장음표시 사용
311쪽
De Idear. ac Percept. Natur. simulacrum esse queat ; quare si hanc in rem non omnis obscuritas a. nobis tolli possit
nihil opinionis probabilitas periclitabitur;
Sunt quaedam, in quibus quamcumque partem amplectaris, animus haeret. Id intereaverissimum est, ab iis imaginem intenti natem nimis ad leges imaginis corporeae exigi, nullamque fere vis animae repraesent livae rationem haberi. Quod si tamen accuratius examinemus, quod demum illud sit, quod de rebus externis in orMira sensoria agentibus percipiamus, obscuritas haec magna ex parte evanescit. Intimam corporum
naturam, & qualitates minime percipimus, sed eam solum ipsorum constitutionem, seu vim,quant in nos unt; cumque in nos agunt existunt in nobis ideae, quas coloris, odoris, soni,& aliarum, luas tactiles vocatat, qualitatum nomine i insignimus. At qualitates hae in corporibus ipsis minime insunt: nihil est in illis praeter taleiar constitutionem seu vim, per quam tales in nobis motiones
Excitant ; & nos respondentibus ideis haec
nomina tribuimus vero quis dubitet, motum illum proportionatum esse vi, aqua essicitur, insamquo, ut effectus suam caussam manifestat, indiuare posse λ percipimus deinde corporum quoque Muram, magnitudinem, situm, motum, & quietem ; sed haec similiter casione motionum cerebri percitapi vel indes patet, quod ipsorum pomeptio
variata actiono in or ana varietur, eametsi
in ipso objecto nihil immutetur: itactum moveri videtur, sive illud quiescente
oculo, sive oculus ipso quiescente moveaturia
312쪽
De spinion. quorumd. Philos. Dc. 5o 7 potuisset producere, ac illum proinde videre omnia illa entia considerando perfectiones, quas includit in se, se ad quas entia illa referuntur. Sciendum est praeterea
Deum mentibus nostris praesentia Sua Gyctissime uti iri s adeo ut Deus dici possit kicus spirituum,quemadmodum spatium est locu3 corporum. His duobus praesuppositis certum est mentem id posse Didere, quod . in Deo eSt, quod repraesentat entia creata ;cum id sit maxime spirituale, intelligibile, et menti piissentissim iri. Mens itaque in Deo potest videre opera Dei, dummodo :Deus velit ipsi retegere id, quod in se hahet, quod illa repraesentat opera. Deinde quatuor cognoscendi modos in mente distinguit. Primus est, quo res per se ipsaS CO-gn Scit. Secundus quo illas cognoscit perideas ipsarum, hoc est, ut rem hic tintel- Iigo, per aliquid diuersum a rebus ipsis. 'Tertius, quo res cognoscit per Conscientiam, seu per Sensum internum. Quartus, quo illas cognoscit. per conjCCturam. Deus I. a.
solus per seipsum cognoscitur; quamvis enim sint alia entia I spiritualia, quaeque
intelligibilia Ore videntur natura Sua, ingetamen SOItay mentem penetrat, ac Sese ipse prodit ἰ Deum solum Didemus Diso immedicis, et directo. - - Non dubium est, quin g. I. videantur corpora cum suis proprietiatibus yeλ' suas ideas Cum enim non sint intelligitilia per se, ea non possumus Didere
nisi in ente, quod ea includit modo intelligibili. In Deo itaque, et per ideas Suas
videmus corpora cum suis proprietatibus. Res secus se habet de mente ,- illam 4. in Deo non videmus ; illam tantum per conscientiam cognoscimus. Nihil superest ἔ- Impraeter mentes ceterorum hominu Π, et puras intelligentias I jam vero manifestum
est nos illas non cognoscere, nisi per conjecturam. Illay nunc non cognoscimus in Se
313쪽
quin potius sic arguere licet: potentia, quam ntes ipsius opinione in Deo corpora cognoscunt, non est infinita: igitur nec potentia cognoscendi corpora in se infinita esse debet. CCXII. opinio Malebranchii talia in se continet, quae sibi minime consentanea sunt. I. Non congruit Deum videri in se ipso, & tamen nostri'm de illo cognitionem imperfectam, obscuram, diversamque in diversis hominibus esse. a. Videri in Deo Morpora cum suis proprietatibus, non autem similiter spiritus; Deus certe in se aeque continet idoas intelligibiles spirituum, sicut Corporum. 5. In eadem individua, ac simplicissima idea archetypa tarn- quam in speculo videri objecta externa, nec tamen ab omnibus hominibus, quin nec ab eodem in omni aetate, & corporis constitutione ea aequaliter videri, nonne quotquot simul in speculum obtutum figunt, idem objectum ab eo repraesentδtum, eodem modo' intu tur 4 videri ab anima in Deo res externas vi unionis arctissimae, & tamen praeterea necesSE eSSE, ut Deus ipsi, quod in se habet, retegere ve- Iit: deinde si Deus retegat, cur non primum retegit ea, quae imprimis scitu de utilia, &necessaria forent animae λ 5. in Videri alia perideas, alia per conjecturam I dari proinde posse perceptionem absque omni idea. Haec certe, ct infinita alia, quae facile erui possunt, minime sΘcum consentiunt.
cienda est. Rejicere certe oportet doctcinam, quae non modo nulla probabili rationi2 nititur, verum praeterea pugnantia quoque in se com
plectitur; sed ad hanc classem opinio Mala- branchii pertinet praec. I igitur rejicien
Schol. Duae adhuc restant Nnilosophorum opiniones, quae hoc loco reserri possent; sed eae ejusmodi sunt, ut sola explications plane refutentur. Una est Democriti, ac post eum
Epicuri ; censuerunt philosophi hi egregii, si
314쪽
De ι. Iar. 36. Quae opimnio Peria P teri eoia rarum lAio , Psych. P. II. Seci. IV. Diis placet, nil nimas quasdam particulas a
corporibus i phis .abrasas. eorum ὀamelI Speciem, ac simulacrum reserentes, quas propterea idola vocarent, hinc, atque illinc in aere circumvolitare, quae, ubi per organa ad animae sedem appulexint, ideae sint earum rerum, de quibus cogitamus. ita Cicero des . Democrito. sc ibit : a comporibus solidis, is certis Muris tuu fuere imagines, Plens, inquit, Imsginum SunI omnia; Mulla enim species cogitari potest, nisi pulsu imaginum. Sed audi eumdem hunc consularem philoso' phum adversus Vellejunai disputantem, & e- .gregie ista refellentem. Uvae GutCui, ait,iistae. imagines DeStrae, aut unde p a Democrito omnino haec licentia. Sed is ille re
peritis, totaque res Diacillat, O claudescat. Num quid est, quod minus probari poSsit, quam omnium in me incidere imagines no-imeri, Archilachies Romuli, . mae, 'tis r.es Platonis, nec 'ma, qua illi Jue'. runt Z guram o erga ulli quorum imagi- nes OrpheumPoetum ducet Aristoteles num quam fuisse, , ω hoc Orphicum, carmen om tha raei ferunt cujusdiam furue Gim =At Orpheus, id est, imago oua,ut v utS, in animum meum saepe incis rit 3 Ouid.q-d ejusdem hominis bire meum aliae, aliae in tuum Z quid quod earum rexum, quae numquam fuerunt,neque esse potuerunt,utScyllae Chimerae 8 quid quod hominum, locorum, urbium earum, quas numquam Didimus8quid quod simul,ac mihi collibitum est, praesis est imago2 quid Φuod etiam ad io mientem venium inlocatae. Tota res, Ueliei, nugatoria est: Dos autem non modo oculis imagines, sed etiam animis inculaatis,tanta est impunitas.garriendi., Altera est Peripateticorum, qui cum duce suo Aristotele Intellectum in agentem, re patientem distrihuunt:
315쪽
De mion. quorumd. Philas. Iantellectus agens, ajunt,. ex speciebus im- Desin Pressis . 15. sch. in elicit species quasdam e renas, sive intelliRibiles, quae sint ipsae ' Τ' ideae spirituales intellectuales; has intelle Jus patiens in se recipit, atque ita mens objecta externa percipit. Haec quidem Peripateticae doctrinae summa est; sed mirum quantum etiam praecipui Aristotelis inter- 'pretes in ea explananda dissident; nec ta- men ullus eorum quodpiam attulit, quod
antelligi possit: quare' dimittendi sunt.
De Meis Innatin CCXIV. Alii rursus ex Cartesii schola tri- Quiti iaplex idearum genus constituunt: adventitia, deae ad- quae nobis occasione motuum in organis excitatoris' de sensibilibus corporum qualitatibus innatae tadveniunt : factitias, quas ipsi ex praecedentibus conformamus ut idea aedificii ab architectoc 'ncepta. Quae ad neutram: harum classem' pertinet, innatas vocant ; in his definiendis nec consentiunt, nec se ipsos intelligere vi
Schol. r. Opinionis hujus auctor Cartesius vul- Quae go putatur, sed quid vere senserit, non sa-cile statuitur : ambigue certe hac de re Scri- ,hhiu,' psit: proferam nonnulla. In notis ad pro- 'gramma in Belgio editum ita disserit et non Epist. t. Didetur auctor programmationisi SOIis Der- I. c. 9'. bis a me dissentire ; cum enim, ait, mentem non indigere ideis, Dei notionimus Delaxiomatibus innatis, εν interim ei facultatem cogitandi concedit, pure naturalem, sios innatam, re rmant plane idem,quod . , ego. Non enim umquam scripsi, vel judi- .cavi, mentem indigere ideis innatis, quae sint aliquid diuersum ab ejus facultate cogitandi; sed cum admerterem quasdam in
316쪽
Si a Psych. P. II. Seci. III. e. IIT . .
me esse cogitationes, quae non ab objecti externis, nec a DOIunt citis meae determinarrione procedebant ; sed a sola cogitandι facultate, qus in me est, ut ideas, sive notiones, quae sunt istarum cogitationum formae ab aliis adsentitiis, cui factitus distinguerem uisa innatas vocaDi. Et Iterum: movebo hic per me ideas innatas nihil umquam mirilexisse, nisi se nobis a natura inesge potentiam, qua Deum cognoscere possumus, quod autem istae ideae sint actuales, vel quod sint species, nescι quae, a facultate cogitandi dioersae,nec um. quam Scripsissς, nec cogitasse, immo etiam me magis, quam quemquam alium ab ista superυacua entitatum scholasticarum SuppellectiIe esse alienum. His, aliisque quamplurimis, de quibus videatur Huetius,expensis merito dubitari potest, utrum idearum in natarum opinio, quae ab eo inde tempore in Gallia praecipue floret, Cartesio auctore, aut patrono gloriari possit. I . . t quae aliq-Schol. a. Videamus Iam, quis atrarum opi' tentiae fauto proserant. Purchotius ita I quitur. : ι innata dicitur, quae nobιscum est a primουὶtae 2 ment a tremum, quoties attendit qnt muti Ner praesto est,quamque sola prιmo
caussa sine corporis, aut cujuscumclue auerius caussae secundae subsidio omnibus communiter impertit. Lochius ipsarum nostis acerrimus putat ideam innatam ex mente eorum, qui eam desundunt, aliud esse non posse uuam characterem quemdam originarium animae a primo existentiae momento impressum, Seu quodam modo insculptum. SilvanuqRegis negat ideas innatas hoc sensu, quod animae vaut insculptae, aut concreatae sint, tres deinde tantum innatas statuit, Dei, corporis,.anin i, propterea quod hae quamprimum cum corpore copulatur, ex
317쪽
De Deis Innatis. 313riantur Henricus Μorus ulterius Nogreditur, im- atque Omnium scientiarum tum theoreticarum, tum practicarum semina a Deo ani '
mae ab ipso ortu indita esse contendit. Alius Traiio quidam, qui latere voltiit, tribus. diversis modis ideas a Deo in nobis produci docet: alias ante omnem sensuum actionem ; alias per ministerium sensuum; alias denique,
quae secundum Communem naturae cursum
in nobis non insunt, nisi con'sequenter ad operationem sensuum. Quae primi Sunt gΘ-nia neris innatas vocat, easque definit esse, per- οῦ art. i. ceptiones perseveristes, Derum ObSCuras , P. 67. quise animam numquam deserunt. Alii ex adductis Cartesii verbis colligunt inesse innwnte vestigia quaedam, seu species cogit tionum, quae a sola cogitandi facultato aliqua naturae necessitate promanant. Alii denique, o dc communius docent ideas innatas esse characteres quosdam, imagines, Seu rerum formas animae in ipso ortu impressas, ad quas dum ipsa attendit, certa quaedam objecta, spiritualia praesertim, & abstracta percipiat. In tanta itaque opinionum dissensione primo loco constatuendum est, quid per ideas
innatas, quae jam impugnandae veniunt, prudenter intelligi vel possit, vel debeat. Hanc
in remu sequentia theoremata servient.
CCXV. Per ideas innatas intelligi nequit Per ideas mera, Simpleae potentia, seu facultas co- inn/tasgitandi. Nemo' enim philoSophorum est , quido hac facultate dum tet: igitur si ea tantum psr ideas innatas intelligatur, nulla posset esse gitandi. controversia. Quin omnes ideae dicerentur 4nnatae, Omnes enim a facultate cogitandi proficiscuntur ; cur ergo adventitiae praeterea , dcfactitiae statuuntur λ quid quod ideo eorum plurimi: id si innatas ponunt, quod multarum rerum ideas nec usu sensuum obtineri, nec
aliundo sermari posse putant λCoroll. Cum habitus, seu facilitates s . 79. JMorchenata Metaph. Lib. III. ιέ
318쪽
sia Psych. P. n. Seci. III. C. LII.
nec saevi' generatim aliunde non sint, quam determi- δ qvδ) , nationes quantitatis formalis facultatum a-
. Ciezi: gendi. β. 8 i. , manifestum Est, neque facilitatem nobis a Deo communicatam Certas quasdam ideas, vel levissima attentione
adhibita, essiciendi per ideas innatas intelligi posse, quae est sententia Eusebii Amori. μι. erit. Et alioquin facilitas . haec non est aequalis de Log. in omnibus; quin experientIa teste illas fe-moni. re ideas, . quas ipsi innatas dicunt, omnium
diffeillim si animo insermamus.
mee natu- CCXVI. Per ideas innatas nequeunt Inte ratis quae-Iigi cogitationes quaedam a facultate cogitamdδm Re'-necessitate naturae provenienteS, nec tam: ζ Ii lium cogitationum formae, nec denique delationes terminatio . quaedam mentis naturalis, G ne- inde pro cessaria ac certas cogitationes. Sensu quippeis 'κ intimo nullas id genus necessarias cogitationes, nullamque naturae necessitatem ad ceristas cogitationes in nobis inesse experimur. Profecto si quid ejusmodi in nostra mente eveniret, de quibusdam rebus perpetuo. cogitaremus, quod quam falsum sit, nemo ignorat. nee ideae CCXVI I. Per ideas innatas nequeunt in- telligi ideae rerum ab actuali earinridem per-ptionibu e distinctae in ortu ineditin, si ct deconstanter in ea perseverantes. Imprimis enim animae perceptio, quae est vitalis animae actio sq. Iob. , i Prς ' nequit a principio externo eidem imprimi. - Deinde perceptiones hae vel essent clarae, vel obscurae ; si clarae : continenter earumdem nobis conscii essemus, ac proinde nullo non tempore de iis rebus, quarum ideas nobis innatas esse volunt, cogitaremus, quod cum experientia pugnat; si obscurae: vel semper obscurae manent, vel aliquando clarae evadunt; si primum': nulli umquam usui esse possunt; alterum autem qui fiat, intelligi nequit. . . sed for- CCXVIII. Per ideas innatas solum intelligι possunt formae quaedam, vel imagines rerum ruri animae in ejus ortu impressae, atque aper '
319쪽
De Deis Innatis. . Si 5ptionibus distinctae, quae, licet constants Fem peree- . SeDerent, non tamen advertiantur, nisi menμὴ Rinbu singulari quodam modo ad eas percipiendas determinetur. Assertio haec ex praecedentibus animae necusaria consecutione profluit 9 mihil enim impressae . amplius relinquitur, quod idearum innatarum nomine aeum aliqua veritatis specie venire possit .' quare vel aperte .fatendum fest, nullas inesse inmobis ideas innatas aut si liu nolint, id genus imagines a 'perceptionibus distinctas, ac animae insculptas propugnent, necesse est.
MDL 9uid de ideis innatis hoc sensu intellectis
sentiendum sit, sequentes propositiones docebunt. CocyX. Etsi darentur quaedam ideae inna- omnes 'tae,non tamen Omnes ideae nostrae forent innatae. Imprimis enim darentur praeterea adventitiae, φα .factitiae, ut ipsi latentur s. 234., natae. Deinde tot sirent imagines diu Ersae animo insculptae, quot sunt res, de quibus 'cogitarct Possumus ; sed res cogitabiles sunt numero infinitae r igitur imagines numero insnitae animo insculptae essent, id quod ehementer absur
CCXX. Auctores idearum , innatarum ne- exponr queunt . inteIligenter eaeponere, qui sat, u 'equit, mens nunc ad hanc potius,quam Gliam quam- μ' 'd eumque eae innumeris sibi inscuUtis, 'adver- unam 'tat, ejusque Ope objectum percipiat. Ut i- prae reli-εtud intelligenter exponatur, necesse est, ut alterutrum asserant: vel ideam illam ante conse- 'pultam suscitari: vel mentem ad attentionem adhibendam aliunde determinari: primum est inanis sine mentesqnus; quid enim est ideam innatam consepeliri λ quid consepultam suscitari λ an pulveribus obducitur, ut imago quaedam corporea ρ an vulneris instar concretione aboletur sunt sanct ista 'ejus generis, ut dc intelligi nequeant, & ea facilitate, qua affrmantur, negenturAgitur alterum rat unde haec determina-
isan ab ipsa illa idest istud certe non; redit e-
320쪽
nini auaritio, cur huic prae reliquis innatis nunc listud jus, vel potestas competat: an a motionibus cerebri at motiones corporeae Deum, lspiritus, res abstractas repraesentare nequeunt lquomodo igitur animum ad attentione* his ii deis adhibendam. determinabunt λ item si motus corporei possunt mentem determinare, ut li se cotavertat ad ideam sibi impressam, cur eam
non possint ad objectum immediate percipiem idum sine id genus idea determinare an ab
alio quodam principio 8 quid illud λ quais ipsi i
nomen λ certe quamdiu istud non praestiterint, non aegre ferent, si characteres hos animae insculptos ad qualitates occultas ablegemus, quas tanto ipsi strepitu olim Ρeripateticis exprobrarunt.Deniqu- ubi haec omnia clare expedierint, i supererit adhuc nodus numquam solvendus, quomodo mens in idea 4lla, cui attentionem adhibent , objectum repraesentatum agnoscat
idearum susscit origini omnium idearum explicandae. innata' Imprinsis, cum non omnes idear innatae sint ;sed aliae praeterea dentur s. 191. , jam opinio' istaec harnm ortum non explicat. Sed neque ipsarum idearum innatarum originem Satis Ex ponit; cum enim otigo idearum. quaeritur, quaeritur simul origo perceptionum nostrarum, non solum, quia idear non distinguuntur a perceptionibus . ao ; verum etiam, quia nihil
potest scire originem idearum S simul igno- . rare, quomodo per illas, vel ope illarum o jectum percipiatur, neque aenim dissiculeas syret sublata, sed solum translata . atqui opinio idearum innatarum istud minime praestat β. praec. : ergo opinio idearum innatarum non suiscit origini omnium idearum explicandae. Me eis. CCXXII. Opinio idearum innatarum ad exseraria est plicandam idearum Originem necessaria non Hoc ipso, quod aliquae idear innatae non detram siui, tametsi serent aliae β. at 9 ), jam certum