장음표시 사용
201쪽
iso PRINCIPIOR vM PHILOIOPHIAE nunc est in F, e regione corporis Lunae, post sex horas cum Ixminutis praeterpropter, erit ultra punctum G, in ea diametro vorticis ABCD, quae illam ejusdem vorticis diametrum in quo tunc Luna erit, ad angulos rectos intersecat; tuncque aqua erit ibi altis. sima& post sex alias horas cum duodecim minutis erit ultra punctum H, in loco ubi aqua erit quamminime alta,&c. Vnde clare intelligitur, aquam maris, singulis duodecim horis cum 2 6 minu-
. tis, in uno & eodem loco fluere ac refluere debere. LI. Notandumque est, hunc vorticem ABCD non esse accurate
Ct 'μ rotundum, sed eam ejus diametrum, in qua Luna versatur cum est is V. ., . nova vel plena, breviorem esse illa quae ipsain secat ad angulos recum na ctos, ut in superiore parte ostensum est; unde sequitur, fluxus & α- .ibris is maris debere esse majores, cum Luna nova est vel plena, quam in temporibus intermediis. LII. Notandum etiam, Lunam semper esse in plano Eclipticae vicino,
Terram autem motu diurno secundum planum aequatoris converti;
μι-U- quae duo plana in aequinoctiis se intersecant, in solstitiis autem multum ab invicem distant: unde sequitur,maximos aestus maris esse debere circa initia Veris & Autumni. LIII. Praeterea notandum est, dum Terra sertur ab E per F versus Cur er O G, sive ab Occidente in Orientem, aquae tuitiorem qI 2, item que acris tumorem 8 6, qui nunc parti Τcrrae E incumbunt, in Oeeiuni- Paullatim ad alias ejus partes magis Occidentales migrare ,ita ut postve Mara. sex horas incumbant parti Terrae Η, &post horas duodecim parti Terrae G. Idemque etiam de tumoribus aquae & aeris 23 &v ab 678 est intelligendum. Vnde fit, ut aqua& ais ab orientalibus pag. pde. Terrae partibus in ejusdem partes Occidentales fluxu continuo
LIV. Qui flexus, licet non admodum celer, manifeste tamen deproriis', .i ζX eo, quod magnae navigationes sint multo tardiores &i .L. I difficiliores versiis partes Orientales quam versus occidentales; &gist ei quae quod in quibusdam maris angustiis aqua semper fluat versus occa- ι ,.. o & denique quod caeteris paribus, eae regiones quae Mare ha-riensna sint bent in Oriente, ut Brasilia, non tantum Solis calorem sentiant,
si quam eae quae longos terrae tractus habent ad Orientem o Mare ad v 'μ' Occidentein, ut Guineat quoniam, aes qui a Mari venit, frigidior est, quam qui a Terra.
LV. Notandum denique, totam quidem Terram mari non tegi, ut Cur missius paullis Duiligod by Cooste
202쪽
PARs Q v ARTA. Is I paullo ante assumpstinus, sed tamen, quia Oceanus per omnem ejus ambitum se diffundit, idem de illo quantum ad generalem aquarum motum esse intelligendum, ac si totam involveret. Lacus autem & aut stimo. stagna, quorum aquae ab Oceano sunt disjunctae, nullos ejusmodi ροιουν
motus patiuntur: quia eorum superficies tam latae non sunt, ut mul-to magis in una parte quam in alia, ob Lunae praesentiam, a materia hosti fiat. coelesti premantur. Atque propter inaequalitatem sinuum & anfractuum, quibus cingitur Oceanus, ejus aquarum incrementa & de- clementa divertis horsi ad diversa litora perveniunt, unde innume
rae eorum varietates oriuntur.
Quarum omnium varietatem causae particulares deduci pote- L 'I. runt ex dictis, si consideremus, aquas Oceani, cum Luna nova est vel plena, in locis a litoribus remotis versus Eclipticam & AEquato- partieuia rem hora sexta, tam matutina, quam vespertina, esse altissimas, Sideo vcrsus litora fluere hora autem duodecima csse maxime depres- 'is
fas, & ideo a litoribus ad illa loca rcfluere: ac prout litora sunt vici- ως lanalis na vel remota, prout aquae ad ipsa icndunt per vias magis rectas &Obliquas, latas vel angustas, profundas' vel vadosas, ad ipsa, citiui aut tardius, oc in majore aut minore copia deserri; Ac etiam, propter admodum: varios & inaequales eorum anfractus, saepe contingere , ut aquae, versus unum litus tendentes, iis quae ab alio litore
veniunt occurrant, utque ita earum cursus divcrsimode mutetur:
Ac denique varios ventos, & quorum nonnulli quibusdam in locis ordinarii sunt, istas aquas diversis modis impellere. Nihil enim puto ullibi observari circa 1 luxum& refluxum maris, cujus caussae in his
Circa terram interiorem C, notare licet, eam constare parti- LVII. culis cujusvis figurae, ac tam crassis, ut globuli secundi elementi ordinario suo motu cas secum non abripiant, sed tantum deorsum premendo graves reddant, ac permeatus, qui plurimi inter ipsas reperiuntur, transeundo, nonnihil commoveant. Quod etiam sa-cit materia primi elementi, eos ex istis meatibus, qui angustissimi sunt, replens: ac idem faciunt particulae terrestres superiorum corporum D & E, quae saepe in eos qui sunt omnium latissimi descendunt, atque inde nonullas ex crassis hujus corporis particulis secium abducunt. Quippe credibile est, superiorcin ejus superficioni constare partibus ramosis , sibi quidem mutuo valde sirmiter annexis; utpote quae , dum hoc corpus formaretur, im
203쪽
petum globulorum coelestiuin, per corpora B&D discurrentium, primae sustinuerunt& fregerunt;sed inter quas nihilominus permulta sunt intervalla satis lata, ut per ipsa particulae aquae dulcis, & salis,
nec non etiam aliae angulosae aut ramosae, ex corpore E delapsae, transire possint. LviII. Verum infra istam superficieita partes corporis C minus arete De uatur sibi mutuo adhaerent; ac etiam, sorte in quadam ab ipsa distantia, ae ut i congregatae, quae figuras habent tam teretes & tam laeves, ut, quamvis ob gravitatem suam sibi mutuo incumbant, nec, quemadmodum aquae partes, globulos secundi elementi undique circa se fluere permittant, facile tamen agitentur, tum a minutioribus ex istis globulis, qui nonnulla etiam spatia inter ipsas inveniunt , tum praecipue a materia primi clementi, quae omnes anguinstissimos angulos ibi relictos replet. Atque ideo liquorem componunt valde ponderosum & minime pellucidum: cujusmodi est
LIX. Praeterca, quemadmodum videmus, eas maculas , quae quotidie ι , .. Sulem generantur, figuras habere admodum irregulares de va- is iis b, . rias, ita existimandum est, mediam Terrae regionem M, quae ex rem Terram materia istis maculis simili conflata est, non ubique esse aequaliter perodoti -: N ideo quibusdani in locis transitum piaebere majori copiae primi elementi, quam in reliquis ; atquc hanc materiam primi elementi, per corpus C transeuntem, ejus partes quibusdam in locis sortius Diuitigod by Corale
204쪽
' PΛRs Q v ARTA. Ι6ssortius quam in aliis commovere: sicut etiam calor, a Solis radiis' excitatus, atque, ut supra dictum est, usque ad intima Terrae pertingens, non uniformiter agit in hoc corpus C, quia facilius ei communicatur per fragmenta corporis E, quam per aquam D; atque altitudo montium cssicit , ut quaedam 4 errae partes, Soli obverti, multo magis incalescant, quam ab illo aversae; ac denique aliter incalescunt versus . quatorem , aliter versus polos, calorqite iste pervices variatur propter vicissitudinem tum diei & noctis, tum praecipue aestitis & hyemis.
Vnde fit, ut omnes particulae hujus terrae interioris C, semper LX. aliquantulum, & modo plus modo minus, moveantur; n eae solum quae vicinis non annexae sunt, ut particulae argenti vivi, & salis, &aquae dulcis, & aliae quaevis in majoribus ejus meatibus contentae;sed etiam eae quae sunt omnium durissimae, ac sibi mutuo quam firmisi me adhaerent. Non quidem quod hae ab invicem plane separentur;sed
eodem modo quo videmus arborum ramos, ventis impulsos, agitari,& eorum intervalla nunc majora reddi, nunc minora, quamvis istae arbores idcirco radicibus suis non evellantur; ita putandum est, crassas& ramosas corporis C particulas ita connexas est e atque implexas, ut non soleant vi caloris ab invicem plane disjungi, sed aliquantulum duntaxat concutiantur, & meatus circa se relictos itodo
magis, modo minus aperiant. Cumque duriores sint aliis particulis, ex luperioribus corporibus D&E in meatus istos delapsis, ipsas facile motu isto suo contundunt & con Pinuunt, sicque ad duo gcnera figurarum reducunt; quae hic sunt considerandae Nempe particulae quarum materia paullo solidior est,quales sunt L XI. salis, meatibus istis interceptae, atque contusae, ex teretibus & risidis planae ac flexiles redduntur: non aliter quam serri candentis vir- aridi . ex ga rotunda crebris malleorum ictibus in laminam oblongam potest timicomplanari: cumque interim hae particulae, vi caloris actae, hinc inde per meatus istos serpant, duris eorum parietibus alliis, atque as- rium, alua frictae. gladiolorum instar acuuntur, sicque in succos quosdam acres, acidos, crodentes vertunt : qui succi postea cum metallica malateria concrescentes, atramentum sutorium; cum lapidea, alumen; Lxii
S sic alia multa componunt. De materia
Particulae autem molliores, quales sunt pleraeque ex terra exteriori E delapsae, nec non etiam eae aquae dulcis, ibi penitus elisae,
tam tenues evadunt, ut motu materiae primi elementi discerpantur, m. X i atque Diuitigeo by Corale
205쪽
ΡRINC I P I ORvM PHI L os oris I a atquein multos minutissimos & quam maxime flexiles ramulos dividantur , qui ramuli , terrestribus aliis particulis adhaeretntes, com- 'ponunt sulphur, bitumen, & alia omnia pinguia sive oleaginea, quae in sodinis teperiuntur. L XIII. Atque sic tria hic habemus, quae pro tribus vulgatis Chymicorum ' principiis, Sale, Sulphure ac Mercurio, sumi pollunt, sumendo scilicet succum acrem pro sale, mollissinos ramulos oleagineae mate- --ρ ρ rite pro sulphure, i plumque argentum vivum pro illorum Mercurio. Credique potest, omnia metalla ideo tantum ad nos pervenire, quod acres succi, permeatus corporis C fluentes, quasdam ejus particulas ab aliis disjungant, quae deinde materia oleaginea involutae, atque vcstitae, facile ab argento vivo calore rarefacto sursum rapiuntur, & pro divertis suis magnitudinibus ac figuris diversa metalla constituunt. Quae sortasse singula descripsissem hoc in loco, si varia expcrimenta, quae ad certam corum cognitionem requiruntur, faccre hactenus licuisset. LXIV. Iam vero consideremus icrram exteriorem E; cujus fragmenta
De Te quaedam sub mari delitescunt, alia in campos extenduntur, alia in montes attolluntur. Et notemus inprimis, quam facile in ea possit ηι fontrum. intelligi, quo pacto sontes & flumina oriantur; & quamvis semper in mare fluant, nunquam tamen ipsorum aqua deficiat, nec mare au- scatur aut dulcescat. Quippe cum infra campos & montes magnae sint cavitates aquis plenae, non dubium est, quin multi quotidie vaporcs , hoc est, aquae parti Miae , vi caloris ab invicem disjunctae, acceleriter motae, usque ad exteriorem camporum superficiem, atque . ad suinma montium juga, perveniant. Videmus enim, etiam pleroiaque istiusmodi vapores ulterius usque ad nubes attolli ; ac facilius . per terrae meatus ascendunt, ab ejus particulis su Filii, quam per aerem , cujus fluidae . mobiles particulae ipsos ita sulcire non possunt. Postquam autem isti vaporcs sic ascenderunt, frigore succedente torpescunt, & amissa vaporis forma rursus in aquam vertuntur ;quae aqua descendere non potest: per eosdem illos meatus, per quos o vapor ascendit, quia sunt nimis angusti: sed aliquanto latiores vias invenit, in intervallis crustarum sive corticum, quibus tota exterior terra conflata est; quae viae ipsam oblique secundum vallium'camporum declivitatem deducunt. Atque ubi istae sabterraneae aqua- . tum viae, in supcrscie montis, vel vallis, vel campi terminantur,
ibi sontes scaturiunt; quorum rivi multi simul congregati, flumina
206쪽
mare labuntur. Quamvis autem assidue multae aquae ex montibus versus mare suant, nunquam tamen idcirco cavitates ex quibus ascendunt posisunt exhauriri, nec mare augeri. Haec enim terra exterior non potuit modo paullo ante descripto generari , nempe ex fragmentis corporis E, in superficiem corporisd C cadentibus, quin aqua D multos sibi patentissimos incatus sub istis fragmentis retinvcrit, per quos tanta lemper ejus quantitas a mari versus radices montium redit, quanta ex montibus egreditur. Atque ita, ut animalium sanguis in comm enis & arteriis, sic aqua in terrae venis& in fluviis circulariter fluit. Et quamvis mare sit salsum, solae tamen aquae dulcis particulae in sontes ascendunt, quia nempe sunt tenues ac flexiles; particulae autem salis cum sint rigidae ac durae, nec. sacile in vapores mutari, nec ullo modo per obliquos terrae meatus transire possunt. Et quamvis dissidue ista aqua dulcis in mare per flumina revertatur, non ideo mare dulcescit, quia semper aequalis quantitas salis inco manet.
Sed tamen non valde mirabimur, si sorte in quibusdam pulcis, amari valde remotis, multum salis reperiatur. Cum enim terra multis rimis fatiscat, fieri facile potest, ut aqua salsa non percolata, usque ad illos puteos perveniat; sive quia maris superficies aeque
mina in i Lia fluor. LXVI. Cur fontes
207쪽
marino diversis. I. XX. De vapori.
bus, emhalationi-biu, a terra tuteriore ad exteriori adhendentibus.
alta est atque ipsorum sundus ; sive etiam , quia ubi viae sunt satis latae, facile salis particulae, a particulis aquae dulcis , per corporis duri declivitatona sursuna attolluntur. Vt cxperiri licet in vase , cujus labra nonnihil sint repanda, quale eit AB C. dum enim aqua salsa in eo evaporatur, omnes ejus orae salis crusta vestiri solent. Atque hinc etiam potest intelligi, quo pacto in montibus nonnullis magnae salis moles instar lapidum concreverint. Quippe aqua maris eo ascendente, ac particulis flexilibus aquae dulcis ulterius Pergentibus, solum sal in cavitatibus quae casu ibi fuerunt, remansit, ipsasque implevit. Sed de aliquando salis particulae nonnullos salis angustos terraemcatus pervadunt, atque ibi nonnihil defigura & quantitate sua deperdentes , in nitrum, vel sal ammoniacum, vel quid simile mutantur. Quinctiam plurimae terrae articulae oblongae,' non ramosae, ac satis rigidae, ab origine sua nitri & aliorum salium formas habu runt. Neque enim in alio fita sunt eae formae, quam quod illorum
particulae sint oblongae, non flexiles, nec ramosae, ac prout de caetero variae sunt, varias salis species componunt. Praeter vapores ex aquis lub terra latentibus cdu stos, multi etiam spi ritus acres, & oleagineae exhalationes, nec non vapores argenti vivi, aliorum metallorum particulas secum vehentes, ex terra interiori ad exteriorem adcendunt: atque ex diversis eorum misturis omnia fossilia componuntur. Per spiritus acres intelligo particulas succorum acrium, nec non etiani salium volatilium ab invicem sejunctas,& tam celeriter se commoventes, ut vis qua in omnes partes moveri perseverant,praevaleat eorum gravitati .Per exhalationes autem intelligo particulas ramosas,tenuissimas, oleagineae materiae,siccitam motas. Quippe in aquis, & aliis succis, & oleis, particulae tantum repunt, sed in vaporibus, spiritibus, & exhalationibus, volant. Et quidem spiritus majori vi sic volant, & facilius angustos quosque terrae meatus pervadunt, atque ipsis intercepti firmius haerent.& ideo Diuitiaco by Cooste
208쪽
PARs Q v ARTA. 167& ideo duriora corpora efficiunt, quam exhalationes, aut vapores. Cumque permagna inter haec tria ut diversias, pro diversitate particularum ex quibus constant, multa etiam ex ipsis lapidum, iii rumque sessilium non transparentiuin genera oriuntur, cum in an gustis terrae meatibus incluta haerent,ipsiusque particulis permiscentur ; & multa genera fossilium transparentium, atque gemmarum, cum in rimis & eavitatibus terrae primum in succos colliguntur, &deinde paulatim, maxime lubricis & fluidis eorum particulis abcuntibus , reliquae sibi mutuo adhaerescunt. Sic etiam vapores argenti vivi, terrae rimulas & majusculos meatus perreptando, particulas aliorum metallorum sibi admisias in iis relinquunt, & ita illam auro, argento, plumbo, aliisque impraegnant; ipsique deinde ob eximiam suam lubricitatem ulterius pergunt, aut deorsum relabuntur; aut etiam aliquando ibi haerent, cum meatus per quos regredi possent, sulphureis exhalationibus impediuntur. Atque tunc ipsae argenti vivi particulae, minutissima istarum cxhalationum quasi lanugine vestitae, minium componunt . Ac denique spiritus & Exhalationes , nonnulla etiam metalla, ut aes , serrum , stibium, ex terra interiore ad exteriorem
Notandumque est, ista metalla sere tantum astendere ex iis partibus terrae interioris , quibus fragmenta exterioris immediate conjuncta sunt. Vtex. gr. in hac figura, ex s versus v, quia per aquas cvehi non possunt. Vnde fit, ut non passim omnibus in locis
metalla reperiantur. Notandum etiam, haec metalla per terrae v nas versus radices montium solere attolli, ut hic versus v, ibique potissimum congregari , quia ibidem terra pluribus rimis quam in aliis locis fatiscit; &quidem in iis montium partibus, quae Soli meridiano vel orienti obversae sunt, magis quam in aliis congregari, quia major ibi est calor, cujus vi attolluntur. Et ideo etiam in illis praesertim locis a fossoribus quaeri solent. Neque putandum est, ulla unquam sodiendi pertinacia usque ad
interiorem terram posse pcrveniri: tum quia exterior nimis est crassa, si ad hominum vires comparetur; tum praecipue propter aquas intermedias, quae eo majore cum impetu salirent, quo profundior elici locus, in quo primum aperirentur carum venae, tossoresque
mesalla ex terra interiore ad ex reriorem perveniant,
Cur non in omni, terrae loris metalla immeniantur. NB.
inum inveniantur in radicibus montium, versus Me
209쪽
tu : Sicque per aliquot horas aut dies inter Eum duret.
168 PRINCIPIOR vM PH ILO so PHIAE Exhalationum particulae tenuissimae , quales paullo ante descriptae sunt, nihil nisi purum aerem solae componunt, sed tenuioribus spirituum particulis facile annectuntur, illasque ex laevibus & lubricis ramosas reddunt; ad deinde hae ramosae, succis acribus ac metallicis quibusdam particulis admisiae, sulphur constituunt: & admistae particulis terrae, multis etiam ejusmodi succis gravidae, faciunt bitumen ; & cum solis particulis terrae conjunctae, faciunt argillam; &denique solae in oleum vertuntur, cum earum motus ita languescit, ut sibi mutuo plane incu nabant. Sed cum celerius agitantur, quam ut ita in oleum verti possint, si forte in rimas & cavi tatcs tcrrae masna copia affluant, pingues ibi& crassos filmos componunt, non absimiles iis qui ex candela recens exstincta egrediuntur; ac deinde, si quae sorte ignis scintilla in istis cavitatibus excitetur, illi fumi protinus accenduntur, atque subito rarefacti, omnes carceris sui parietes magna vi concutiunt, praesertim cum numi spiritus ipsis sunt admisti:& ita oriuntur terrae
Contingit etiam aliquando, cum hi motus fiunt, ut parte terrae disjecta&aperta, flamma per juga montium coelum versus erumpat. Idque ibi potius fit, quam in humilioribus locis, tum quia sub montibus plures sunt cavitates, tum etiam, quia magna illast gmenta, quibus constat terra exterior, in se invicem reclinata, faciliorem ibi praebent exitum flammae, quam in ullis aliis locis. Et quamvis claudatur terrae hiatus, simul ac flamma hoc pacto ex eo erupit; fieri potest, ut tanta salphitris aut bituminis copia ex montis visceribus ad ejus summitatem expuIsa sit, ut ibi longo incendio suffciat. Novique fumi postea, in iisdem cavitatibus rursus collecti , & accensi , facile per eundem hiatum erumpunt ;unde fit , ut montes nonnulli crebris ejusmodi incendiis sint infames, ut Aina Siciliae, Vesuvius Campaniae, Hecla I standiae,&c Denique, durat aliquando terrae motus per aliquot horas , aut dies; quia non una tantum continua cavitas esse solet, in qua pingues&inflammabiles sumi colliguntur, sed plures diversae , icrra multo sulphure aut bitumine satura disjunctae; cumque exhalatio in unis accensa, terram semel concussit, aliqua mora intcrcedit, priuia quam flamma per meatus sulphure oppletos ad alias possit pervenire.
Sed hic superest ut dicam, quo pacto in illis cavitatibus flamma possit
210쪽
PARs Q V ARTA. possit accendi, simulque ut explicem ignis naturam. Particulae tei --. ejus restres, cujuscunque uni magnitudinis aut figurae, cum singulae seo sim primi elementi motum sequuntur, ignis formam habent; ut 'etiam habent aeris se am , cum inter globulos secundi elementi volitantes, eorum agitationem imitantur. Sieque prima & praecipua inter aerem & ignem disterentia est, quod multo celerius hu-'jux quam illius particulae agitentur. Iam enim supra fatis ostensiim est, motum materiae primi clementi, multo celeriorem esse
quam secundi. Sed alia etiam cst permagna differentia, quod et licrassiores tertii elementi particulae , quales sunt eae quibus constant vapores amenti vivi, possint aeris formam induere , non tamen ad ejus confervationem sint necessariae , ac contra ille purior sit, minusque corruptioni obnoxius, cum solis minutissimis particulis constat. Crassores enim, nisi calore continuo agitentur, pondere suo deorsum labentes, sponte exuunt ejus formam. Ignis autem, sine crassiusculis corporum terrestrium particulis quios alatur & renovetur , esse non potest.
Cum enim globuli secundi elementi, occupent omnia intervalla L X X XI. circa Terram, quae satis magna sunt ad illos capiendos, & sibi mutuo omnes ita incumbant, ut uni absque aliis moveri non possint, tali iis. nisi sorte circulariter circa proprium axem quamvis materia primi elementi, omnes exiguos angulos a globulis illis relictos replens,in ipsis quam celerrime moveatur, si tamen non habeat plus spatii, quam quod in istis angulis continetur, non potest ibi habere satis virium, ad particulas terrestres, quae omnes Ne mutuo & a globulis secundi elementi sustinentur, secum rapiendas, nec proinde ad ignem genetandum. Sed ut ignis alicubi primum excitetur, debent aliqua vi expelli globuli coelestes, ab intervallis nonnullarum particularum terrestrium, quae deinde ab invicem disjunctae, atque in sola materia primi elcmenti natantes, celerrimo ejus motu rapiantur , & quaquaversus impellantur. Utque ille ignis conservetur, debeaet istae particulae terrestres esse L X X X II. satis crassae, solidae, atque ad motum aptae, ut a materisprimi elementi sic impulsae, vim habeant globulos coelestes loco illo in quo est ignis, & in quem redire parati sunt, repellendi, atque ita impediendi, ne globuli isti rursus ibi occupent intervalla primo elemento relicta, licque vires ejus frangendo ignem exstinguant. LXXXIII. Ac praeterea particulae terreures, in globulos istos impingentes, Cur egear