장음표시 사용
131쪽
tare, quomodo angustissima istaec foramina ad hanc ipsam rem fini accommodata. Ex quo factum est, ut non defuerint medici illustres partim antiquiores, partim recentiores , atque inter caeteros proximo superiore tempore Franciscus Frieti melica meus praeceptor,vir numquam satis digne laudatus,qui censent aperiendis haemorrhoidibus ferrum longe hirudinibus esse anteponendum: cum ita liceat nostro arbitratu grandiusculum vulnus infligere, unde crassus humor liberius, & facilius possit exire. De quorum sententia alias diximus. Audio equidem industrios quosda in medicos ante hirudinum administrationem calente aqua locum foueret consueuisse, qui hac praeparatione asscuerat sanguinein cras sorem facile deduci. Sed δc huiusmodi inuentu in re ipsa deprehendet vanum cl-
se , ac superstitiosum, s quis id voluerit perpondere, & experiri Namque si haemorrhoides non tument,nullusque a natura sanguis in illasdcmittituriquam tenuitAtem licet cxpectare succi crassioris, qui nullus adest 3 Deinde tametsi illae sunt tumidae, de s anguis est crassus , qualem praeparationem potest afferre aquae fomentum in extremis partibus positum , & quod altius nequit penetrare Z Galenus quidem, atque illum deinceps imitatus Avicenna docent eam partem, cui sunt adhibendae hirudines,antea nitro, vcl ut aliis placet sanguine alicuius animalis fricandam , aut unguibus scalpendam cstc : quamobrem; nimirum ut illae facilius, de auidius adhaerescant:post item quam hirudines exciderint, cucurbitula , vel si id non licci , fotu per spongiam adhibito viendum csse: ut scilicet locus, qui ab hirudine natura frigidiore, nec non ab aeris iniuria
est refrigeratus, incalescat,&quod ab ca venenatum relinquitur, omni ex parte ducatur. Quamobrcm neq; istaec fortasse cogitatio ulla vel ratione vel experientia potest co firmari. Verum ut haec te res habeat,mihi prosccto mirii videtur,quam Obrem qui huiusmodi haemorrhoidum purgatione tantopere gaudent, non illas prouocare malint sectione venarum in seriorum , scarificatione , crurum, ac postremo externis politis medicamentis: qui multiplex illarum aperiendarum modus sicuti antiquioribus medicis fuit valde frequens, ac familiaris , ita sortEcensendus est ad eam rem vehementer accomodatus.Sed nobis,qui nouitate mirandum in modum delectamur,iam vetcra omnia sordent.
Ex iis quae disputaui hactenus, suis unicuique potest constare missionem sanguinis ex venis haemorrhoidibus per hirudines curadis febribus putridis non esse
adeo commodam,& congruentent,ut tam frequcnter, quam vulgo fieri solet, debeat administrari. Poti llimum vero id potest , ac debet certo mimare , si tale remedium cum altero insignis & summo remedio, cum sectione venae comparetur , Quod quidem etsi puto non indigere longiori confirmatione , ac praecipue apud illos, qui memoria velint repetere indicationes curandi huius morbia Galeno positas. iamque a nobis diffuse explicatas, tamen ad informandos , Scconfirmandos animos nouitiorum , rursum mihi liceat unum , aut alterum
pum ex. gr. in medium proserre, ac perpendere. An vlli dubium potest esse , quin prohibita transpiratio, unde proxime generatur putredo,multo celerius, facilius de felicius adiuuetur secta vena cubiti, amploque quod boni omnes medici imperant facto foramine, per quod igneus, fuliginosusque vapor expirare probe potest,quam adhibitis hirudinibus venis haemorrhoidibus, quae sui modo dixi- mus)paruo tuo ,&angusto morsu vix ullam hac in re operam post uni praestareὶ Praeterea scribit Galenus febres putridas raro fieri,quin ex parte aliqua determinata , quasi quodam foco oriantur: quotidiana ex ventriculo , quartana ex
132쪽
liene , tertiana ex iocinore. Quod si in febre biliola , quae maiori ex parte solet contingere, rationem iecoris oportet habere , ut sane , ac praecipuὸ oportet, secum cogitet hirudinarius, ectane vena basilica dextri cubiti, an hirudo ad haemorrhoidas applicata maiorcm utilitatem sit allatura 3 In reliquis se facile unusquisq; potest exercere. Ad haec licet addere & alia quaeda non speria cnda pericula, quae nonnunquam ex usu hirudinum solent originem habere. Namque fit
non raro , ut hinc natura assuescat,& discat transmittere ad cas partes laqu in adsentinam totius corporis, cunctos humores usque adco violenter, de immoderate . ut huiusmodi fluxio vix cohiberi possi : ex quo & iocinoris, & ventriculi.& totius corporis vires diissoluuntur sic penumer5 ; mali fiunt habitus ; ac speciatim progrestionc temporis sequuntur ulcera putrida, cacoethc , δύ quas fistulas appellant, eaque prorius difficilia , dc periculosa. Sed dc haec, & alia sertas luid gcnus, nolo exaggerare longius, & amplificare De videar nimis avide istud remedii genus insectari, qui non ignoro , ut dixi initio , illud quandoque
haud leues utilitates attulisse,ac propicrca cupio illius abusum dumtaxat corrigi minime usum ex toto infirmari,atque deleri. Sed hanc partem finio. Cum authoribus Hippocrate ,& Galeno venae haemorruoidcs praecipue fuerint a natura destinati; purgationi humoris melancholici; cum numquam liceat eas prouocare, nisi antea fuerint retentae; cum ill .P. si qnando expedit, secta vena inferiore,scarificato crure , ac variis medicamcntis opportune , & facile aperiantur ; cum hirudines angusto suo foramine hauriant partem sanguinis subtiliorem ; cum membri speciatim laborantis terenullam rationem habeant,cum transpirationi prohibitae, vel angustam; l nullam viam siciant; cum plerumque incertam sanguinis mensuram ducant; cum post mδ non leuia pericula nun numquam secum afferant; concludendum puto. ac sturam a cum ratione, huiusmodi remedium, venae praesertim sectioni compa ratum curandis febribus putridis minime tam commodum. Opportunum, ac tu tum vulgo creditur, illudque raro admodum, & non sine delectit, ac iudicio a medico utente ratione administrandum esse. Caeterum postremo hoc loco,iam
quam additamentum,mihi libet seriem qua udam apponere, quam memini apud Arabem quendam medicum me legisse aliquando , quae fortallea praesenti instituto non videbitur aliena, illi potissimum; qui his hominibus plurimum tribuit, eorumque doctrina delectatur. Itaque Rabbi Moyses in consilio ad Sol lanum Babiloniae melahcholia laborantem ex propria lingua,vcl magis interpretis haec
habet. Qui vero medicorum dixit, quod si flueret sanguis ex venarum orificiis nune, sicuti alio icmpore fluxus,quod recederent ista accidentia hoc versim
cst; in quo non est dubium: quoniam sanguis iste, qui procedit, non est nisi faex
sanguinis, S cius superfluitates , quas natura expellet propter malitiam eius per aliquam viarum crisis. Qui vero dixit, apertionem orificiorum venarum fieri per sessioncm in aquis,qui hoc faciunt, error est , nec seruus concedit hoc modo aliquo propter multas causas , quas ostendit. Prima est, quod illae medicinae quas saccrent,vel aquae , in quibus sederet, calidae sunt, & necessario calefacerent complexionem,& inflammarent humores. Secunda est , quia natura, quando aperit lira venas,eompetenti modo aperit, cas, secundum quod oportet; sed cum medicinis, ultra quatra oportet,aperiuntur, S multiplicatur fluxus sagul-
nis,qui dissicilis erit constrictionis; quod non accidit, quando per se fluit , quam-
133쪽
uis quat multoties, S non valeat constringi.Tertia est,quoniam ista venae quando aperiuntur per se, sxit ex eis, quod exire oportet : natura enim cxpellit ad extremitates , dc virtus expulsua cxc stata est ad expcllendum; sed quando aperiuntur per has, tunc fluit quod non dcbct nuere. Sed dico uniuersaliter quod non oportet nos accedere ad hoc artificium , nisi loca sint apostemata, & augmentetur earum dolor valdcr tunc enim oportet cas aperirc cum medicina. donec exeat excis , quod immissum cit illud dc languine, qui locum apost inauit ; tu erit actio nostra tunc quasi ex imitarione naturae. Sicuti inconueniens cst ante tempus aperire apostema, dc educere quod in eo est. sc non conuenit, quod faciat Dominus noster modo aliquo. Quod si sponte cotingat fluere, sicuti multoties facere consti euit,non intendat illud aliquo modo, nisi res grauaret multum,& vltra mensuratii restringeret. Haec Moyses.Ex qua quidem narratione alioqui impolita, & barbara inulta colligi possitnt de re. quam agimus,praecepta lalutaria,& quae sententiam nostram non parum possunt confirmare.Hactenus de hirudinibus.
Iam tertio Ioco sequuntur scarificatae cucurbitulae , quae pariter magnos habent propugnatores, ac patronos, atquc hoc tum pore cum in aliis morbis, tum maxime in febribus administra inui frequentissime. Dc his diximus nostro libello de Peste . sed quambreuissurae , ut locus ille postulabat: nunc vero nobis liceat in codem argumento rursum versari paulo accuratius. De hoc remedio plerique loquuntur admodum confuse & varie: nam cum vetcres medici frequenter mentionem faciant scarificationis malleolorum quam luminis ciserunt laudibus,aiuntque proxime accedere ad sectioncm venae, multi non solum plebeii, sed etiam nobiliores medici putant incisas cucurbitulas,fic scarificationem malleolorum unam , & eandem rem cisc. Inter quos ipsum quoque ri uicennam possumus numerare,qui identidem scribit cucurbitulas cith vicarias sectionis venae; ac speciatim locum Galcni, qui manifesto pertinet ad scariscatos malleolos, explicat, & accommodat ad ipsas cucurbitulas, quasi nihil inter se differant. Et ventosae sille inquit qu* cruribus superponuntii tr tu i c. .. sunt minutioni propinquae, de mundiscant languinem,S pro uocant menstrua. it. Et ei quidem , quae ex mulieribus alba existit , & rara sanguinem habens subtilem, ventosae in cruribus positae sunt meliores, quam phlebotomia, quae fit in saphena. Sic Hieronymus Cardanus cuius vel inscitiam , vel malitiam nequeo dissimulare 9 non solum quosdam Galeni locos de malleolorum scarificatione male interpretatur, ac refert ad incisas cucurbitulas, sed etiam 1n: mis licentcr, ac temere scripturam peruertit suo arbitratu , qui scribit ad hunc modum. Si sanguis plurimum abundat, vena secanda est, vel aliquid ci aequi ualens moliri oportet. Sunt autem qu. x aequi ualent sectioni venae , retentarum hae in Or- ω irhoidum apertio,vel mensium hipprellorum, vel in quibus nihil est tale, malleo- M. d. n. . lorum cu cucurbitula scarificatio , inquit Galen .in .de Tuen. Valetud. Quippe m6. certum est ibi Galenum cucurbitulae nullam prorsus mentionem lac ille. Sic ali j passim occurrui,de quibus non cst, ut longiore mentionem faciamus. Ac fortasse ex comuni huiusmodi pcrsuasione praecipue factum est, ut hoc tepore sit adeo Cap. .
134쪽
Dequens cucurbitularum administratio.Etenim cum prae caeteris Galenuς aperte constituat scarificationem malleolorum, tanquam v ariam semonis vena , quicumque censent vulgatam scarificationem per cucurbitulas nihil ab ea scarificatione differre,ij non sine ratione videntur huiusmodi remedium posse tueri. Et sane in consultationibus de mittendo sanguine, frequenter licet audire medicos abhorrentes a sectione venae, atque in locum illius substituentes scatificatas cucurbitulas, qui noc potissimum argumento nituntur , quod Galenus scriptum teliquit scarificatas cucurbitulas tantumdem posse, andemque operam pr. xstare, quam praestat sectio venae.
At vero si quis voluerit diligenter animum adhibere; id puto) non inuitus
fatebitur, rem se aliter habere, atque istaec duo praesidia, scarificationem sin- quam ) malleolorum, δί qu.e vulgo fit cum cucurbitulis, non parum a se inviacem dissidere . id quod etsi ex variis utriusque usibus . & scopis, ex vario item modo a'ninistrationis,& aliis argumentis debui satis unicuique esse perspicuum ex eo tandem potest intelligi manifestissime, quod Galenus, Oribasus. caetetique omnes de uno ,& altero praesidio agunt separatim. Immo vero si velimus rem ad unius Galeni disciplinam reserre , vlque adeo certum est istaec duo pra sidix esse diuersa ac dissimilia, ut contendant nonnulli , nusquam illum scarificatarum cucurbitularum mentionem fecisse: ego quidem nisi me fallit memoria)id semel tantum, aut bis memini apud ipsum me obseruasse: quando nimirum scriptum reliquit incipientibus ; & vigentibus capitis grauitatibus , ac doloribus revulsionem per cucurbitulam in occipitc positam intcrdum solam, interdum etiam cum scarificationibus prodesse: & iterum, cum ex Archigene scarificatarum cucurbitularum mentionem facit, quas eisicaciores appellabat.Sed non abs re suerit de scarificatione quoque nonnulla altius repetere,& accuratiuS exquirere , cum res sit admodum dissicilis , longe maximi momenti, de a nemine, quem sciam adhuc satis explicata. De scarificatione scribit Galenus , & ad lutumam tres praecipuos usus docet illius remedij; Vnum, qui pertinet ad propriam vacuationem partis , si quando inflammatione, duritie, icnsionc, aut alia affectione laborat, quae humoris in ea contenti, & impacti vacuationcm post uici: ad quem modum scribit in alopecia, carcunculis, abscessibus, S aliis morbis huiusmodi auxilium utiliter adhiberi: in quo quidem modo scarificationis illud perpetuo debet obseruari, ut corpus iam fuerit expurgatum, nec humores fluant ad nuc; alioqui imminente periculo, ne malum magis irritetur , & duplicetur : alterum , qui spectat ad reuulsonem, quotiescumque materiam ex aliis partibus in alias traducere volumus. Sic m nu laborante scarificamus crura;cruribus fluxione tentatis scarificamus brachia,
vel ut placet Hippocrati) vcnas aurium posteriores: sub quo genere derivatio
quoque comprehendi potest: iis tertium addit, cum materiam in corpore redunJantem minuere nobis consilium est: id quod assirmat fieri potissimum vitis
cruribus scarificatis; atque istud maxime videtur probat e ubi redundantia prouenit a materia, quae vacuari intea consueuerat, vcluti si haemorrhoides supprimantur: qui non censet expedire saepius in anno venam incidere. Hic porro tertius usus prae caeteris omnibus suit valde familiaris ipsi G xleno qui scribit non semet,plenitudinem commode auferri, aut secta vena, aut infernis partibus scarificatis, bc loco prorsus notabili iraec Kabet ; Euacuatio omnium humorum
135쪽
ae qualiter , quae exquisitissima est, fit per vcnae sectionem: proxima autem huic est, quae per malleolorum fit scarificationem, ut nos facere consuevimus. Galeno subscribunt Aetius, caeterique omnes, quicumque de hac re disputant, ut nihil praeterea notatione dignum afferant. Sed neque illud est praetermittendum , quod idem Galenus nos docet, ipsam nempe scarificavionem, cum multas habere possit differentias, in tres tamen commode posse reserri. Quippe huiusmodi cutis ; & subiectae etiam carnis diuisio , ac vulneratio multiplex, vel
tenuis est, ac superficiaria, vel contra maior, ac profundior, vel inter duas longitudine , & profunditate medium locum obtinet. Quibus omnibus Galenus testatur se usum fuisse in abscessuum curatione. Quae scarificationes in superficie fiunt, non trahunt e longinquo, vix quicquam revellunt, aut derivant, sed in summa tantum cute haerentem humorem educunt: quae longae sunt, & pro- cundae, plurimum sangui his exhauriunt, adeo ut animi deliquium aliquando inducaui, revellunt e partibus etiam remotissimis , derivant qua validisti me:quae ambarum sunt mediae . earum pariter incommoda declinant, ideoque aliis debent praeserri, quotiescumque scarificationis usus inciderit. Verum caeteris praetermissis modis, de usibus scarificationis , de quibus agere non est piae sentis instituti, ad illam scarificandi rationem redeo , quae pertinet ad communem corporis vacuationem, de qua praecipue nunc agimus. Recenti memoria scripsit de huiusmodi praesidio Amatus Lusitanus, qui ar pomo. gueus omnes medicos, praeter Hispanos, qui illud prorsus negligant, veteribus inedicis,ac potissmu Galeno tantopere probatum,valde affirmat lcarificationem brachiorum,& tibiarum in puerulis praeclarissimam Operam Praestare, ac proinde rationem docet isti uimocii operationis, quam profitctur se primum docuisse
chirurgos Ferrarienses, ac Germanos inferiorcs , cum illa antea numquam usi
fuissent. Scribit enim ad hunc modum ;Iubeo protinus crura scarificare , priusca per spongiam fouentes aqua calida, Sr ad poplites ligata, ac ad usuras euocato sanguine eas saepe harundine fisa percutiendo, 3 c. De malleolorum scarificatione itidem proximis diebus libellum scripsit Io. Iacobus Mannus medicus eruditus, qui moratus quamplurimos annos in AEgypto, ac Syria, in quibus locis istud te medium administratur frequentissime, primum deplorat negligentiam, de inscitiam nostratium medicorum, qui praetermiserint iamdiu, ac neglexerint praesidium tam utile , Jc ad vitam hominis necessarium , quod praetermitti sine maximo Reipub, detrimento non potest: deinde inter caetera, quae agit, nititur probare , scarificationem malleolorum elle longe diuersam ab ea scarificatione, quae positis cucurbitulis vulsd fieri solet. Ac postreruo demonstrat Barbarae illigenti vittatam administrandi remedi j rationem, quae in summa talis est; ut nimirum pars scarificanda calante aqua lauetur diutius, ac foueatur, paulo infra genu ligetur arche, eo modo, quo incisuri venam ligamus brachium , demumque incidatur, ea seruata incisionum ratione , quam ex Antyllo refert Oribasius, de cuius nos quoque ollau mentionem iacimus .Qua quidem forma scarificationis 1firmat Mannus summa cum dexteritalc, citissime,& citra dolorem sanguinem mitti large nostro arbitratu. Ad quem modum testatur culcbrem quendatu medicum Turcam aegroto cuidam sanguinem misit se ad libras tres, prorsiisque maiorem illius copiam. demere adhuc potuisse. Cum ego istaec intelligeretri, vixque animo concipe Ic poli na, tam graicies, ac multas incisiones, quadrage-
136쪽
nas circiter, ut audio, nullum prope afferre dolorem , cupiebam rem denuo cognoscere exquisitius, ac de ea certior fieri. Cum igitur, dum haec scriberem,
ad nos proxime rediisset ex AEgypto Pro per Alpinus excellens medicus, qui
Alexandriae cum Veneto Consille nonnullos annos moratus est, nihil habui antiquius,quam ut illum conuenirem , ac de tota re studiose percunctare r. Alpinus
idem piopemodum affirmat, quod Mannus: ad illud autem , quod me potissimum male habet, vix nimirum credi poste talia, ac tanta vulnera vel nullum,ucladmodum leuem cilicere dolorem, respondct eam partem , quae debet scarificari Vique adeo contundi antea, A vapulare , ut omnem fere sensum amittat: qui pariter vere restatur omnes homines , vel ipias mulieres , ac puerulos magna cum
tolerantia, At facilitate huiusmodi remedium pcrferre. Ego veros ut libere dicam) in iis nequeo plane acquiescere: nam ut interim caetera praetermittantur in loco lcarificando adhuc implicatus haereo non parum : siquidem ccrtum est& Lusianum , & Barbaros cana cruris partem scar incare, quae sura nobis appellatur, eam scilicet pulpam mulculorum , quae posteriorem tibiae sedem obtinet,
re quam Graeci, quia veluti tibiae venter est, γ, ιλ rhi γίαν nuncupant: contra vero Calenus sere perpetuo videtur commemorare unam scarificatiouem malleolorum , quos constat in insina sede tibiae contineri ; ut pro comperto habendum
sit, hasce duas partes varias cise , & non parum inter se dissidere. Scio equidem nonnullos interpretes accommodare hanc vocem f. b ad usuram,uci tibiam, sed quam bene id faciant, alij iudicium serant. Neque licin ignoro , Galcnum quoque ipsuin aliquando usurpare nonacn rio A id est , crurum; sed sorte qui caeteris omnibus locis frequenter, & expresse mentionem facit scarificationis malleolorum, tunc quoque voluit intelligere hanc ipsam postremam cruris partem; cum alioqui Graeci veteres medici,ut idem testatur Galenus, de huius in odi nominibus essent parunt soliciti, neque illorum proprietatem exquisic seruarc t. C, in i L. Quod si quis velit per malleolum elle intelligendam suram propter vicinitalcm, Fra'. o s. qumn haec cum illo habet, is sciat eam surae partem, quam isti consucu crunt scarificare, esse longe viciniorem popliti, quam ipsi mali colo, ut propterea magis accommodate scarificatio poplitis. qu uri malleoli dici dcberct: inamo vero non dcsucrunt nonnulli interpretes, ut Valla apud Homerum Iliad. N. qui poplitem
suram interprctantur. II xc non iniuria mihi videntur nescio quam sit spicionemia re,h tW surae scarificationcm non eam csse,quae priscis temporibus fieri consueuerat,& quam mali colorum scarificationem appellabant. De qua tamen controuersia non ausim quicquam certi asseuerare : namque alicra ex parte, si velimus hanc rem sevcre aestimare, & ipsos malleolos , scarificare, cam scilicet partem,quae ni fallor proxima est malicolis, cum illa si sere tota excarnis , atque ut docent Anatomici) tum aliis multis neruis , tum uno potissmum insignis magnitudinis disseminata, qui ex neruis ultimarum versebrarum lumborum, &ex primis sacri ossis conflatus est vix concipi animo potcst, quomodo tot,& tantae incisones in eiusmodi partem possint instigi ; quin dolorem insigncin, nonnunquam conuulsonem, & alia pericula pariant. illud addo, ex parte arida, Sccxangui aut vix, aut ne vix quidem sanguinem mitti posse adco large, ut veteres affirmant, & praecipue Galenus,qui scribit lut paulo antc notauimus hanc mit-rendi sanguinis rationcm proxime accedere ad eam ,.quae fit sectione ven. X.
Quamobrcm illud rcpcto,quod alias quoque tcstatus sum, mihi pergratum fore,
137쪽
si quis ad veterum, ac praecipue Galeni mentem huiusce remedii administratio nem probe doceat, re ipsa demonstret: quemadmodum pariter magnopere expeto iam diu, ut sectio venae poplitis rc nouetur, ac pristino usui restituatuci cum sane dolendum sit vehementer, hosce duos modos mittendi sanguinem tanti momenti quaecumque fuerit causa) iam multos annos obsolescere, neque hodie reperiri aliquem , qui vcl sectionem venae poplitis, vel scarificationem malleolorum vere possit de trionstrare. Caetcrum utcumque haec se res habeat de qua unusquisque ut volet, statuat, sentiatque, illud addo postremum, hanc ipsam malleolorum scarificationem,quantumuis bene administrctur, mea quidem lententia non ita generaliter, ac sine distinctione valere ad omnia, sicuti isti praedicant. Namque si Galeni praecepta de hac re tradita diligenter animaduertimus. ille est praecipuus usus istius remedij, quotiescumque redundantia prouenit amateria,quae antea per haemorrhoidas,uterum,aut alium locum vacuari consueuerat: deinde non illud quemlibet corporis habitum , non qua illibet Immorvincopiam, non denique omnes partes laborantes aeque iuuat , sed omnino iudicio, ac delectu opus est: quippe Galenus sermonem habens de iis vacuandis mulieribus , quae rctentas habent menstruas purgationes , ita statuit , in candidioribus malleolorum scarincationcm. in nigrioribus venae sectionum magis congruentem esse. Vtriusque autem modi rationem reddens Quoniam sille inquit priores P -μ1, sanguinem inagis tenuem solent coaceruare; posteriores crassiorem, & magis' 'melancholicum congregant. Atque id sorte veluti cxemplum quoddam ab eo positum est, quod ille facere solet saepenumero: quasi doceat uniuerse icarificationem malleolorum non poste crassum, & mclancholicum sanguinem detrahere, sed tenuem duntaxat, adeoque in iis corporibus conuenire , quae his minime illis abundant humoribus. Ac fortasse eandem cogitationem habuit Avicenna,
ubi scriptum reliquit ventosas plus extrahere sanguinem subtilem, quam gros- sum; & ipsarum iuvamentum in corporibus grossis habentibus sensu inem grossum,& paruuin cile, quoniam ex istis non extrahunt sanguinem, sicuti oporici, seu imino qui ex eo vehementer cst 1 tibi ilis, 3c cum dissicultate.Sic Galenus alio lo- Mig e. tr. co tradens rationem curandae ischiadis genitae propter copiam sanguinis , qui iuvenis coxae continetur affirmat sic affectis sectionem venae poplitis esse commodiorem,quam mali coli, neque istos a malleolorum scarificatione venae poplitis esse commodiorem, quam malleoli, nequc istos a malleolorum scarificationem an Feste iuuari. Sic alia multa exempla ex hac disciplina possunt proferri sed iis Volo cste contentus:de quibus,ac gcneraliter de illo prς sidio cupio lectorem pau-ltim cogitarc ac si libet, propriam sententiam dicere, ut hac ctiam in re veritas cruatur,& ars medica hoc quoque faciat incrementum. Sed venio ad principalem institutam controuersiam, nimirum ad Vsum cucurbitularum in febribus. Caeterum videmur nihil certi statuere posse, nisi primum
intelligamus ex una parte, quamobrem cucurbitulae fuerint inuentae, quas Vires habeant, Je qualis debeat esse modus illarum utendarum; ex altera autem memoria repetamus indicationes curandi febres putridas , & quid illarum principio , facto opus sit: namque ex huiusiuodi collatione tota istaec disceptatio vi&rur nullo negocio posse definiri. Quod igitur pertinet ad inuentionem cucurbitularum ; Hac ratione sinquit Galenus ) & cucurbitula, strenuum plane au i - 2. h.
lium, est inuenta, tum ut foras cuo centur, quae sunt in alto, tum Vt cximan rad. ReAcme. tur atque cruantur , quae iam in scirrhum abeunt. Vires item cucurbItularum
138쪽
is idem Galenus explicat copiose hisce' verbis. Cucurbitula exhaurire materiam, ,, dolores soluere , phlegmonem minuere , insationes discutere, appctentiam cibii, excitare, ventriculo imbecillo vires restituere, animi deliquia lauare, si quae pro-ι, landas partes fluxiones infestent, eas trans serre , ac siccare, sanguinis eruptio, , nes prohibere , &quicquid menstrua vitiaverit attrahere, iisque alleuationem ,, praestarc potest. Ac demum commodum, tutumque modum , tendi cucurbitu-
, , lis ille idem explicat hae serie. Cucurbitula: purgatis prius corporibus utiles is quidem , sed in plethoricis praetermittendae sunt: idemque initio phlegmones,
is ii ea vel ccrebrum , vel cerebri membranas, vel alias corporis partes occupa- ,, uerit, scruandum est, eisque abstinendum. Sed cum nihil amplius adfluxerit, is totumque exinani uerimuς corpus, S usus rei inflammatis , vel mouendae, velis amoliendae,vel extrorsu in abstrahendae tulerit, illas adhibcbimus. In his quoque ,, affectionibus, dum signuntur, non quidem membris ipsis, quae caperint laborare , sed sis, quae laborantibus coniuncta sunt, reuultionis gratia cucurbitulae sunt imponendae.Hactenus Galenus; cui consentiunt Actius, Paulus, Oribasius, ac caeteri, quos facile unicuique licet consulere, de ad hunc locum transferre. Ex his constat in summa, praecipuam cucurbitularum facultatem, & actionem este trahendi ad partcm cui imponuntur, adeoque in corporibus plethoricis, neque antea purgatis illarum usum esse omnino inutilem, fortε ctiam perniciosum. Ac protecto si rei naturam velimus considerare, nulli dubium esse potcst. quin huiusmodi praecepta snt vcracia, & undique rationi consentientia , ut neque indigeant longiore confirmatione. Quod autem pertinet ad indicationeς
curandi febres putridas, de quibus iam satis superque diximus, illud tantnm satis fuerit nunc in memoriam rc uocare, cam scilicet indicationem principem locum inter caeteras obtinere, quae demonstrat corpus esse ante omnia vacuandum,
fluxum obstruentium succorum compescendum . omniaque transpirabilia esse reddenda : adeo ut nisi ista praecedat, vix liceat reliquis satisfacere , quae deinceps icquuntur. Ex iis nemo cst qui non possit certam colligere conclusoncm; cucurbitulas in febribus id praestare,quod non expedit; neq; id praestare quod cxpedinac propterea non solum no conuenire, sed non tauquam vchem etcrobesse Atqui mihi videor audire aduersarium respondentem ; cum plane sit notum, duplici ratione cucurbitulas administrari ; altera quando citra scarificationem. cuteque integra ad corpus admouentur,quas plerique cucurbitulas leues,vulgus siccas appcllat,altera quando praeterea acccdit scarificatio: quaecumque de cucurbitulis tradita sunt a Galeno, ac reliquis, omnia pertinere ad cucurbitulas sin scarificatione, quas constat inter omi s non posse plenitudinem minuere, neque conuenire, niti corpora antea fuerint inanita , neque ad febres curandas quicquam Valcre:at vero longe aliter statuendu esse de cucurbitulis cum scarificatione ; quae quidem cum manifeste sanguinem detrahant,& interdum copiose, non i. sine ratione videntur posse totum corpus vacuare, fluentes humores reuellere, atque id agere,quod agit sectio venae In qua sententia videtur inter exteros fuisse Celsus,qui huiusmodi cucurbitularum administrationem probat, quotiescumq; ex vena sanguinem mitti vires non patiuntur. Atque istud confirmat usus medicorum prope omnium quotidianus . qui cucurbitulas cum scatificatione pro sectione venae uti consueuerunt frequentissime. Verumtauaen etsi oon ignoro periculosum esse discedere a communi,& pri iudicata t
139쪽
dicata opinione , sortasse haec responsio non videbitur alicui admodum magni esse facienda. Etenim si corpus resertum sit multis humoribus, negari non potest, quin cucurbitula cum id arificatione tIahere valeat ad partem , ad quam apponitur, & caetera incommoda secum afferre, quae afferre solet cucurbitula sinei eatificatione. Immo etiam fit verisimile maiorem tractationem fieri, & maiora imminere mala de cucurbitula incisa, quam de altera sine incisone. Quocirca Galenus utroque modo interdicit illarum administrationem ante uniuersi cor poris vacuationem; qui loco superius indicato haec habet i, Incipientes autem. DSc vigentex capitis grauitates, ac dolores 1 plenitudine reuulsio per cucurbitu lam in occipite politam, vel solam, vel cum scarificationibus iuuat: versim to tum corpus antea vaciratum eme oportet. Ex quo factum est, ut nulli bi curandis D subribus, vel aliis morbis principio huiusinodi rationis mittendi sanguinem mentionem faciat. Nam quantum equidem potui obseruare hactenus, censeo ita habendum elle ; cucurbitulas applicatas ad partes superiores propriae magis, ruam communis vacuationis pratia fuisse institutas ἱ ac nullo modo veteres me-icos prope omnes , potissimumque Galenum consueuisse ad generalem vacuationem sanguinem mittere , nisi lectione venae, & malleolorum scarificatione. De Corn. Celso, & communi medicorum usu non habeo quid dicam, qui per-. mitto libenter de hac re unumquemque sentire, ac iudicium ferre sud arbitratu. De hac re disputationem instituit Hieronymus Merciirialis, quem virum celeberrimi nominis, tum propter singularem humanitatem, suauis sinosque mores , tum propter praeclarissimam eruditionem iamdiu diligo , ac sumitia prosequor beneuolentia. Et quoniam cum illo de huiusinodi controuersia mitti non omni ex parte conuenit, libet rursum cum viro amicissimo amice, & benevole quasi actum agendo disputare. Itaque Mercurialis in Consuli. Medicis nuperrime editis thesin proponit; De Cucurbitulis dorso non cruribus in febribus apoplicandis: mox quaedam praefatus rem aggreditur. Ego vero transcribam quoiadam praecipuos locos, qui illius mentem declarant, & ad rem meam quam maximo pcrtinent: deinde meas quasdam, veluti notationes apponam illarum rerum, de quibus cogor ab illo dissiciat ire. Post prooemium, haec scripta sunt. Quorum haec inquies: ut intclligas cum in omnibus prope febribus,& praeser- i tim quas pestifcras suspicantur, adhibendi cucurbitulas cruribus, & scarificandi , a nonnullis ut ait dio ὶ etiam Venetiis obteruatum licet priscis medicinae au- . thoribus minime ignotum mille constet, haud quaquam tamen in huiusino di in
morbis ita adhibitum inuenio. ξ Arist.& Auer. nos monent, quaestionem multi- o C cio plicem non esse proponendam perinde, ac si una esset, sed ante omnia adhibendam elle distinctionein, ut ne diutius versemur in nominum & rerum ambiguitate. Cum igitur satis aperte ni fallor) ex iis, quae hactenus sunt a nobis exposta, constare unicuique possit, vulgatam rationem mittendi sanguinis per cucurbitulas longe elle diuersam a scarificatione antiquorum, id quod ipse quoque
Merc. posterius animaduertit, maxime opportunum videbatur omnium primum
huiusmodi ambiguitatem auferre, & cxplicate declaret, utrum hunc vel illum mittendi sansuinis modum intelligeret: id quod eo magis faciendum fuerat, quod non delint hodie potissimum Venetiis, qui sine cucurbitulis audent crurascarificare, in lignem copiam sanguinis detra ere, ac veterem scarificationem malleolorum aemulari. Videtur ille quidem sermonem habere de vulgari dian-
140쪽
taxat scarificatione per cucurbitulas ; sed tamen altera ex parte sum nescius, quomodo alleveret istiusmodi usum priscis medicinae aut horibus minime igno-υ tum fuisse , cum forte neminem antiquum, & probatum authorem possit pro- is ferre, si unum excipias Avicennam qui positis ad crura cucurbitulis, mox ea se Ilii cauerit, scuti vulgo nostratos medici facere consueuerunt. ἱ Dicunt isti quemadmodum mihi relatum est in ut sua iis omnia aliquibus imaginibus or- νγ nent; ubi suspicio est febris prauae, aut pesti serae, nullum praesidium utilius, ac praestantius cilia, quam crura scarificare , rursumque valde perniciosum esse se
xν pulis, atque dorso easdem adhibere; id quod probare se putant, de ratione, &ν' alit horitate:ratione, quia si scapulis adhibeantur, attrahunt ad cordis regionemra a toto corpore ; nec non magis vitales spiritus exhauriendo. vires , quarum in ν pelli seris maxima cura gerenda est , deprimunt: ex aduerso cruribus si adhi-υ beantur, a corde vehementius omnem veneni vim trahere, vires non admodum
i labefactare, de plenitudinem tollere. Quod plenitudinem tollant, Galerii seno tentia . de T ven.Val. 1.& Oribasij lib.de Cucurb.& scarifprobant &c. . Quid alij sentiant non multum laboro ; Ego quidem, ut meam sententiam repetam, ita habendum censeo, & in fibre maligna, & in omni morbo , si quando non
licet venam secare, ex una parte commode crura scarificari,ex altera autem perniciosὸ scapulis, 3c dorso cucurbitulas adhiberi. Et quamuis de utraque conclusione plura sint a me dicta hactenus , quae forte satis esse deberent, nihil minus de re valde utili mihi liceat iterum breui sermonem habere. Primum itaque dicamus de crurum scarificatione. Mercurialis tres ponit aduersariorum rationes; primam , huiusmodi praesidium vehementius a corde omnem veneni vim trahere; secundam , vires non admodum Iabefactere ; tertiam, plenitud1nem tollere: quarum deinde confutationem aggreditur: Atque illud ante omnia generaliter praefatur , se non posse hunc medendi modum probare, eum neque Galenum, neque alios illustres authores reperiat ita obseruassie, dc sit admodum verisimile , si rationi consentaneus , aut experientia comprobatus fuisset, Galenum inter caeteros nunquam fui me illum silentio praetermissurum ; atque eo magis, quod totum sanguinis mittendi negocium ita perfecta absoluit, ut posteris quicquam amplius desiderandi occasionem omnem eripuerit. Verum si huiusmodi valeret a. gumentatio ad conuellendam crurum scarificationem,illa itidem saceret ad redarguendas cucurbitulas in dorso Positas: quandoquidem nullus illustris medicus , omnium minime Galenus huiusmodi praesidi, mentionem facit; quod sane iam satis monstrauimus. Sed facile deprehendet hanc
rem se aliter habere, quicumque voluerit vel parum animum adhibere, & ea: memoria repetere , quae paulo ante ex eo nobis tradita sunt. Verum sinsulasse rationes perpendamus ordinem seruantes Mercurialis. Quod enim ad pleri nitudinem pertinet , fateor Galenum nonnumquam innuisse plenitudinem is cruribus scarificatis exinaniri , Idque a magno Rase. 7. Cont. aperte conis firmatum inuenire: at potissimum ubi illa plenitudo ex materia evacuari solita, A sicuti in mensibus , aut haemorrhoidibus suppressis orta sit, quemadmodum aitis Antyllus. ξ Nos iam satis demonstrauimus Galenum non solum nutu, sed verbis expressis, de perspicuis asseuerare plenitudinem minui per crura scarificata. Quod autem huiusmodi praesidium illam tantummodo plenitudinem minuat, quae facta sit ex materia vacuari solita, sicuti euenit in suppressis mensibus,
aut haemorrhoidibus, ut placuit Antullo, id equidem puto effe longe alienum Diuitirco by orale