장음표시 사용
152쪽
tat; praesertiin earum, quae plurium vorticum instar sibi mutuo in-eumbunt.
Atque hinc patet, non csse quidem periculum, ne ullus vortex ab C X VI. aliis vicinis destruatur, quamdiu sidus, quod in centro suo habet , nullis maculis est involutum; sed, cum illis tegitur & obruitur pendere tantum a situ, quem iste vortex inter alios obtinet , ut vel quammu citius vel tardius ab ipsis absorbeatur. Nempe si talis sit ejus situs, ut vicinorum aliorum Vorticum cursui valdc resistat, citius ab illis destructur, quam ut multi macularum vortices circa ejus sidus densari congregatae. possint; sed si minori sit ipsis impedimento, lente tantum minuetur; interimque maculae, sidus in ejus medio positum obsidentes, densores fient, pluresque ac plures, tam si pra quam etiam intra illud, congregabuntur. Sic, exempli causa, vortex N ita situs est, ut apcrte cursum vorticis S magis impediat, quam ulli alii vicini quapropter facile ab hoc vortice S abripietur, stati in atque aliquot maculis illius sidus erit involutum: ita scilicet, ut circumferentia vorticis S, quae jam terminatur linea OP in termi iactur postea linea O R totaque materia, quae continetur intra lineas O PQ& ORQ , ei accedat, ejusque cursum sequatur; reliqua materia quae est inter lineas OR L& OMQ. in alios vicinos vortices abeunte. Nihil enim aliud vorticem N in eo situ, in quo nunc esse supponitur, potest conservare, quam magna vis materiae pri mi elementi, in ejus centro existentis, quae globulos secundi circum- quaque ita propellit, ut ejus impulsui potius quam motibus vicinorum vorticum obsequantur: quae vis interventu macularum debilitatur, & frangitur. Vortex autem C inter qua lucr
S F G H, duosque alios M & N , qui supra istos quatuor intelligendi
sunt, ita est constitutus, ut quamvis densae maculae circa ejus sidus congrcgentur, nunquam tamen totus possit
everti, quandiu isti sex sunt viribus inter se aequales. Quippe suppono, vortices S, F , & tcrtium M ipsis in cumbentem supra punctum D, circa propria centra gyrare a D versus C itemque tres alios G H & sextum N, Q
permultae macula eis- ea aliquam
pilat, antequam ejus vortex δε- struatur.
153쪽
xi 2 PRINCIPIOR vM PHILoso PH ratN, supra ipsos posituna, verti ab E versus C; vorticem autem C ita inter hos sex esse constitutum , ut ipsos solos tangat, &ejus centrum ab eorum sex centris aequi distet; axisque circa quem gyratur, sit in linea D E. Qua ratione istorum septem vorticum motus inter se optime conveniunt: & quantumvis multis maculis sidus vorticis C obruatur, adeo ut perexiguas,vel etiam plane nullas habeat vires, ad globulos coeli circa se positos secum in orbem rapiendos; non tamen ulla est ratio, cur alii sex illud e loco suo expellant, quamdiu inter se sunt aequales. Sed ut sciamus,quo pacto tam multae maculae circa illud generari potuerim, putemus, ipsum initio non minorem suisse, quam unum ex aliis sex et circumjacentibus, ita ut circumferentiam 1uam usque ad puncta Ir34 extenderet,sidusque permagnum incentro suo habuisse, utpote quod componebatur ex materia primi elementi, quae
per D ex tribus vorticibus. S, F, M, & pcr E ex tribus aliis G, H , N, versus C recta tendebat, & inde non regrediebatur, nisi in eosdem illos vortices versus K & L; adeo ut istud sidus satis virium habere potuerit ad totam materiam coeli I 23 secum in gyrum agendam. Sed quia, propter inaequalitatem, di incominensurabilitatem quantitatum & motuum, quae in aliis partibus universi rcperitur, nihil i a perpetuo aequilibrio stare potest, ubi sor-tc vortex C minus virium habere coepit, quam alii circumjacentes , pars ejus materiae in ipsos migravit, & quidem cum impetu, ita ut ea pars quae sic migravit, fuerit major quam ista inaequalitas cxigebat, ideoque rursus postea nonnihil materiae in ipsum ex aIiis remigravit, atque ita per vices. Cumque interim multi macularum vortices circa ejus sidus generarentur, magis ac magis illius vires minuebantur , & idcirco singulis vicibus minus materiae in illum regrediebatur quam ab ipsis exiisset, donee tandem perexiguus evaserit, vel etiam totus fuerit absorptus , solo ejus sidere excepto, quod , multis maculis circumvallatum, in materiam aliorum vorticum
abire non potest, nec etiam ab istis aliis vorticibus c loco, in quo est, Cxtrudi , quamdiu isti vortices sunt inter se
154쪽
Ρ A R s T E R T I A. III se aequales. Sed interim ejus maculae magis ac magis densari debent rac tandem , ubi unus aliquis ex vicinis vorticibus, aliis major & p tentior evadet, ut si vortex H extendat silam sede ciemusque ad lineam 367, tunc facile hic vortex H totum sidus C, non amplius fluidum & lucidum, sed, Cometae vel Planetae instar, durum& opacum, secum abducet. Iam vero considerandum est , qua ratione debeat moveri ta- CXIX. lis globus opacus & durus , ex multarum macularum congerie eompositus, cum primum ab aliquo vortice sibi vicino abreptus , ei πω est. Nempe ita gyrat cum materia a qua abripitur; ut, quandiu Comno minus habet agitationis quam ipsa , versus centrum circa quod gyrat detrudatur. Et quia omnes partes ejusdem vorticis non eadem celeritate moventur, nec sunt ejusdem magnitudinis; sed a
circumserentia usque ad certum terminum earum motus gradatim fit tardior, ac deinde ab isto termino usque ad centrum gradatini fit celerior ,& itis sunt minutiores, ut supra dictum est: Si globus in illo vortice descendens adeo sit solidus, ut, priuscum pervenerit ad terminum in quo partes vorticis omnium tarcissime moventur , acquirat agitationem aequalem agitationi e
rum partium , inter quas vertatur, non ulterius descendit ; sed ex illo vortice in alios transit, & est Coincta ; Si vero minus habeat soliditatis , atque idcirco infra terminum illum descendat, ibi postea ad certam distantiam a sidere, quod illius vorticis centrum occupat, semper manens, circa ipsum rotatur, & est
Putemus, exempli causa, materiam vorticis Α ΕΙΟ nunc primum secum abripere Sidus N ,& consideremus versus quam par- primam tem illud seret. Nempe cum omnis ista materia gyret circa centrum S, ideoque inde recedere conetur, ud supra explicui, non dubium
est quin ea, quae jam versatur in O , pergendo per R ad in detrudat hoc sidus secundum lincam rectam versus S: Atque ex natura gravitatis, infra explicanda, intelligetur, istum motum sideris N, alteriusve cujusvis corporis, versus centrum vorticis in quo versatur , dici posse cjus descensum. Sic, inquam, ipsum detrudit ini vid. se. tio , cum nondum intelligimus, in eo esse alium motum ; sed statim pag. m. etiam, illud circumquaque ambiendo, secum desert motu circulari ab N versus Α; cumquc hic motus circularis ei det vim recedendi a centro S , pendet tantum ab ejus soliditate, ut vel multum de-Ρ scendat Diqitigod by Cooste
156쪽
PARs TERTIA. II sstendat versus S, nempe s perexigua sit ejus soliditas; vel contra si magna sit, ab S recedat. Per soliditatem hic intelligo quantitatem materiae tertii elemen . C X XI.
ti. ex uua maculae hoc sidus involventes componuntur, cum cius
mole&luperlicie comparatam. Quippe vis sua materia Vorticis siti t. ,ΑEIO, id deseri circulariter circa centrum S, aestimanda cita magnitudine superficiei, secundum quam ipsi occurrit: quia quo major est ista superficies, eo plus materiae hoc agit. Vis autem, telligamin. qua ista materia versus idem centrum S ipsum pollit, aestimanda est a magnitudine spatii quod ab eo occupatur. Quamvis enim omnis illa materia, quae est in vortice AEIO, conetur recedere ab S, non tamen omnis agit in sidus N, sed tantum ea ejus pars, quae reipsa inde recedit, cum hoc accedit; haecque est aectualis spatio quod ab eo filii occupatum. Denique vis, quam idem sidus N a proprio suo motu acquirit, ad perseverandum in codem illo motu, quam ipsius agitationem voco, non aestimanda cst ab ejus se perficie, nec a
tota ejus mole, sed tantum ab ea rius molis parte, quae constat ma- . teria tertii elementi, hoc est, particulis materiae sibi mutuo adhaerentibus , ex quibus. maculae ipsum involventes componuntur rQuantum enim ad materiam primi, vel etiam secundi elementi, quae in co est , cum assidue ex ipso egrediatur, Smiova redeat in locum exeuntis; non potest nova ista materia accedens vim retinere,
quae priori jam egressae suit impressa, & praeterea vix ulla ci fuit
pressa, sed tantum motus, qui aliunde in ea erat, determinatus est versus certam partem; atque haec determinatio a variis causis assidue potest mutari. Sic videmus hic, supra terram aurum , plumbum & alia metalla, cum semel mota sunt, majorem agitationem , sive majorem vim ad per severandum in suo motu retinere, quam ligna & lapides ejusdem materia sed
magnitudinis di figurae; ac etiam idcirco magis solida esse putantur, sive plus habere in se materiae tertii elementi, ac pauciores poros, Trapem qui materia primi & secundi replentur. Sed auri stobulus cste po- δευtest tam minutus, ut non tantam vim habiturus sit, ad motum sibi impressum retinendum, quam globus lapideus vel ligneus multo major. Potestque citam massa auri tales figuras induero, ut globus ligncus ipsa minor, majoris agitationis sit capax ; nempe si extendatur in fila aut bracteas, aut spongiae instar multis minutis soraminibus excavetur ι aut quocunque alio modo plus super
157쪽
dici acquirat, pro ratione suae materiae & molis, quam ille ligneus globus. xxiii. Atque ita fieri potest, ut Sidus N, quamvis mole permagnum,
Mammodo & satis multis macularum corricibus involutum, minus tamen ha-
,: ζ . soliditatis, sive minus aptitudinis ad motus suos retinendos, 2 is. T. quam globuli materiae secundi clementi ipsum circumjacentes. Hisb Dr es enim globuli, pro ratione suae magnitudinis, sunt omnium solidisti sep F possint; qui mullos in ipsis meatus alia materia solidiori repletos intelligimus; & figuram obtinent sphaericain, quae omnium
minimum habet superficiei, pro ratione molis sub se contentae, ut Geometris cit satis notum . Et praeterea, quamvis sit permagna disparitas inter ipsorum exiguitatem, & magnitudinem alicujus sideris, haec tamen ex parte compensatur, eo quod non vires singulorum ex istis globulis, sed plurium simul, istius sideris viribus opponantur. Cum enim illi cum aliquo sidere circa centrum S r tantur, tenduntque omnes, nec non etiam istud sidus, ut ab S r
cedant, si vis inde recedendi quae est insidere, superet vires simul' iunctas, quae sunt in tot ex istis globulis, quot requiruntur ad sp tium, quod sidus occupat, replendum ; tunc ipsum recedet ab S, efficietque, ut isti globuli in locum suum descendant; & contra, si illi plus habean.irium, ipsum versus S expellent. C xxiv. Fieri enim etiam facile potest, ut sidus N multo plus habeat via.
1 im i , ad perseverandum in suo motu secundum lineas rectas, quamgituli materiae coelestis ipsum circumjacentes, etiainsi minus m uis Edi. teriae tertii elementi in eo contineatur, quam secundi, in tot ex istis globulis quot requirentur ad spatium ipsi aequale occupandum. Quia cum snta se mutuo disjuncti,& varios habeant motus; quamvisjunctis viribus in illud agant, non possunt tamen omnes suas vires ita
simul jungere, ut nulla earum pars inutilis fiat: contra autem omnismatoria tertii elementi, ex qua maculae hoc sidus involventes,aisque ipsum ambiens, componuntur, unam tantum massam facit,quae cum tota simul moveatur, tota etiam vis, quam habet ad persevcrandum in suo motu, versus easdem partes tendit. Similemque ob causam
videre licet in fluminibus, fragmenta glaciei vel ligna quae aquae t natant , majori vi persequi cursum suum secundum lineas rectas , qam ipsam aquam; & ideo solere multo sortius in riparum sinus im-: pingere; quamvis minus materiae tertii elementi in iis contineatur , quam in mole aquae ipsis aequali.
159쪽
x18 PRINCIPIOR vM PHILOSOPHIAE
CXXV. Denique fieri potest , ut idem sidus minus habeat soliditatis, 'i' quam quidam globuli coelestes, & magis quam alii paulo minores;
tum propter jam dictam rationem, tum etiam quia, licet non ma- magi obdi, gis nec minus sit materiae secundi clementi in litis globulis minori- m simul sumptis, quam in majoribus , cum aequale spatium occupant , cst tamen in ipsis multo plus superficiei ; & propter hoc a materia primi elementi, quae angulos iis interjectos replet , nec non etiam a quibuslbet aliis corporibus, facilius a cursu suo revocantur, atque vetaus alias partes deflectuntur, quam alii majores.
C X X VI. i Iam itaque s ponamus, sidus N plus habere soliditatis quam glo- Depriης, bulos secundi clementi , satis remotos a centro vorticis S ; quos sis,ir supponimus omnes esse inter se aequales: poterit quidem initio in ' varias partes serti; & magis vel minus accedere versus S , pro varia dispositione aliorum vorticum, a quorum vicinia discedet; potest enim diversmode ab ipsis retineri vel impelli; ac etiam pro ratione suae soliditatis, quae quo major est, eo magis impedit ne aliae causa pollea ipsum deflectant de ea parte, in quam primum dircctum est. Veruntamen non valde magna vi potest impelli a vicinis vorticibus ; quia supponitur,juxta illos prius quievisse; nec ideo etiam serri contra motum vorticis AEIo, versus eas partes quae sunt inter I & S, sed tantum versus illas quae sunt inter A&S; ubi tandcm debes pervenire ad aliquod punctum, in quo linea quam motu suo describit, tangat unum ex iis circulis, secundum quos materia coelestis circa centrum S gyrat; &postquam eo pervenit, ita cursum suum ulterius persequitur, ut semper magis & magis recedat a cen- . Nd tro S, donec ex vortice ΑEIO in alium migrct. Vt si moveatur
p. o. initio secundum lineam NC, postquam pervenit ad C, ubi haec linea curva NC tangit circulum, qui ibi destribitur a globulis secundi elementi circa centrum S; non potest non statim recedere ab per lineam curvam C et, sitam inter hunc circulum, & rectam eum in puncto C tangentem. Cum enim delatum sit ad C, a materia secundi clementi magis remota ab S quam ea quae est in C, ae proinde celerius acta, sitque ipsa lidius, ut supponimus; non potest non habere majorem vim, ad perseverandum in suo motu, secundum lineam rectam tangentcni istum circulum; sed statim atque recessit a puncto C, occurrit materiae secundi clementi cel crius niotae, quae illam nonnihil avortit a linea recta, simulque augendo cjus celeritatem efficit, ut ulterius ascendat secundum lineam cur
160쪽
PAns TERTIA. II9 vani Q 2; quae eo minus distat a recta tangente, quo hoc sidus solidius est,& quo majori cum celeritate delatum eslao N ad C. Cum autem per hunc vorticem AEIO hac ratione progredi- CXX v II. tur, tantam vim agitationis acquirit, ut facile inde in alios vortices Dec. migret, atque ex his in alios. Notandumque est, cum pervenit ad 1, egroditurque limites vorticis in quo est, ipsum Mi huc aliquan- m perdiu retinere ejus materiam circa se fluentem, nec plane ab ea liberari, donec satis alte in alium vorticem AE V pcnetrarit; nempe donec pervenerit ad s. Eodemque modo ducit secuin materiam hujus secundi vorticis, versus in fines tertii, S hujus tertii versus 8 in fines quarti; sicque semper idem facit, quoties ex uno vortice in alium migrat. Et linea quam motu suo describit, diversimo.
de incurvatur, pro diverso motu materiae vorticum, per quos transit. Ita ejus pars a 34 plane alio modo inflexa est quam praecedens NC 2 , quia materia vorticis F vertitur ab A per E versus V, di materia vorticis S ab A per E versus I: istius autem lineae pars 3678 est sere recta, quia materia vorticis in quo est, supponitur gyrare circa axem XX. Et sidera, ex unis vorticibus in alios hoc pacto migrantia , sunt Cometae: Ipsorumque omnia phaenomena hic explicare conabor. In primis observatur, illos sine ulla regula nobis nota, unum per CXXVIII. hanc, alium per illam ccxli regionum transiueare; ac intra paucos nienses aut dies a conspectu nostro abire ; nec unquam plus , aut certe non multo plus, sed saepe multo minus quam mediam coeli partem percurrere. Ac quidem cum primum apparere incipiunt, solere satis magnos videri, nec postea valde augeri, nisi cum valde magnam coeli partem percurrunt; cum autem desinunt, gradati in
semper imminui; atque initio, vel saltem circa initia sui motus, videri c.rrime moveri, sub finem autem lentissime. Ac de uno dun taxat memini me luisse, et quod circiter mediam caeli partem peragrarita, de illo stilicet qui dicitur amao I 47s, pruno tenui capite Samium, fi- ac tardi motus, inter stellas Virginis apparuisse, ac paulo post mirae a magnitudinis sinus, per polum borealem tam celeriter incessisse, ut portionem circuli magni, triginta vel quadraginta graduum, una bra. Astr die descripserit; ac tandem prope stellas Piscis Septentrionalis, sive in signo Arictis, paulatina videri desisse. ouam do
duobus Cometis loquitur ; sedJudico, unicum fuisse, cujus historiam a duobus auctoribus habet, Remomontano & Pontano.