장음표시 사용
181쪽
teriae primie ecundi elementi ratara esse. XI. Gl bulor se
quo centro Terrae vici-uiores.
menti, qui, majorem ipsis vim agitationis habentes, abeo eentro
Notanduin etiam, quamvis sibi mutuo sic incumberent, non tam apte tamen smul junctas fuisse, quin permulta intervalla circa se relinquerent, quae non modo a materia primi clementi, sed etiam globulis secundi occupabantur: hoc enim sequi debuit ex eo, quod figuras haberent valde irregulares ac diversas,& sine ordine una: aliis adjunctae essent. Notandum praeterea, inferiores ex globulis, qui particulis istis immisti erant, paullo minores fuisse quam superiores: Eodem modo quo sepra ostensium est, eos qui prope Solem versantur, gradatim csse minores, prout ei sunt viciniores: Ac etiam istos omnes globulos non majores fuisse, quam jam illi sint qui reperiuntur circa Solem, insea sphaeram Morcurii ; sed sorte fuisse minores, quia Sol major est, quam fuerit unquam Terra; & proinde ipsos minores etiam suisse, quam nunc ii sint, qui hic circa nos versantur. Hi enim superant illos qui sunt infra sphaeram Mercurii, quoniam a.Sole sunt
Et notandum, istos globulos vias sibi retinuisse inter particulas tertii clementi, ad mensuram suae magnitudinis accommodatas; ita
182쪽
iu non tam facile alii globuli paullo majores per easdem transire hab . --
Notandum denique, tunc frequenter accidisse, ut majores & XIII. solidiores ex istis particulis tertii clementi , alias minores & t nuiores sub se haberent, quia cum uniformi tantum motu circa Terrae axem volverentur, atque ob irregularitates sitarum figurarum in orti
sibi mutuo facito adhaererent, etsi unaquaeque, quo solidior ex crassior erat, eo majori vi a globulis secundi clcmcnti circumjacentibus versus centrum pelleretur, non tamen semper poterant solidiores, sea minus solidis ita cxtricare, ut infra ipsas descenderent; sed non raro eundem ordinem, quem cum primum formarentur obtinuerant, retinebant.
Cum autem postea globus Terrae, in tres istas regiones distin. XI Rctus, versus Solem devolutus est, vortice scilicet in quo antea crat absumto non magna quidem mutatio in intima & media ejus re- ἀ- sis gione potuit inde oriri; sed quantum ad exteriorem, primum duo, corporum, in deinde tria, postinodum quatuor, & plura alia corpora diversa, in ea distingui debuerunt. 'Quorum corporum productionem paullo post explicabor sed XV. priusquam hoc aggrediar; tres quatuorve praecipuae actiones, a qui bus pendet, hic sunt considerandae. Prima est globulorum coelestium motus, generaliter spectatus. Secunda, gravitas. Tertia, lumen. Et quarta, calor. Per globulorum coelestium generalem motum, intelligo continuam eorum agitationem, quae tanta est ut e n/rabsis non modo sufficiat, ad ipsos motu annuo circa Solem, & diurno cir- -ermn cinc a Terram, deserendos, sed citam ad eosdem interea modis aliis quamplurimis agendos. Et quia, in quamcunque partem ita movcri coeperint, pergunt postea quantum possunt, secundum lineas rectas , vel a rcetis quam nunimum deflectentes, hinc fit ut hi globuli coelestes, particulis tertii elementi, corpora omnia tertiae terrae regionis componentibus, immisti, varios in iis essectus producant. quorum tres paecipuos hic notabo. Primus est, quod pellucida reddant ea omnia corpora terrestri a XVI. quae liquida sunt, &constant particulis tortii elementi tam tenuibus, ue globuli isti circa ipsas in omnes partes serantur. Cum enim actionis esse- per istorum corporum incatus hinc inde assiduc moveantur, vimque habeant corum particulas situ mutandi, facile sibi vias rectas, livorectis aequi pollentes, & proinde transferendae actioni luminis ido- a.
183쪽
I 2 PR INCIPI ORVM PH II os OPHI AEneas, in illis e rmant. Sicque omnino experimur , nullum esse . in Terra liquorem purum, & tenuibus particulis constantem, qui non sit pellucidus: quantum enim ad argentum vivum, crassiores sunt ejus particulae, quam ut globulos secundi elementi ubique circa se admittant; quantum vero ad atramentum, lac , sanguinem,& talia, non sunt liquores puri, sed plurimis pulvistulis durorum corporum inspersi. Et quantum ad corpora dura, observari potest, ea omnia esse pellucida, quae dum formabantur, &adhuc liquida erant, pellucida fuerunt, quorumque partes retinent eundem situm , in quo positae sunt a globulis materiae coelestis , dum circa ipsas nondum sibi mutuo adhaerentes movebantur. Contra vero illa omnia esse opaca, quorum particulae simul junctae & connexae sunt, a vi aliqua externa, motui globulorum coelestium ipsis immistorum non obsequente. quamvis enim mul- ti meatus in his etiam corporibus relicti sint, per quos globuli coelestes hinc inde assidue discurrunt; quia tamen hi meatus variis in locis laut interrupti &interclusi, transmittendae actioni luminis , quae nonnisi per vias rectas, vel rectis aequipollentes, desertur, XVII. idoneiesse non possunt. R . . Utque hic intelligatur, quomodo corpora dura satis multos me habere possint, adtranulum praebendum radiis luminis, ex quarum, satis vis parte venientibus, poma,vel alii quivis globi satis magni,& quo
dios laminis pus coiraponant; in quamcunque partem hoc corpus convertetur,
meatus in se continebit, per quos globuli plumbei, se pra ipsum injecti, versus centrum terrae, vi gravitatis suae, facile descendent. secundum lineas rectis aequipollentes; sicque speciem corporis pellucidi, solidi& duri exhibebit. Non enim opus est ut globuli coelestes, magis rectos & plures meatus inveniant in corporibus te restribus, per quae radios luminis transmittunt, quam sint ii per quos
. . In globuli plumbei inter poma ista destendunt.
illius primis Secundus effectus eli, quod cum particulae duorum vel plurium Qqui corporum terrestrium, praesertim liquidorum , confuse simul junctae 'λων, . , globuli ccelestes quasdam ex ipsis unas ab aliis soleant kpara- ab abisse- re, sicque in varia corpora distinguere: quasdam autem alias accur Ut, ct tius permiscere, ipsasque ita disponere, ut unaquaeque guttula li-Fupri quoris ex iis conflati caeteris omnibus ejusdem liquoris guttulis
184쪽
PARS Q Y ARTA. I Iomnino similis exsistat. Quippe cum globuli coelestes movemur in
meatibus corporum terrestrium liquidorum, particulas tertii elementi sibi obvias assidue loco expellunt,donec eas inter aliquas alias ita disposuerint & ordinarim, ut non magis quam istae aliae ipsorum motibus obsistant, vel, cum ita disponi non possunt, donec eas a reliquis segregarint. Sic videmus, ex musto farces quasdam, non
modo sursum & deorsum, quod gravitati de levitati tribui posset
sed etiam versus vasis latera expelli, vinumque postea defaecatum , quamvis adhuc ex variis particulis constans, esse pellucidum, & non densius aut crassus in imo quam in summo apparere. Idemque de caeteris liquoribus puris est existimandum. XIX Tertius effectus globulorum coelestium est, quod aquae aliorumve liquorum guttas in aere, alibue liquore ab iis diverso, pendentes, reddant rotundas, ut jam in Meteoris explicui. Cum enim isti glo- rumori buli coelestes longe alias habeant vias in aquae gutta quam in afire circumjacente, semperque quantum possunt secundum lineas rectas , vel ad rectas quam- proxime accedentes, moveantur; manifestum est, illos qui sunt in aere, objectu aquear guttae minus imp
diri a motibus suis, secundum lineas a rectis quam minimum deflectentes; continuandis, si ea sit perfecte sphaerica, quam si quamcunque aliam figuram sortiatur. Si quae enim sit pars in superficie istius guttae, quae ultra figuram sphaericam promineat, majori vi globulic estes, per aerem discurrentes, in illam impingent, quam in caeteras , ideoque ipsam versus centrum guttae protrudent: ac, si quae pars ejus, se perficiei centro vicinior sit quam reliquar; globuli coelestes, in ipsa gutta contenti, majori vi eam a centro expellent; atquc ita omnes ad guttam sphaericam saciendam concurrent. Et cum angulus contingentiae, quo solo linea circularis a recta distat, omni angulo rectilineo sit minor, & in nulla linea curva praeterquam in circulari sit ubique aequalis, certum est , lineam rectam nunquam posse magis aequaliter, & minus in unoquoque ex suis punctis inflecti, quam cum degenerat in circularem. XX. Vis gravitatis a tertia ista globulorum coelestium actione non multum disteri. ut cnim illi globuli persolum suum motum, quo animis, sine discrimine quaquaversus seruntur, omnes cujusque guttae particulas vorsus ejus centrum aequaliter premunt, sicque ipsam guttam
saciunt rotundam ; ita per eundem motum, totius molis terrae Occursu impediti, ne secundum lineas rectas serantur, omnes ejus
185쪽
i PRINCIPIORVΜ ΡΗILOSOPHIAE partes versus inedium propellunt: atque hoc gravitas corporum terrostri lim consistit.
XXI. Cujus natura ut perfecte in ligatur , notandum est primo, si
ο/m et Ter- omnia spatia circa Terram, quae ab ipsius Terrae materia non occupantur: vacua essent, hoc est, si nihil continerent nisi corpus, quod tur, non es t Iotus aliorum corporum nulla ratione impediret nec juvaret, sic
enim tantum intelligi potest vacui nomen & interim haec terra ci ca suum axem spatio viginti quatuor horarum proprio motu volveretur , sore ut illae omnes ejus partes, quae sibi mutuo non cissent valde firmiter alligatae, hinc inde versus coelum dissilirent; Eodem modo, quo videre licet, dum turbo gyrat, s arena supra ipsum conjiciatur , eam statim ab illo recedere atque in omnes partes dispergi; S: ita Terra non gravis sed contra potius levis esset
dicenda. XXII. Cum autem nullum sit tale vacuum , nec Terra proprio motu cieatur, sed a materia coelesti, eam ambiente, omnesque ejus po-iasis ictia 'pervadente, deseratur , ipsa habet rationem corporis quiuia caele s. centis; materia autem coelestis, quatenus tota consentit in illuni
motum quo terram deseri, nullam habet vim gravitatis, nec levia latis ς sea quatenus ejus partes plus habent agitationis quam in hoc impendant , ideoque semper terrae occursu a motibus suis secundum lineas rectas persequendis impediuntur, semper ab ea quantum possunt recedunt; & in hoc earum levitas consistit. XXIII. Notandum deinde, vim quam habent singulae partes materiae coe-raiis. lestis, ad recedendum a Terra, suum effectum sortiri non posse, mura ramis, nisi, dum illae ascendunt, aliquas partes terrestres in quorum locum succedunt, infra se deprimant propellant. Cum enim Omnia spade sum=.7-Terram, vel a particulis corporum terrestrium , timur, e - vel a materia coelesti occupentur: atque omnes globuli hujus mate- - 2A riae coelestis aequalem habeant propensionem ad se ab ea removendos : nullam singuli habent vim, ad alios sui similes Ioco pollendos, sed cum talis propensomon sit tanta in particulis corporum terrestrium, quoties aliquos ex ipsis supra se habent, omnino in eas vim istam suam debent exercere. Atque ita gravitas cujusque corporis terrestris non proprie efficitur ab omni materia coelesti illud circum. fluente , sed praecise tantum ab ea ipsus parte, quae, si corpus istud descendat, in ejus locum immodiate ascendit, ac proinde quae est illi magnitudine plane aequalis. Sit, exempli caussa, B corpus ter restre Diqiligod by Cooste
186쪽
PARs Qv ARTA. Iqs restre in medio aere exsistens , & eonstans pluribus particulis tertii elementi , quam moles aeris ipsi aequalis, ac proinde pauciores vel angustiores habens poros, in quibus materia coelestis contineatur, manifestum est, si hoc corpus B versus I descendat, molem aeris ei aequalem in ejus locum ascensuram; Et quia in ista mole aeris plus materiae coelestis quam in eo continetur, manifestum etiam est, in ipsa esse vim ad illud deprimendum. Atque ut hic calculus recte incatur, considerandum est, in mea- XXIV. tibus istius corporis B esse etiam aliquid materiae coelestis, quae opponitur aequali quantitati similis materiae coelestis, quae in aeris r. p. p. mole continetur, eamque reddit otiosam; itemque in mole aeris esse aliquas partes terrestres, quae opponuntur totidem aliis partibus terrestribus corporis B , nihilque in eas effciunt : His autem utrimque detractis, quod reliquum est materiae caelestis in ista mole aeris, agere in id quod reliquum est partium terrestrium in corpore B; atquc in hoc uno ejus gravitatem consistere. Gων
Utque nihil omittatur, advertendum etiam est, per materiam litatem non
coelestem non hic intelligi solos globulos secundi elementi, sed etiam materiam primi iis admistam, & ad ipsam quoque essc resc-
187쪽
I 6 PRINCIPIORUM PHIL so PHI Ecelerius moventur; quales sunt eae omnes quae aerem componunt.
Advertendum praeterea, materiam primi elementi caeteris paribus majorem vim habere ad corpora terrestria deorsum pellenda, quam globulos secundi, quia plus habet agitationis;& hos majorem, quam particulas terrestres acris quas secum movent, ob similem rati n . Vnde sit,ut ex sola gravitate non sicile possit aestimari, quantum in quoque corpore materiae terrestris contineatur. Et fieri potest, ut, quamvis, exempli caussa, massa auri vicies plus ponderet, quam moles aquae ipsi aequalis, non tamen quadruplo vel quintuplo plus materiae terrestris contineat: tum, quia tantundein ab utraque lubducenduna est, propter aerem in quo ponderantur; tum etiam, quia in ipsa aqua, ut & in omnibus aliis liquidis corporibus, pr pter suarum particularum motum, inest levitas, respectu corporum
Considerandum etiam, in omni motu esse circulum corporum quae simul moventur, ut jam supra ostonsum est; nullumque corpus a gravitate sua dcorsum ferri, nisi eodem temporis momento aliud corpus, magnitudine ipsi aequale, ac minus habens gravitatis, sese sum seratur. Unde fit, ut in vase, quantumvis profundo & lato, i seriores aquae alteriusve liquoris guttae a superioribus non premantur ; nec etiam premantur singulae partes landi, nisi a totidem guttis, quot ipsis perpendiculariter ineumbunt. Nam cxempli caussa, in vase ABC, aquae gutta 1 non premitur ab aliis 23ε, supra ipsam exsistentibus, quia si hae deorsu ni ferrentur, deberent aliae guttae 367 aut smiles in earum locum adscendere;quae,cum sint aeque graves, illarum descensum impediunt. Hae autem guttaeir 34, junctis viribus premunt partem fundi B; quia, si efficiant ut descendat, descendent etiam ipsae ; ac in earum locum partes aeris 8', quae sunt ipsis leviores, ascendent. Sed candem vasis partem B non plures guttae premunt quam haei et sq, vel aliae ipsis aequi pollentes; quia eo temporis momento, quo haec pars B potest dulcendere, non plures eam sequi possunt.
188쪽
ΡARs Qv ARTA. I 7 Atque hine innumera experimenta circa corporum gravitatem, vel potius, si sic loqui licet, gravitationem, quae male philosoplianti-
Dus mira videntur, perfacile est explicare. Notandum denique, quamvis particulae materiae coelestis eodem. tempore multis diversis motibus cicantur, omnes tamen earum actiones ita simul conspirare, ac tanquani in aequi pondio consistcre, unasque aliis opponi, ut ex hoc solo quod terrae moles objectu suo carum motibus adversetur , quaquaversus aequaliter propendeant ad se ab ejus vicinia, & tanquam ab ejus centro, removendas ; nisi sorte aliqua exterior causa diversitatem hac in re constituat. TaIesque aliquot caussae possunt excogitari, sed an earum effectis sit tantus , ut sensu deprehendatur, nondum mihi compertum est.
Vis luminis, quatenus a Sole ac stellis in omnes coeli partes se diffundit, jam satis supra fuit explicata: superest tantum ut hic notemus , ejus radios , a Sole delapsos, Terrae particulas diversiinode agitare. Qui pie quamvis in se spectata, nihil aliud sit quam pressio
quaedam , quae hi secundum lineas redias, a Sole in Terram exicnsas: quia tamen ista pressio non aequaliter omnibus particulis tertii elementi, qilae supremam terrae regionem componunt, sed nunc unis, nunc aliis, ac etiam, nunc uni ejusdem particulae extremitati, nunc alteri, applicatur: facile potest intelligi, quo pacto ex ipsa variae motiones in particulis istis excitemur. Exempli caussa, si ΑΒ sit una ex particulis tertii clementi , supremam terrae regionem componentibus, quae incumbat alteri particulae C, atque inter ipsam& Solem aliae multae interjaceant, ut DEF; hae interjaccntes nunc impedient, ne radii Solis G G, premant extremitatem B, non autem ne premant Α; sicque cxtremitas A deprimetur, atque alia B attolletur. Et quia istae particulae assidue situm mutant , paullo post opponentur radiis Solis tendentibus versus A, non autem aliis tendentibus versus B; sicque cxtremitas A rursus attolletur,& B deprimctur. Quod Τ i idem
De tertia actione, .s lumeri quomodo particu .ris com
189쪽
idem in omnibus terrae particulis, ad quas Solis radii pertingunt,
habet locum; & ideo omnes a Solis lumine agitantur. XXIX. Haec autem particularum terrestrium agitaxio, sive orta sit a lu-Dεf- , mine, sive ab alia quavis caussa, calor vocatur; praesertim cum est major solito,& movet sensum; caloris enim denominatio ad sensit , ct ινο- iam tactus resertur. Notandumque est, unam quamque ex particu-- ρώεω- lis terrestribus, sic agitatam, perseverare postea in suo motu juxta tres mi. leges naturae, donec ab aliqua alia caussa sistatur; atque ideo calorem, a lumine ortum, semper aliquamdiu post sublatum lumen
XXX. Notandum praeterea, particulas terrestres, a radiis Solis sic im- Cur alii: pulsas, alias sibi vicinas, ad quas isti radii non perveniunt, agitare; -- ' rursus alias, & sic consequenter. Cumque semper tota Tcμmen. rae medietas a Sole illustretur,tot ejusmodi particulas simul commoveri , ut quam vis lumen in prima opaca superficie sebsistat, calor i men , ab co genitus, usque ad intimas partes mediae terrae regionis debeat pervenire. xxxi. Notandum denique, istas particulas terrestres, cum a calore plus cur corpo- solito agitantur, in tam angusto spatio vulgo non posse contineri, is, quiescunt, Vel minus moventur; quia figuras habent irre- faciat. gulares, quae minu1 loci occupant, cum certo aliquo modo junctae quiescunt, quam cum assiduo motu disjunsuntur. Vnde fit, ut calor omnia sere corpora terrestria rarefaciat, sed una magis, alia minus,pto vario situ & figura particularum, ex quibus constant. XXXII. His variis actionibus animadversis, si rursus consideremus Ter-
ram , jam primum ad viciniam Solis accedentem , & cujus suprema regio constat particulis tertii elementi, sibi mutuo non firmitor a nexis , quibus immisti sunt globuli coelestes, aliquanto minores iis, qui reperiuntur in ea coeli parte per quam transit, vel etiam in ea ad quam venit; sacile intelligemus, minores istos globulos majusculis
qui eam circumplectuntur loca sua relinquere; hosque majuῖculos, in illa cum impctu ruentes , in multas tcrtii eIemcnti particulas impingere, praesertim in crassiores, ipsasquc infra ceteras detrudere, juvante etiam ad hoc vi gravitatis; atque ita effcere ut istae crassiores, infra ceteras depuliae, fgurasque habentes irregulares & varias, arctius inter se ne tantur quam superiores, de motus globulorum coelcstium intorrumpant. Quo fit, ut suprema Terrae regio, qualis hic exhibetur versus A, in duo corpora valde divorsa distin-
190쪽
distinguatur, qualia exhibentur versiis B&C, quorum superius B est rarum, liuidum&pellucidum, inserius autem C est aliquatenus densu in , durum & opacum.
Deinde ex eo quod existimemus, corpus C a corpore B di- XXXIII. iunctum fuisse per noc solum, quod ejus 3artes a globulis coelestibus deorsum prellae, sibi invicem adhaererent, intelligemus etiam, aliud ta l. ri adhuc corpus quale est D, inter ista duo debere postea generari. Irium in Etenim figurae particularum tertii clementi , ex quibus constant corpora B&C, admodum variae sunt, ut supra notatum est, ipsasque hic in tria praecipua genera licet distinguere. Nempe quaedam sunt in varia quasi brachia divisae, atque hinc inde expansae tanquam rami arborum, & alia id genus; at ue hae sunt potissimum, quae a materia coelesti deorsum expulsae, sibi mutuo adhaerescunt, & cor-qus C componunt. Aliae sunt solidiores , fgurasque habent , non quidem omncs globi vel cubi, sed etiam cujustibet ruderis angulosi , atque hae , si majusculae sunt, infra ceteras vi gravitatis descendunt; si autem sint minusculae, manent prioribus immistae, occupantque intervalla quae ab ipsis relinquuntur. Aliae deni-