장음표시 사용
132쪽
p A n s T E R et I A. ' 9 Ilerius, quam aliae moveantur, clim nempe ordinem debent mutare, ut ex via latiori transeant in angustiorem . sic exempli causa, duo globi qui sunt inter puncta A & B, non possunt transire ir: ter duo viciniora C & D, nisi unus alium praecedat, & manifestum est eum qui praec dit , altero celerius moVeri. Deinde quia omnes gi
recedere conantur a centro S, statim atque aliquis ex ipsis celerius quam vicini movetur, ille, hoc ipse . majorem habens vim, magis T centro illo recedit3 de ita semper superiores illi sunt qui celerius moventur. Quanta autem sit ista eorum celeritas, sela experientia docere potest; nullamque hagemus eius expcrientiam , nisi in Cometis, quos ςx uno coelo in alium migrare infra ostendam: ut neque possiimus determinare tarditatem circuli H Q, nisi ex motu Saturni, quem in illo vel infra illum esse demonstrabo. Quod vero infra terminum H Q, globuli propiores centro S, celerius circulum suum absolvant quam remotiores, probatur circumvolutione materiae solaris, omnem illam coeli partem sibi vicinam secum rapientis: neque enim potest dubitari, clim ipsa sit celerrimd agitata, & semper aliquid sui per angustos meatus qui sunt inter globulos secundi elementi, versus eclipticam emittat, R Versus polos recipiat, quin habeat vim secum rapiendi globulos istos usque ad certam distantiam. Hujusque distantiae terminum designamus ellipsi H N QR, non circulo: quamvis enim Sol sit sphaericus, ac non minori vi pellat materiam coeli circumjacentem versus polos quam verius eclipticam, illa actione in qua ejus lucem consistere diximus, non potest tamen idem intelligi de hac altera actione, Maistam cccii materiam secum in orbem rapit, quia pendet a solo ejus motu circulari, circa suum axem; qui motus procul dubio potentior est in ecliptica, quam versus polus; & ideo nic H & magis distare debent ab S, quam N & R. Atque hinc infra ratio reddetur, cur Cometarum caudae aliquando rectae, aliquando curvae appareant.
neximi, celarius etiam Drautur, quam paulo remotetoro.
134쪽
PARs TERTIA. R Cum autem hic intra terminum H Q, in seriores globuli mate- Lxxx V. aiae coelestis, celerius moveantur quam superiores, debent etiam esse V ς' minores; si enim. essent majores vel aequales, hoc ipso haberent plus virium, ideoque superiores evaderent. Sed ubi semel contin- metimbαν. sit, aliquem tanto esse minorem iis qui supra ipsum sunt , ut magis hab iis magnirudine superetur, quὶm illos celeritate superet, semper postea illis inferior manere debet. Etsi vero globulos istos: in principio quam accuratissimh aequales Deo factos fuisse supponamus, fieri tamen non potuit lapsu temporis, ob inaequalitatem spatiorum quae percurrunt, & thaequalitatem eorum motus inde ortam , ut paulo ante demonstratum est, quin aliqui aliis minores evaderent, iique essent satis multi, ad spatium H N QR implendum. Neque enim consideramus hoc spatium, cum magnitudine totius vorticis A Y B M comparatum , nisi tanquam admodum parvum; ut etiam magnitudo Solis ad ipsum comparata, perexigua est intesdigenda; quomvis ista eorum propoletio, non potuerit hic in figura exhiberi, quia nimis vasta esse debuisset. Notand m etiam est varias esse alias inaequalitates, in motibus partium coeli, praescrtim earum quae sunt inter S & H vel in de quibus paulo post commodius agetur. . Denique non est omittendum, math iam primi elamenti ve- LXXX v I.
nientem ex vorticibus KL & similibus, praecipue quidem serriversus Solem, sed plurimas tamen etiam ejus partes, per totum montivariis
vorticem Α YB M dispergi, atque inde ad alios C O, & simi- mρ ii si nulles, transire , ac fluendo circa globulos secundi elementi, efficere ut ipsi tum circa propria centra, tum sorte etiam aliis modis se ruimoveantiar. Cumque sic isti globuli non una tantum ratione, sed rq v r multis diversis eodem tempore agitentur, hinc clare percipitur ipsos, cujuscunque figurae suerint in principio, nunc debere esse plane sphaericos, non instar cylindri aut cujusvis sphaeroidis, una tantum
Postquam autem naturam primi & secundi elementi sic utcunque LXXXvire explicuimus, ut tandem de tertio agere possimus, considerandum est, materiam primi non esse aequaliter agitatam secundum omnes ritatis in suas minutias, sed saepe in perexigua ejus quantitate, innumeros reperiri diversos gradus celeritatis. Quod perfacilὰ demonstratur,'
tum ex modo quo ejus generationem supra descripsimus, tum etiam ex continuo ejus usu: finximus enim eam genitam esse ex eo, quod parti-
135쪽
x xxxvm. Eas ejus minutias 'meminimum habent μυ-
6 PRINCIPIORUM PHILoso PHIAE particulae secundi clementi nondum sphaericae, sed angulosae , aetolum spatium in quo erant implentes, moveri non potu rint, quin earum anguli attererentur, ac minutiae, ab iis attritu isto separatae, figuras suas diversmodE mutarent, pro ratione diaversi loci occupandi, sicque primi elementi formam assumerenti. nuncque' adhuc eodem modo putamus, illud primum eleme tum inservire implendis omnibus spatiorum angustiis, quae ci in alia coἴppra reperiuntur. Unde manifestum est una uasque ex ejus minutiis, majores initio non fuisse quam anguli partic Iarum ex quibus exscindebantur; sve quam spatium, quod tres globuli se mutuo contingentes, in medio sui relinquunt; atque ideo quasdam ex ipsis plane indivisas manere potuisse, dum aliae interim egredientes ex angustis spatiis, quorum figura mutabatur
magis & magis, indefinite dividi debuerunt. Sint exempli causa, tres globuli ABC, quorum duo primi Α & B, se mutuo tangentes
in G, circa propria Matra tantum Vertam
tur , dum interim tertius C, tangens primum in E , volvetur supra ipsum ab E versus I, donec puncto D tangat secundum in puncto F, manifestum est materiam primi elementi, quae continetur in spatio triangulari F GI, sive ex pluribus ramentis constet, sive tantum ex uno, posse int rim manere immotam; sed illam quae est in spatio FI E D necessario moveri, & nullum tam exiguum ejus ramentum, inter
puncta D & F posse designari, quod non sit majus eo quod inde
aufertur singulis momentis. quia globulus C accedendo ad B, efficit ut linea D F transeat per innumeros diversos gradus brevitatis.
Sic igitur in materia primi elementi, quaedam sunt ramenta retia quis m ntis divisa, & miniis celeriter agitata; quae clim sup nantur excisa fuisse ex angulis particularum secundi, cum non sum in globulos tornatae erant, & omnia spatia sola implebant, non possunt non habere figuras valde angialesas , de ad motum ineptas ; Unde fit ut facile sibi mutuo adhaereant, magnamque partem suae agitationis transferant in illa alia ramenta, quae.minutissima sunt, & celerrimΘagitantur : Quia juxta leges naturae majora corpora, caeteris pari
136쪽
busiacilius id quod habent agitationis in minora transferunt, quam novam ullam agitationem ab istis aliis recipiant. Et quidem talia ramenta praecipue reperiuntur in ea materia pri- LXXXIT. clementi, quae ii polis versus medium coeli, secundum lineas rectas
movetur e qus enim partes quamminimum agitatae sussiciunt ad iis. anis istum motum rectum, non autem ad alios magis obliquos & varios, remer, pro
qui fiunt in aliis locis; ex quibus idcirco expelli solent , in viam istius EA. ,
motus recti ; e& ibi congregantur in exiguas masas, quarum figuram ma:eria pri-hla velim diligenter considerari. 22. g. 'Nempe cum saepe transeant per angusta illa spatia triangularia II. , .
quae in medio trium globulorum secundi elementi, se mutuo tan- vrriteum gentium, reperiuntur; detunt induere figuram, in sua latitudine & ρ ge . profunditate triangularem. Quantum assem ad longitudinem, non mia,tis ficile est ipsam determinare, quia non videtur ab alia causa pen- H dere, quam Gipia materiae ex qua istae massulae conflantur; sedet hia. . sufficit illas concipere tanquam exiguas columnas, tribus striis in particuum una cochlearem intortis excavatas, ita ut gyrando transire pos- stat per illos angustos motus, figuram habentes tuanguli curvilinei ιIta . FGI, qui semper inter tres globulos secundi elementi, se mutuo tangentes reperiuntur. Quippe meo quod sint oblongae, ac motu celerrimo transeant inter istos globulos secundi elementi, dum i terim ipsi alio motu circa polos coeli rotantur, clare intelligitur illarum tirias, in modum cochlearum debere esse intortas; & quidem magis vel minus intortas, prout transeunt per partes axi voteticis remotiores aut viciniores; quia globuli secundi elementi, celerius in illis quam in istis rotantur, ut antὶ dictum est. Ac etiam cx eo quod ipsae veniant versus medium coeli, eX par- xcr. tibus contrariis; unae scilicet ab Australi, aliae a Boreali, dum inte- Istas parti-rim totus vortex circa suum axem, in unas&easdem partes move- ωρ, manifestum est illas quae veniunt apolo Australi, non ineau i innio, dem partes debere intortas esse, ac illas quae veniunt a polo Bo- έρης oris
reali, sed plane in contrarias. quod animadversione valdὸ dignum puto; quia hinc vires magnetis infra explicandae, praecipud depe
Sed ne quis sortὸ existimet, me sine ratione assimare, tres tan- XCII. tum strias in istis primi elementi particulis esse posse, cum tamen Astobuli secundi, non ita seniper omnes se mutuo possint contingere, ipsi O. ut tantum triangularia spatia circa se relinquant, vellifillic notari, N alia.
137쪽
98 PRINCIPIORUM PHILos OPHIAE alia quaevis loca ampliora, quae inter globulos istos saepe reperiuntur, habere semper suos globulos, plane aequales iis trianguli F GI,
. quantum ad caetera esse in perpetua mutatione ; adeo ut particulae striatae primi elementi, per illa transeuntes, eam etiam sguram quam descripsimus, debeant induere. Nam, exempli causa,
quatuor globuli A B C H , se tangentes in punctis KLGE, relinquunt in medio sui spatium quadrangulare, cujus quisque angulus, est omnino aequalis unicuique ex angulis trianguli F GI; cumque quatuor isti globuli moventur, spatium istuOssidud figuram mutat, fitque nunc quadratum , nunc oblongum , ac etiam interdum in duo alia spatia triangularia dividitur; unde si ut materia primi elanenti minus agitata, quae in eo exsistit,ad unum vel duos ex ejus angulis debeat coh- suere, ac residuum spatii relinquere materiae mobiliori, & fguras suas facilius mutanti, ut eas ad omnes istorum globulorum motus accommodet. Atque si forth unum ex ejus ramentis, in uno ex is lis angulis existens, extendat se ibi versus partem illi angulo oppositam, ultra spatium aequale triangulo F G I, debebit inde expelli, ac proinde imminui, cum accidet ut tertius globulus tangat duos illos, qui angulum in quo versatur consciunt. Nempe si materia minus agulata , occupans annitum G, extendat se versus D ultra lineam FI, inde extrudetur a stobulo C, atque eatenus minuetur, chm hic glosiulus C accedet ad B, ut claudat triangulum G FI. Et quia particulae primi elementi, quae in comaximae sunt, & reliquis minus
agitatae, per longos coeli tractus transeundo, non possunt non saepe ita versari inter tres globulos ad se invicem accedentes, non videntur posse induere ullam figuram determinatam,& aliquandiu in ipsis permanentem , praeter illam quam descripsimus. Et si autem hae particulae oblongae ac striatae, valde disserant a reliqua materia primi elementi, non tamen illas ab hac distinguimus, quandiu tantum inter globulos secundi versantur; tum quia nullum
peculiarem earum effectum ibi advertimus; tum etiam, quia multas alias, non multo minores, nec celerius agitatas, in ca contineri arbitramur, ita ut inter omnium minutissutias& istas striatas, innumeri
sint aliarunt 'radus, ut facile ex inaequalitate viarum quas perlabuntur, agnoscitotest. '
138쪽
PARs TERTIA. 99 Sed quando materia ista primi elementi, ad corpus solis alteriusve XCIV.
sideris pervenit, ibi omne ejus minutiae maxime agitatae, cum nullis globulorum secundi clementi obicibus impediantur, in similes mo- ia iis s,li, tus consentire laborant: Unde sit ut illa: striatae ,nec non etiam aliae vel eq. multae paulo minores , quae ob figuras nimis angulosas, molem venimis magnam, tantam agitationem refugiunt, ab aliis minutissi- iur. mis separentur, ac sibi mutuo facile adhaerentes, propter inaequalitatem suarum figurarum, moles aliquando permagnas componant, quae intimae coeli superficiei contiguae, sideri ex quo emerserunt adjunguntur, & ibi resistentes illi actioni, in qua vim luminis consistere supra diximus, similes sunt illis maculis quae in Solis superficie
conspici solent. Eadem enim ratione, qua videmus aquam liquoreiaque alios quoscunque, cum igni admoti effervescunt, atque aliquas particulas diversae 1 reliquis naturae, ac minus ad motum aptas in se continerit, densam spumam ex particulis istis conflatam emittere, quae supra ipsorum superficiem natare, figurasque admodum irregulares ta mutabiles habere solet: ita perspicuum est materiam Solis, utrimque ex ejus polis versus eclipticam ebullientem, debere . particulas suas striatas, aliasque omnes quae facile sibi mutuo adhaerent, ac difficulter communi ipsius motui obsequuntur, ex se tanquὶm spumam expellere. Atque hinc sacile est cognoscere, cur Solis macular nota soleant XCV. apparere circa eius polos, sed potius in partibus eclipticae vicinis ;& 'cur spuras habeant valde varias & incertas; & denique cur in orbem νυ h iis circa Solis polos, si non tam celeriter quὶm ejus substantia, saltem macularum simul cum ea parte coeli quae illi proxima est, moveantur. proru μι MAt vero, quemadmodum plerique liquores candem spumam, XCVIquam initio esservescendo emittunt, rursus postea diutius ebulliendo resorbent&absumunt; ita putandum est, eadem facilitate qua dissultan- materia macularum e corpore Solis emergit, atque in ejus superficie t r, ς νε cumulatur, paulo post etiam imminui,& partim in ejus substantiam S res undi; partimque per coelum vicinum dispergi. Non enim ex t to Solis corpore, sed tantum ex materia quae recens in illum in)rcssa est, maculae istae formantur. Ac reliqua materia quae diutius in eo permansit , jamque, ut ita loquar, excocta est & defaecata, summa vi semper gyrans, partim eas quae jam factae sunt abradit, dum
interim alia in parte novae generantur, ex nova materia Solem ingrediente: unde sit ut non omnes in iisdem locis appareant. Et sane N 2 tota
139쪽
roo PRINCIPIORUM PΠILosor HIAE tota Solis superficies, partibus circumpolaribus exceptis, materia ex qua componuntur tegi solet; Atqui macula: tantum esse dicuntur , ubi materia illa est tam densa& stipata, ut vim luminis a Sole venientis notabiliter obtundat. . XCVIL Praeterca potest contingere, ut maculae istae, cum sunt paulo crviis, tiris siores & dcnsiores, prius in sua circumserentia quam in medio attes .init ita rantur, a puriore materia Solis eas circumfluente; sicque ut extremia colores istis earum circumferentiae in acutum desinentes ejus lumini perviae 'P- sint . unde sequitur ipsas ibi Iridis coloribus pingi debere, ut antehac de prismate vitreo in Metcoris cap. 8 explicui. Et tales aliquando colores in illis observantur. XCvin. Saepe etiam contingit, ut materia Solis circa maculas istas suen-xuamoda do, supra ipsai um extremitates assurgat; tuncque, inter illas & coelisis uti, Vicini superficiem intercepta, cogitur ad motum solito celeriorem: rantur. τιl Eodem modo quo fluminum rapiditas semper est major in locis v dosis&angustis, quam in latis S prosundis. Unde sequitur Solis lumen ibi aliquanto fortius esse debere. Atque ita maculae in faculas converti solent, hoc est, quaedam solaris superficiei partes, quae prius aliis erant obscuriores, postea fiunt lucidiores; Ac viceversa, faculae in maculas mutari videntur, cum his una ex parte in subtili rem Solis materiam demersis, magna copia novae materiae alia ex parte ipsis accedit, & adhaeret. Cum autem istae maculae dissolvuntur, non abeunt in minutias pland similesiis ex quibus fuerant conflatae: sed partim in tenuiores, inae L .f ac simul solidiores, sive figuras minus angulosas habentes; quo no-IH-ωμ' mine ad motum sunt aptiores, & ideo facile per meatus, qui sunt inter globulos coeli circumjacentis, versus alios vortices tendunt; partim in tenuissimas, quae ex aliarum ingulis erasae, vel in purissimam Solis substantiam convertuntur, vel abeunt etiam versus cc lum ; partim denique in crassiores, quae ex pluribus striatis, aliisves mul junctis compositae, versus coelum expelluntur, ubi ,chm snt nimis magnae ad transeundum per illos angustos meatus, quos plo.
. buli secundi elementi circa se relinquunt psa etiam globulorum ist rum loca subingrediuntur, & quia fguras habent valde irregularer.& ramosas, non tam facile ac illi globuli moveri possunt. C. Sed sibi mutuo nonnihil adhaerentes , componunt ibi magnam quandam molem, rarissimam ,&aeri sivo potius aetheri terraeci cumfuso non absimilem, quae a Sole circumquaqqe, sortὸ usque ad
140쪽
PΑns TERTIA. ro Isphaeram Mercurii, vel etiam ultra illam, se extendit. Nec tamen Othrai aether iste in immensum crescere potest, etiam si novae semper paria geηe νη--λulae ex macularum dissolutione ipsi accedant, quia globulorum ' . ,- , secundi elementi, per illud & circa illud continua agitatio, facile potest totidem alias dissolvere, ac rursus in materiam primi elementi convertere. Quippe omnes Solis aliorumque siderum maculas, mentum νε- ut & totum aetherem ipsis circumsusum , quoniam ejus partes ad 1Vri, motum miniis aptae sunt, quam globuli secundi elementi, ad tertium elementum reserimus.
Sed vero macularum productio vel dissolutio, ii tam minutis Cr. tam incertis causis dependet, ut minimὸ sit mirandum , siquando Ma si in nullae prorsus in Sole appareant, vel si e contra nonnunquam sint tam multae, ut totum ejus lumen obscurent. Ex hoc enim quod Iulumlinem a pauca aliqua, ex ramentis primi elementi, sibi invicem adhaercscant, ς' εst unius maculae rudimentum, cui facile posica plura alia junguntur, quae nisi in priora illa impingendo, partem suae agitationis amitterent , sibi mutuo non possent adhaerere. . Notandumque est maculas istas cum primum generantur, esse CII. corpora mollissima& rarissima, ideoque facile seanetere impetum ra- ' ρή
mentoriim primi elementi, quae in ipsas impingunt, oc illa sibi ad- euia totum
jungere; Paulatim autem postea interiorem earum superficiem, con- hue tinuo motu substantiae solaris cui contigua est, non tantum abradi &perpoliri, sed etiam condensari & indurari, alia interim earum superscie quae coelo obversa est, molli & rara remanente; Ideoque ipsas non facile dissolvi, ex eo quod materia Solis interiorem earum luperficiem lambat, nisi simul etiam carum oras circumfluat, &transtendat, sed contra potius semper augeri, quamdiu istae earum orae, supra Solis supersciem eminentes, ejus materiae occursu non densantur. Hincque potest contingere, ut aliquando una de cadem
macula, supra totam supersciem alicuius sideris se extendat, ibique diu permaneat, priusquam dissolvi possit. Sic reserunt quidam historici, Solem aliquando per plures dies CΠLeontinuos, aliquando etiam per integrum annum, solito pallidi ahrirem, Lunae instar, sine radiis lucem tristem praebuisse. Notarique sius si obsim potest multas stellas nunc minores majoresve apparere, quam olim
ab Astronomis descriptae sunt; cujus non alia ratio esse videtur, Itir, - 'M m quod pluribus paucioribusve maculis carum lux obtunda. magnitudi