장음표시 사용
51쪽
- . De Facultate AEtendendi, De. 55
fusis etiam id eis attentionem adhiberi a nobis posse λ Certe non quaevis attentio sines ordine hinc inde discurrens continuo ideas distinctas efficit. Quare illis quoqueentibus, quae solum inferiore cognoscendi facultate polisnt attentio quaedam, atque re-
sexto impersectior, vel si mavis, analogum quid attentionis, & reflexionis, quod vocabulum infra illustrabitur, tribui potest.
LVI. Intellectus est facultas res distincte Tepraesentandi, sive per ideas distinctas percipiendi. Quoniam igitur anima nostra facultate reflectendi praedita est β. 5a. ), atque hujus adminiculo ideae distinctae conformantur pra c. , consequens est, ut ipsa quoque intellectu polleat. Schol. Vocabuli intellectus latior fuit apud va- teres potestas; totam enim cognoscendi facultatem eodem indicarunt, nec nisi duas facultates, intellectum nimirum, & voluntatem animae tribuerunt, quibus tamen nonnulli tErtiam, memoriam videlicet, adjunxerunt. At vero si vulgarem usum spectemus, facile cognoscemus, eum solum quidpiam intelligere censeri, qui rem cum notis
suis distincte sibi repraesentat; quemadmodum etiam ille duntaxat rem intelligenter explanat, qui singulas rei notas distinct alteri velut ante oculos ponit. Ex his porro Conficitur, quamvis ideam, quae quidem diuincta sit, id ipsum intellectua debere ,' quare' set idea sensualis quandoques distincta fit, ea sensu efficitur; ab intellectu autem distincta redditur. Nec est, quod quis istud miretur, lacultates enim mentis nostrae, quamvis Se Quid
52쪽
54 Psych. R L Seci. T. Memb. II. C. m. paratim explicari in philosophia debeant,
non tamen semper etiam Seorsum Suas ope- rationes exercent, sed ut plurimum in operando concurrunt, & nsociantur
Quae . & LVII. Quo plures res, quove distinctius,& facilius fasdem intellectus repraesentare pot- .uἡctu. Est, eo major, & persectior est. Persectio, perseetio liquae a quantitate objectorum, Sive rerum repraesentandarum, materialis Seu Objectiυa squae vero a modo, seu quantitate distinctionis in repraesentando, & facilitates desumitur, formalis dicitur. Groll. Intellectus igitur, qui omnia cognoscibilia distinctissime repraesentat, est tam materialiter, quam i maliter perfectissimus, & proinde infinitus, qualem nostrum non esse sua quemvis expctrientia docet. . . Schol. Divisio quantitatis, sive persectionis in materialem, & formalem, quam hic in- tellectui tribuimus, ad reliquas omnes ani- mae facultates cum proportione applicanda 'est semper enim distingui. debet id, quod agitur, a modo, & . facilitate, qua agitur, ἱlludquo aetionis materiale, hoc formale a: philosophis nuncupatur. Vid. Dariesius. Ne-
c. r. I. i. mirandi facultatibus animae quanti- cor. talem tribui: Sunt enim eae qualitates quae- sdam font. 8i.); cuivis autem qualitati quantitas, quae gradus est, ibia 5a.ὶ, com-
VIII. cumen est facultas faciles, ct prom-di odio 'multa in uno, eodemque objecto. discer- funditast nendi- Ofunditay est faculias notas distinctam ideam ingredientss in simpliciores ro- solvendi, ac proinde aliud non est quam acu men ab objecto ad ejust notas, & ab his ad
ipsarum notas ulterius promotum.
Coroll. Magna intellectus. quantitas sermalis postulat, ut cum facilita is distinctas admodum ideas conformet L praec.) ad quod sacumine, & prosunditate opus esse nema
53쪽
De Intellectu. 33 non videt: haec igitur ad magnam intellectus quantitatem formalem pertinent, ac diversae ejusdem determinationes sunt. LIX. Acumen, quo rerum similitudines aut
aequalitates deteguntur, ingenium dicitur; inge- quod adeo facultas est facile, & promis si- nium' militudines, & aequalitates rerum distincte pErcipiendi, illudque menti competere experientia probat. Schol. Ad perspiciendas distincte rerum similitudines& aequalitates acumine opus esse ex eo intelligi potest, quod ea, in quibus. fes similes , aut aequales sunt, &ab iis in quibus ipsae differunt, & ab ipsis etiam rebus discerni dobeant, in quod acumen praestat g. praec.). Ita qui inter fumum,& vitara humanam similitudinem intercedere intelligit, discernere debet notas similes. utrique convenientes, quod nempe brevi, & levi de caussa dissipentur. Experientia quidem docet rerum similitudines,' dc aequalitates nonnumquam confuse
solum percipi, quemadmodum iis obtigiss videtur, qui prima vocabula generum, &specierum constituerunt: at haec facultas non tam ingenium, quam ejus analogum vocari meretur, & ad facultatem in seriorem pertinet cons. 55. sch. . Quod vero ad stabilitam vocabulis definitionem attinet, legitimam eam esse, & acco
datam quoque ad usum Communem vel ex eo Iatet, quod vulgo oratores, cum allegoriis sermonem exornant poetaS, cum
crebrius similitudines adhibent, ingeniosordicere soleamus. Nec dissentit auctor ad L. I. e. Herennium, cum ait: mihi vero dociles ingenio valere videntur, quod quo facilius rerum discrimina, se similitudines animadvertunt eo promtius concipiunt, animisque infigunt, quae viso, audituque uSurpiant. Nolim tamen illos capere, qui eodem VO-
54쪽
56 Psych. P. I. Seor. I. Memb. IX. C. n. cabulo ad eam mentis 'constitutionem, qua ex determinata facultatum cognoscitivarum inter se proportione enascitur, atque a Gallis sente dicitur, significandam utuntur ;conciliari enim possunt, si cum Baumgar teno a) illud ingenium strictius, hoc latius dictum appellaveris. Do ingenio hoc latius dicto plura scitu digna invenies apud Rie-d0lium b), Μejerum c),. aliosque viros Θ- gregios, qui de elegantiori litiseratura pra
LX. Ingenium Dulgare dicitur, quod patentibus solum, & plane obviis similitudinibus aut aequalitatibus psrspiciendis sussicit; sublime, quod etiam magis reconditas detegit e rectum, quod veras; supersciarium, quod apparentes solum rerum similitudines, aut se qualitates praeceps captat, ac sibi, quae nusquam Sunt, pΘrspicere videtur
Schol. Meretur hic praecipue legi Malebranchius, cum de ingeniis rectis, & superficiariis, quibus effeminata adjungit, fusius
agit. Ostendit ibi clarissimus auctor, Eorum plerorumque, qui sub nomines beauxespriis hac nobis aetate noti sunt, quosq- , multi ut profundissiniae eruditionis prodigia v Enerantur, ingenia esse minata solum., dc supersciaria esse; quod quidem in Volta i-' rium, Rousseavium, aliosque ejus gens risscriptores egresgie dictum est, qui videlicet secata sermonis elegantia, & precariis quibusdam ratiunculis nixi, quidquid respublica, & restigio sanctum habet, Ore temerario arrodunt.
LXI. Cum intellectus. Ea gaudet prosunditate, ut in distincta notarum, quae in obje- cti notis insunt, repraesentatione nihil prorsus obscuri, aut consu si remaneat, purus dicitur, in casu opposito impurus. LXII. Mens nostra, quamdiu cum corpore . copulata est, Intellectu Perfecte puro non
55쪽
tur. Dum idear confusae, & obScurae a sensu, ct phantasia ericiantur, intellectus purus esse nequit, nisi hujus operationes ab illorum opera dionibus prorsus separentur; atqui hoc, quamdiu anima corpori adstricta ess, fieri nequit; quia enim ideae innatae in nobis non
dantur, ut infra ostendam, necesse 2St, ut omnis' intellectus actio circa ideas sensu, aut phantasia acquisitas. versetur, nostrarumque a dearum analysis in iis terminetur, quae operansu una confuse percepimus: ergo mens, quamdiu cum corpore copulata est, intellectu persecte puro non utitur.
Schol. Qui de hac veritate dubium movet,
propriam conscientiam consulat, suarumque
idearum, quas maxime distinctas opinatur, analysim instituatnae is semper aliquid obscuri, aut confusi deprehendet, cum quo eam analysim quantum fieri potest, promoverit, . in aliquid, quod, quid sit , non satis novit, offendet. Ideae nostrae omnium distinctissimae sere illae sunt, quas mathesis pura suppeditat : sed tamen nec ipsae omni confusione carent. Quae ideis numerorum distinctiores λ At nonne idea unitatis in ipsis latens confusa est λ Idea quadrati perquam distincta est; clare enim figuram quadrilateram , sequi lateram rectangulam concipimus ; at idea inclinationis duarum linearum, quam idea anguli involvit, consu
sioni quidpiam admixtum habet. Quid quodvperientia docet, liuellectus quoque operationes a recta sensorii communis, spirituumque animalium constitutione pendere, quemadmodum id d0 sensu, & phantasia demonstratum πιν, debilitate enim, languore capitis aliis ius esrebri morbis intelligentiae vigor plurimum hebetatur, ac vicissim intensa meditatione cerebrum incalescit, dolorqu capitis saepe concitatur; exercitatione item augetur, non usu torpescit, ut adeo pro-
56쪽
58 PUch P. L Secta L Memb. u. tam M. num sit colligere ipsis. etiam intellectuloperationibus in statu consociationis anim L cum corpore certas in sensorio communi motiones respondere. Denique cum quaevis
iere intellectus operatio cum signis quibusdam sensibilibus conjungatur, necesSe eSt, u idear materiales horum signorum excitentur, atquis intellectus functiones perpetuo
Quid LXIII. Fit nonnumquam, ud aliquid cogi ς0gni io scentus ipsarum id earum nobis optime con Sci 1x',Vm ' SimuS,. easque velut mentis oculis intueamur τbolica L aliaS vero missis quasi ideis, earumdem duntaxat signa nobis repraesentamus I. vel saltem signorum magis, quam id earum nobis conscii sumus: hinc duplex cognitionis species. 'D-Πι stiva, quae, ut Wolfius ait, ipso idearum intuitu absolvitur: symboliga, vel fgurata, Cum res aut tantum, aut magis, quam per ideas, signorum ope percipimus: GroIL 1. Quidquiae facultate inferiorΘ percipimus, intuitive cognoscimus, conScii quippe nobis sumus idearum in mente praesen-' tium sensu, vel phantasia effectarum . . Coroll. 2. Intellectu contra tam intuitoe, quam 'symbolice res cognoscere possumus: quod ipsum experientia confirmat Schol. I. Intuitivam habes cognitionem, noctu coelum serenum aspiciens lunam, ocvenerem in eodem coeli loco positas videas, vel ita rem imaginando repraesenteS, quas I ipsis eam. oculis intueris; at si cogites coniunctionem illam esse si truri Iunis et teneris lin eoiem caeli loco, signis altronam l-i
Dis . ' exprimas: O P neque tamen ipsistis; G lunae, rac veneris idearum tibi consei sis,
symb. cognitio tua erit . tantum symbolica . Vete- srum nolim quidem cum Gollingio c8nten-sdere, omnem nostram cognitionem universalem, & distinctam vocabulis aliisque signis i- ita niti, ut idea distincta eo momento desinat, l
57쪽
quo nulla a litis signa menti occurrunt; id tamen dissileri non possum, homines ra- issime, & brevi solum tempore intellectu
intui lives cognoscere ; sed fere sola symbolica cognitione contentos esse ; id quod facile quivis in se experietur, si advertat sevocabula adhibere etiam, cum solus sibi cogitat, quin ad ipsas ideas reflectat. Hujus rei ratio videtur esse partim consuetudo ab teneris annis adscita, longoque usu roborata, partim summa dissicultas multa distincta simul intuendi: est coris difficillimum
ad singula mente discreta, quae tamen reapse dividi nequeunt, seorsum eodem, aut successivo tempore attendere, tum etiam Eorum aliqua neglectis ceteris separate concipere : ubi contra vocabulum quodvis etiam seorsum aliquid significat, & quoddam modo ab aliis, quae enunciari possunt, Separat, nec non cum quibuscumque aliis consociari potest: quare signorum ope ideae universales, ac abstraetae & longe facilius con- cipiuntur, & distinctiores redduntur. Atque inde est, quod qui sermonis usu pror- dς 'acad. sus destituuntur, vix ullas intellectus operationes edant, surdique ab incunabulis, ut simul muti sunt, ita intellectu uti mi- 1 3. ni me possunt. Verum id ipsum multis e G P, a*roribus occasionem praebet ; fit enim facile, dc saepe, ut cognitione symbolica, quam Boelimius caecam vocat, delusi ea etiam quae concipi nequeunt, Intelligeremi ob is videamur, eaque deindes vocabuli. proserentes ad inanes logomachias delabamur. Quod ne mi, soli icite observanda sunt, quae de recto vocabulorum usu p. r. 5. log. monuimus. Universi m errandi periculum optime declinat e qui, ut ait laudatus Guctor, symbolicae adjungens intuitidam il- Hyc4. Iam reddit oculatam. Symbolicae veru ad-
58쪽
6o Psych. P. I. Sect. I. Memb. V. C. n. Teducere, est ideam alicujus indiuidui in se eaecitare, se attentionem successioe auea dirigere in hac idea, quae datis signis, Dei voctibuIis indigitantur. Quemadmodum vicissim ex intuitiva essicitur symbolica ;quando ea, quae in idea, quam intuiti sumus, discrevimus, vocabulis, vel aliis signis, ideam ipsam dimittentes exprimimus. SchoL 2. Signa quibus in cognitione symbolica utimur, praecipua sunt vocabula , sonini mirum articulata voce prolati: tum litterae, sive figurata partium vocabuli signa: astronomica item, Chymica notae numerorum aliaque ab artificibus usitata, quae Omnia compendiariae scriptioni, lectioni, aut cogitationi ; cryptographica, quae occultae - scriptioni; algebraica, & geometrica, quae imprimis consormandis id eis distinctis, de indagandae veritati inserviunt. Ars characteristica ea est, quae exponit usum Signorum in significandis rebus 2 dicitur combinatoria, a Leibnitio vero speciOSa generalis, si simul modum inveniendi, &comm-nendi ejus goneris signa doceat: videatur tractatus de arte combinatoria Leibniti ire-cusus Francosurti anno i 667. Sed ista actucin votis sunt ; quo etiam lingua, & scriptura uniυersatis, quam omnes Omnium na- tionum homines intelligere possent, pertinet,
LXIV. Affectio id earum univer salium asintellectum pertinet. Onities ideae, quas ha-bbmuti vel sensu, vel phantasia, vel intelle- eniciuntur; sed sensu, & phantasia nomassiciuntur ideae universales . 7- , ): igi-
tur intellectu. Accedit, quod ideae universales abstractionis adminiculo efformentur .' intellectum vero solum abstrahere posse in a
59쪽
De Intellectu. . 61 est, ut ipsa intellectui originem suam debeant.
Coroll. a. Εns, quod intellectu carer, caret hoc ipso quibusvis ideis universalibus, &generatim omnibus abstractis. I.XV. Omnes intellectus operationes in ideas distinctas, judicia, et ratiocinia recte tribuuntur. Intellectus, cum sit, facultas res
distincte repraessntandi β. 56. , primum informat idsas distinctas i deinde vero vel in , iisdem sistit, vel non; si illud : praeter idem distinctam nihil adest; si hoc: tum eas vel Conjungit vel separat, atque adeo judicat. Iam porro cum intellectus judicat, vel ideam praedicati in idea subjecti contineri, clare intuetur, vel non: in priori casu judicium est intuitivum ; in posteriori discursivum, fluctratiocinium i65. 389. log. . Cum igitur
hae sint omnes intellectus operationes, patet propositum. Coroll. Tres ergo, nec plures sunt intellectus, sive, ut ajunt, mentia operationes, de quibus in logica copiose actum est. Schol. Cartesiani quartam addiderunt, demonstrationem, sive methodum: yerum cum haec aliud non sit, quam ratiociniorum Conjunctio, nec novi quidpiam ex ea profluat,
novas, & distinctae operationis nomen non meretur . quemadmodum neque regula aurea in arithmetica novam speciem constituit.
LXVI. Datur nexus veritatum uniDerm-Iιum. In quovis ratiocinio, cujus effectio ad intellectum pertinet . praee. , Consequens
verum est propter antecedens, ac proinde et-Iam veritas consequentis connexa est cum veri-
sunt op rationes intellinctu . Veritates universales e r
nexae sunt a Dissiligod by Corale
60쪽
Sa Psych. P. T. feci. Memb. II. C. IV. . terea cum demonstrationes, quas longiores etiam confici posse tum experientia, tum librorum dogmaticorum inspectio docet, Conduntur, rursus ratiocinia apte inter ses colligantur, ut veritas u Itimae consecutionis a veritate omnium antecedentium judiciorum pendeat : quod quid aliud est, quam veritatum universalium nexum distincte ante oculos po- lnere λ dari igitur veritatum universalium ne- lxum dubitari nequit. LXVII. Ratio est secultas veritatum universalium nexum distincte perspiciendi, eaque animae humanae competit. Etenim veritates inter se Connexae sunt, quatenus in legitimo ratiocinio consequens verum est propter antecedens s . praec.): ergo etiam hic nexus distincte perspicitur, cum distincte pervidemus consequens Verum esse propter antecΡ-
dens, quod fit, cum vΘritas sormalis ratiocinii, sive ejus cum regulis logicas convenientia distincte percipitur; sed posse mentem nostram convenientiam ratiocinii cum regulis logicae distincto erspiceres in consesso est: igitur pariter certum est ratibnem animae nostrae competere
chroll. r. Cum ratio, dum nexum veritatumutatversaelium perspicit, ratioeinia ad regulas exigat, regulae syllogisticae sunt regulae rationis, earumque principium : quae conLE-niunt cinnuno tertio, conveniunt inter Se, quae non conveniunt . cum una tertio, non Conveniunt inter se . ia6. log. : lex Arationis recte dicitur 6. sch0. CorolL 2.. Ratiocinia ad intellectum pertinent, quatenus medium a veritare cognita ad incognitam, vel saltem nunc non apprehensampsrveniendi I ad rationem vero, quatenus medium lexum veritatum distincte percipiendi suppeditanta xlwI. i. Veritati experientia suffrνatur : novi, exempli caussa,. corpus satis firmum