Gasparis Contareni Primae philosophiae compendium

91쪽

co NTA RENI PHILO S. PR I.

falsum hominem. Eadem ratione veruaurum, & aurum pigmentum dicimus aurum falsum: falsum etiam hominem appellamus mendacem Sc fictu ratione non dissimili. Hoc ergo pacto ab intellectu nostro ad res natura costates deducta est veritas ac falsitas. At ea quς arte confecta sunt, cum sint effectus mentis artificis arte prςditi, ac ab arte pendeat magis proprie atque intimius, vera fal- faue dici quesit ex intellectione nostra. dicimus namque Veram domum quae respondet id de domus conceptς,falsam vero domum quae deficit ab idea illa, a quo modo paulatim latius serpit veritas ac falsitas. Na cum unusquisque effectus similitudinem gerat sui principii,is effectus qui principio suo accedit, verus appellari potest at ille qui deficit, falsus

ac quanto magis effectus accesserit ad causam,tanto plus etiam veritatis obtinebit: quanto vero defecerit, lato quoque magis obtinebit falsitatis. C terum quonia omnia entia depedent a primoentelaquam a causa estuuente ut infra

lucidissime efficacissim eque rationibus

92쪽

probabimus ac quadam entis primi similitudinem adsequantur, idcirco Veritas adiequata est entitati, ut viatiquodq; ens etia verum dicatur: atq, ea ration C. qua ens Unumquodque deficit ab ente primo ,tanto etiam minus compos sit veritatis:atque ad falsitatem accedat sicuti accedit ad no otae. Hinc apparet illud quod paulo ante dicebamus, Verum valde propinquu esse uni. Naque quato esse dius magis est unus cum causia,taro etiam magis obtinebit veritatis. inde

sit ut quoniam primum principium cst maxime sibiipsi unum , neque ad aliud,sed ad seipsum refertur, sicuti cst maXime en S, ac maxime unum, ita etiamst maxime ac praecipue Verum , Utpote quod s1t omnibus aliis causa entitatis, Vnitatis ac Veritatis: ipsum vero sibi ipsi,&a seipQ sit ens,Vnum ac Verum. Qua

propter Aristoteles in secudo libro Primae philosophiae inquit eandem esse in unoquoq; dispositione entitatis ac veritatis , que locu supra adduximus. Qua-obrem prima quaeque principia entium quia sunt maxime entia,maXime quoq;

93쪽

CONTARE NI PHILOS. PRI.

Vera esse. Ergo ex hisce copertum cuilibet esse potest, veru dici squaliter enti: de quo quoniam satis dictum videri potest,pro modo huiusce compedii, paucis a nobis agedum est de falso,quod opponitur vero Falsum, sicuti etiam Verum, primo deprehendimus in intellectu: ac in secuda operatione intellectus, quae siue fiat copositione siue diuisione ac negatione si non respondet rei qua significar,falsa est & nuncupatur: prima Veroti simplex mentis intelligetia licet dicatur Vera , falsa tamen merito dici non potest, nisi per accides, ratione alicuius compositionis in ca existentis, Ut supra diximus. Quaob rein nono Prime philosophi et libro Aristoteles dicit huiusmodi veritati primorum intellectuum non

opponi falῖtatem , sed ignorantia 'dres postmodu deducta est falsitas. Ac primum false quaedam dicuntur, eo quod natae sunt deceptionem parere ac falsitate, ut falsum aurum auri pigmetum,& fel falsum me hinde fals1tas ctia transferri porcst ad cffcctus illos qui deficitica causa sua, ut scuti quatenus causa adsequuntur

94쪽

LIBER TERTIUS. 4I

sequuturaiici possuntueri, ita etia quatcnus a causa deficiunt falsi nuncupantur

ac veluti spurii: de huiusmodi falsitate tractare perti iaci ad primu philosophu,

queadmodum etiam tractatio de Vero,

quod falso huic opponitur, est philosi,-phiae prini e. Hoc igitur falsun id multitudinem pertinet,& ad non esse .liam sicuti verum dicit in diuisionem & vnitatem effectus cum causa,ita Contra falsum diuisionem significat quae multitudinis est S no entis:& quemadmodum ea ratione qua Vnuquodque assequitur aliqua similitudinem entis, dicitur ens, ac econtra qua ratione deficit a perfecta ratione entis dici potest non eras: ita etiam quatenus v nuquodque attingit adens,dicitur & concipitur Vt Verum . quia tamen quod uis a perfecta ratione cntis

deficit,idcirco inunoquoque est falsitas, praeterquam in primo principio omniis:& sicuti no ens non existit nisi in quo p aetate,& multitudo non constat nisi in quapiam unitate, ita etiam falsum minime constat praeterquam in quopiaVero, Ut exploratum cuilibet facile esse potest.

95쪽

. CONTA RENI PHILOS. P RI.

illud aute quod penitus falsum est neq;

in ulla parte nititur Vero, Vtique nequc dici neque intelligi potest,veru pertinet ad abystu illam multitudinis a qua Omnis Unitas sit remota, & ad densissimas

tenebras non entis, nequaquam ab acie

mentis penetrabiles. de vero &falso hactenus ostremo nunc loco de bono nobis agendu est. Boni conceptus quemadmodum supra diximus, principio deductus est ab appetitu, quod superius anno tauimus,ut sicesicet diceretur bonum,in quod appetitus fertur. quamobrem Aristoteles in principio Ethicorii dixit, bOnum esse quod omnia appetiit. Sed quoniam appetitus tendit in res prout in se sunt, non autem secudum quod sunt in appetitu, ideo bonum magis attinet ad res ipsisS,quam verunM.quoniam intelleia tus rem quampiam non intelligit, nisi prout res est in intellectu intelligete. Bonum igitur innificat id quod appetibile

est: Verum postmodu cum ad ulteriora

intelledhus procellit, inspeκitq; nihil eo se appetibile praeterqua perfectu , S inquantu perfectione quanda habet, post

96쪽

primum illius conceptum boni & post

ratione appetibilis, ad inuenit atque applicuit coceptum bonI perfecto, rci cui- . cuq;,quae perfectionis esset copos . At cu δε omne ens quatenus est particeps entis, sit etiam pellectionis esse cuiuspia parti

pia sic bonum enti aequum factum fuit,quauis aliam rationem dicat ens,alia vero bonum: id namque quod supra diectum est, pluries quoq; est repctendum, eo quod intellectus nostri coceptus defici in t a simplici illo cui haec omnia primo conueniunt: idcirco ad id quod sinplici intelligetia adsequi no potuimus,

multis coceptibus peruenire conamur. Bonum ergo idem est cum c late & uno:

sed ratio boni alia quaeda est ab utriusq;

eorum ratione: nam bonum perfectum quoddam dicit: hoc verb neque en S,n que Unum primo significat, licet, ut fe-pe diximus,in uniuscuiusque eorum Γatione appareat ratio aliorum.Ctim igit ita se habeat ratio boni ad cris ratione: hinc est ut quavis bonu aequaliter entidicatur, nihilominus ens simpliciter,&

97쪽

bonuri, simpliciter differunt: na per euactum quo unumquodque existit, id est per actum & formam substantialem res est simpliciter: per actum secundum δίvltimam perfectionem res est secudum quid,non simplicitcri is naque actus posterior accidens est: econtra Vero per Vltimam perfectionem dc actum secundures est bona simpliciter: per actum Vero substantialem est secundum quid bona: quoniam ratio entis sumitur ab eo,idq; primo significat, quo aliquid existit, ac ratio boni sumitur ab eo, quo quodpia perfectum sit 3c consummatu . idcirco cum actu substantiali res existant, actu vero secundo qui accidens est, minime, sunt quoque entia simpliciter de absolutate ab actu substantiali no ab actu secundo. At quoniamVnaquaeque res consummata &perfecta est sua operatione actu que secundo,non autem forma substantati ali Sc actu primo, ideo Vnumquodque est simpliciter bonum per actum secundum,qui posterior est,no aute per priore substantialem scilicet. Ionia ergo ratio boni in perfectione cosistit, perfectu

98쪽

Vero quatenus est perfectum, & est appetibile,& perfectionem suam communicat eis quae capacia illi' sui: ita naq; Aristoteles dcit in secundo ac tertio libro de Anima, quod animatu cum ad perfectionem peruenerit, gignitiuucit sui similis,idcirco bonum meo iudicio pri-

terratione finis qua dicit, est etiam ap- - ' 'petibile significat praeterea ratione causae efficietis,quonia ut diximus ,perfecti est sitam perfectione capacibuS CiuSim partiri: atque ex hac boni ratione deductum est ut dicatur bonum esse communicabile boni no esse inuidere boni esse amare. Huiusmodi omnia,Vt ego cesco non ita videntur conuenirc bono,proutcst appetibile,&prout dicit rationem finis, quemadmodum conueniunt bono,

quatenus Perfectum est: perfecti namq, 'est perficere a uam perfectionem aliis

impartiri. Omnia vero haec praecipue inuentutur in primo &summo bono,in caeteris vero bonis, prout sui bona,pro cuiusque captu. Hisce hactenus demonstratis compertum iam cuicunque esse

potest, quavis unumquodque quod est,

99쪽

CONTARE NI PHILO. PRI.

quatenus particeps est entitatis,esse etiaparticeps bonitatis: no tame proptereavere & prop rie posse dici bonu nisi perfectione eam adeptus fuerit quς ipsi natura debeatur: ea vero quae deficiunt a perfectione natura sibi coueniente, UC-

quaqua posse dici proprie bona: ideo ex. huiusmodi priuatione malum origine habet ut inferius ostedem'. Bonum igitur quonia appetibile est,& quia ex perfectionis redundantia impertiri his quae capacia sunt bonitate suam quaerit,ide Oex bono originem trahit amor que iuN-ta duplice eam boni rationem duplice quoque no iniuria ponemus: na quoniabonum appetibile est, idcirco unumquodque appetit amatq, bonum suum: hic autem amomo omnino plenus est, is . scd natus,vi inquit Plato in Couiuio,ex abundati a&penuria. Etenim quonia a mas perfectionis &bonitatis capax est, ideo hac in parte videtur abundas esse:

nam quoddam bonum est quςdamque, perfectio esse boni capax) quatenuS vero eo caret quod assequi cupit, videtur esse indiges: quando vero bonum quod

100쪽

appetebat fuerit quodpia consecutu atq; in eo quiescat,aecesset prior ille amor qui desiderium quoddam est illius potiundi, & voluptas consequitur, quae est quaedam quies in bono concupito prius, cuius copos sit faetiim. Alter Vero amor radice habet in bono,non quatenus appetibile est, sed ratione qua perfectum est. Huic amori in amante nulla est cognatio Cum indigentia, immo totus est in perfectione &: redundatia perfectionis costitutus: sed si locus fuerit indige-tiae, erit in rc amata, modo prorsus priori amoris speciei opposito: na in amate indigentia erat, in amato abundantia Hic econtra est,ac quidem longe perfectior est posterior hic amoris modus:il-lς namque qui amat priori eo amoris genere, bonu quod appetit,sibi,no amato cupit. At illud quod perfectum in se

est amatque ut impertiatur bonu quod possidet, vere ac proprie no se amat,neque sibi bonu cupit, sed alteri. huiusmodivero amor naturam boni cosequitur, sicuti risibilitas naturam hominis. Qua in re mihi videtur Avicenna valde la-