nec a sub- ditis intendi ex eo clarissime patet, quod quisque in se experiatur, possct Ses etiam, stante cognitione praemii & poenae objectum perceptum velle, vel non velle, hocque, Vol illud vellet ia. Bruta, etsi libertatE a necessitate destituantur, punira tamen, dc praemiari solent; licet item occidere bestias noxias & hominem furiosum in nos irruentem, cum aliud medium non superest ῖ igitur ex pra miis, ac poenis homines libere agere nequaquam colligitur. Quemadmodum damnum a bellua nobis forte illatum in loco injuriae non habemus, ita neque vero ac proprio sensu ipsae puniri, aut praemiari dici possunt; cum brutis fere, sicut cum amentibus, quibuscuin optime comparari possunt, agimus. Occidimus deinde juste hominem amentem, aut
146쪽
148 . Psych. P. I. Sect. LII. C. III.
bestiam noxiam; sed caedes ea non habet rationem poenae, verum medium solum esti nosmetipsos defendendi, & gravius damnum nobis inserendum impediendi. Poena pro- prIo, 6c vero sensu talis ex ipsa sui notione, & universali hominum opinione solum infligitur propter actionem, quae in genere morum agenti imputari queat, quod non fit, nisi & illa , S ejus omissio ex aequo
in potestate operantis constituatur. Prosecto nemo sanus bruto mortem inseri in
poenam, dc vindictam; nemo illud ob dolictum admissum clam occidit, quemadmodum inter homines nonnumquam eveniat .
sed omnes quae belluis indigi videntur ,
poenae in futurum duntaxat tendunt ut deinceps vel ipsae, vel aliae eam poenam intuentes phantasian op ab ejusmodi actionibus absterreantur : eum in finem quoquesI verum est, quod Rotarius refert, ut in quibusdam Africae provinciis leones utuntirat. cruci assigantur. Universim igitur, compa- quam rate ad bruta nihil veram rationem praemii, hq poenae, laudis, aut vituperationis obtinet , sed horum ope in ipsorum Cerebro motiones Certas, ac respondentes deinde in anima ideas excitamus, a quibus ea actomnes suas actiones, aut omissiones determinantur. Aliter se res habet in nobis hominibus, non ab ideis praesentibus minime ad actiones determinamur ; utpote quas pomnere, vel non ponere etiam praesentibus hisce ideis, dc oriundis inde appetitionibus in nostra situm est potestate. Ceterum qui' argumento amplius insistit, videat, ne hominem, quem cum brutis xomparat, ipsa ratione expoliet: quare nec plus essiciunt, qui ajunt brutis quandoque aliquem amorem, benevolentiae, aut concupiscentiae a nobis exhiberi; bruta enim solum laudamus, aut
amamus ob aliquas persectiones physicas
147쪽
De Esistent. Liberi. Humanae. non vero ob morales ἔ ejiasque generis amor, qui in aestimatione utilitatis ex rei
usu consequendae consistit, saepe rebus quomque inanimatis impenditur, ut cum horologium proprii commodi caussa amamus. At vero homini leges, praemia, poenae proponun tur, ut his incitamentis allectus ipse sese libere ad actionem ponendam, vel omitten dam determinet; homini praemia conseruntur in Compensationem asstionum praeteri-
tarum, non autem eo solum fine, ut motiones in cerebro, ac ideae in animo excite tur, quae, quoties per phantasiam reproductae fuerint, ipsum ad agendum determinent. 5 .ὶ Amor beatarum mentium in coelo bonum infinitum intuitive cognoscentium, etsi a eius sit necessarius, est tamen laude dignus, ac moraliter honsstus; igitur sine libertate a necessitate actus moraliter honesti, &- laude, vel vituperatione digni esso possunt.
J t. Amor beatarum mentium dici quidem potest honestus, laudeque dignus habita rati - ne objecti quod honestissimum, & creaturae rationali veram festicitatem naturaliter appetenti maxime congruum est; est item
perfecti g amore Desi in hac vita, quia longe perfectiori modo in Deum tendit, eumque per visionem intuitivam propositum persessius possidet et non tamen est formaliter honestus ratione meriti l cum enim liber non sit, etsi quam maxime voluntariu -- qui t is ad laudem velut ad praemium imputari, neque sancti per illum amplius quidquam i mereri possunt. Generatim probe hic tandum : operari libere non esse Semper,& in omnibus melius, ac perfectius, quam
i operari . volunxarie , ac necessario ' regula
enim persectionis postulat, ut objectum pro' dignitate sua ametur : quares si objectum sit i bonum summum, purissimum, & summe a necessarium,summa etiam necessitate amari
148쪽
i5o Psych. P. T. Seci. IIT C. LV. debet; si contra sit minus bonum, non pu Tum, neque necessarium , illius amor i a dominio diligentis est, ac proinde etiam omitti potest. Ita Deus seipsum. necesSario , alia extra se libere amat, & tamen aqus illius est semperia se, ac sub omnῖ ratione perfectissimus: idem igitur cum proportione ad voluntatem creatam applicandum. Sunt & alia nonnulla, quae verae libertatis hostes objectare solant. His antequam respondeam, necesse est, ut demonstrem veram a necessitat ε libΘrtatem cum principio rationis sussicientis alias stabilito minime pugnare
CXXVII . in anima nostra ponitur Dolens, vel nolens absque ratione su sciente, quae se teneiat Del eae parist Obyecti repraesentati, seu motiυi, Ded eae parte judicii intellectus practici, veι eae parte determinationis natu ratis ad unum, adest id quod inicit ut, praedicatum Dolans, vel noleny animae Delut subjecto pilaeter essentiam cum sepitate tribuatur. Cum anima diti . sub determinationibus ponitur volans, vel nolens,' adest actuais Exsrcitium spontanei tat is ani mae competentis β. ro6ὶ , sod ipsum actuale exercitium spontaneitatisessicit, ut praedicatum volens, vel nolens animae velut subjecto praeter essentiam. Cum veritate tribuatur : ergo cum anima humana
dictis sub determi nationibus ponitur volens veI nolens, adest id, quoiu essicit, ut . praedicatum volens, veI nolensi animae velut subjecto praetctr essentiam cum veritate tribuatur.
CXXVIII. 'a anima nostra dictis sub determinationibus ponitur Dolens, Dei nolens,
nihil ponitur, quod pugnet cum principiod rationis sinicientis. Ubi adest id, . quod efficit, ut praedicatum, quod subjecto praeter es- a sentiam tribuitur, cum veritate tribuatur, ibi 'nihil pugnat cum principio irationis sussicien-
. tis ioni. β . ao. ai.); sed cum anima dictis sub
149쪽
De Faetate mi. Liberi. Rurrimnae i5 Idsterminati0nibus ponitur. volens, vel nolsns adest id , quod essicit, ut praedicatum volens' vel nolens, quod animae velut subjecto praeter essentiam tribuitur, te ident cum veritate tribuatur g. praec. ): ergo cum anima nostra diciis sub determinationibus ponitur vo
lens, vel nolens, nihil pugnat cum principio
CXXIX Cinani no nostro panitur gaude res Dera libertute, a necessitate, nihil ponitur, quod pugnet cum principis rationis susscientis. Dum anima nostra ponitur gaudere libertate a necessitate, ponitur ea volens, vel no-Iens, sine ratione sqsficiente, quae se teneat. vel , ex parte objecti repraesentati, seu moti
ctus practici G. 222. , Vel ex parte determinationis naturalis ad unum ii 6. t sed cumanam' deternat nationibus ponitur volens, vel nolens, nihil ponitur, quod pugnet cum principio rationis sufficientis . praec. , ergo cum anima nostra ponitur . gaudere libertate a necessitate, nihil ponitur quod pugneticum principio rationis suffcientis. Schol. Examinemus jam momenta Tationum, quibus et sadu maritia libertatem a necessitate, impetunt. QuaS ab , aeterna Dei praevisione sumunt, dissiautae Sunt: cosm. 5τ sch.):i reliquae huc fere deducuntur D . A Junt 3. Voltuatas a . necessitate libera esse nequit, Satinis principio essiciente externo ad suas aci ones determinari debesai; istud autem Ita essct inde patere putant, quod voluntas ad volendum, vel non volendum
Ix. Voluntas quidem indifferens est indiffersntia actὶυα seu formali, non autΘm paSsita,sI Obyecima pallud vero solum a principio ii essiciente externo terminari debet, quod .ra passive, Seu PMemus indifferens est. Ni- ., - nurum, ut Daraestu ait: indifferens dicitur
a necessitare non re pugnat princ. rat. sum Rationes adversariorum refutantur .
150쪽
15a Psych. P. I. III. C. IV. quod aeque sic, ac alitier se habere potest, atque ideo subjectum aIiquod ad id indifferens dicitur, quod illi inesse neqvit, nisi contingenter. Iam vero eus illud Del Di sua sine principis meiente eaeterno ad ipositum se determinare potest, UeI nou Dei, i. Nigas, id formaliιer, seu ut B nardus fi . O Lamy, actiυe; si alteru': pasyiυe, seu Obje- sanit. etioe indifferens esso dicitur. Uns igitur ad ς'ὲ Chr. aliquid passive indifferens est, quod ad il-,lud obtinendum nihil conferro potΘst, quam
potentiam passivam, ut verb. gr. marmor
recipiendam stareae formam I haecque indifferentia a principio efficiente praerno tolli debet; contra indifferentia activa, seu for-- malis est in ente, quod vi agendi pollet, quan&1qise per ipsam hanc vim suam indiD-1ε reintiani sine prinei pio effici nict externo
tollere potestia Tale ens est voluntas, sivSpoti usi an ima'. nostra, quae cum ex essentia. sua ad nullam volitionem determinata sit, acisemper c. ntingenter velit; vel nolle, indifferens est ad volendtim, vel nolendum, vel nocinolendum p Cum vero prae terea vi agendi, si ' s Tuae spontaheitate polleat, ipsa sibi habitis inomnibus aes agendum requisitis suam ;indiffe-ῖ -, irentiam vi pr 'ria tollit, neque ad id ullo. A. i principioi efficientct externo egest. Atque 4n-- - de, obSΘrvante laudata Dariesio, philosophi . ad ii differentiam formalem, quae libertate, a necessitatei constituit, requirunt poten- Loe .eit.. tiam agendi, utrinlibet oppositorum, BD aptitudinem sese detesminandὸ i ad alteru- si trum OppO3itoxum pro, rioitu DαJ Etsi voluntas ob indifferentiam activam non .egeat' externo principio efficiente; eget illa tamen decerminante, quo posito rursus abole omni necessitate immunis non, erit. Confir- , mant de indo assertum paritate ab intellectu