Elementorum de rerum naturalium gravitate, pondere, impulsu, motu, loco. Et motuum, et actionum caussis, rationibus, ac modis. Libri 12. Auctore Andrea van Berlicom

101쪽

ELEMENTO Ru M

Exhalationes, sunt corpuscula minuta, activitate lucis, vel caloris, e terra vel aquis decerpta, quae propter admixtam lucem vel calorem, sit gula minus sunt gravia, quam aequalis ipsis particula aeris, & proinde a graviore aere incumbente in sublime compelluntur , tantii per autem surgunt, donec lucidis, vel calidis nondum in univer- 1um disjectis , incipiunt esse pari pondere cum aequalibus acris particulis, at lucidis, vel calidis omnino dissipatis, gravitate vergentiae ad centrum sphaerae lunaris nituntur, & aliis exhalationibus ascendentibus occurrunt, ascendentes vero frigo- Te occurrentium constringuntur,& propter fugam frigidi, multis corpusculis in unum coactis, & ad se invicem attinentibus, aere sustentantur & fluitant.

Non omnes exhalationes ad aequalem altitudinem assurgunt, quamvis pleraeque omnium generum, ad mediam acris regionem, hoc est, ad locum nubium pervadant.

102쪽

Hinc ipse aer secundum regiones distinguitur media est ubi nubes concrescunt, hac altior suprema, depressior, infima aeris regio dicitur.

Nubes sunt aqueorum corpusculorum, propter frigoris fugam invicem adhaerentium, multo aere intercedente, rara moles, in longum, latum,& profundum extensa, cujus singulae guttulae etsi aere sint graviores, tamen omnes invicem adhaerentes, Sc in molem porrectae, aeri facile innituntur & innatant, ubi frigus eas deprehendit, hoc est, in media regione aeris.

Media aeris regio, est frigida, vel a propria. ipsius natura, vel propter exhalationes frigidas, a quibus a primordiis rerum fuit obsessa.

Nonnullae exhalationes, ex genere quidem humidarum , haerent in infima aeris regione , ante constricita a frigore aeris, quam altius eveherentur, quales sunt nebulosae, roridae, ScC.

103쪽

XII. Nubium guttulae, cum ita se a frigido retrahunt, ut plurimae passim invicem contingentes, sese in- trorsum, ubi una ad alteram adhaeret, recipiunt, in pluvias coguntur, & in nimbos. XIII. Igneae exhalationes, magnis nubium molibus involutae , propria activitate, ejaculationum ictibus distussae, magno fragore nubes perrumpunt, Scfulminum flammas, ac tonitruum motus, magno impetu emittunt, magnorum tormentorum CX-plosionibus similes. XIV. Igneae exhalationes, rarioribus exhalationibus aliis circumdatae, fulgura accendunt. Cometarum naturam aliam, parallaxis prodit. XV Ventosae exhalationes pariter sunt varii gen ris, calidae, frigidae, & inter has mediae, ut ventos esse constat, calidos ac urentes, & frigidos. XVI. Exhalationes ventosae,&solae saepe per se, Scnonnunquam humidis, ceterisque exhalationibus

104쪽

Impulsus ventorum est, vel violentus, vel naturalis. XVIII. Violentus est ventorum calidorum, cum materia inclusa spissis & concavis nubibus, & opportune positis, minimorum propriorum ejaculationes, in terras dimittit, vel innoxias, Vel obvia quaeque

perurentes, quod presterum, Vel vortice rotantes, quod turbinum est. XIX. Impulsus naturalis ventorum est, materiae flu-Xus, ex cons*nsu naturali, ad certam terrae, vel

coeli plagam inclinantis.

Rebus naturalibus quamplurimis, animatis pariter, & inanimatis, particulae minimae insunt, quae res ipsas quibus insunt, consensu suo naturali, ad definitam terrae, vel coeli plagam impellunt, atque istis terrae, vel coeli plagis activitas inest, qua particulas istas rebus insitas ad consensum moveant.

Familiare & vulgare est , fabarum turcicarum N caules

105쪽

98 ELEMENTO Ru Mcaules crescendo perpetuo circumduci in ortum, eaque ratione se in stipitem cui innituntur intorquere. quamvis autem dum se circumvolvunt, autera circuitus sui parte, quae respectu nostri a sinistra versus dextram dirctia est, in contrarium tendere videantur , minime tamen propterea rationem proprii istius motus immutant,cum idem pii ctum, quod in nostro terrae hemisphaerio est ad occasum, in inferiore hemisphaerio sit ad ortum.

Magnes, ipsaque tellus cum aere, adeoque integra sphaera lunae, a particulis propriis quae secundum axem aequinoctialis sent directae, versus Hagas coeli septentrionalem &australem, maxem illum obvertitur. nam cum haec inclinatio axis, non sit ab ipso axe, ut linea mathematica, erit a particulis istis secundum axem illum dispositis, consentientibus ab una par te, plagae septentrionali, ab albtera, australi. XX II LAvium multa genera videmus, secundum anni tempestates, magnis agminibus transmigrationes in convenientes cuique generi plagas instituere, Scab uno tractu terrae in alium , quasi in expeditionem Pergere.

106쪽

. NATu RALIu M. Lib. VI. 99NXIV. Piscium item varii generis, veluti examina & annuam sobolem ac proventum, per vastos oceani tractus continuo tramite cursus dirigere, & quali secundis lapsibus oras terrarum legere, angustias& sinus maris subire, atque in piscatum populis ce

dere.

XXV. Quae omnia pondere naturali proprio feruntur, ad loca & tractus, cum quibus ex consensu naturali communicant. XXVI. Par ratio est materiae ventorum, cujus ubique magna copia quotidie ex omnibus terrae, aquarum,

Oceani tractibus sursum compellitur, cui pariter sua minima, definitis terrae, vel coeli plagis consentientia insunt. TXV M. Materia ventorum, ab activitate lucis, vel caloris, e propri,s quasi matricibus abscissa D abrepta,& sublimis elata, in latus se ipsam inclinat, verius plagam illam definitam terrae, vel cseli, a qua con sensit naturali afficitur, vel statim ab initio postquam surgere in altum coeperit, vel postquam cum N a cete-

107쪽

i Co

ceteris exhalationibus in sublime evecta, activitate propria, vel Solis, alteriusve agentis, ceteris exhalationibus fuerit exsoluta. XXVIII. Ventorum alii sunt communes, alii stati. XXIX. Communes sunt qui omnimoda disserentia constantes, passim spirant, sine certo ordine locorum, Vel temporum , tam respectu caussae effectricis, quam materialis.

XXX.

Effectricis quidem, id est, Solis, & lunae, loco

rumque differentium, quae terra cum sphaera lunae circumposita, in ecliptica perambulat , nec enim reperiuntur aliae caussae coelestes omnium in inserioribus mutationum, utpote quae pro motuum differentia, variis inter se, & cum terra, positibus& aspectibus communicant, D proinde variis modis terrarum, ac marium, ceterarumque aquarum tractus subjectos irradiant, Sc assiciunt.

XXXI. .

Materialis, quδd nunquam ullis terrarum, Scoceani tractibus, eadem exhalationum genera oriri possunt, quandoquidem regiones terrarum haud

108쪽

NATURA Lma M. - Lib. VI. Ioiunquam aliter, quam aliunde flatu ventorum devectis exhalationibus obducuntur, & nubibus irrigantur, & praeterea per varios Oceani tractus, quibus non omnibus locis & climatibus cadem undarum natura est, perpetuo fluxu & refluxu undae maris inter se miscentur, ut flumna taceam, quae omnia natura differentes aquas in mare effundunt, ex quibus omnibus exhalationum naturam multum subinde variare necesse est. XXXII. Stati sunt, qui quotannis, certa anni tempestate, ad certum tempus, in plagam terrae determinatam spirant. quorum per terrarum orbem diversa genera reperiuntur, & tempore ortus, & durationis, ac secundum plagam diversam in quam incumbunt, distincta. . XXXIII. Horum nonnulli, pro ut reserunt fide digni, qui

varios maris Indici orientalis tractus ultro citroque navigarunt, circa aequinoctium vernum orientes, sex mensibus, usque ad aequinoctium autumnale fere perflant, ab ortu in occasum, Sc totidem mensibus iterum ab occasu in ortum, hac tamen lege, ut post quinos quosque menses, mensis unus vacillans, alternante tunc, vel remittente flatu, in

tercedat. Ν λlii

109쪽

Alii sato pariter tempore per semestria a septentrione in austrum, & retro ab austro in septentrionem spirant, interim per sextum quoque mensem integrum,fatu vacillante vel intermittente. alibi vero etesiae deprehenduntur, cursuinterseptentrionem & ortum medio contendentes. XXXV. Ex paucis hisce experiri juvat, an iusta ratio vel methodus investigandi veras etesiarum caussas, in

stitui possit.

xxxv I. Primum omnium, satis constat, i ad motum diurnum caussastatorum cujusdam referenda esset, statum istum non in semestre duntaxat duraturum, sed in annum solidum, vel potius in perpetuum, abortu in occasum spiraturum, utpote qui non ex alia caussa, quam ex repercuta aeris, una cum tellure in medium revolutionis diurnae, incurrentis . i& impingentre, oriretur. xx XVII. Dein, notissimum est, Solem ad clesiarum cxortum, in genere caussae essicientis universalis concurrere, quandoquidem eorum materia pariter,ut omnium ventorum, est exhalatio.

110쪽

NATu RAL Iu M. Lib. VI. ro 3 XXXVIII. Tertio, etelliarum materia continuo fluxu recta

in plagam suam determinatam contendent, & toto suo decursu nusquam declinam, fatis ipsa se pro dit, ab alia caussa essiciente propria fluxus sui non pendere, quam ab esticientia illius plagae quam respicit, a qua consensu naturali, d illam petendam, assicitur. ergo, comperto etesiarum, caussa esse , ctiva propria & proxima fluxua omnium Vento . rum in universum cognosci uc

x XXIX.

Quarto praeterea, ad etesiarum mortum requia ritur, ex parte materiae, primo, exhalatio vento, cui hoc cum ceterorum ventorum materia commune sit, ut seipsam ex consensa, pondere suo naturali, ad plagam consentientem impellere possis; secundo, ejuidem exhalationis, in finem stati sus.ficiens & continuata copia.

Quintis, particularis hujusmodi materiae requisitum, particularem quoque, & ad finem stati continuat in caussae effectricis esscientiam desiderat, quae in regionibus ubi stati oriuntur, cum causta generali, ad materiae idoneae & sustidientis ed citonem, concurrere possit. Dein,