장음표시 사용
81쪽
principio effluxere,multa diuersaq; sint: quaedam ita se inuicem habent ut twiu mutuum quedam ordinem mutuaque habitudinem prie se ferant: nonulla Vero quamuis ordinem quenda atque habitudinem habeant ad alia,non tamen contra vicissim liqc ad illa ordinem ullum habitudineinue ulla obtinet. Inter quaedam demum secundum naturam neque mutuus est ordo neque altera ex parte latum,nisi siquando ab intellectu . nostro concipiantur veluti ordine inter se habςntia: hinc ortum ducit omnis relatio, omniaque opposita ad aliquid du-ὸ , si sunt ex hoc fonte. Inter ea quibus vicissim secudum naturam habitudo est, etiam relatio existit secundum rem .huiusmodi vero habitudo vel est ratione actionis & passionis, vel nititur unitate
ac multitudine . Relatio ea cuius fundamentum est actio & passo, vcl utitur actione & passione, veluti quae absit &praesens sit, vel tanqua quae preterierit, aut demum potentia ac facultate istius. modi actionis passionisiue . Exemplum primi modi est ut calefaciens & calefa-
82쪽
ctum,Zmans atque amatum, caeteraque
eiusmddi: secundi ordinis relationum exemplum,ut pater & filius: Pater itaq; dicitur non quia generet, sed quonia generauit filium: filius verb quod generatus sit. tertii modi exemplum, Ut dominus ac seruus: dicitur etenim dominus propter facultate agendi in seruti, se uus vero,quia pati potest a domino. H cprima est species seu modus eorum quae tui ad aliquid: secuda,ut dixim', nititur
unitate multitudineue: res enim mul- 'tae ac diuers; quq unitate quanda inter se habent,seu in substantia seu in quatitate si h c unita inter se habent habitudinemvnitatis. Huius generis sunt similia, aequalia eadem, sunt genere siue specie seu ob materiam ac subiectum eadem fuerint. Econtra quorumda habitudo est secundum multitudinem ac
diuisionem quadam, & inaequalia, dissi
milia differentia seu diuersa.Tertius relativorum modus ille est atque inter ea in quibus ex una tantum parte est habitudo secundu rem,ex altera Vero par
83쪽
spondet nisi secudum rationem nostra nostrumque intelligendi modii. huius modi vero relativa dicu tur se habere ut mensura & mensuratum ma mensurata inquantum huiusmodi habitudinem aciordinem habet ad mensuram sui: ccontra vero mensurae ad mensuram re nulla est habitudo,sed si fuerit aliqua, est secundum ratione nostram. huiuS rei exe-
pla frequentia nobis occurrui quotidicin hac ciuili vita,ut omitta interim rerunaturam.Si quis enim Regem comitas,
is equidem comes est Regis, atque habitudo ipsius ad Regem est secudum rem: ecotra vero si dicamus Rege priuati comitem esse, qui officii gratia Regem domo deducit, haec utique habitudo seu relatio Regis ad priuatum comitem non est nisi secundum ratione: hoc pacto caetere res omnes se habent ad illum optimum,quoniam relatio rerum ad prima causam est secundum rem. At relatio vicissim prime caus ad res alias non est nisi secundum rationem: nec tame propterea coccdcdum est Deum esse causa rerum aut do minum non re sed rationς
84쪽
nostra.Na re quidem est causa ac dominus, quia terminus quidam cst habitudinis ac relationis aliarum rerum ad ipsis: sipuli enim c tera re habent ad D cum habitudinem, ita etiam re non ratione Deus est illius habitudinis terminu S, ac propterea re dominus cst & causa omni u . Qithd si hisce nominibus velimus significare habitudinem Dei ad res alia quam n OS concipimus dc quam more aliorum relativoru adaptamus primo
principio, utique hqc non erit secudum rem sed ratione nostra opposita:quomo 'do etia dicere postemus Regem comitem elle cuiuspia priuati. Ecce ergo quonam pacto in hoc tertio modo relativorum non est relatio secundum rem praeterquam ex Vna tantum parte, CX ait CraVero vicissim non respondet relationi si rationis. Eis vero in quibus no est quispiam ordo neque aliqua habitudo secudum rem, si relationes affingatur rationis opus crit.similiter si quis candem rcco ceperit duobus modis, ac eo pacto videatur eiusdem ad relationem esse, cer se non erit nisi secundum rationem no-
85쪽
stram: quia habitudo quae re sit, requiritea inter quae sit habitudo, csse etiam redishmcta. Illam vero quaestionem, an sci- . licet relatio in re, quae relative dicitur, a liquid addat pxqter funda metu relati O- nisi si no addat,quonam pacto relatio ab aliis praedicam et is distinguatur. nuc, omittendu reor:infra fortasse nonnulla.
Ractatui de uno atque ente ea speculatio proxima citem re videri potest quae fuerit
res quae quoquo pacto sunt,utriusque eorum sunt etiam participes. etenim Arii stoteles in secundo libro Primae philosophi ς inquit, Unumquodque ita se habet ad veritarem , sicuti se habet ad esse: in primo Ethicorum itidem dicit bonii dici aequaliterenti idcirco nobis quibus
institutum est tractare de omnibus entibus,ac de eorum principiis, quatenus sunt entia, nequaquam sunt omittenda illa quae cuique crati conueniunt:praescr-xim quoniam, ut diximus superius,cuiu
86쪽
nequeamus Vnico coceptu attingere id
quod in primo ente est simplex atque Unicum,pluribus, quorum quisq; deficiens est, id assequi conamur. Verum auteac bonum primo videntur deducta adentia ex facultatibus animae, intellcctuinquam S Volutate,quarum neutra est determinati cuiusdam generis,sed omnia entia pertingit. ac intellectus ea ratione videtur attingere respicereq; ens, qua scilicet veru est. volutas vero in omne ens sertur quatenus boni ratione habet.hincvtriusq; coceptus atque appellatio emanauit ad entia omnia:inde postmodum euenit ut propria etia rationeVtrumque conspexerimus esse in entib',
longe priori illa qua inesse entib' utru*eorum diximus ex facultatibus animae sumpta. C terum quoniam intellectus prior est volutate, videtur etiam tractatio de vero eam praecedere debere quae . est de bono. At e cotra, quoniam res no
intelliguntur nisi secundum quod sunt in intellectu: voluntas vero fertur in bonum secundum quod est extra volutate& in rebus ipsis extat quod ita esse asse-
87쪽
rit Aristoteles in sexto libro Primae philosophiae: inquit enim,verum & falsum
sunt in intellectu , bonum S malu sunt in rcbus,res vero omnes prius in se ipsis sunt qua in intellectu: idcirco alicui videri possiit,tractatus de bono ei praeserridebere,qui est de vero: scd quoniam nos de Utroque eorum nobis agendum du-Σimus, eo praecipue modo quo coirent utentibus, qui alius est ab eo quo ex facultatibus animς utrumque eoru deductu est ad entia: ac ratio veri hoc pacto si m-pta,Vtvidcbimus infra,maximc coniuncta sit rationis unius, idcirco putamus de vero prius agedu esse,postimodii accedemus ad tractatione de bono. Verum igitur
dici consueuit in qua etiam est affirma rio dc negatio: na ut Aristoteles inplurrbus locis testatur,ac luculenter Plato in Cratylo, coceptu simplici neque dicitur verti neque falsum : ut puta si quis dicat hominem aut pecude siue marmor, ac si
pluriu rerii imagines depictas habeas,
primo apparui nici lectu,nec ta- promiscue in quavis eius opera, sed in ea que copositio ac diuisio
88쪽
ac earum quamuis depromas, certe nec veritas nec Glsitas ibi cospicitur in simplici ea prolatione imaginum. At si coeperis imagines adaptare rebuS,atque cuexemplaribus componere,& bouis imaginem adaptaueris equo, alter vero boui, confestim prodit veritas ac falsitas, tuamq, compositione, seu adaptatione malueris,dicemus falsam: alterius vero qui bovis imaginem coniunxerit bovi, ut exemplari, asseremus vera fuisse: nodissimili ratione si bouc aut equit hominemve conceperis mente , utique in ea conceptione nec falsitas nec veritas ulla apparet: at si mente incipias alteram ab teri componere,vel secundum affirmationem , aut sc cudum negatione, ia incipiet tibi elucere veritas falsitasq;. Sed postmodum cum primς operationis intellectus simplex coceptus ab aliqua.rC sit deductus , & cuiusda entis imago sit, dicimus quidem simplicem intellectum
Verum csse, quia eo attingimus rem illa cuius conceptum habemus: non tamen
propterea confitendum est in simplici coceptu veritatem ullam esse. Multum
89쪽
namque haec differunt, quonia simplici
illa intelligctia non exprimimus quod attingamus rem cuius conceptum gerimus, icu quod non attingamus non est ergo in conceptu simplici veritas ulla, licet coceptus simplex sit Verus, quemadmodum tertio libro de Anima Aristotcles dicit asseverans intellectum ipsius quicquid cst semper esse verum. Hic tamen aduertendum,quod vctitati huiusmodi simplicis intelligentiae non Opponitur falsitas, sed ignorantia:quemadmodum item Aristoteles testatur in nono Primae philosophiae: nisi simplex is cOceptus compositionem aliquam in se habeat, ratione cuius dici ponet falsus: visi quis existimaret d cffinitionem alicuius rei esse animal in sensibile: huius modi ergo est veritas intellectus quq primum nobis illuxit: inde deducta est veritas ad res ipsas: ex habitudine tamen quam habet ad intellectum prius,deinde postea diuersa etiam quade ratione, qua eXponemus paulo inferius. Ad intellectum vcrorcs duobus modis referxi possunt, aut sicuti effectus illius intel-
90쪽
lectus ad que referuntur seu sicuti caus intellectionis ac scietiae. Res omnes quς natura constant intellectui nostro collatet se habent uti causς intellectionis ac scientiae: nam cognitio nostra gignitura rebus a quibus itellectione haurimus. At res artificio cosectet intellectui artificis collate se habet ut intellectus ad causam: nam secudum ideam seu formam
domus mete artificIs cocepta,domus costituitur: simili ratione stat a omnia- quae huiusmodi constant. Ab intellectu igitur ad res ipsas deducta est veritas,ut quςda verς dicantur res,quaedam falsae. ad illas res quae natura constant, ac sunt causae intellectionis nostret veritas ac falsitas quodammodo per accidens ac remote attribuuntur, quoniam res no per se habent habitudinem ad intellectione nostram, sed sicuti mensura ad mestiratum,de quomodo habitudinum supra dixim'. Verς ergo res dicu tur quae aptae natς sunt gignere in nobis cognitione
veram: at falfh quq in se aliquid habent, unde facile decipi possumus:sic dicimus